[YRD. DOÇ. DR. ALİ BAYRAKDAROĞLU İŞLETME SERMAYESİ YÖNETİMİ DERS NOTLARI] [YRD. DOÇ. DR. ALİ BAYRAKDAROĞLU İŞLETME SERMAYESİ YÖNETİMİ DERS NOTLARI]

Transkript

1 [YRD. DOÇ. DR. ALİ BAYRAKDAROĞLU İŞLETME SERMAYESİ YÖNETİMİ DERS NOTLARI] [ Yard. Doç. Dr. Ali BAYRAKDAROĞLU ] MSKÜ İİBF İŞLETME BÖLÜMÜ Güz 2013

2 İÇİNDEKİLER 1. İŞLETME SERMAYESİNİN TANITIMI 2. İŞLETME SERMAYESİNİN FİNANSMANI 3. İŞLETME SERMAYESİ İHTİYACI VE İHTİYACIN HESAPLANMASI 4. İŞLETME SERMAYESİ İHTİYACININ HAZIRLANMASI 5. İŞLETME SERMAYESİNİN ANALİZİ 6. İŞLETME SERMAYESİ YETERLİLİĞİNİN TESPİTİ 7. İŞLETME SERMAYESİ VARLIK UNSURLARI 8. İŞLETME SERMAYESİ KAYNAK UNSURLARI 9. NAKİT VE BENZERİ MENKUL KIYMETLERİN YÖNETİMİ 10. İŞLETMELERİN NAKİT TUTMA AMAÇLARI, FAYDA VE MALİYETLERİ 11. OPTİMUM NAKİT TUTARININ BELİRLENMESİ 12. ALACAK YÖNETİMİ 13. STOK YÖNETİMİ 14. KISA VADELİ FİNANSMAN KAYNAKLARI

3 HAFTA 1 [İŞLETME SERMAYESİNİN TANITIMI] Kazanımlar 1. İşletme sermayesi yönetimi hakkında fikir sahibi olur 2. İşletme sermayesinin işletme için önemi kavrar 3. İşletme sermayesinin özellikleri kavranır 4. Sürekli işletme sermayesi öğrenir 5. Değişken işletme sermayesi öğrenir

4 [İŞLETME SERMAYESİNİN TANITIMI] 1.İşletme Sermayesinin Tanımı Firmanın net şimdiki değerini kendi ortakları için maksimum kılmak, fonların uygun varlıklara yatırılmasına sıkı sıkıya bağlıdır. Üretim için gerekli faktörlerden bir kısmı yatırım aşamasında kullanılır ve kesin üretime başlayıncaya kadar olan döneme yatırım dönemi, üretime geçtikten sonra üretim faaliyetinin devam ettiği döneme de işletme dönemi denilmektedir. Yatırım döneminde yapılan harcamalar karşılığı kullanılan üretim faktörleri işletime döneminin son yılına kadar üretime katkıda bulunarak değerlerinden kaybederler ve kuramsal olarak sıfır değere yaklaşırlar. Yatırım harcamaları sonucunda kurulan tesislerin üretime ve gelir getirmeye başlaması zorunlu olur. İşletme sermayesi, ürünlerin üretilmeye başlamasından gelir sağlayıncaya kadar geçen süre boyunca üretim faktörlerine bağlanan fonlardan oluşmaktadır. İşletme gelirleri elde edilinceye kadar yapılacak karşılanması için kullanılır. Bir başka deyişle işletme faaliyetlerinin sürdürülmesi amacıyla kullanılan ve kısa sürede paraya dönüşme özelliğine sahip varlıklara işletme sermayesi denilmektedir. İşletmelerin sahip oldukları kısa sürede paraya dönüşme özelliği bulunan varlıklara, cari aktifler, dönen varlıklar, mütedavil kıymetler gibi isimler de verilmektedir. Bu tür varlıklar aynı zamanda işletme sermayesi, çalışma sermayesi, döner sermaye gibi de almaktadır. İşletme sermayesi bazen likidite yönetimi ile eş anlamda görülmektedir. Vadesi gelen borçları ödeme kabiliyeti olarak da tanımlanabilmektedir. İşletme sermayesi nakdin, pazarlanabilir senetlerin, alacakların, stokların ve firmanın diğer cari varlıklarının yönetimini kapsamakla beraber daha geniş ifade ile ayrıca cari borçların yönetimini de içine almaktadır.

5 2.İşletme Sermayesinin Finansal Yönetimdeki Yeri Kasa Hammadde Alacaklar Mamül Şekilde de görüldüğü kasa ile başlayan döngü tekrar kasa ile bitmektedir. Belirtilen dönüşüm süresi firmadan firmaya farklılık gösterir. Bu süre bazı işletmelerde bir yıldan uzun sürmektedir ve işletme sermayesi dönüşümü olarak tanımlanmaktadır. İşletme sermayesi yönetimi daha önce de ifade edildiği gibi bir yıldan kısa sürede paraya çevrilebilen varlıkların yönetimini kapsamaktadır. Borçların anapara ve faiz ödemeleri likit varlıklara sahip olmaya gerektirdiği gibi, sabit varlıkların yenilenmeleri için gerekli olan fonlar, kar payı ödemeleri de likit fonlarla yani nakitle yapılmaktadır. İşletme sermayesi yönetiminin bilançonun diğer kalemleri ile de ilişkisi bulunmaktadır. İşletme sermayesinin yönetiminin firmanın net şimdiki değerini maksimumlaştırma şeklinde gerçekleşmektedir. İşletme sermayesinin yönetiminin temel amaçları şu şekilde belirtilmektedir; a) Dönen varlıkları firma değerinin arttırılmasına yönelik katkıları çoğaltmak için yönetmek b) Dönen varlıkların finansmanında kullanılan sermayenin maliyetini minimize etmek c) Firmanın vadesi gelmiş yükümlülüklerini karşılayabilmesi için, dönen varlıkların borçlarla sağlanan fonları ödemeye yeterli olması açısından fon akışlarını kontrol etmektir. 3.İşletme Sermayesi Yönetiminin Firma İçin Önemi İşletme amacının elde edilmesinde işletme sermayesi yönetimi önemli fonksiyona sahiptir. İşletmenin tam kapasite ile çalışabilmesi, üretimin kesintisiz devam edebilmesi, iş hacminin genişletilebilmesi, yükümlülüklerini karşılayamama riskinin azaltılması, kredi değerliliğinin arttırılması, olağanüstü durumlarda mali yönden zor durumlara düşmenin önlenmesi, faaliyetin karlı ve verimli bir şekilde yürütülmesi açısından büyük

6 önem taşımaktadır. İşletme sermayesi yönetimi yöneticilerin zamanın yarıdan çoğunu alması bakımından önem arz etmektedir. İşletme sermayesinin büyüklüğü işletmelerin faaliyet gösterdiği alanlara göre değişim göstermektedir. Örnek olarak üretim sektöründe faaliyet gösteren bir işletme, işletme sermayesine çok fazla ihtiyaç duymazken, hizmet sektöründe faaliyet gösteren bir işletme, işletme sermayesine daha fazla ihtiyaç duyacaktır. İşletme sermayesinin aktifler içindeki yeri işletmeden işletmeye değişmekle birlikte genel olarak aktiflerin %50 sinden fazlasına denk gelmektedir. İşletme sermayesinin daha etkin bir şekilde kullanımı ile satışlardaki artış ve işletme sermayesine duyulan ihtiyaç aynı oranda olmayacaktır. Stok devir hızının arttırılması, vadeli satışlarda vadenin kısaltılması yolu ile alacakların devir hızının arttırarak aynı işletme sermayesi düzeyinde daha fazla faaliyet hacmini yürütmek mümkünse de belirli bir sınırdan sonra yine de işletme sermayesinde artışa gerek duyulacaktır. İşletme sermayesi her işletme için büyük önem arz etmesinin yanında Kobiler için daha fazla önem arz etmektedir. Para piyasalarından ve sermaye piyasalarından fon sağlama bakımından zayıf kalan Kobiler duran varlıklara sahip olmakta da ksıtları bulunmaktadır ve kiralama yoluna gitmektedirler. Dolayısı ile işletme sermayesi yönetimi Kobiler için daha büyük önem arz etmektedir. 4.İşletme Sermayesinin Özellikleri İşletmeye kredi veren kurumlar için ilk öncelik olarak krediyi alacak işletmelerin likidite durumları olmaktadır. Bu gibi sebeplerden ötürü işletme sermayesi önem arz etmektedir. a.işletme Sermayesi Unsurları Kısa Vadelidir İşletme sermayesinin unsurları bir yıl içinde paraya dönüşmektedir. b.işletme Sermayesi Unsurlarının Hareketliliği Fazla Olup Unsurlar Birbirleri İle İçten İlişkilidir İşletme sermayesi unsurlarının vadesi 1 yıl olmakla birlikte bir yılda birden fazla haraketlilik göstermektedir. Ayrıca işletme sermayesinin oluşturan unsurların kalitatif görünümü karşılıklı olarak birbiriyle içten ilişkilidir. Bir unsur hemen başka bir unsura dönüşmektedir. Firmanın sahip olduğu nakitler stoklara dönüştüğünde azalmakta, vadeli satış yapıldığında stoklar azalmakta, tahsil edilmesiyle nakit tekrar artıp alacaklar azalmaktadır. Böylece bir unsur diğerine dönüşerek devrini tamamlamaktadır. Örnek olarak para karşılığı stok alınması işletme sermayesini değiştirmemektedir yalnızca bir iç ilişki gerçekleşmektedir. Fakat öz sermaye ve işletme sermayesi arasındaki ilişki ise dış ilişki olarak nitelendirilmektedir. 5.İşletme Sermayesi Çeşitleri İşletme sermayesi çeşitleri beş başlık altında incelenmektedir. Bunlar; brüt işletme sermayesi, net işletme sermayesi, sürekli işletme sermayesi, değişken işletme sermayesi ve olağanüstü işletme sermayesi şeklindedir Brüt ve Net İşletme Sermayesi Brüt işletme sermayesi cari varlıkların toplamı olarak ifade edilmektedir. Brüt işletme sermayesi kavramı cari varlıkların yönetimine ilişkin konuların, dolayısıyla

7 sorumlulukların sınırını belirleme açısından önem taşımaktadır.net işletme sermayesi, dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynakları aşan kısımıdır. Başka bir deyişle net işletme sermayesi cari varlıkların yabancı kaynaklarla finanse edilmemiş kısmıdır. Net işletme sermayesinin bir başka hesaplanma biçimi de Devamlı Sermayeden (Özsermaye Uzun Vadeli Yükümlülükler) Duran varlıkların çıkarılması ile de hesaplanmaktadır Sürekli İşletme Sermayesi Aydan aya veya haftadan haftaya satış ve üretim birbirine yakın düzeylerde ise işletme sermayesi yatırımı devamlı ve belli bir tutarla bu normal dönemlerin rakamı olarak karşımıza çıkacaktır. İşte işletme sermayesinin bu türde devam eden kısmına sürekli işletme sermayesi denilmektedir. İşletme faaliyetlerinin aksatılmadan yürütülmesine imkan sağlayan minimum cari varlıklar toplamıdır. Bu sermaye işletmenin karşılaştığı normal veya ortalama talep ve buna bağlı iş hacmi doğrultusunda, yani mevsimsel özel ihtiyaçlar dışında, sürekli olarak ihtiyaç duyulan işletme sermayesi düzeyini ifade eder. Faailyet hacmi kalıcı olarak genişledikçe sürekli işletme sermayesi ihtiyacı artmaktadır. Tersi durumda ise sürekli işletme sermayesi ihtiyacı azalmaktadır. 5.3.Değişken İşletme Sermayesi ihtiyacı Çeşitli dönemlerde işletmeler mevsimsel nedenlerden dolayı stoklarını ve kredili satışlarını arttırmak zorunda kalabilmektedirler. Üretim, satış ve stok politikalarındaki bu tür değişimleri desteklemek için ihtiyaç duyulan, sürekli işletme sermayesini aşan ve zaman içinde farklılık gösteren işletme sermayesi ihtiyacını değişken işletme sermayesi olarak adlandırılmaktadır. 5.4.Olağanüstü İşletme Sermayesi İşletmeler zaman zaman yangın, deprem, su baskınları, grev gibi beklenmeyen olaylarla karşı karşıya kalabilirler. Söz konusu beklenmeyen durumlar nedeniyle faaliyetlerin aksamaması, etkinliğin azalmaması için işletme sermayesi unsurlarına daha fazla yatırım yapılabilmesi gerekebilir. Bu durumda ortaya çıkan işletme sermayesi ihtiyacı, olağanüstü işletme sermayesi ihtiyacı olarak nitelendirilmektedir.

8 KAYNAKÇA Aksoy, A., Yalçıner, K., İşletme Sermayesi Yönetimi, 2008, Ankara Şamiloğlu, F., Akgün, A., İ., Finansal Yönetim; 2012, İstanbul

9 BÖLÜM SONU DEĞERLENDİRME SORULARI 1- İşletme sermayesini finansal yönetim bakımından kısaca değerlendiriniz 2- Değişken ve sürekli işletme sermayesi arasındaki farkları sıralayınız 3- İşletme sermayesinin özelliklerini belirtiniz

10 HAFTA 2 [İŞLETME SERMAYESİNİN FİNANSMANI] Kazanımlar 6. İşletme sermayesinin kaynakları hakkında fikir sahibi olur 7. İşletme sermayesinin finanslama stratejileri öğrenir 8. Finanslama stratejilerinin risk ve kar ile olan ilişkisi tespit eder 9. Kaynak seçimini etkileyen faktörler kavrar 10. İç ve dış kaynakların avantajlı ve dezavantajları yönleri kavrar

11 [İŞLETME SERMAYESİNİN FİNANSMANI] 1. İşletme Sermayesinin Kaynakları İşletme sermayesi finansmanı uzun vadeli finanslama politikası ile iç içedir. Örneğin, uzun vadeli kredilerin vadesi gelen taksitleri ile faiz ödemeleri ksıa vadeli kaynaklar arasına katılarak işletme sermayesi yönetiminin konusu içine girmiş olurlar. Diğer yandan işletme sermayesi unsurlarının finanslamasının sadece kısa vadeli kaynaklarla yapılacak diye bir şey yoktur. Bu durum finanslama politikasına göre değişmektedir. Firmanın karlılık, risk ve likidite durumları birlikte ele alınarak işletme sermayesini oluşturan varlıkların finanslamasına gidilmektedir İşletme Sermayesinin Dış Kaynaklarla Karşılanması Firma dışındaki kişi ya da kuruluşlardan faiz karşılığında belli bir süre kullanıp geri ödenmek üzere alınan fonlar dış kaynaklardır. Net işletme sermayesi TL dir. Aşağıda Kart-Post A.Ş. nin örnek bilançosuna yer verilmektedir İşletme Sermayesinin İç Kaynaklardan Karşılanması İşletmelerin temel olarak iki kaynağı bulunmaktadır. İster cari olmayan varlıklarını isterse işletme sermayesi unsurlarını bu iki temel kaynakla finanse ederler. Yabancı kaynaklar olarak, kısa ve uzun vadeli sağlanabilen kaynakları varlıklarla uyumlu hale getirmek zorundadır. Öz sermaye olarak nitelendirilen kaynakların da varlıklara uyumlu

12 biçimde kullanılma mecburiyeti vardır. Temel kural olarak öz sermaye unsurlarının cari varlıkların finansmanı için uygun olmayacağı ifade edilirse de öz sermaye unsurlarının bir kısmının doğası gereği işletme sermayesini finanslamada kullanıldığı görülür. Karşılıklar yoluyla elde edilen fonlar bu niteliktedir. Firma faaliyetlerinden elde edilen ve firmada bırakılan yedekler, karşılıklar ve dağıtılmayan karlar oto finansman kaynakları olarak kabul edilirler. Oto finansman kaynaklarından yedekler ve dağıtılmayan karlarla cari olmayan varlıklar finanse edilebildiği gibi işletme sermayesi unsurları da finanse edilebilmektedir. Oto finansman kaynaklarından karşılıkların durumu karla elde edilen fonlardan farkldır. Bu nitelikteki fonlar varlıkların biçim değiştirmesini sağlayarak varlıkların yenilenmesine aracılık etmektedir. Varlıkların yenilenmesine kadar oluşan işlemlerde işletme sermayesini finanse ederler İşletme Sermayesinin Karlarla Finanse Edilmesi Faaliyetlerin borçlarla finanse edilmesi durumunda, maliyet harcamaları kredi ile finanse edildikten sonra, satış bedelleri tahsil edildiğinde borçların geri ödemesi yapılır. Karlı sonuçlanan işlemlerde borç maliyetlerinin, diğer maliyetlerin karşılanmasından sonra bir miktar da işletmeye kalmaktadır. Net işletme sermayesi seviyesinin muhafaza edilmesinde işletme kendi iç finansman kaynaklarından olan karlardan yararlanmış olmaktadır. İşletmeler sabit varlıklarını ve işletme sermayesi unsurlarını kullanma başarısına bağlı olarak karlar elde edecektir. Başlangıçta kullanmaya başladığı işletme sermayesi unsurları elde edilen karlara bağlı olarak artacak normal faaliyetlerin sürdürülmesinde daha rahat davranılmayı sağladığı gibi devlete vergilerini ve firmaya ortak olanların ortaklığın karşılığında kazandığı getirilerin temettülerini ödeyebilecek büyüklüklere ulaşacaktır. Faaliyetler her zaman karla sonuçlanmayabilir. Zarar edildiğinde firmanın maliyetleri karşılanmamış olacağından varlıkların bir kısmı kaybedilecektir. Aynı faaliyetleri sürdürebilmek için dahi kaybolan varlıkların yerine konulması gerekecek ve yeni fonların bulunmasına ihtiyaç duyulacaktır. Aynı durumun sürmesi halinde kaybedilen varlıklar borçla karşılandığında öz sermaye kaybedilecek firmanın varlıkları borçlarını da karşılamaya yetmiyecek duruma düşülerek faaliyetten çekilmesi kaçınılmaz olacaktır. Bir firmanın dönem başı bilançosu aşağıda olduğu gibidir

13 Firmanın 300 TL işletme sermayesi ile çalışabileceği her 30 günde üretim yapıp, bir gün vadeli satış yaptığını kabul edelim.diğer unsurlarının etkisini göstermeye ihtiyaç olmadığını, duran varlıkların, uzun vadeli borçların özsermayesinin herhangi bir değer alabileceğini düşünerek 5000 Tl tutarında olacağı kabul edilmiştir. İşletmenin 300 Tl nakitle başlayıp aşağıdaki döngüyü 1 ayda tamamladığı düşünülmektedir. Aynı işlem her ay olmak üzere yılda 12 defa tekrarlandığında işletmenin yıl sonundaki bilançosu aşağıdaki gibi olacaktır. Firmanın 300 TL sına elde ettiği ürünleri çeşitli nedenlerle 200 TL sına satması da mümkündür. Bu durumda birinci faaliyet döngüsünün sonunda;

14 İşletme Sermayesi Nakit Akışının Hızlanması Tipik bir üretim firmasında işletme sermayesi nakit akış sistemi aşağıdaki belirtildiği gibidir. a. Satılacak mamulleri üretmek için hammadde alımlarının yapılması ki, bu alımlar genellikle kredili yapılmaktadır. b. İşçilik kullanımları; hammaddenin istenilmesinde kullanılan işçiliklerdir. İşçilik harcamalarının hemen peşin ödemesi yapılmayabilir. c. Mamüllerin satılması işlemi olup, bu işlemde kredili yapılabilir. d. Faaliyetler esnasında kullanılmış kredilerden bir kısmı ödenmektedir. Bu işlem için alacakların tahsil edilmesi beklenilmemektedir. e. Firma vadeli sattığı mal bedellerinden doğan alacaklarını tahsil ettiğinde, işletme sermayesi nakit akımı tamamlanmaktadır. Bu faaliyetlerin gerçekleşme süresi işletme sermayesi tutarını etilemektedir. Nakit ile başlayan ve tekrar nakit ile sona eren süreç ne kadar kısa olursa, ihtiyaç duyulan sermaye miktarı da o kadar az olacaktır. Bu sürecin kısalığının veya uzunluğunun net bir göstergesi işletmelerin nakde dönüşüm süreleridir. Nakit dönüşüm süresi, stok dönüşüm süresi ve alacakların dönüşüm süresi toplamının borçların dönüşüm süresinden farkına eşittir. Nakit dönüşüm süresi eşitlik olarak aşağıdaki gibi ifade edilir. Stokların Dönüşüm Süresi: Hammadde ve malzemelerin üretiminden önce satın alınmasıyla başlayan, hammadde ve malzemenin mamul mal haline dönüşmesiyle devam eden ve mamullerin satışı işlemiyle sona eren bir süreçtir. Stok Dönüşüm Süresi : Ortalama Stoklar / (Yıllık Satılan Malın Maliyeti / 365)

15 Alacakların Dönüşüm Süresi : Mamul malların satışıyla başlayan ve alacakların tahsiline kadar devam eden süreçtir. Diğer bir ifadeyle, firma alacaklarının nakde dönüşümü için geçecek sürenin uzunluğudur. Alacakların Dönüşüm Süresi : Ortalama Ticari Alacaklar / (Yıllık Satışlar /365) Borçların Dönüşüm Süresi: Hammaddelerin ve malzemelerin satın alınmasıyla başlayan ve hammadde bedelinin ödenmesiyle birlikte son bulan süreçtir. Borçların Dönüşüm Süresi : Ortalama Ticari Borçlar / (Yıllık Satılan Malın Maliyeti /365) Aşağıdaki verilerden stok, alacak ve borç dönüşüm sürelerini, daha sonra da nakit dönüşüm süresini hesaplayınız; Satışlar Satılan M. M Ortal.Stok. 250 Ort.Tic.Al. 500 Ort.Tic.Borç. 300 Stok Dönüşüm Süresi : 250 / (7500/365) Alacak Dönüşüm Süresi: 500/ ( / 365) Borç Dönüşüm Süresi: 300 / (7500 / 365) Nakde Dönüşüm Süresi: ( ) 14.6 Alacakların tahsil süresinin uzaması, işletmenin daha uzun vadelerle satış yapması, alacak dönüşüm süresini uzatacaktır İşletme Sermayesinin Amortismanla Finanse Edilmesi Daha önce de ifade edildiği üzere kar işletme sermayesini finanse etmiş olmaktadır. Muhasebecilere göre, amortismanlar sabit kıymet maliyetlerinin sistematik ve makul bir şekilde işlemlere verilmesi ve dağıtılması olarak kabul edilirken, finansal yöneticilere göre amortismanlar müşterilerden sağlanan fonların, sabit kıymetler için harcanmaya veya önceki sabit kıymetlerin alımından doğan uzun vadeli borçların ödenmesine ayrılan ve ayrılması gereken kısım olarak kabul edilmektedir. Projeden elde edilen nakit girişlerinin hesabında amortismanlar nakit fon girişi olarak hesaba alınmaktadır. Amortismanlar sadece kaydi olarak gider yazılmaktadır. Dolayısıyla nakit çıkışına neden olmadan gider yazılması amortismanları nakit tasarrufu sağladığı biçimde gösterilmektedir. Ne var ki bu durum amortismanların nakit tasarrufu yanında onların doğrudan nakit girişine neden olduklarını iddia edip amortismanların da işletme sermayesi finansmanında kaynak olduğunu kabul etmekteyiz. Hammadde ve işçilik giderleri gibi giderlerin karşılıkları harcandıklarında ödenirken, amortisman giderinin karşılığı sabit varlık alındığında ödenmiş olmaktadır. Amortismanların diğer giderlerden farkı öncede belirtildiği gibi sadece bedelinin ödenmesine ilişkin zaman yönündedir. Gider ve maliyet unsuru olma özelliği aynı olduğuna göre satış tutarı içerisinde amortismanların da nakit olarak geri döndüğüne itiraz etmemek, burada bir fark görmemek gerekir.

16 2. İşletme Sermayesini Finanslama Stratejileri İşletme sermayesi yönetimi ile ilgili politikaların temel iki odak noktası bulunmaktadır. Bunlardan ilki, toplam ve her spesifik unsur olarak işletme sermayesi tutarının ne olacağı, ikincisi de, işletme sermayesinin bu tutarlarının nasıl finanse edileceğidir. İşletme sermayesinin finanslaması ile ilgili olarak stratejiler 3 e ayrılmaktadır; a. İhtiyatlı b. Dengeli c. Atılgan İhtiyatlı fiananslamada nakit ve benzeri senetler oldukça fazladır. Müşterilere kredili satış politikası izlenmesi sebebi ile alacaklar yüksek tutarlarda bulunmaktadır. Aksine atılgan politikada nakit ve pazarlanabilir senetler, stoklar ve alacaklar minimum tutardadır. Normal politikada ise bu iki ucun arasında işletme sermayesi bulunmaktadır. Atılgan işletme sermayesi stratejisinde, firma nakit ve envanterler için minimum güvenlik stoku bulunudaracak, satışlardaki azalma riskini karşılamak düşüncesiyle daha sıkı kredi politikasına sahip olacaktır. Genellikle atılgan politika yüksek beklenen gelir yanında, ayrıca yüksek düzeyde riski de getirir Dengeli Finanslama Stratejisi Finansal yönetimde genel kural olarak finansal kaynakların süresi ile bu kaynakların kullanılacağı, yatırılacağı varlıkların paraya dönüşme süresi arasında uyum olmalıdır. Bu uyumun sağlanabilmesi açısından işletme sermayesinin finansmanında da çeşitli stratejilerinden biri olarak firmanın sabit varlıklarının ve işletme sermayesinin süreklilik gösteren kısımlarının uzun vadeli kaynaklarla, sadece dalgalanma gösteren işletme sermayesi unsurlarının ise kısa vadeli kaynaklarla finanse edilmesidir. Kaynakların sağlandığı süre ile kullanıldığı varlıkların paraya çevrilme zamanlarının

17 uyumlu olması kuralı bu politikada yerine getirilmektedir. Bu alternatife firmanın likidite riski oldukça düşük düzeydedir. İşletme sermayesi unsurlarında dalgalanma olmadığında kısa vadeli kaynak kullanımı yoluna gidilmemektedir. Ayrıca bu alternatifte diğerlerine nazaran kaynak kullanım maliyeti yüksektir. Dengeli finanslama stratejisi daha çok işletme sermayesi dalgalanan firmaların başvurdukları bir seçenek özelliği taşımaktadır İhtiyatlı Finanslama Stratejisi Firmanın sahip olduğu tüm varlıklar işletme sermayesi ve sabit varlıklar olarak uzun vadeli kaynaklarla finanse edilmektedir. İşletme sermayesi unsurlarının sürekli kısmı ile dalgalanma gösteren kısımları dahi uzun vadeli kaynaklarla karşılanmaktadır. İhtiyatlı finanslamanın en büyük avantajı riski azaltmasıdır. Uzun vadeli kaynak kullanıldığından fonların geri ödeme süreleri önceden bilinmekte ve bunlara ödeme için gerekli hazırlık yapılmaktadır. Borçların baskısı fazla olmadığından likidite riski yönünden düşük seviyede kalacaktır. Faaliyet riskinin yüksek olması ve zarar etme ihtimallerinin artması halinde likidite yönünden rahatlık da azalacaktır. Ne var ki, bu politikanın pratiğe uygulanması zor olup genelde teoride kalmaktadır. Bunun 2 sebebi vardır. Birincisi yalnızca güçlü firmalar sermaye pazarına uzun vadeli fon sağlamak için başvurabilirler. İkincisi ise bu politikanın maliyeti ile ilgilidir. İhtiyatlı politika diğer politikalara göre daha maliyetli olmaktadır. Kısa vadeli fonların maliyeti uzun vadeli fonlardan daha düşük olmaktadır Atılgan Finanslama Stratejisi

18 Atılgan finanslama stratejisinde işletme sermayesinin dalgalanan ve süreklilik gösteren kısımları kısa vadeli kaynaklarla finanse edilmektedir. İşletme sermayesinin finanslaması ile ilgili politikaların da temel amacı firma değerini arttırmaya yöneliktir. Kısa vadeli fonların maliyetinin düşük olması maliyetleri de düşürmektedir. Borçların zamanlamasının çok iyi yapılması yanında kısa vadeli kredilerin yenilenmesine de sık sık başvurmak gerekecektir. Atılganlığın bir miktar daha arttırılması durumda ise sabit varlıkların bir kısmı da kısa vadeli fonlarla finanse edilmektedir. 3. İşletme Sermayesini Finanslama Stratejilerinin Likidite, Karlılık ve Risk İle İlişkileri Finanslama stratejileri likiditei karlılık ve risk ilişkilerine göre oluşmaktadır. Likidite ile karlılık arasında ters yönlü bir ilişki bulunmaktadır. Likidite arttıkça lifit varlıklar üzerinden sağlanacak olan karlar azalacaktır. Diğer yandan likiditenin az olması riskin azalmasına yol açacaktır. Risk ile karlılık arasında doğu orantı bulunmaktadır. Kısa vadeli fonlama stratejisinde ise karlılık artarken risk de artmaktadır. Örnek olarak bir firmanın toplam varlıkları 2000 TL TL si sabit varlıklara ve 1000 TL si işletme sermayesi unsurlarına aittir. Firma sermaye yapısını %50 borç %50 öz sermaye şeklinde oluşturmaktadır. Borç kaynaklarından kısa vadeli borçların maliyeti %40 iken uzun vadeli kaynakların maliyeti %60 şeklindedir. Firmanın faiz ve vergi öncesi karı 1500 TL oluğ vergi oranı %50 dir. Fİnanslama stratejileri dengeli, ihtiyatlı ve atılgan durumlar olarak aşağıdaki tabloda belirtilen sonuçları yaratmaktadır.

19 4. İşletme Sermayesi Finansmanında Kaynak Seçimini Etkileyen Faktörler Fİnanslama politikası seçiminde firma değerini maksimum yapma yatmaktadır. Finanslama politikasında yapılacak değişikliklerin firma değerini arttırması beklenir. Ayrıca borçlanmanın, -Kredi olarak alınan fonların serbestçe kullanılması yönünden yararı, -Kredilere ödenen faiz ve giderlerin yaratacağı vergi üstünlükleri, -Kredi kullanmanın karlılığı arttırıcı müsbet etkileri, -Sermaye maliyetini düşürücü yöndeki kararları -Kredilerin fonları kısım kısım kullanma imkanı sağlayarak fonların atıl kalmasını önleyici etkileri - Ekonomik şartlardaki değişimlerin sağlayacağı olumlu sonuçlar olarak çeşitli katkıları bulunmaktadır. Çeşitli kaynaklar arasında seçim yapmada ve uygun bileşimin elde edilmesinde göz önünde tutulacak ilkeler, uygunluk, risk, finansal kaldıraçtan yararlanma, maliyet, esneklik, kontrol ve zamanlama gibi başlıklar altında toplanmaktadır Uygunluk Fonların sağlandığı kaynakların özelliği ile yatırıldığı varlıkların uyum içerisinde olmasıdır. Kısa vadeli kaynaklarla sabit varlıkların finanse edilmesi halinde uyum sağlanmamış olacaktır Risk

20 Finansal bünyede borca yer verme karlılığı arttırdığı gibi borçlar içerisinde kısa vadeli olanların oranının artaması finansal kaldıracın etkisini daha da arttıracaktır. Ancak bu tür finanslama, riskin artması nedeniyle firmanın iflasına dahi neden olabilir. Özellikle faaliyetlerinde dalgalanma görülen firmalar yukarıda belirtilen finansman yolunu seçtiklerinde riskleri artacaktır. Bu tür firmalar finans riskini dengelemek için öz kaynaklara dayalı finanslamaya ağırlık verecektir Maliyet Kaynakların özelliğine, kullanılış biçimine bağlı olarak, kullanılan fonların maliyetleri de değişmektedir. Bir kredi kuruluşundan doğrudan doğruya fon kullanılması ile sermaye piyasasından fon kullanılması farklı şekilde gerçekleşmektedir. Aracı kurumların azalması maliyetlerin de düşmesini sağlamaktadır Finansal Kaldıraçtan Yararlanma Firma bünyesinde borca yer vermek suretiyle karlılığını arttırmaktadır. Kullandığı borca karşılık katlandığı maliyetin üzerinde kazanç sağlayan firmalar finansal kaldıraçtan faydalanmaktadır. Ancak bu etkinin de bir sınırı bulunmaktadır. Borç miktarı arttıkça finansal risk artacağından ilave kullanılacak kredinin maliyeti de artmaktadır. Dolayısı ile finansal kaldıraç belirli bir süre sonra tersine dönecektir Esneklik Fonların kullanılmasında daha rahat davranılması esneklik olarak kabul edilir. Atıl fonların ortaya çıkması durumunda atıl fonları kullanarak borçların ödenebilme avantajı vermesi esnek olmayı göstermektedir. Uzun vadeli kredilerin tercih edilmesi halinde esneklik kabiliyeti azalmaktadır. Uzun vadeli kredilerde sağlanan fonlar uzunca bir süre firmanın kullanımında kalacağından belirsizlik payı yüksektir Kontrol ve Yönetimin Paylaşılması İhtiyaç duyulan fonların kredi biçiminde kullanılması yeni ortak alma ve yönetimi başkalarıyla paylaşmama gibi üstünlük sağlar. Kredi sözleşmelerine konulan sınırlandırıcı hükümlerle yönetimin serbest kalması engellenmektedir. Bu durum uzun vadeli krediler için geçerli olup kısa vadeli kredileri kapsamamaktadır Zamanlama Zamanlama, firmaların fon ihtiyacı duyduklarında rahatlıkla ve elverişli şartlarda kredi bulma imkanıdır. İhtiyacın ortaya çıkışından evvel fonların hazır edilmesi atıl kalmaya neden olur. İhtiyaç duyulduğunda fon bulunamaması da ödemeleri geciktirerek firmayı zor durumlara sokabilir. Sermeye piyasası kısa ve uzun vadeli araçları ile geliştiğinde iyi işler duruma geldiğinde firmalar da sermaye piyasasından fonları uygun şartlarda ve uygun zamanlarda sağlayabileceklerdir. Yukarıda sayılan değişkenlerin kullanılması için dikkate alınması gereken çevresel faktörler şu şekildedir;

21 a) Genel ekonomik durumla ilgili faktörler - Faaliyetlerdeki gelişmeler - Para ve sermaye piyasasındaki gelişmeler - Vergi oranlarındaki gelişmeler b) Endüstrinin özellikleri ile ilgili faktörler - Mevsimlik harketlerden etkilenme - Konjontür hareketlerden etkilenme - Endüstrideki rekabet - Endüstrinin içinde bulunduğu evre - Endüstrinin yerleşmiş görenek ve gelenekleri c) Firmanın özellikleri ile ilgili faktörler - Organizasyon şekli - Firmanın büyüklüğü - Firmanın kredi değerliliği - Firma varlıklarının yapısı - Firmanın büyüme arzusu - Firma yöneticilerinin tutumu d) Yasal hükümler ve para otoritelerinin kararları e) Borç verecek olanların davranışı

22 KAYNAKÇA Büker, S., Aşıkoğlu, R., Sevil, G., Finansal Yönetim, 1997, Eskişehir Aksoy, A., Yalçıner, K., İşletme Sermayesi Yönetimi, 2008, Ankara Şamiloğlu, F., Akgün, A., İ., Finansal Yönetim; 2012, İstanbul

23 BÖLÜM SONU DEĞERLENDİRME SORULARI 1- İşletme sermayesinin finanslama stratejisine örnekler vererek açıklayınız 2- Finanslamanın likidite, karlılık ve risk ile ne gibi bir ilişkisi vardır? 3- Nakit akışlarını hızlandırmak için kullanılan yöntemler nelerdir? 4- İşletme sermayesi finansmanında kaynak seçimini etkileyen faktörler nelerdir tasnif ediniz 5- İhtiyatlı ve atılgan finanslama stratejilerini değerlendiriniz

24 HAFTA 3 [İŞLETME SERMAYESİ İHTİYACI VE İHTİYACIN HESAPLANMASI] Kazanımlar 11. İşletme sermayesine ihtiyacına etki eden işletme ile ilgili faktörler kavranır 12. İşletme sermayesine ihtiyacına etki eden işletme dışı faktörler kavranır 13. Cari ve pasif kalemlerinin devir hızlarının hesaplanması öğrenilir 14. İşletmelerin faaliyet süreçleri bakımından sınıflandırılması öğrenilir 15. İşletme sermayesi ihtiyacını etkileyen diğer faktörler kavranır

25 [İŞLETME SERMAYESİ İHTİYACI VE İHTİYACIN HESAPLANMASI] 1.İşletme Sermayesi İhtiyacına Etki Eden Faktörler Çalışmanın buraya kadar olan kısmında işletme sermayesinin nasıl finanse edileceği ile ilgili stratejiler temel olarak ele alınmış likidite, risk ve karlılık ilişkileri gösterilmiştir. İşletme sermayesi ihtiyacının ne kadar olacağı, özellikle işletme sermayesi unsurlarının her birine duyulacak ihtiyacın hangi tutarlarda olacağının optimal seviyelerinin hesaplanılması, işletme sermayesi yönetiminin temel noktalarını oluşturmaktadır. Her işletmenin tipine, faaliyet konusuna, büyüklüğüne uyguladığı tekniklere vb. faktörlere bağlı olarak, her işletmeyi değişik şekilde etkileyen işletmenin özelliği ile ilgili faktörler işletmeden işletmeye farklılık göstermektedir İşletme Sermayesi İhtiyacını Etkileyen İşletmeyle İlgili Faktörler Bir firmada işletme sermayesi ihtiyacı firmanın özelliğine ve içinde bulunduğu şartlara göre değişmektedir. Yıldan yıla ihtiyaç değişebildiği gibi aylık hatta günlük olarak dahi işletme sermayesinin tutarları farklı olmaktadır. Faaliyet hacmine bağlı olarak işletme sermayesi farklı olduğu gibi aynı faaliyete sanıp olunan durumlarda diğer çeşitli nedenlerle işletme sermayesinin tutarı değişmektedir İşletmenin Tipi, Faaliyet Konusu ve Büyüklüğü İşletme sermayesi ihtiyacım belirleyen faktörlerden belki de en önemlisi iletmenin büyüklüğüdür, işletme sermayesi unsurlarının her birine yatırılacak tutarları belirleyen etmenlerin başında da işletmenin faaliyet hacmi görülmektedir. Faaliyet hacminin temel göstergesi satış miktarı ve tutandır. Bu nedenle işletme sermayesinin planlanmâsı ile ilgili çalışmalar ve özellikle ihtiyacın tespitinde kullanılan temel gösterge satışlardır. Satış hacmi arttıkça işletme sermayesi ihtiyacı da artacaktır. Daha önceki kısımlarda da belirtildiği gibi satışlarla işletme sermayesi arasındaki ilişki doğrusal değildir. Satışlardakı artışla işletme sermayesi tutarındaki artış aynı oranda olmamaktadır. Satışlardakı artışa nazaran işletme sermayesi artışı belli bir orandan 'sonra azalmaktadır. Bu durum sermayenin etkin kullanımından kaynaklanmaktadır. İşletme faaliyetinin özelliğini yansıtması bakımından da; a. Sipariş ve stok için imalat yapan işletmeler; - Tek mamul üretenler, - İmalatın bir kısmını yapan işletmeler, - Çok mamul üreten işletmeler, b. Perakende satış yapanlar;