DİŞHEKİMLİGİ FAKÜLTESİ DERGİSİ

Transkript

1 GAZİ ÜNİVERSİTESİ DİŞHEKİMLİGİ FAKÜLTESİ DERGİSİ THE JOURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF GAZİ UNIVERSITY CİLT : 5 TEMMUZ 1988 SAYI : 2

2

3 f- / GAZİ ÜNİVERSİTESİ DERGİSİ THE JOURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF GAZİ UNIVERSITY CİLT : 5 TEMMUZ 1988 SAY!: 2

4 DERGİ YAZIŞMA ADRESİ : Emek Mah. 82. Sokak No : 4 Tel: Ankara - TÜRKİYE GAZİ ÜNİVERSİTESİ BASIN - YAYIN YÜKSEKOKULU MATBAASI

5 YAYIN KURALLARI 1 Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Fakültenin yayın organıdır. Dişhekimliği ve Tıp Dallarında yapılan araştırmalar, vaka takdimleri ve derlemeler yayınlanır. 2 Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi yılda 2 sayı olarak yayınlanır ve iki sayıda bir cilt tamamlanır. 3 Başka yerde yayınlanan yazılar dergiye alınmaz. Çeviriler eser sahibinin imzası izin belgeleri ve asılları ile birlikte gönderilmelidir. 4 Araştırmalar ve derlemeler 15, vaka takdimleri 5 daktilo sayfasını geçmemelidir. Daha uzun yazıları yayın kurulu kısaltmakta serbesttir. Metinler daktilo ile standart daktilo kâğıdına ve sayfanın bir yüzüne iki satır aralıklı olarak yazılarak yayın kuruluna iki nüsha halinde teslim edilmelidir. Sayfanın sağ ve solunda ikişer santimetre aralık bırakılmalıdır. Pelür ya da başka tür kâğıda yazılmış nüshalar kabul edilmez. 5 Başlıklar metne uygun, kısa ve açık ifadeli olmalıdır. Yazarın veya yazarların akademik unvanları, adları ve soyadları başlığın İt ve ortasına konmalıdır. Yazarların çalıştıkları kurumların adları, soyadlarının sonuna konulacak (*) işareti ile birinci sayfanın altında not halinde bildirilmelidir. 6 Araştırmaların yazılış düzeni şöyle olmalıdır: Özet (Türkçe), Özet (Yabancı dilde, konu başlığı ile birlikte), Giriş, Materyal ve Metod, Bulgular, Tartışma, Yararlanılan Kaynaklar ve Yazışma Adresi. Yazışma adresinde gereğinde bağlantı kurulacak yazarın telefon numarasıda bulunmalıdır. 7 Yazının anlamını ifade edecek nitelikte en az 5 satır Türkçe özetle birlikte, bu özetin İngilizce, Almanca veya Fransızca çevirileri yazılmalıdır. 8 Türkçe özetin altına konuyu tanımlayabilecek en az 2 anahtar kelime ve yabancı dilde özetin altına bunların yab,ancı dildeki karşılıkları yazılmalıdır. Ill

6 9 Resimler net ve parlak fotoğraf kâğıdına basılmış ve resim ebatları (13x15) olmalıdır. Grafik, diyagram ve şemalar çini mürekkebi i!e aydınger kâğıdına veya şablon kartonuna çizilmelidir. Bunların arkasına yazar adı, yazı başlığı, şekil numarası ve yerleri ayrı bir zarf içinde yazıya eklenmelidir. Klişelerin konulacağı yerler yazı içerisinde de işaretlenmelidir. Grafik, diyagram ve şekil altı yazılar metin dışında ayn bir daktilo kâğıdına yazılmalıdır. Tablolar bir başlık bulundurmalıdır. Fotomigrograflarda boyama yöntemi ve büyütme gösterilmelidir. Elektronmikrograflarda ve scanning elektronmikrografiarda büyütme bulunmalıdır. Tablo numarası tablo üzerinde romen rakamıyla, şekiller altta norma! rakamlarla gösterilir. 10 Dergi basım koşullan uygun olduğunda, renkli fotoğraf basımı ücret karşılığında mümkündür. 11 Yararlanılan kaynaklar ya metindeki geçiş sırasına göre veya yazarların soyadlarına göre alfabetik olarak düzenlenmelidir. Yararlanılan kaynakların yazılış şekli şu sıraya göre olmalıdır : a) Dergiler : Yazarın soyadı, adının i!k harfleri, yazının baş lığı, derginin kısaltılmış adı, cilt numarası, sayfa nutnararası, yılı. Dergi isimleri «Index Medicus»da verilen listeye göre kısaltilmalıdir. b) Kitaplar ; Yazarın soyadı, adının ilk harfleri, kitabın adı, baskı veya cilt numarası, basıldığı basımevi, basıldığı şe hir, yılı. 12 Dergiye gönderilecek yazılarda imlâ ve terminoloji yönünden şu noktalara dikkat edilmesi gerekmektedir. Anatomi terimlerinin Latinceleri kullanılmalı vs bunlar tırnak içerisinde orijinal imlâsı ile yazılmalıdır. Dişhekimliği ve Tıp diline yerleşmiş terimler söylendiği şekilde yazıldıktan sonra parantez içerisinde orijinal yazılış şekli belirtilmelidir. 13 Metin içindeki sayfa üstlerine yazmak amacıyla, yazarlar konu başlıklarını beş kelimeyi geçmeyecek şekilde kısaltarak birinci sayfanın en başına parantez içerisinde bildirmek zorundadırlar. 14 Dergide yayınlanacak yazıların bilimsel niteliğinden yazar ya da yazarlar sorumludur. Bilimsel yayınlar ile ilgili tenkitler ve cevapları dergide «Editöre Mektuplar» bölümünde yayınlanır. IV

7 15 Dergi ile ilgili her hususta Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Yayın Komisyonu Başkanlığı ile bağlantı kurulur, Yayınlanması istenilen makalelerin başvurulan bir dilekçe ile Yayın Komisyonu Başkanlığına yapılır. 16 Yayın Kurulunun, yayın kurallarına uymayan yazıları yayınlamamak, düzeltilmek üzere yazarına geri gönderme yetkisi vardır. Yayın komisyonuna gelen yazılar şekil yönünden incelendikten sonra danışma kuruluna gönderilir. Danışma Kurulunun en az 15 gün içindeki incelemesi sonucunda olumlu rapor alınan makalelere yayınlanabilir raporu verilebilir. Yayınlanması kabul edilen yazılar sıraya alınır. 17 Yayınlanmak üzere gönderilen yazılar herhangi bir siyasal düşünceyi ve uygulamayı içerir, savunur ya da eleştirir mahiyette olamaz. 18 Dergide yayınlanan yazıların telif hakkı Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi'ne aittir, başka yerde yayınlanamaz. Dergide yayınlanan yazılara Gazi Üniversitesi Rektörlüğö'nce belirlenecek esaslar içinde telif hakkı ödenir. V

8 T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ YAYIN KOMİSYONU Baş k a n Prof. Dr. Hüsnü YAVUZYILMAZ Üye Üye Prof. Dr. Oktay ÜNER Prof. Dr. Mustafa TÜRKER / Üye Prof. Dr. Erol DEMİREL Üye Prof. Dr. Şule YÜCETAŞ Üye Doç. Dr. Tayfun ALAÇAM Üye Yrd. Doç. Dr. Sevda SUCA CİLT : 5 TEMMUZ 1988 SAYI : 2 İ Ç İ NDEKİ LER ARAŞTIRMALAR Koksal BALOŞ : Kemik Dokusu Rejenerasyonunun Kaya EREN Den sitometrik Olarak Saptanması. 1 Coşkun BARAN Gökhan AÇIKGÖZ VI

9 Sevil GÜRGAN Özden KANSU Levent NALBANT Hülya KÖPRÜLÜ Koksal BALOŞ Kaya EREN Coşkun BARAN Levent KORALP Gönül ŞAHİN Af itap ANIL Deniz ERDOĞAN Dura! KADIOĞLU Gülsen CAN Lale KARAAĞAÇLIOĞLU Cavidan AKÖREN II. Sınıf Amalgam Restorasyonlarının Servik.a! Kenar Uyumlarının Radyolojik Olarak Değerlendirilmesi Post-Core Sisteminde Üst Yapı Ola rak Uygulanan Amalgam ve Kompozit Materyallerinin Makaslama Kuv vetlerine Karşı Dirençlerinin Karşı laştırması V. Sınıf Restorasyonlara, Cam İyo-nomer Kompozit Rezin Kombinasyonunun In Vitro Kenar Sızıntısı Periodontal Hastalıkta PGE 2 'nin Rolü 45 Genç Ergin ve Yaşlı İnsan Diş Pulpa-larının Yapısal Özelliklerinin Elektron Mikroskobu Düzeyinde İncelenmesi 55 Silikon Ölçü Materyallerinin Değer lendirilmesi Melahat ÖĞÜTCEN Özden KANSU Alev ÖNEN Hüsnü YAVUZYILMAZ Hüseyin YAZICIOĞLU Suat YALUĞ Protrusiv Splint Tedavisinde Ön ve Arka Eklem Boşluklarının Değerlen dirilmesi...87 Diş Rengindeki Dolgu Maddelerinin Radyopasitesinin İncelenmesi Atık Amalgam İçindeki Gümüş Mik tarının Araştırılması Yüksel TÜRKÖZ Akriliklerde Su Emilimine Bağlı Boyutsal Değişimin Farklı Yönlerden İn celenmesi VII

10 Saime ŞAHİN Ezel YAVUZYILMAZ Hamdi ÖĞÜŞ Aytekin BİLGE Tam Protezin Genel Salya Amilaz Protein ve Ig A Üzerine Etkisi Tamer KINOĞLU Dilşat ALASYA Mete AKHUNLAR Tansev MIHCIOĞLU Bölümlü Diş Eksikliğinin Tedavi Planlamasında Ortopantomografinin Yeri 133 Deniz ERBAŞ Tülin OYGÜR Afitap ANIL Submandibuler Bez Ekstresinin Yara İ yileş mesine Olan Etkisi Cihan AKCABOY V.L.C. (görünebilir ışıkla sertleşen) Akriliklerin Konvansiyonel Akrilikierle Yüzey Sertliği Açısından Karşı laştırılmalı İncelenmesi VAKA TAKDİMLERİ Ateş PARLAR Orhan DEMİR ilginç Bir Dişeti Çekilmesi Vakası ve Tedavisi Levent NALBANT Kronu Tamamen Kaybedilmiş Bir An terior Dişe Para-Post Sistemi İle Post- Core Uygulaması Hülya KÖPRÜLÜ Talon Tüberkülü (Üç Vaka Nedeniyle) 173 Cumhur ALTİNTAŞ Tuğrul ALTAY Aytekin BİLGE Tam Protezler İçin Lingualize Okluzyon Tamer KINOĞLU Mete AKHUNLAR Dilşad ALASYA Tansev MİHCIOĞLU Diş Eksikliği İle Fazlalığın Birarada Bulunması (Bir Olgu Nedeniyle) VIII

11 DERLEMELER Güiiz GÖRGÜL Endodontik İmpiantlar 199 Cihan AKÇABOY Hareketli Protezlerin Altındaki Des tekleyici Mukozada Meydana Gelen Değişiklikler Güliz GÖRGÜL Kalp Transplantasyonu : Ağız ve Diş ler Yönünden Önemi Celil DİNÇER Levent NALBANT Metal Destekli Dental Porselenler. 231 Hüma ÖMÜRLÜ Endodontik Tedavilerde Akut Alev lenmeler IX

12 THE JOURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF GAZİ UNIVERSITY VOLUME 5 JULY 1988 NUMBER 2 CONTENTS RESEARCH Koksal BALOŞ Kaya EREN Coşkun BARAN Gökhan AÇIKGÖZ Densitometric Evaluation of Bone Re generation... 1 Sevil GÜRGAN Özden KANSU Levent NALBANT Hülya KÖPRÜLÜ Koksal BALOŞ Kaya EREN Coşkun BARAN Levent KORALP Gönül ŞAHİN Radiographic Assessment of Cervical Margin of Class II Amalgam Resto rations Retantion of Composite Resin and Amalgam Cores under Shear Forces. 23 Invitro Marginal Leakage of A Light - Cured Composite Resin over a Glass lonomer Cement Base In Class V Restorations...35 The Role of PGE2 on Periodontal Disease...45 X

13 Af itap ANIL Deniz ERDOĞAN Dürai KADİOĞLU The Fine Structural Characteristics of the Human Dental Pulps in Diffe rent Age Groups...55 Gülsen CAN Lale KARAAĞAÇLIOĞLU Cavidan AKÖREN Evaluation of Siiicone Impression Ma terials...73 Melahat ÖĞÜTCEN The Effect of Protrusive Splint Thea-rapy on Anterior and Posterior Temporomandibular Joint Spaces Özden KANSU Alev ÖNEN An Evaluation of the Radiopacity of Tooth-Colored Restorative Materials 97 Hüsnü YAVUZYILMAZ Hüseyin YAZICIOĞLU Suat YALUĞ Silver Amount Evaluations from Discarded Amalgam In Dental Clinics. 107 Yüksel TÜRKÖZ Evaluation of the Alterations In Di mensional Changes of a Water Ab sorbed Acrylic Resin Saime ŞAHİN Ezel YAVUZYILMAZ Hamdi ÖĞÛŞ Aytekin BİLGE The Effect of Denture Wearing on Total Saliva Protein, Amilaz and Ig A. 123 Tamer KINOĞLU Dilşat ALASYA Mete AKHUNLAR Tansev MIHCIOĞLU The Place of Orthopantomographs In Partial Teeth Loss Deniz ERBAŞ Tülin OYGÜR Afitap ANIL Effect of Submandibular Gland Extract on Wound Healing Cihan AKÇABOY The Surface Hardness of V.L.C. and Conventional Acrylics XI

14 CASE REPORTS Ateş PARLAR Orhan DEMİR An Unusual Case of Gingiva! Re cession and Its Therapy Levent NALBANT A Case of a Post-Core Restoration. 165 Hülya KÖPRÜLÜ Talon Cusp : Report of Three Cases. 173 Cumhur ALTINTAŞ Tuğrul ALTAY Aytekin BİLGE Lingualized Occlusion for Complete Dentures Tamer KİNOĞLU Mete AKHUNLAR Düşad ALASYA Tansev MIHCIOĞLU A Case of Mesiodens and a Tooth Absence REVIEW Güliz GÖRGÜL Endodontic Implants Cihan AKÇABOY The Effect of Dentures on the Un derlying Mucosa Güliz GÖRGÜL Cardiac Transplantation : Oral Consi derations Celil DİNÇER Levent NALBANT Properties and Characteristics of Den tal Porcelain Hüma ÖMÜRLÜ F l a r e U p s i n E n d o d o n t i c s XII

15 G.Ü. Dişhek. Fak. Der. Cilt V, Sayı 2, Sayfa 1-10, 1988 KEMİK DOKUSU REJENERASYONUNUM DENSİTOMETRİK OLARAK SAPTANMASI 11 Koksal BALOŞ" Coşkun BARAN"*" Kaya EREN*** Gökhan AÇIKGÖZ"**** GİRİŞ Çeşitli periodontai tedaviler sonrası, yıkılmış dokuların rejeneratif potansiyellerinin incelenmesi üzerinde önemle durulmuş ve bu potansiyeller çok çeşitli metodlarla gözlenmeye çalışılmıştır. Örneğin sadece dişetinin incelenmesinde, klinik, histopatolojik, histokimyasal ve otoradyografik değerlendirme yöntemleri kullanılmıştır. Alveoler yapmın incelenmesi, gerek yapının önemi ve gerekse lokalizasyonu dolayısıyla ayrı bir önem taşır. Özellikle çok sık başvurulan flap operasyonları sonrası bu dokuyu izlemek ve durumu hakkmda karar vermek için çeşitli yollara başvurulmuştur (3, 5, 8, 9,12, 16). Bir yerde yeni ataşmanın tespiti anlamına gelen bu değerlendirmeler için, periodontai sondla yapılan ölçümler, radyografik analizler, refl.ap veya reentry sözcükleri ile adlandırılan, bölgenin yeniden açılması ve ayrıca histolojik yaklaşımlar sayılabilir. Bunlardan periodontai sond değerlendirmelerindeki bilinen sorunlar ve reflap uygulamalarının zorluğu, insan örneklerinde ise, histopatolojik değerlendirmelerin imkânsızlığı, bütün değerlendirmeler için günümüzde radyografik çalışmaların geçerli olmasını sağlamıştır. Literatürde flap sonrası iyileşmenin radyografik olarak İzlendiği- mi 18. T.P.D. Bilimsel Kongresinde tebliğ edilmiştir. Kemer, Mayıs [*') Prof. Dr., G.Ü. Dişhek. Fak. Periodontoloji Anabilim Dalı Başkanı. (***} Dr. Dt, G.Ü. Dişhek. Fak. Periodontoloji Anabilim Dalı Uzmanı. (****) Yrd. Doç. Dr., G.Ü. Dişhek. Fak. Periodontoloji Anabilim Dalı Öğr. Üyesi. (***'*) Dt, G.Ü. Dişhek. Fak. Periodontoloji Anabilim Dalı Arş. Görevlisi. 1

16 REJENERASYON - DENSİTOMETRİ he, hatta farklı cerrahi yöntem sonuçlarının bu yolla karşılaştırıldığına dair çok sayıda yayın vardır (2, 5, 9, 11). Bunun için standart radyograf elde etme çalışmalarına ayn önem verildiği, yine bu radyografların çeşitli yollarla değerlendirmelerinin yapıldığı bilinir [2,4, 5, 8). Bu değerlendirme yöntemlerinden biri olan mikrodensitornetrik analiz, radyografların densitesine göre tayin edilir. Densite, radyografa gelen ışık ünitesinin oranının 10 tabanına göre logaritmik ifadesi olarak tanımlanır (5, 15) ve tayini densitometre denen cihazlarla yapılır. Genel tîpta ve dişhekimliğinde radyografik değerlendirmelerin bu metodia yapıldığı çalışmalar sergilenmiştir (1, 5, 6, 10). Diğer taraftan alveol kemiği, ünite olarak iskeietsel yapının en küçük örneğidir. Bu dokudaki minimal rejenerasyonun incelenmesi ayrıca bu işlemin erken dönemde saptanması oldukça zordur. Bu sebeple deneysel kemik içi defektleri oluşturulan deney hayvanlarında alveoler rejenerasyonun mikrodensitometrik olarak erken dönemde izlenmesi amacımızı oluşturmaktadır. MATERYAL ve METOD Araştırma, genel ve periodontal sağlıkları yönünden incelenerek seçilen ve ağızlarında eksik dişi bulunmayan 2 deney köpeği üzerinde yapıldı. Bu şekilde seçilen hayvanların alt yarım çenelerinde sağlı - sollu 2, 3 ve 4 nolu premolar diş bölgeleri araştırma için planlandı ve genel anestezi altında bu bölgelerden tam kalınlık flapler kaldırıldı. Daha sonra serum fizyolojik spreyi altında 3 ve 4 nolu premo-!ar dişler arasındaki alveoier yapı 2 nolu fissur frez yardımı ile yaklaşık 2 mm genişliğinde, 7 mm derinliğinde ve kemik içi lezyonları taklit edecek tarzda uzaklaştırıldı ve bu şekilde 8 adet mekanik de-fekt oluşturuldu. Daha sonra lambolar eski yerlerine yerleştirilerek sütüre edildi. Ardından özel film taşıyıcısı üzerine monte edilen tahta blok ve bunun üzerine konan lastik kaynaklı ölçü maddesi ile hayvanların kapanışları tespit edildi ve bu durumda deneysel defektin radyografileri alındı (Resim 1 ve 2). Bu işlemler, her köpeğin sağ ve sol yarım çeneleri için ayrı ayn tekrarlandı ve ısırtma blokları 2. radyografların alınmasına değin özel zarflan içinde saklandı.

17 K. BALOŞ - K. EREN - C.C. BARAN - G- AÇIKGÖZ Yukarıda açıkladığımız mekanik defektierin oluşturulmasını takibeden 42. gün sonunda ise yine aynı ısırtma blokları kullanılarak aynı bölgelerin standart 2. radyografileri elde edildi. Resim 1 : Standart grafîlerîn elde edilmesinde yararlanılan film tutucu aparey ve isirtma bloğu. Resim 2 : Standart peı-iapikal grafilerin elde edilmesi.

18 REJENERASYON - DENSİTOMETRİ Radyograflarin alınmasında kumandığırriiz röntgen cihazı 30 crn'ük kon içeren, Siemens-Heliodent dişhekimliği röntgen cihazı olup, tüm radyograflann alınmasında paralel teknik uygulandı. Araştırmada kullanılan röntgen cihazı sabit olarak 7 miliamper ve 50 kilovoltla çalışmaktadır. Elde edilen radyograflarda ışınlama süremiz 2 saniye olarak daima sabit tutuldu. Çalışmada kullandığımız filmleragfa-gevart firmasının imal ettiği normal periapikal filmlerdir. Bu şekilde elde edilen tüm periapikal grafiier eşit banyo koşullarında banyo edildi ve daha sonra Başbakanlık Atom Enerjisi Başkanlığı, Nükleer Araştırma Merkezi'nde, optik densiteleri Macbeth TD-102 densitometrileri ile ölçüldü (Resim 3). Her filmin 3'er noktasından yapılan densitometrik ölçümler, istatistiksel olarak değerlendirildi. Resim 3 : Macbeth TD 102 densitometıi okuyucu kolu. BULGULAR Mekanik defektler ile bunların 42. gündeki durumlarını gösteren periapikal grafilerin 12'şer değişik noktasında yapılan densitometrik analiz sonucu elde edilen değerler Tablo l'dedir. Bu değerlerin İsta-

19 K. BALOŞ - K. EREN - C.C. BARAN - G. AÇIKGÖZ tistiksel olarak değerlendirilmesi ile elde edilen sonuçlara ilişkin bilgiler ise Tablo ll'de özetlenmiştir. TABLO I : Deney başlangıcı ve iyileşme dönemlerinde taranan noktalara ait mikrodensitometrik değerler. Deney Başlangıcı İyileşme Dönemi TABLO II : Deney başlangıcı ve iyileşme dönemlerindeki mikrodensitometrik değerlerin analizi. X Sd Test Deney Başlangıcı İyileşme Dönemi P<0.001 Tablo il'den de izlendiği gibi densitometrik analizi yapılan 12 değişik noktada defektlerin 0.05=F0.009 oranında kemikleşmeye başladığı tespit edilirken bu farkın istatistiksel olarakta P<0.001 seviyede önemli olduğu bulundu.

20 REJENERASYON - DENSİTOMETRİ TARTIŞMA Periodontal cerrahi sonrası oluşan periodontal rejenerasyon, daha doğrusu periodontal dokuların iyileşmesi, üzerinde önemle durulması ve izlenmesi gereken bir konudur. Bilindiği gibi, f.arklı doku ünitelerinden oluşan periodonslyumun iyileşmesi ve bu dokuların matürasyonuda farklı zamanlarda oluşmaktadır. Örneğin, yaklaşık bir hafta - 10 gün diyebileceğimiz bir epitelizasyona karşın, sement dokusunun maturasyonu için bazen ayları alan bir süreye gerek vardır. Bunun için günümüzde de bu dokuların iyileşme şekilleri ve süreçleri halâ incelenen ve değerlendirilen konular arasındadır. Bunlardan, kemik dokusunun değerlendirilmesi özel önemi gerektirir. Bu durum destek yapı oluşana kadar, son yıllarda özenle tartışılan periodontal ligament kaynaklı iyileşme için idea! yapı göstermesi gereğinden ortaya çıkar. Bilindiği gibi periodontolojide alveoler yapı en çok radyografik (2, 5,9,11,14), sınırlı düzeyde reflap (7, 8,13) yöntemleri i!e incelenmiştir. Çoğu kez periapikal grafiler gerek netlik, gerekse boyutları bakimmdan 2 veya 3 duvarlı yıkımların yeterince incelenmesine ve bunların iyileşme durumlarının izlenmesine imkân vermemektedir. Şüphesizki burada en büyük etken standart grafi elde etme kadar sağlıklı yörenin hastalıklı yöre üzerindeki süperimpozlandır. Örneğin, Resim 4'de izlendiği gibi 3-4 nolu diş arasında mekanik defekt yaratılmıştır. Defektin klinik tespitine rağmen, vestibül ve lingua! kemik süperimpozları defektin radyografik tespitine yardımcı olamamaktadır (Resim 5). Oysa iki ok arasında defekt bulunmaktadır ve iyileşme döneminde alman radyografia (Resim 6) arasında bir fark yokmuş izlenimi vermektedir. Oysa bu radyografların densîtornetrik analizleri sonucunda anlamlı fark tespit edilmiş, yeni kemik oluşumu densitometrik olarak saptanabilmiştir. Operasyon sonrası radyografik incelemelerde, değerlendirme, ancak uzun süreler sonra ve genelde ölçüye dayanmayan, ölçüye dayandığında ise yanılgısı bol olacak ve çok güç şartlarda elde edilen çalışmalar ile mümkün olur.

21 K. BALOŞ - K. EREN - C.C. BARAN - G. AÇIKGÖZ Resim 5 : Mekanik defektin oluşturulmasssıcisn hemen sonra alman radyograf. Bu sebeple, belirtilen problemleri azaltacak veya sınırlayacak bir çalışma düşünülmüş, kemik iyileşme potansiyelinin erken dönemde.7

22 REJENERASYON - DENSİTOMETRİ saptanmasını sağlayacak, mümkün olduğunca az yanılgı verecek, biyometrik ölçülebilecek ve özellikle hassas klinik çalışmalarda kullanılabilecek bir değerlendirme şekli aranarak, mikrodensitometrik işleme başvurulmuştur.! _ ^ _ * * * ' ' ' * ' - * - < Resim 6 : Defekt açılmasından 42 gün sonra iyileşme döneminde alınan radyograf. Bulgularımız yeniden değerlendirildiğinde, densitometrik analizi yapılan noktalardaki kemik rejenerasyonunun tespit edilebileceği görülmektedir. Bu nedenle özellikle hassas, kısa süreli çalışmalarda, kemik dokusunun değerlendirme yöntemlerinden biri olarakta densitometrik.analizlerden yararlanılabileceği görüşündeyiz. ÖZET Çalışmamızda, kemik dokusunun değerlendirilmesi için çekilen periapikal grafilerin mikrodensitometrik analizleri yapıldı. Bioistatistiksei değerlendirme sonucunda bu yöntemin periapikal grafilerin değerlendirilmesinde bir alternatif olduğu görüşüne varıldı. 8

23 K. BAI.OŞ - K. EREN - C.C. BARAN - G. AÇIKGÖZ SUMMARY DENSITOMETRIC EVALUATION OF BONE REGENERATION In the present study, we have evaluated the regeneration of alveolar bone on the periapical dental radiographs by the method of densitometric analysis. Our biometric results showed that, densitometric analysis could be an alternative way of evaluating bone regeneration. KAYNAKLAR 1 Açıkgöz, B., Özcan, O.E., Erbengi, A., Bertan, V., Ruacan, Ş., Açıkgöz, G. : Histopathologic and mikr.odensitonietric analysis of craniotomy bone flaps preserved between abdominal fat and muscle. Surg. Neurol., 26: , Arpak, N. : Kemik düzeltmesi yapılan ve yapılmayan flap operasyonlarında keratinize dişeti genişliğinin ortopantornografik olarak değerlendirilmesi. Doktora tezi, Ankara, Baloş, K.: İleri kronik periodontitisin bakteriye! plakla ilgisi, plak kontrolleriyle cerrahi tedavinin klinik ve deneysel araştırılması. Doçentlik tezi, Ankara, Harndt, E., Co-Report: Radiography of the alveolar crest. Int. Dent. J., 8 : 398, Kansu, H. : Flap operasyonunu takiben standardize edilen paralel teknikle alınan seri radyografların mikrodensitometrik analizleriyle kemik rejenerasyonunun takibi. Doçentlik tezi, Ankara, Matsue, I. : Microdensitometric analysis of human autegenous bone implants II. Two dimentional density and pattern analysis of interproxima! alveolar bone. J. Periodontol., 42 : , Moghaddas, H., Stahl, S.S. : Alveolar bone remodelling following osseous Surgery. A clinical study. J. Periodontol., 51 : , Özcan, G. : Kemik cerrahisi uygulamalarının periodontal etkilerinin çeşitli yöntemlerle saptanması. Doktora tezi, Ankara, Patur, B., Glickman, i. : Clinical and roentgenographic evaluation of the post treatment healing of infrabony pockets. J. Periodontol, 3: ,

24 REJENERASYON - DENSITOMETRI 10 Poltnick, J.I.: The effects of variations in the opposing dentition on changes in the partially edentulous mandible. Part II. Densitometric measurements. J. Prost. Dent., 4: 403, Raeste, A.M., Kilpinen, E.: Clinical and radiographic long-term study of teeth with periodontal destruction treated by a modified flap operation. J. Clin. Periodont., 8: , Rosling, B., Nyman, E., Lindhe, J., Jem, B. : The healing potential of the periodontal tissues following different techniques of periodontal surgery in plaque-free dentitions. A 2 years clinical study. J. Clin. Periodont., 3 : , Smith, D.H., Ammons, W.F., VanBelle, G. : A longitudinal study of periodontal status comparing osseous recontouring with flap curettage. I. Results after 6 months. J. Periodontol., 51 : , Suomi, J.D., Plumbo. J., Barbano, J.P. : A comparative study of radiographs and pocket measurements in periodontal disease evaluation. J. Periodontol., 39: , Wuehrramann, A.H., Manşon, H. : Dental radiology. 2nd. Edi. Saint Louis, C.V. Mosby Comp., Van Dijk, LJ.: Surgery and oral hygiene on artificial periodontal defects in beagle dogs. Thesis, University of Groningen, Netherlands,

25 G.Ü. Dişhek. Fak. Der. Cilt V, Sayı 2, Sayfa 11-22, 1988 li. SİNİF AMALGAM RESTORASYONLARININ SERVİKAL KENAR UYUMLARININ RADYOLOJİK OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ Dr. Sevil GÜRGAN* Dr. Özden KANSU** GİRİŞ 19. yüzyılın başlarından itibaren diş hekimliğinde kullanılmakta olan amalgam, günümüzde tüm diş restorasyonlarının % 80'ini oluşturarak güncelliğini korumaktadır. Amalgam restorasyonlarında en sık görülen başarısızlık kenar uyumsuzluğu olup, kenar bütünlüğü, amalgamın klinik dayanıklılığını etkileyen en önemli unsur olarak karşımıza çıkmaktadır (12, 15). Geçmiş yıllarda, amalgam restorasyonlarının kalitesini ölçmek üzere bir çok çalışma yapılmış, fakat bir standarda oturtulamamıştır (13, 14, 18}. Bu çalışmaların odağı kenar uyumu olmuştur, fakat çalışmaların çoğu görme ve erişebilme kolaylığı nedeniyle daha çok amalgam restorasyonlarının okluzal yüzeylerinde yapılmıştır (4,8), Ancak amalgam restorasyonlarının servikal kenarlarının uyumu önemli bir konudur. Restorasyonların bu kısmı ile ilgili çalışmalar ise, uzun klinik kullanımları sonucu oluşan bozuklukları içermektedir (8, 12). Araştırmacılar (5, 9, 11, 19, 20) taşkın restorasyonların veya açık kenarların plak retansiyonunu ve mekanik irritasyonu artırmak suretiyle periodontal hastalıklara neden olduğunu göstermişlerdir, fakat servikal kenarda iyi uyumu sağlayan tekniklerin geliştirilmesi üzerinde çok az durulmuştur. Bilindiği gibi komşu dişin varlığı, teması ve görme alanının kısıtlı ve yetersiz olması nedeniyle servikal kenarda uyumu sağlamak güçtür. [") H.Ü. Dişhek. Fak. Diş Hast. ve Ted. Anabilim Dalı Araş. Görevlisi. ( * * ) H.Ü. Dişhek. Fak. Oral Diag. ve Rady. Bilim Dalı Araş. Görevlisi. 11

26 RESTORASYONLARIN KENAR UTOMU Çalışmamız, klinik olarak iyi kabul edilen ikinci sınıf amalgam restorasyonlarının servikal kenar uyumlarını radyografik olarak değerlendirmek amacıyla planlanmıştır. GEREÇ ve YÖNTEM Çalışmamızda, tedavi kliniğinde staj yapan 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin, 60 hastada yapmış oldukları II. sınıf amalgam restorasyonlarının 122 proksimai yüzeyi, klinik olarak deneyimli öğretim elemanları tarafından ağız aynası ve sond kullanarak kontrol edildi ve restorasyonların servikal kenarları uyumlu kabul edildi. Klinik değerlendirilmeleri yapılan restorasyonlar biter bitmez, Radyoloji Bölümünde, Kwik-Bite film tutucusu kullanılarak bite-wing radyograflar elde edildi. Radyograflarda servikal kenar uyumları incelendi ve servikal kenar bozuklukları, büyüklükleri ve lokalizasyonlanna göre 6 gruba ayrıldı (Şekil 1). Daha sonra oküler elementinin birinde skala bulunan stereomikroskobunda (Zeiss/W Germany) defektlerin bir dikey, iki de yatay yönde milimetrik ölçümleri yapıldı. BULGULAR Çalışmamızda, restorasyonların % 72'sinin servikal kenar uyumunun bozuk, % 28'inin (A grubu) ise, iyi olduğu görüldü (Tablo 1). Servikal kenarlarda % 49'unun taşkın (B, C ve D grupları), % 23'ünün ise açık (E ve F grupları) olduğu saptandı. B grubundaki 23 servikal kenarın 20'sinin yatay yönde 0.5 mm'nin altında taşkın olduğu görüldü. C grubunda (hem yatay, hem dikey yönde) 16 servikal kenarın 12'sinde de aynı taşkınlık ölçüldü. D grubunda ise (% 17) taşkınlık değişiklik gösterdi. 21 servikal kenarın yansında 1.5mm'den fazla taşkınlık olduğu belirlendi. Servikal kenarda eksiklik olan restorasyonlarda da, eksikliğin daha çok mm arasında olduğu gözlendi (Tablo 2). TARTIŞMA Restoratif dişhekimliğinde, restorasyonların uygulanması sırasında dikkat edilmesi gereken en önemli faktör, ikincil çürük oluşumunu 12

27 Sevil GÜRGAN, Özden KANSU A : Servi kal kenar uyumu iyi Restorasyonda dikey ve yatay yönde taşkınlık ve eksiklik yok. D : Servikal kenar uyumu kötü Restorasyonda yatay yönde okluzale (yatay,), apikale doğru (yatay 2 ) ve dikey yönde taşkınlık var. B : Servikal kenar uyumu kötü Restorasyon yatay yönde taşkın (yatay,). E : Servikal kenar uyumu kötü Restorasyonda yatay yönde (yatay,) eksiklik var. C : Servikal kenar uyumu kötü Restorasyon yatay ve dikey yönde taşkın, taşkınlık apikale doğru ilerlemiş. F : Servikal kenar uyumu kötü Restorasyonda kama şeklinde boşluk oluşmuş (yatay 2 ve dikey yönde). Yatay, : Yatay yönde okluzale doğru Yatay 2 : Yatay yönde apikale doğru ŞEKİL 1 Servikal kenar uyumunun değişik gruplandırılması. Ölçümler bir dikey yönde ve iki yatay yönde yapılmıştır.

28 RESTORASYONLARIN KENAR UYUMU TABLO 1 Restorasyonların Servika! Kenar Uyumları Bozuk Uyumlu Toplam RESİM 1 : A Grubu servikal kenar uyumunun radyografik görünümü. ve plak birikimini ve retansiyonunu önleyecek şekilde, dişin eski anotomik yapısını yeniden vermektir. Restorasyonun uygulandığı bölgede plağın kolay ve etkili bir şekilde uzaklaşmasını sağlamak mutlak gereklidir (3, 5). Inflamatuvar periodontal hastalıkların lokal irritasyonlarla oluştuğu bilinen bir gerçektir. Plak ve diş taşı dışında, restorasyonların uygun olmayan kenarlarının da periodontai hastalıklara neden olan lokal irritanlar olduğu kabul edilmektedir. Böylelikle çürük nedeniyle 14

29 Sevil GÜRCAN, Özden KANSU TABLO Servikal Kenarın Gruplara Göre Dağılımı. Her Grubun Dikey ve Yatay Yöndeki Bozukluğu Milimetrik Olarak Ölçülmüştür. Yatay Yatay Dikey Yatay Yatay Dikey Kenar Sınıf Sayısı A 34 B C D E F Toplam

30 16 RESTORASYONLARIN KENAR UYUMU BESİM 2 : B Grubu kenar uyumunun radyografik görünümü. RESİM 3 : C Grubu servika! kenar uyumunun radyografik görünümü.

31 Sevil GÜRGAN, Özden KANSU Resim 4 : D grubu servikal kenar uyumunun radyografik görünümü. 17 Resim 5 : E Grubu servikal kenar uyumunun radyografik görünümhü.

32 RESTORASYONLARIN KENAR UYUMU RESİM 6 : F Grubu servikal kenar uyumunun radyografik görünümü. etkilenen bir dişin restorasyonu, periodontal hastalıklara yol açmakta ve restore edilen dişin ömrünü azalttığı kadar periodontal dokuları da yıpratmaktadır (2, 3, 9,11). Araştırmacılar taşkın veya eksik yapılmış kenarlarda mikroorganizmaların varlığını göstermişlerdir. Bu bölgelerde plak formasyonunda da artma olduğu belirtilmiştir (10). Trot ve Sherkot (20) dişhekimliği ve tıp öğrencilerinde, taşkın yapılmış restorasyonlar ve diş eti enfeksiyonu arasındaki ilişkiyi araştırmışlardır. İncelenen öğrencilerin % 35'inde gingivitis, % 21'inde ileri derecede papilla enfeksiyonu gözlemişlerdir. Bjorn ve arkadaşları (2) radyografik incelemelerinde saptadıkları interdental kemik resorpsiyonunu taşkın veya eksik yapılmış restorasyonlara bağlamışlardır. Çalışmamızda, amalgam restorasyonlarının kenar uyumunun değerlendirilmesi bite-wing radyograflarla yapılmıştır. Bite-wing rad- 18

33 Sevil GÜRGAN, Özden KÂNSÜ yografi, ara yüzeylerdeki birinci! ve ikinci! çürüklerin tanısında kullanılmakla beraber, restorasyonların kenar ve kontakt noktalarının değerlendirilmesinde de uygun bir yöntemdir (17). Birçok çalışmada da, radyografik incelemelerde bu yöntem kullanılmıştır (6, 7, 9). Radyografik olarak değerlendirilen restorasyonların % 72'sinde servikal kenarların bozuk olduğu gözlenmiştir. Restorasyonların % 49'unda taşkın, % 22'sinde ise eksik servikal kenar uyumu bulunmuştur. Araştırmamızda ikinci sınıf amalgam restorasyonlarının bitirilmesini takiben ayna ve sond ile yapılan klinik kontrollerin, servikal kenar uyumunun saptanmasında yetersiz kaldığı, yapılan radyografik değerlendirilmeyle anlaşılmıştır. Gilmore ve Sheiham (9) posterior dişlerde kenar uyumu bozukluklarının % 32 - % 86 arasında değiştiğini bildirmişlerdir. Abramowitz (1) ise, klinik ve radyografik olarak incelediği restorasyonların % 47'sinde kenar uyumunun bozuk, % 30'unda ise taşkın olduğunu gözlemiştir. Elderton (4) adlı araştırmacı da, değerlendirdiği hastaların % 57' sinde uygun olmayan kenar uyumu gözlediğini rapor etmiştir. Araştırmacılar, ara yüzeylerde 50 jim'den büyük bozuklukların ikincil çürük oluşumunu arttırdığını, ancak klinik muayenelerde bu bozuklukların teşhisinin çok zor olduğunu bildirmişlerdir (10). Çalışmamızda da, servikal kenarda 0.5 mm'lik taşkınlıklar klinik olarak teşhis edilememiş, radyografik olarak dah,a büyük boyutlar ölçülmüştür. Görüldüğü gibi restorasyonlarda uygun olmayan kenarlar periodontal dokularda irreversibl olabilen değişimlere neden olabilmektedir. Bu durumda, yanlış uygulanan restorasyonların sağladığı yararlarda azalmaktadır. Çalışmamızda, her ne kadar dikkat ve beceri ile yapılsa da, ikinci sınıf amalgam restorasyonlarında servikal kenar uyumlarının klinik muayene ile saptanamadığı, ancak radyografik inceleme ile kesin sınırların belli olabileceği ortaya çıkmıştır. 19

34 Sevil GUBGAN, Özden KANSU SONUÇLAR 1 Yapılan radyografik değerlendirme ile, ikinci sınıf.amalgam restorasyonlarının servikal kenar uyumlarının % 72'sinin bozuk, % 28'inin iyi olduğu, 2 Bozuk olan servikal kenarların % 49'unun taşkın, % 29'unun ise açık olduğu bulunmuştur. 3 Restorasyonların servikal kenarda taşkınlıklarının mm arasında olduğu, açıklığın ise 1 mm'ye kadar ulaştığı görülmüş tür. 4 Sonuç olarak.restorasyonların bitirilmesinden sonra bitewing radyografla kenar uyumlarının kontrol edilmesinin gerekli oldu ğu anlaşılmıştır. ÖZET Klinik olaıak ayna ve sond ile servikal kenar uyumları incelenen II. sınıf amalgam restorasyonlarının, servikal kenar uyumları radyografik olarak değerlendirildi ve bozukluklar, büyüklükleri ve lokalizasyonlarına göre sınıflandırılarak ölçüldü. Restorasyonların, % 72'sinin servikal kenar uyumlarının bozuk, % 28'inin iyi olduğu; Bozuk olan kenarların % 49'unun taşkın, % 23'ünün açık ol duğu; Servikal kenarda taşkınlıkların mm arasında, açıklı ğın ise 1 mm'ye kadar ulaştığı gözlendi. Sonuç olarak restorasyonların bitirilmesinden sonra, bite - wing radyograflarla, restorasyonların servikal kenar uyumlarının kon trol edilmesi önerildi. Anahtar kelimeler : II. sınıf amalgam restorasyonu, servikal kenar uyumu, bite-wing radyografi. 20

35 Sevil GURGAN, Özden KANSU SUMMARY RADIOGRAPHIC ASSESSMENT OF CERVICAL MARGIN OF CLASS II AMALGAM RESTORATIONS In a study of the condition of the cervical margin of class I!.amalgam restorations, a radiographic method of assessment was compared with clinical assessment using mouth mirror and probe. The radiographic method assessed the type of the defect of the cervical margin on the hand,,and the degree of the defect on the other hand. The results revealed that : 72 % of the cervical margins of amalgam restorations were defective and 28 % seemend to show good adaptation. Off the defective margins, 49 % were overhanging, and 23 % were open. Restorations proved to protrude mm and amount of shrinkage did not exceed 1 mm. The cervical margins must be controlled by bite-wing radio graphs after finishing the restorations. KAYNAKLAR 1 Abramowitz, J.: Expanded functions for dental assistants : a preliminary study, J.A.D.A., 72 : , Björn, A.L., Björn, H,, Grkoviç, B.: Marjinal fit of restorations and its relation to periodontol bone level. Odont. Revy, 20: , 1969 (Kaynak 12'den alınmıştır). 3 Burch, J.G.: Periodontal considerations in operative dentistry. J. Pros.th. Dent. 34 : , Elderton, R.J.: An objective method for measuring the surface morphology of cavities and restorations in vivo. J. Oral Rehabil., 4 : , Ellender, G.: Abnormal reaction to subgingivally placed dental amalgam studied by transmission electron microscopy and microprobe analysis. Aust. Dent. J. 32 : ,

36 RESTORASYONLARIN KENAR UYUMU 6 Espeîid,!., Tveit, A.B.: Clinical and radiographic assesment of approximal carious lesions. Açta Odontol Scand. 44 : 31-37, Galal, A., Manson-Hing, L, Jamison, H.: A comparison of combinations of clinical and radiographic examinations in evaluation of a dental clinic population. Oral Surg., 60 : , Grasso, J.E., Nalbandian, J., Sanford, C.H.: The quality of restorative care. J. Prosth. Dent., 42 : , Gilmore, N., Sheiham, A.: Overhanging dental restorations and periodontal disease. J. Periodontol., 42 : 8-12, Lang, N., Kiel, R., Anderhalden, K. : Clinical and microbiological effects of subgingival restorations with overhanging or clinically perfect margins. J. Periodontol., 51 : , Leon, A.R.: The effect of approximal carious lesions on the periodontium. Brit. Dent. J., 143: 18-21, Mahler, D.B., Terkla, L.G., Van Eysden, J.: Marjinal fracture of amalgam restorations. J. Dent. Res., 52 : , Mjor, I.A., Espevik, S.: Assesment of variables in clinical studies of amalgam restorations. J. Dent. Res., 59 : , Molvar, M.P., Charbeneau, G.T., Carpenter, K.E., Heys, D.R., Heys, R.J.: Quality assesment of amalgam and inlay restorations on posterior teeth. A retrospective study, J. Prosth. Dent., 54 : 5-9, Moore, D.L., Stewart, J.L. : Prevalence of defective restorations. J. Prosth. Dent., 17: , Osborne, J.W., Philipps, R.W., Gale, E.N., Binon, P.P.: Three year clinical comparison of three amalgam alloy types emphasizing an appraisal of the evaluation methods used. J.A.D.A., 93: , Poyton, H.G.: Oral Radiology, Wiliams and Wilkins, Baltimore, p: 31, Ryge, G., Snyder, M. : Evaluating the clinical quality of restorations. J.A.D.A., 87 : , Sachs, R.I.: Restorative dentistry and the periodontium. Dent. Clinics. North. Ame., 29 : , Trott, J.R., Sherkat, A.: Effect of Class II amalgam restorations on health of the gingiva : A clinical survey. J. Canad. Dent. Ass., 30 : ,

37 G.Ü. Dişhek. Fak. Der, Cilt V, Sayı 2, Sayfa 23-34, 1988 POST-CORE SİSTEMİNDE ÜST YAPS OLARAK UYGULANAN AMALGAM VE KOMPOSİT MATERYALLERİNİN, MAKASLAMA KUVVETLERİNE KARS! DİRENÇLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Levent NALBANT* GİRİŞ VE AMAÇ : Post-core protetik tedavi restorasyonu, 18. y.y. dan beri değişik yapılar şeklinde uygulanmaktadır. Teknolojinin gelişmesine paralel olarak core (üst yapı) ve bu yapıyı dişin kök kısmına veya dişin ağızda kalmış olan bölümüne tutunmasını sağlayacak materyaller de gelişme göstermiştir. Günümüzde hem üst yapıyı oluşturmak hem de post (alt yapı) kurmak için çeşitli sistem ve materyaller halen geliştirilmektedir (4,19). Endodontik tedavi uygulanmış ve yapısının büyük bir kısmını çeşitli nedenlerle kaybetmiş dişlerdeki madde kayıplarının ortadan kaldırılması yani, yapılacak protetik restorasyona temel oluşturacak üst yapı için günümüzde en çok amalgam ve komposit materyalleri kullanılmaktadır. Birbirinden bir çok yönden farklı bu iki materyalin aynı amaç ile kullanılması araştırmaya açık bir uygulamadır. Araştırmada, amalgam ve komposit üst yapının, para-post sistemi ile oluşturulan alt yapıya tutuculuklarının makaslama (Shear) kuvvetleri karşısındaki dirençleri araştırılmıştır. GENEL BİLGİLER : Para-post sistemli post-core uygulamalarında, üst yapı olarak amalgam sıklıkla kullanılmaktadır. P) G.Ü. Dişhek. Fak. Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı Öğr. Görevlisi, Dr. 23

38 POST - CORE SİSTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI Diş Hekimliğinde kullanılan arn.aigamiar, gümüş, bakır ya da çinko'nun civa ile kombinasyonundan oluşurlar. Giva ve amalgam alaşımının birleşerek, diş hekimliğinde kullanılan amalgamı oluşturmasına Amalgamasyon, bunun sağlanması için yapılan işleme de Tritasyon (karıştırma) adı verilir (20, 21). Karıştırma işlemi, camdan yapılmış bir havan ve havaneli ile yapılmaktadır. Son yıllarda işlem, amalgamatörler ile daha kısa sürede tamamlanır olmuştur (15, 16). Civa amalgamın kuvvetini kontrol eden bir faktördür. Bileşimdeki oranımn artması, amalgam yapının dayanıklılığın! azaltır. Düşük oranda civa bulunması, amalgami kuvvetlendirir. Civanın limit değeri % arasındadır. Amalgam hazırlanırken, karıştırma süresi az tutulursa dayanıklılık azalır, genleşme artar. Karışım hazırlandıktan sonra, 3-5 dakika içerisinde uygulanmalıdır. Amalgamın sertleşme süresini, yapılış özellikleri, partiküllerinin boyu, civa/alaşım oranı ve karıştırma süresi etkiler. Amalgamın preperasyonu uygulandıktan saat sonra yapılabilir (20, 21). Amalgamın, post-core yapımında üst yapı olarak kullanılması bazı özelliklerinden dolayıdır. Bu özellikleri şu şekilde sıralıyabiliriz (8, 10, 19,22) : 1 Çözünmeyen bir madde olması nedeni ile üst yapı oluştur mada kullanılabilir, 2 Çürüğe karşı dirençli olmayan ve özellikle gingival sınıra yakın bölgelerde dentin kaybına uğramış vakalarda, antiseptik özel liğinden dolayı amalgam tercih edilebilir, 3 Amalgam üst yapı ile, vidalı tip pinler arasında tutunma iyi olarak sağlanabilir, 4 Oklüza! kuvvetlerin fazla oluştuğu bölgelerde, amaigam üst yapı yeterli direnci sağlar. Üst yapının oluşturulmasında kullanılan diğer bir m,ateryal de komposittir: Komposit madde terimi, kimyasal yapıları farklı en az iki maddenin üç boyutlu olarak karıştırmasını ifade eder. Bowen'in geliştirdiği formül esas alınarak üretilen, değişik komposit maddeleri, post-core uygulamalarında üst yapı olarak kullanılmaktadır. 24

39 Levent NALBANT Komposit bir madde, reçine ana maddeye, inorganik doldurucular ilave edilerek, ana madde özelliklerinin artırıldığı bir karışımdır. Komposit maddeler arasındaki farklılık ana maddeden çok, karışımda kullanılan inorganik doldurucuların farklılığından oluşur. Kompositlerin çoğu Ana matrix olarak BİS-GMA ürünlerini esas almaktasalar da, ana madde olarak akrilik reçinelerinde bulundurulduğu bazı maddenin ısısısal genleşme kat sayısını da düşürürler. İçlerinde sert ve aşındırıcı maddeler bulunduğu için materyal hazırlanırken meta! spatüller kullanılmamalıdır (9, 21). Boyutsal olarak değişken olmayan doldurucu maddeler ile, değişken boyutsa! özelliklere sahip reçine ana matrix arasındaki oran yükseldikçe, komposit maddesinin ısısal genleşme kat sayısı düşer. Doldurucu maddelerin oranı her markaya göre değişik olmakla beraber genellikle ağırlık olarak % 70-80, hacim olarak % 50 ana maddeye % 50 doldurucu madde şeklindedir (9, 21). Reçine ana matrix ile doldurucu inorganik madde arasındaki adhesiv bağlantı, dayanıklılık ve maddenin sürekliliği açısından önemlidir. Bu bağlantının kaybolması dolgu maddesinin yüzeyden kopmasına ya da bu aralıktan sıvı geçmesine neden olur. Komposit maddesi içine katılan çeşitli ajanlar bu bağlantı bölgesinde kuvvet kırıcı olarak rol oynarlar. Günümüzde kompositler içerisine, bağlayıcı ajan olarak gamma-metakriloksi propil silanlar ilave edilmektedir (9, 21). Komposit materyalinin, üst yapı oluşturulmasında avantaj sağlayan fiziksel özellikleri şunlardır (1, 12,16); 1) İyi kenar uyumu sağlaması, 2) Büzülme oranının düşük olması, 3) Isısal genleşme kat sayısının az olması, 4) Estetik uyumlarının iyi olması, 5) Kolay uyumlanabilmeleri, 6) Çabuk sertleşmeleri, 7) Pinlere iyi tutunabilmeleri, 8) Mikro sızıntıya karşı, amalgamlar kadar dirençli olmaları. Baraban (3) ve Anthony (1), para-post sistemi ile kanal ve dentin pinlerinin yerleştirilmesini : kök veya periodonsium perforasyonunun 25

40 POST - CORE SİSTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI engellendiği ve üst yapı içinde uniform bir yapı oluşturduğu için avantajlı olarak belirtmektedirler. Pin destekli çalışmalarda, çeşitli dentin pini türleri kullanılmaktadır, bunların genel olarak sınıflandırılması aşağıdaki şekilde yapılmaktadır (5, 8) : 1 Cinslerine göre : a) Kendi kendine vidalanan pinler, (Self Threading Pins) b) Sirnante pinler (Cemented Pins) c) Sıkıştırmalı pinler (Friction Locked Pins) 2 Boylarına göre : a) Tek parçalı pinler (Full Length Pins) b) İki parçalı pinler (Twin-stage Pins) 3 Çaplarına göre : a) Çapları 0,7 mm. olan pinler (Regular Pins) b) Çapları 0,6 mm. olan pinler (Minim Pins) c) Çapları 0,5 mm. olan pinler (Minikin Pins) d) Çapları 0,4 mm. olan pinler (Minuta Pins) 4 Yapılarına göre : a) Paslanmaz çelik pinler (Stainless-Steel Pins) b) Altın kaplama paslanmaz çelik pinler (Gold Plated Stain less Steel Pins) c) Gümüş kaplama paslanmaz çelik pinler (Silver Plated Stainless-Steel Pins). Bunların içerisinden en kullanışlıları, vidalı tipte olanlarıdır (10,13). Amalgam ve komposit üstyapıyı desteklemek için kullanılan dentin pinleri, uygulandıkları dişlerin yerine ve şekline bağlı olarak 1-16 adet olabilmekle birlikte, bir adet dentin pininin, kanal pini yanı sıra kullanılmasının bile uygun kuvvet sağlaması ve dönme kuvvetine karşı yeterli direnç oluşturabilmesi bakımından istenileni verdiği ileri sürülmektedir (2, 22). 26

41 Levent NALBANT Kanal pinieri şekillerine göre : sivrilen tipte (Tapered), paralel kenarlı ve vidalı olrnak üzere tiplere ayrılırlar (5, 14). Colley{7), Davy (11), Johnson (14), Kurer(13), Ruemping (23), Sokol (24), Stantlee (25), genel olarak pinlerin boyunun tutuculuğa etkisinin fazla olmadığını, vidalı ve paralel kenarlı olanların tutuculuğunun daha çok, oluşturdukları stresin daha az olduğunu ileri sürmektedirler. Trabert(26), Endodontik tedavisi yapılmış, altyapı uygulanmış ve uygulanmamış ön grup dişlerde kırılganlığa karşı direnci karşılaştırmış ve önemli bir farklılık olmadığını belirtmiştir. Sorensen (25), Kern(17), full kron kaplamanın, ön grup dişlerde direnci artırmadığını, arka grup dişlerde ise başarıyı % 50'den % 97'- ye çıkarttığını savunmaktadırlar. MATERYAL ve YÖNTEM Araştırma, G.Ü. Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı Laboratuvarı ve O.D.T.Ü. Mühendislik Fakültesi Metalürji Bölümü laboratuvarında yürütülmüştür. Kullanılan materyaller : Komposit materyali seti (Lumicon) : Üst yapı oluşturulmakta kullanıldı. Amalgam materyali (Lumicon) : Üst yapı oluşturulmada kulla nıldı. Para-post sistem seti (Whaledent, P-40) : Alt yapıyı, oluştur mada kullanıldı (Resim 1). dı. Vidalı kanal pini seti (F.K.G.) : Ait yapı oluşturmada kullanıl Dentin pini seti (Whaledent, T.M.S.) : Alt yapı oluşturmada kullanıldı. Çekme ve basma aygıtı (Hounsfield Tensometer - Typew) : Fi gürlere kuvvet uygulamada ve uygulanan kuvvetleri ölçmede kullanıl dı (Resim 2). 27

42 POST - CORE SİSTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI RESİM 2 : «Hoiinsfieîd Tensometer» aygıt!. 28

43 Levent NALBANT Oto polimerizan akril (Takillon) : Figürlerin yapımında kullanıldı. Makaslama kuvvetlerine karşı direnci ölçmede kullanılan figürler oto poiimerizan akrilden hazırlandı, 20 adet figür için 40 adet 8x 8x45 mm. boyutlarında bloklar yapıldı. Bunların birer ucu, aygıtın sıkıştırma tablalarında hazırlanan öze! yuvalara tutunabilmeleri için 4 mm. çapında 5 mm. yüksekliğinde silindir haline getirildi. Bloklardan 20 tanesinin diğer uçlarından 8 x 5 x 5 mm.'lik kısımlar çıkarıldı, diğer 20 bloğun silindir getirilmiş uçlarından 20 mm. uzağa bir adet kanal pini yuvası, bu kanal rehber alınarak özel para - post sistem apereyi ile bu kanala 2 mm. uzaklıkta dentin pini yuvası açıldı (Şekil 1). ŞEKİL 1 : Kana! ve dentin yuvalarının açılması. 10 mm.'lik paralel kenarlı vidalı kana! pini 7 mm'si akril içerisinde, 5 mm.'side akril dışında kalacak şekilde, dentin pinide 2 mm.'si kana! içerisinde, 2 mm.'side dışarda kalacak şekilde el ile sıkıştırıldı. İki tip blok birbirine, 1. tip blokların 8x5x5 mm. boyutlarındaki boşluklarının ortalarına, 2. tip bloklardaki pinler gelecek şekilde, geçici olarak tespit edildi. Figürlerin arasındaki tüm akrî! yüzeyler izole edildi ve pinler etrafından başlamak üzere ince meta! ve plastik fulvarlar ile amalgam ve komposit maddeler tamamen dolduruldu (Şekil 2). 48 saat beklendikten sonra, figürlere makaslama (Shear) kuvveti uygulandı, elde edilen değerler kg. cinsinden aygıtın göstergesinden okundu (Resim 3). 29

44 POST - CORE SİSTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI ' '- 1 ŞEKİL 2 : Hazırlanan figürlerin kesiti RESİM 3 : Figürlere makaslama kuvveti uygulanması. BULGULAR Elde edilen neticeler (Tablo 1) de gösterilmiştir. Bu değerler istatistiksel olarak incelendi ve maksimum, minimum kuvvetler, bunların ortalamaları, standart hata ve standart sapmaları hesaplanarak, standart «t» testi uygulandı (Tablo 2) ve t : p<0.001 sonucu elde edildi. Para- post sistemi ile 1 adet kanal ve bir adet dentin pini ile alt yapısı oluşturulmuş, post-core uygulamasında, amalgam ve composit 30

45 Levent NALBANT TASLC 1 : Üst yapilann, makaslama kuvveti altmda, alî yapıdan ayrıldığı anda, kg. olarak, uygulanmış olan kuvvet değerleri. FİG. NO. KOMPOSİT AMALGAM kg 50.1 kg ORTALAMA TABLO 2 : Makaslama deneyi sonuçlarının, istatistiksel verileri. KOMPOSİT AMALGAM ORTALAMA KUVVET 53.1 kg kg. STANDART HATA » N. SAYISI MAKSİMUM DEĞER 64.1 kg 50.1 kg. MİNİMUM DEĞER VARYASYON KAT SAYISI SERBESTLİK DERECESİ STANDART SAPMA t: p<

46 POST - CORE SİSTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI üst yapıların, a!t yapıya tutuculuklarının, ön bölge dişlerde meydana gelen makaslama kuvvetlerine karşı direnci incelendi, komposit üst yapının amalgam üst yapıya oranla, makaslama kuvvetlerine karşı istatistiksel bakımdan önemli derecede farklı olarak, daha dirençli bulundu. TARTIŞMA Elde edilen sonuç Markley (19) ve Yvonne (27)'nin, amalgamların dikey basınçlara dayanıklı ancak makaslama kuvvetlerine karşı dirençsiz olduklarını belirtir bulguları ile uyuşmaktadır. Ayrıca, araştırmada kullanılan paralel kenarlı, vidalı kanal ve dentin pinleri, testler sırasında, herhangi bir kırılma, kopma veya yerinden ayrılma göstermemişlerdir. Üst yapıların kendilerinden ayrıldıkları andaki kuvvetlere karşı yeterli direnci göstermişlerdir. Pinler için gözlenen bu durum, bir çok araştırmacı ile aynı doğrultudadır (6, 7, 10, 13,18,23,24). ÖZET Post-core yapımlarında, üstyapı olarak en çok komposit ve amalgam materyalleri kullanılmaktadır. Araştırmada, komposit ve amalgam üst yapıların, para-post sistemi ile oluşturulan kanal ve dentin pinli alt yapıya tutuculukları, makaslama kuvvetleri altında incelendi. Makaslama kuvvetlerine karşı komposit materyalinin, amalgam materyaline göre daha fazla dirençli olduğu sonucuna varıldı. SUMMARY RETANTİON OF COMPOSITE RESIN AND AMALGAM CORES UNDER SHEAR FORCES Composite resin and amalgam material are frequently used as cores in post-core construction. 32

47 Levent NALBANT Retention of composite resin and amalgam cores to posts and dentin pins which are fabricated with para-post system is comparied under shear forces. This investigation showed that: composite resins are stronger than amalgam under shear forces. KAYNA KLA R 1 - Anthony, H.L., Sung, B.W.: Retentive Properties of Some Simplifield Dowel - Core Systems to Cast Gold and Dowel Core. J. Prosthet. Dent., 50 (2) : 203-6, Baraban, D.J. : The Restoration of Pulpless Teeth, Dent. Clin. N. Amer., 11 (11) : , Baraban, D.J.: Simplified Method for Making Post and Cores, J. Prosthet. Dent.,24{3): 287, Baum, L, Contino, M.R.: Ten Years of Experience with Cast Pin Restoration, Dent. Clin. N. Amer., 14 (1) : 81, Caputa, A.A., Stedlee, J.P.: Pins and Posts, Why, When and How., Dent. Clin. N. Amer., 20 (2) : 299, Chan, K.C., Fuller, J.L. and Khowassah, M.A. : The Adaptation of New Amalgam Composite Resins to Pins, J. Prosthet. Dent., 38 (4) : 392, Colley, I.T., Hampson, E.L., Lehman, M.L.: Retantion of Post Crowns, Brit. Dent. J., 124 (2) : 63-69, Courtade, G.L. and Timmermans, J.J.: Pins in Restorative Dentistry, The C.V. Mosby Co., St. Louis, Craig, R.G., Payton, F.A.: Restorative Dental Materials Fifth Ed. The C.V. Mosby Co., St. Louis, Currens, W.E., Korostoff, E., Von Fraunhofer, J.A.: Penetration of Shearing and Nonshearing Pins into Dentin, J. Prosthet. Dent., 44 (4) : 430, Davy, D.T., Dilley, G.L., Krejci, R.F.: Determination of Stress Patterns in Rootfilled Teeth Incorporating Various, J. Dent. Res., 60(7): 1301, Fujimoto, J., Narman, R.D.: A Comporison of Pin Retained Amalgam and Composite Resin Cores, J. Prosthet. Dent., 39(5): ,