EKONOMİSİ. Aralık

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "EKONOMİSİ. Aralık"

Coskun Dalkılıç
4 yıl önce
İzleme sayısı:

1 EKONOMİSİ Aralık

Bu anlamda, ilk olarak açıklanması gereken konu Marjinal Verimlilik İlkesi

2 Bu dersimizde, rekabetçi bir firmanın maksimum kar amacına ulaşabilmesi için ne kadar istihdam yaratabileceği konusu açıklanacaktır. Bu anlamda, ilk olarak açıklanması gereken konu Marjinal Verimlilik İlkesi dir. Marjinal Verimlilik İlkesi, istihdam ile ücret tespitini ortaya koyan bir teoridir. 2

3 Rekabetçi Firma İstihdam Oluşumu Firma, bir işletmenin, Q miktardaki üretim için gerekli emek ve diğer ham maddeleri toplayıp bir araya getirdiği bir üretim birimidir. Üretilen miktar (Q), tam rekabet şartlarında piyasada satıldığı varsayılmaktadır. Tam rekabetçi piyasada fiyat (p) sabittir. Dolayısıyla, firmanın Q kadar miktarı satmakla elde ettiği gelir (TR), şu şekilde gösterilebilir: TR=p*Q 3

4 Aynı şekilde, Q yu üretmek için sarf edilen toplam gider (TC) şu şekilde ifade edilir: TC=C*q Kar=TR-TC Kısa dönemde, firma kapasitesi değişmemekte yani sermaye seviyesi (K) sabit kalmaktadır. Dolayısıyla, firmanın kısa dönem üretim fonksiyonu şu şekilde ifade edilir: Q=f(L) Tek bir birim üretim artışı ( Q) tamamıyla emek miktarındaki artışla mümkündür. Emek miktarındaki artış ( L) marjinal emeğin katkısı olmaktadır: Q/ L=mpL 4

5 mpl bir birim emek işgücü başına düşen üretimdir. Bunu değere çevirmek için bu fiziki miktar somut satış fiyatı olan p ile çarpılır ve böylece marjinal emeğin parasal değeri VMP elde edilir. VMP kritik öneme sahip bir ölçektir. Emek talebini belirleyen bir unsurdur. EMEK TALEBİ, MARJİNAL EMEĞİN PARASAL DEĞERİNE EŞİTTİR. DL=VMP Bu ölçek çizelgede gösterilmiştir. 5

6 Çizelge 1. Tam Rekabet Piyasasında Bir Firmanın İşgücü Talep Profili L Q MPL = Q P TR=Q.P VMP=MPL.P

7 Türetilmiş İşgücü Talep Teorisi Bu teori, firmanın istihdam yaratımının temelini oluşturur. İşveren neden istihdam yaratır? Çünkü istihdam, firmanın toplam üretimine (TQ) katkı sağlayıp, gelir elde etmesine aracı olmalarındandır. Panel a da üretim fonksiyonu, yani TQ eğrisini göstermektedir. Bu eğri kısa dönem için geçerlidir ve azalan oranlarda getiri kuramını ifade etmektedir. Panel b de Kısmı türetilmiş işgücü talep eğrisi gösterilmektedir: VMP nin 0 ın üzerinde olması durumunda istihdam yaratır. Yani firmanın negatif alanda istihdam yaratması mümkün değildir. Dolayısıyla, kar amaçlı firma, istihdam limitini 6 çalışanda tutar, daha fazlasını istihdam edemez. Aksi takdirde, fazla işçinin istihdam edilmesi halinde VMP negatif olur ve kar miktarı azalır. Tam Rekabet Piyasasında Kısa Dönem Firma İşgücü Talebinin Belirlenmesi 7

8 Rekabetçi Firma Kısa Dönem Kar Maksimizasyonu Panel a da eş ürün eğrileri demeti gösterilmiştir. Burada her bir eş ürün eğrisinin eğimini sermaye (K) ve emek (L) faktörlerinin, marjinal verimlilik oranını (MPk/MPL) gösterir. Aynı zamanda eş üretim eğrisinin eğimi iki faktör arasındaki marjinal teknik ikame oranını MRTSkL temsil eder. MPk/MPL = MRTSkL 8

9 Panel a da ifade edilen en önemli özellik de şudur: Kısa dönemde sermaye (K) sabittir. Firmanın üretim kapasitesi kısa dönemde değişmez, kapasite artışı ancak ve ancak uzun dönemde, yeni teknoloji ile mümkündür. Firma kısa dönemde sadece emek miktarını (L1..L4) değiştirebilir. Dolayısıyla firma üretimini a, b, c, d noktalarında hareket etmekle yükseltebilir. 9

10 Panel b, firmanın sermaye (K) ve emek (L) faktörleri için harcanan sabit bütçesini, yani bütçe kısıdını gösterir. AB eğrisi var olan gerçek bütçeyi, diğer kesikli çizgilerle gösterilen eğriler ise, mümkün olan başka bütçe durumlarını ifade eder. Her bir eğri ise sermaye (k) ve emek (L) arasındaki ikame olanaklarını gösterir. Kısa dönemde sermaye seviyesi Ko da sabit tutulmuştur. Ancak bu durumda emek miktarı (L) değişebilir (a, b, c, d gibi). Aynı zamanda firmanın var olan bütçesi de AB olarak gösterilmiştir. Demek ki en elverişli ÜRETİM NOKTASI C NOKTASIDIR. Diğer üretim noktaları, ya zarara neden olmakta (a, b) ya da firma bütçesinin üzerinde maliyet yaratmaktadır (d noktası gibi). 10

11 Eş ürün eğrisinin eğimi de ekonomik bir önem taşır: Bu eğim, faktörlerin marjinal maliyet oranıdır. Yani tek bir sermaye (K) maliyetinin tek bir emek maliyetine (L) oranıdır: CK/CL Panel c, kısa dönemde firmanın maksimum kar oluşumunu göstermektedir. Çok önemli olan nokta, teğet noktası olan Eo noktasında gerçekleşir. Bu çok özel ve önemli noktanın teknik anlamda özellikleri bulunmaktadır. Bu teğet noktasında, sermaye ile emek arasındaki marjinal verimlilik oranı, faktörlerin maliyet oranıyla, aynı zamanda Marjinal Teknik İkame Oranı ile eşitlenir. MPK/MPL=MRTSKL=CK/CL Yani maksimum kar noktasında marjinal üretim ile marjinal maliyet oranları eşitlenmiş olur: MPK /CK=MPL/ CL 11

12 Kısa Dönem Emek Talebi Tam rekabetçi bir firma için, ürettiği malın satış fiyatı piyasa tarafından belirlenir. Firma için bu fiyat sabittir. Yani tüm satışları o fiyat seviyesinde yapmaya mecburdur. Üretim seviyesi de, sermaye kısa dönemde sabit olduğuna göre, ancak ve ancak istihdam seviyesini azaltmak veya arttırmak yoluyla tespit edilebilir. Panel a tam rekabetçi firmanın durumunu, Panel b ise tüm piyasayı ifade eder. Denge noktası olan E de piyasa dengeye gelir ve fiyat (Po) tam rekabetçi firma tarafından optimum istihdamı belirlemek amacıyla kullanılır. Panel a da optimum istihdam noktası e dir ve denge noktası olan e bu istihdama neden olmaktadır. Denge noktasında firmanın elde ettiği gelir, emeğin değerine eşittir: Po=MPL Piyasa Fiyatı Sabitken Tam Rekabet Şartları Altındaki Firmanın İstihdam Dengesi 12

13 Uzun Dönem Emek Talebi Kısa dönem ile uzun dönem arasında analitik olarak en önemli farklılık sermayenin de emek gibi değişebilir olmasıdır. Firma sermaye seviyesini, üretim kapasitesini uzun dönemde yatırım yaparak değiştirebilir. Yatırım kısa dönemde mümkün değildir. Çünkü yatırım planlaması gereken, teknoloji seçimi isteyen, bütçe temini gerektiren bir konudur. İşletme yönetimleri, modern teknolojileri kullanarak sermaye, emek oranını değiştirebilirler. K/L oranını değiştirmek suretiyle amaçlanan, üretim maliyetini düşürmek veya kar/üretim oranını yükseltmektir. 13

14 Genel olarak kısa dönemden uzun döneme geçerken yeni teknolojiler kullanılarak emek (L) yerine daha çok sermaye (K) ikame edilir. Çünkü zaman içinde üretim emek tasarrufuna yol açar ve daha fazla sermaye kullanımı işletmenin daha fazla kar elde etmesine yardımcı olur. 14

15 Panel a da iki ayrı teknoloji, OG ve OH eğrileriyle gösterilmektedir. Bu iki tercih, orijinden başlayan büyüme eğrilerini ifade eder ve firmanın daha fazla sermaye (K) ve emek (L) kullanmasıyla üretimin arttırılabileceğini gösterir. OG ile daha fazla sermaye kullanılırken, OH ile nispeten daha fazla emek kullanılır. Eş ürün eğrileri (q1, q2,q3) faktör istihdamının artışıyla mümkün olabilecek yükselen üretimi ölçer. Bu yükseliş tamamen faktör fiyatlarına, yani firmanın maliyetine bağlıdır. Uzun Dönemde Alternatif Teknoloji Seçimi ve Tam Rekabetçi Firma Emek Talebi 15

16 Eğer K ile ifade edilen sermaye zaman içinde ucuzlarsa, Panel b deki maliyet eğrisi B den B1 e değişir. Ve en karlı faktör kullanım noktası da a denge noktasından b denge noktasına sıçrar. Bu durum sermayenin zaman içinde ucuzladığını ve bu nedenle K kullanımının arttığını gösterir. Panel c de ise emek kullanımının azalmasını ifade etmektedir. 16

Benzer belgeler

2009 S 4200-1. Değeri zamanın belirli bir anında ölçülen değişkene ne ad verilir? ) Stok değişken B) içsel değişken C) kım değişken D) Dışsal değişken E) Fonksiyonel değişken iktist TEORisi 5. Yatay eksende