ÝÇÝNDEKÝLER BÝRÝNCÝ BÖLÜM TÜRKÝYE EKONOMÝSÝ

Transkript

1 I

2 II

3 ÝÇÝNDEKÝLER BÝRÝNCÝ BÖLÜM TÜRKÝYE EKONOMÝSÝ Sayfa TÜRKÝYE EKONOMÝSÝNÝN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 3 I YILI GENEL EKONOMÝK HEDEFLERÝ A. BÜYÜME... 9 B. KAYNAKLAR-HARCAMALAR DENGESÝ II- III- MÝLLÝ GELÝR VE SABÝT SERMAYE YATIRIMLARI A. GAYRÝ SAFÝ MÝLLÝ HASILA Gayr Saf M Hasýadak Geþmeer Kþ Baþýna Gayr Saf M Hasýa Harcamaar Yöntemne Göre Gayr Saf Yurtç Hasýa Ger Yöntemne Göre Gayr Saf Yurtç Hasýa B. SABÝT SERMAYE YATIRIMLARI C. YATIRIM TEÞVÝK BELGELERÝ ÜRETÝM A. TARIM Btkse Üretm Hayvancýýk ve Yem Üretm Su Ürüner Ormancýýk B. SANAYÝ Ýmaat Sanay Madenck C. ENERJÝ Taþkömürü Lnyt Hdrok Enerj ve Eektrk Ham Petro Dðerer D. HÝZMETLER Habereþme Turzm Uaþtýrma a) Hava Uaþtýrmasý b) Denz You Uaþtýrmasý c) Demr You Uaþtýrmasý d) Kara You Uaþtýrmasý Ýnþaat Þrketer ve Protesto Eden Seneter III

4 IV- ÝÞGÜCÜ VE ÝSTÝHDAM A. NÜFUS B. YURT ÝÇÝ ÝSTÝHDAM C. TÜRKÝYE ÝÞ KURUMU ÇALIÞMALARI Yurt Ýç Çaýþmaarý Dýþ Ükeere Gden Ýþgücü D. TOPLU ÝÞ SÖZLEÞMELERÝ E. SOSYAL GÜVENLÝK V. KAMU MALÝYESÝ A. KONSOLÝDE BÜTÇE UYGULAMALARI Gene Durum Konsode Bütçe Gderer Konsode Bütçe Gerer a) Gene Geþmeer b) Verger c) Doayý ve Doaysýz Verger d) Tahsat Oranarý Konsode Bütçe Nakt Denges B. KATMA BÜTÇE C. VERGÝ YÜKÜ VE VERGÝ ESNEKLÝÐÝ Verg Yükü a) Verg Gererne Göre b) Verg ve Benzer Gerere Göre OECD Üyes Ükeerde Verg Yükü Verg Esnekð D. ÖZELLEÞTÝRME VI- VII- DEVLET BORÇLARI A. ÝÇ BORÇLAR Ýç Borç Stoku Ýç Borç Stokunun Türerne Göre Daðýýmý Ýç Borç Servs B. DIÞ BORÇLAR Dýþ Borç Stoku Dýþ Borçarýn Daðýýmý Dýþ Borç Servs Dýþ Borçara Ýg Göstergeer Taahhüt Bazýnda Saðanan Kreder PARA VE BANKA A. GENEL DURUM B. PARA POLÝTÝKALARI Merkez Bankasý Anatk Bançosu Para Arzý C. MEVDUAT D. KREDÝLER Merkez Bankasý Kreder Mevduat Bankasý Kreder Net Kred Hacm E. MEVDUAT VE KREDÝ FAÝZLERÝ Mevduat Fazer Tcar Kred Faz Oranarý Reeskont ve Avans Ýþemernde Uyguanacak Faz Oranarý IV

5 F. ZORUNLU KARÞILIK VE UMUMÝ DÝSPONÝBÝLÝTE ORANLARI Zorunu Karþýýk Oranarý Umum Dsponbte Oranarý VIII- IX- MALÝ PÝYASALAR I. PARA PÝYASALARI A. PARA PÝYASASI Bankaararasý Para Pyasasý a) Ýþem Hacm b) Gecek Faz Oranarý Açýk Pyasa Ýþemer (APÝ) Devet Ýç Borçanma Seneter Satýþý a) Ýç Borçanmaar ve Vade Yapýsý b) Ýç Borçanma Ýhae Faz Oranarý B. DÖVÝZ VE EFEKTÝF PÝYASASI ÝÞLEMLERÝ Ýþem Hacm Dövz Kurarý C. ALTIN PÝYASASI II. SERMAYE PÝYASALARI Brnc E Pyasaar a) Kamu Kesm Menku Kýymet Ýhraçarý b) Öze Kesm Menku Kýymet Ýhraçarý Ýknc E Pyasaar Ýstanbu Menku Kýymeter Borsasý a) Ýþem Hacm b) Borsa Endeks FÝYATLAR A. FÝYATLARDAKÝ GENEL GÖRÜNÜM B. TOPTAN EÞYA FÝYATLARI Gene Oarak Sektöre Fyat Hareketer a) Tarým Sektörü b) Ýmaat Sanay Sektörü c) Madenck ve Taþocakçýýðý Sektörü d) Eektrk, Gaz ve Su Sektörü C. TÜKETÝCÝ FÝYATLARI Kentse Yerer Tüketc Fyatarý Kýrsa Yerer Tüketc Fyatarý D. ÝÇ TÝCARET HADLERÝ E. BÝNA ÝNÞAATI MALÝYET ENDEKSÝ F. ÇÝFTÇÝNÝN ELÝNE GEÇEN FÝYATLAR G. ALTIN FÝYATLARI X- ÖDEMELER DENGESÝ A. DIÞ TÝCARET Ýhracat Ýthaat Dýþ Tcaret Denges Dýþ Tcaret Hacm Ýhracatýn Ýthaatý Karþýama Oraný Ükeer Ýtbarye Dýþ Tcaret a) Ýhracatýn Ükeere Göre Daðýýmý b) Ýthaatýn Ükeere Göre Daðýýmý c) Ükeere Göre Dýþ Tcaret Denges Serbest Bögeer Dýþ Tcaret Hacm V

6 B. ÖDEMELER DENGESÝ Car Ýþemer Denges a) Dýþ Tcaret Denges b) Görünmeyen Ýþemer Denges Ýþç Gerer Turzm Ger ve Gderer Faz Ger ve Gderer Dðer Ger ve Gderer c) Car Ýþemer Denges Sermaye Hareketer a) Doðrudan Yatýrýmar (Net) b) Portföy Yatýrýmarý (Net) c) Uzun Vade Sermaye Hareketer d) Kýsa Vade Sermaye Hareketer Rezerv Hareketer ÝKÝNCÝ BÖLÜM DÜNYADAKÝ EKONOMÝK GELÝÞMELER DÜNYA EKONOMÝSÝNÝN GENEL GÖRÜNÜMÜ I- ÜRETÝM VE BÜYÜME, ÝSTÝHDAM, FÝYATLAR, EKONOMÝK POLÝTÝKALAR A. ÜRETÝM VE BÜYÜME B. ÝÞSÝZLÝK C. ENFLASYON VE FÝYATLAR D. PARA VE MALÝYE POLÝTÝKALARI II- III- DÜNYA TÝCARETÝ VE ÖDEMELER DENGESÝ A. DÜNYA TÝCARETÝ B. CARÝ ÝÞLEMLER DENGESÝ C. ÖZEL SERMAYE HAREKETLERÝ D. MALÝ PÝYASALAR E. DÖVÝZ KURLARI F. GELÝÞMEKTE OLAN ÜLKELERDE DIÞ BORÇLAR AVRUPA BÝRLÝÐÝNDEKÝ GELÝÞMELER VE TÜRKÝYE A. AVRUPA BÝRLÝÐÝNDEKÝ GELÝÞMELER B. TÜRKÝYE VE AVRUPA BÝRLÝÐÝ ÝLÝÞKÝLERÝ BAÞLICA EKONOMÝK DÜZENLEMELER VI

7 SUNUÞ Bu Rapor, 2002 yýý Bütçesnn hazýrandýðý ekonomk ortamýn bnmesne ve yapýacak deðerendrmeere ýþýk tutmak üzere Türkye ve dünya ekonoms hakkýnda bg vermek amacýya hazýranmýþtýr. Yýýk Ekonomk Rapor, bazý böümerde daha da öncesne gdmek suretye son yýarýn kesneþmþ ve bu yýýn ede eden son rakamarýna dayanýarak hazýranmýþtýr. Raporun brnc böümünde Türkye ekonomsne þkn geþmeere, m ger, üretm, þgücü ve sthdam, kamu mayes, devet borçarý, para ve banka, ma pyasaar, fyatar ve ödemeer denges konuarýný kapsayacak þekde yer vermþtr. Raporun knc böümünde se dünyadak ekonomk geþmeere g bger yer amýþtýr. VII

8 VIII

9 BÝRÝNCÝ BÖLÜM TÜRKÝYE EKONOMÝSÝ 1

10 2

11 TÜRKÝYE EKONOMÝSÝNÝN GENEL GÖRÜNÜMÜ Üç yýýk enfasyona mücadee programýnýn k uyguama yýý oan 2000 yýýnda tarýmda yüzde 4.1, sanayde yüzde 5.7 ve hzmeterde yüzde 8.6 (dýþ aem net faktör gerer dah yüzde 6.8) oranarýnda artýþ kaydedmþ ve GSMH br öncek yýa göre yüzde 6.1 oranýnda büyümüþtür. Ekonomnn taep yönünde se, Devet tüketmnn yüzde 7.1, öze tüketmn yüzde 6.4 ve sabt sermaye yatýrýmarýnýn da yüzde 16.5 oranýnda artmasý sonucunda yurtç taep yüzde 9.6 oranýnda artmýþtýr. Bu dönemde dýþ aem net faktör gerernn katkýsý eks omuþ ve harcamaar yöntemye hesapanan GSYÝH yüzde 7.1 artmýþtýr yýýnda kþ baþýna GSMH da yüzde 3.7 oranýnda artarak 2986 doara yüksemþtr yýýnda hracatýn yüzde 4.5 oranýnda artarak 27.8 myar doar omasýna karþýýk thaatýn yüzde 34 oranýnda artarak 54.5 myar doara yüksemes e dýþ tcaret açýðý yüzde 89.8 oranýnda artarak 26.7 myar doara çýkmýþ; hracatýn thaatý karþýama oraný yüzde 51 e düþmüþtür. Dýþ tcaret hacm se yüzde 22.3 oranýnda artarak 82.3 myar doar omuþtur yýýnda bavu tcaretnde yüzde 30.6, net turzm gerernde yüzde 58.8 oranarýnda artýþ ourken, þç gererndek artýþ yüzde 0.6 da kamýþtýr. Car þemer dengesnde, görünmeyen þemer dengesnn 12.6 myar doar faza vermesne karþýýk dýþ tcaret dengesndek açýðýn 22.4 myar doar omasý sonucu 9.8 myar doar düzeynde açýk ouþmuþtur yýýnda 4.7 myar doar faza veren sermaye hareketer se 2000 yýýnda kýsa ve uzun vade sermaye hareketerndek artýþýn katkýsýya 9.4 myar doar faza vermþtr. Bu geþmeer sonucunda 2000 yýýnda resm rezerver 354 myon doar artmýþ, net uusararasý rezerver de 34.8 myar doara yüksemþtr yýýnda toptan eþya fyatarýndak yýýk artýþ öncek yýa göre 30.2 puan azaarak yüzde 32.7 sevyesnde gerçekeþrken tüketc fyatarýndak artýþ da 29.8 puan azaýþa yüzde 39 omuþtur yýýnda konsode bütçe gderer br öncek yýa göre yüzde 66.3 oranýnda artarak 46.7 katryon ra, bütçe gerer yüzde 76.6 oranýnda artarak 33.4 katryon ra ve bütçe açýðý da yüzde 44.9 artýþa 13.3 katryon ra düzeynde gerçekeþmþtr. Gderer çnde faz ödemeer yüzde 90.7 oranýnda artarken sosya güvenk kuruuþarýna yapýan transfererdek artýþ yüzde 20.8 de kamýþ; faz harç bütçe gdererndek artýþ se yüzde 51.3 düzeynde omuþtur yýýnda konsode 3

12 bütçe faz harç dengede 7.2 katryon ra faza vermþtr. Verg gerernn bütçe gderern karþýama oraný 1999 yýýnda yüzde 52.7 ken 2000 yýýnda yüzde 56.8 e; bütçe gerernn bütçe gderern karþýama oraný se yüzde 67.4 den yüzde 71.6 ya yüksemþtr. Bütçe gderernn GSMH ya oraný 2000 yýýnda öncek yýa göre 1.2 puan artýþa yüzde 37.1 e yükserken, bütçe gerernn GSMH ya oraný se 2.3 puan artýþa yüzde 26.5 omuþtur. Bütçe açýðýnýn GSMH ya oraný öncek yýa göre 1.2 puan azaarak yüzde 10.5 e düþmüþ, faz harç denge 3.7 puanýk artýþa GSMH nýn yüzde 5.7 s oranýnda faza vermþtr yýýnda GSMH nýn yüzde 15.6 sý düzeynde oan kamu kesm borçanma gereð se 2000 yýýnda yüzde 12.5 e geremþtr. Ýç borç stoku 2000 yýýnda öncek yýa göre yüzde 58.9 oranýnda artarak 36.4 katryon raya uaþmýþtýr. Bu tutarýn 34.3 katryon rasý tahv 2.1 katryon rasý bonodur. Ýç borçarýn GSMH ya oraný da yüzde 28.9 dur. Ýç borçanmada ortaama yýýk bast faz oraný 2000 yýýnda yüzde 36.4 e öncek yýa göre önem oranda düþerken ortaama vade 386 güne yüksemþtr. Dýþ borçar se, kamu ve öze sektör topamý oarak 2000 yýýnda öncek yýa göre yüzde 13.9 oranýnda artarak myar doara uaþmýþtýr yýýnda 15.6 myar doar anapara ve 6.3 myar doar faz omak üzere topam 21.9 myar doar dýþ borç ödemes gerçekeþmþtr yýýnýn Kasým ayýndak ve 2001 yýýnýn Þubat ayýndak krzer nedenye programanan tarhten önce, 22 Þubat 2001 tarhnde Türk rasý yabancý para brmer karþýsýnda dagaanmaya býrakýmýþtýr. Makro ekonomk hedefer yenden gözden geçrerek, 14 Nsan 2001 tarhnde Türkye nn Güçü Ekonomye Geçþ Programý açýkanmýþtýr. Bu programa; Türkye ekonomsnde hüküm süren enfasyona mücadee edmes, ma hesaparýn güçendrmes, büyümenn stkrarý br temee oturtumasý ve yapýsa reformarýn gerçekeþtrmes hedefenmþtr yýýnda yaþanan ekonomk cananma, 2001 yýýnýn k yarýsýnda yern daramaya býrakmýþ ve GSMH k çeyrekte yüzde 4.5, knc çeyrekte yüzde 11.8 oranarýndak azaýþara k atý ayda yüzde 8.5 oranýnda geremþtr yýýnýn k yarýsýnda, tarým sektöründe yüzde 0.8, sanay sektöründe yüzde 5.2 ve hzmeter sektöründe yüzde 7.1 (dýþ aem net faktör gerer dah yüzde 11) oranarýnda küçüme omuþtur yýýnýn k yarýsýnda öze nha tüketm harcamaarýnýn yüzde 7.5, Devetn nha tüketm harcamaarýnýn yüzde 3.5, topam sabt sermaye yatýrýmarýnýn yüzde 23.5 oranýnda azamasý e yurtç taep yüzde 17.8 oranýnda azamýþ; dýþ aem net faktör gerernn katkýsýnýn artý omasý sonucunda GSYÝH yüzde 6 oranýnda daramýþtýr. Ayýk sanay üretm endekser vererne göre topam sanay üretm geçen yýýn ayný ayýna kýyasa 2001 yýýnýn Temmuz ayýnda yüzde 11, Aðustos ayýnda da yüzde 10.1 oranýnda azamýþtýr yýýnýn k yed ayýk dönemnde hracat öncek yýýn ayný dönemne göre yüzde 9.2 artarak 17.6 myar doara uaþýrken, thaat dövz kurarýndak artýþýn da etksye yüzde 21.6 azaarak 23.6 myar doara ve dýþ tcaret açýðý se yüzde 56.8 azaarak 6.1 myar doara geremþ; hracatýn thaatý karþýama oraný se yüzde 4

13 74.3 e yüksemþtr. Bu dönemde dýþ tcaret hacm de yüzde 10.9 oranýnda azaarak 41.2 myar doara düþmüþtür. Ocak-Temmuz dönemde bavu tcaret öncek yýýn ayný dönemne göre yüzde 9.8 ve net turzm gerer yüzde 25.6 artarken þç gerer yüzde 34.6 geremþtr. Bu dönemde görünmeyen þemer denges yüzde 27.7 oranýnda azaarak 4.3 myar doar faza verrken dýþ tcaret denges yüzde 71.2 azaýþa 3.4 myar doar açýk vermþ ve sonuçta car þemer dengesnde 881 myon doar faza ouþmuþtur. Öte yandan sermaye hareketernde 2000 yýýnýn k yed ayýk dönemndek 8.6 myar doar grþe karþýýk 2001 yýýnýn ayný dönemnde 10.4 myar doar çýkýþ omuþtur. Resm rezerver geçen yýýn Ocak- Temmuz dönemnde 2.5 myar doar artýþ göstermþ ken 2001 yýýnýn ayný dönemnde 4.3 myar doar azamýþ; net uusararasý re-zerver de Temmuz ayý sonunda 29.1 myar doar oarak gerçekeþmþtr yýýnýn Eyü ayýnda toptan eþya fyatarýndak dokuz ayýk kümüatf artýþ geçen yýýn ayný ayýna göre 39.2 puan fazasý e yüzde 62.9 ve yýýk artýþ da 30.8 puan üzernde oan yüzde 74.7 oranarýnda gerçekeþmþtr. Tüketc fyatarýndak artýþ oraný se sýrasýya 20.8 puan artýþa yüzde 47.7 ve 12.8 puan artýþa yüzde 61.8 omuþtur yýýnýn dokuz ayýk uyguamasý sonucunda bütçe gderer geçen yýýn ayný dönemne göre yüzde 56.6 artarak 54.8 katryon ra ourken bütçe gerer yüzde 45.7 artýþa 36.4 katryon ra düzeynde gerçekeþmþtr. Bu dönemde bütçe açýðý yüzde 83.7 artýþa 18.4 katryon ra düze-ynde gerçekeþrken faz dýþý bütçe denges yüzde 46.7 artýþa 11.1 katryon ra faza vermþtr. Bu dönemde, verg gerernn bütçe gderern karþýama oraný 2000 yýýnýn ayný dönemndek yüzde 56.4 oranýndan yüzde 50.1 e; bütçe gerernn bütçe gderern karþýama oraný se yüzde 71.3 den yüzde 66.4 e geremþtr. Ýç borç stoku Aðustos ayýnda 2000 yýýnýn sonuna göre yüzde oranýnda artarak katryon ra omuþtur. Bu tutarýn yüzde 15 bono, yüzde 85 se tahverden ouþmaktadýr yýýnýn sekz ayýk dönemnde ortaama vade 149 güne düþmüþ, ortaama bast faz oraný se yüzde 82.8 e yüksemþtr. Kamu ve öze sektör dýþ borç stoku se 2001 yýýnýn Hazran ayý sonunda myar doara geremþtr. Bu dönemde 7.6 myar doarý anapara ve 3.7 myar doarý faz omak üzere topam 11.3 myar doar dýþ borç ödemes yapýmýþtýr. Türkye ekonomsndek geþmeere g daha ayrýntýý bgere zeyen böümerde yer vermþtr. 5

14 BAŞLICA EKONOMÝK GÖSTERGELER Nüfus (Myon Kþ, Yý ortasý) GSMH (Car Fyatara, Tryon TL) 7, , , , , ,970.5 GSMH (1987 Fyatarýya, Tryon TL) GSMH (Myar Doar) Büyüme Hızı (Yüzde) *Tarým *Sanay *Hzmeter (Dýþ aem faktör gerer dah) GSMH (Kþ Baþýna Doar) 2, , , , , ,986.0 Konsode Bütçe Gerer (Tryon TL) 1, , , , , ,440.1 Verg Gerer 1, , , , , ,503.7 Verg Dýþý Norma Gerer , , ,486.5 Öze Gerer ve Fonar , , ,050.7 Katma Bütçe Gerer Konsode Bütçe Gderer (Tryon TL) 1, , , , , ,705.0 Car , , , , ,613.9 Persone , , , ,978.8 Dðer Car , , ,635.2 Yatýrým , ,475.1 Transfer , , , , ,616.0 Faz , , , , ,439.9 Konsode Bütçe Denges (Tryon TL) , , , , ,264.9 Faz Harç Denge (Tryon TL) , , ,175.0 Konsode Bütçe Denges/GSMH (Yüzde) Faz Harç Denge/GSMH (Yüzde) Kamu Kesm Borçanma Gereğ (Tryon TL) , , , , ,685.0 Kamu Kesm Borçanma Gereğ/GSMH (Yüzde) Dış Borç Stoku (Myar Doar) Ýç Borç Stoku (Tryon TL) 1, , , , , ,420.6 Emsyon (Tryon TL) , , ,772.4 Rezerv Para (Tryon TL) , , , ,949.3 Para Arzı ( M1) (Tryon TL) , , , ,746.5 Para Arzı (M2) (Tryon TL) 1, , , , , ,109.3 Para Arzı (M2Y) (Tryon TL) 2, , , , , ,046.3 Merkez Bankası Kreder (Tryon TL) Net Kred Hacm (Tryon TL) 1, , , , , ,152.5 Topam Mevduat (Tryon TL) 2, , , , , ,943.0 TEFE Değşm Yüzdes (Yýýk ortaama ) TEFE Değşm Yüzdes (Yý sonu ) TÜFE Değşm Yüzdes (Yýýk ortaama) TÜFE Değşm Yüzdes (Yý sonu ) Ýhracat (Myar Doar) Ýthaat (Myar Doar) Ýhracat / Ýthaat (Yüzde) Dış Tcaret Denges (Myar Doar) Car Ýşemer Denges (Myar Doar) Uusararası Rezerver (Myar Doar) Ortaama Doar Kuru (TL/$) 45, , , , , ,704.0 Yı Sonu Doar Kuru (TL/$) 61, , , , , ,

15 I 2002 YILI GENEL EKONOMÝK HEDEFLERÝ 7

16 8

17 2002 YILI GENEL EKONOMÝK HEDEFLERÝ A. BÜYÜME 2001 yýýnda GSMH nýn yüzde 8.5, GSYÝH nýn da yüzde 6.1 oranýnda daraacaðý tahmn edmektedr. Daramanýn sektörer tbarye tarýmda yüzde 5.8, sanayde yüzde 5.7 ve hzmeterde de yüzde 6.5 düzeynde gerçekeþeceð hesapanmýþtýr yýýnda se GSYÝH ve GSMH nýn yüzde 4 oranýnda artmasý programanmýþ oup bu büyümenn tarým sektöründe yüzde 2.5, sanayde yüzde 4.1 ve hzmeter sektöründe de yüzde 4.3 oranýnda omasý hedefenmþtr. MÝLLÝ GELÝR VE BÜYÜME HIZLARI Tabo I-1 Gayr Saf M Hasıa (GSMH) Büyüme Hızarı (Yüzde) ( Tryon TL ) ( 1998 Fyatarıya ) Car 1998 Fyatara Fyatarıya GSMH GSYÝH Tarım Sanay Hzmeter ,283 50, ,971 53, (1) 184,767 48, (2) 280,551 50, Kaynak : DPT (1) Gerçekeşme tahmn (2) Program hedef Not: İzaf banka hzmeter GSMH sektöre büyüme hızarına dağıtımamıştır. 9

18 B. KAYNAKLAR-HARCAMALAR DENGESÝ 2001 yýýnda katryon ra omasý bekenen topam kaynakarýn, 2002 yýýnda yüzde 54.8 oranýnda artarak katryon ra omasý hedefenmþtr. Car fyatara 2001 yýýnda 34 katryon ra oarak gerçekeþmes bekenen topam sabt sermaye yatýrýmarýnýn 2002 yýýnda, 14.9 katryon rasý kamu kesmnn, 35.1 katryon rasý da öze kesmn omak üzere, topam 50 katryon raya uaþmasý programanmýþtýr yýýnda car fyatara katryon raya omasý bekenen topam tüketmn se 2002 yýýnda katryon raya çýkacaðý hesapanmaktadýr. KAYNAKLAR - HARCAMALAR DENGESÝ Tabo I-2 Değer (Tryon TL) CARÝ FÝYATLARLA GSMH Ýçndek Payı (%) (2) (3) (2) (3) (2) (3) (2) (3) GSMH 125, , , ,344 48,810 50, DIÞ KAYNAK (1) 8,177 1,370 7, , TOPLAM KAYNAKLAR 134, , , ,520 47,885 50, SABÝT SERMAYE YATIRIMI 28,414 34,024 50, ,837 9,283 9, KAMU 8,709 10,509 14, ,091 2,955 2, ÖZEL 19,705 23,515 35, ,746 6,328 6, STOK DEĞÝŞMESÝ (1) 2,623-3,709 2, ,132-1, KAMU 65-1, ÖZEL 2,558-2,533 2, , TOPLAM YATIRIMLAR 31,038 30,315 52, ,969 8,283 9, KAMU 8,774 9,333 14, ,119 2,638 2, ÖZEL 22,264 20,982 37, ,850 5,645 6, TOPLAM TÜKETÝM 103, , , ,550 39,603 40, KAMU 15,594 23,102 34, ,503 6,114 6, ÖZEL 87, , , ,047 33,488 34, Kaynak : DPT (1) Yüzde değşmer, GSMH büyümesne katkıarını göstermektedr. (2) Gerçekeşme tahmn (3) Program hedef SABÝT FÝYATLARLA (1998 Fyatarıya) Değer (Tryon TL). Yüzde Değşme 10

19 II MÝLLÝ GELÝR VE SABÝT SERMAYE YATIRIMLARI 11

20 12

21 MÝLLÝ GELÝR A. GAYRÝ SAFÝ MÝLLÝ HASILA 1. Gayr Saf M Hasýadak Geþmeer 1999 yýýnda yüzde 6.1 oranýnda gereyen GSMH, 2000 yýýnda özeke ç taeptek cananmanýn etksye yüzde 6.1 oranýnda büyüme göstermþtr yýýnda yüzde 5.6 oranýnda daraan tarým sektöründe 2000 yýýnda yüzde 4.1, yüzde 5.1 daraan sanay sektöründe yüzde 5.7 ve yüzde 6.7 daraan hzmeter sektöründe se yüzde 6.8 oranarýnda artýþ kaydedmþtr yýýnda baþayan büyüme sürec 2001 yýýnýn k çeyreðnden tbaren Tabo: II-1 ANA SEKTÖRLERDEKÝ GELÝŞMELER (1987 Yýý Üretc Fyatarýna Göre) Büyüme Hýzarý (Yüzde) YILLIK DÖNEMSEL Sektör Payarý ( Yüzde ) YILLIK DÖNEMSEL I II I II I II I II Tarým Sanay Hzmeter GSYÝH Hzmeter (*) GSMH Kaynak : DİE Not : İzaf banka hzmeter sektörere dağıtımıştır. (*) Dış aem net faktör gerer dahdr. Grafk II-1 ANA SEKTÖRLER ÝTÝBARÝYLE BÜYÜME Yüzde /I 2001/II Tarým Sanay Hzmeter GSMH 13

22 yern daramaya býrakmýþ ve k çeyrekte yüzde 4.5, knc çeyrekte yüzde 11.8 omak üzere k atý ayýk dönemde GSMH yüzde 8.5 oranýnda geremþtr. GSMH çnde yýýk bazda yüzde 13 düzeynde payý oan tarým sektöründe 2001 yýýnýn k çeyreðnde yüzde 6.1 büyüme kaydedrken, yüzde 28 paya sahp sanay sektörü yüzde 1.2 ve yüzde 59 paya sahp hzmeter sektörü yüzde 6.9 oranarýnda daramýþtýr. Yýýn knc çeyreðnde se tarýmda yüzde 4, sanayde yüzde 8.6 ve hzmeterde yüzde 14.5 gereme kaydedmþtr. Bu geremede maat sanay, toptan ve perakende tcaret, uaþtýrma ve habereþme, thaat vergsndek azaýþar bereyc omuþtur. 14

23 15

24 16

25 17

26 18

27 19

28 20

29 2. Kþ Baþýna Gayr Saf M Hasýa 1999 yýýnda 1987 fyatarýya 1 myon 741 bn 293 ra oan kþ baþýna GSMH, 2000 yýýnda yüzde 1.4 oranýnda artýþ göstererek 1 myon 764 bn 927 raya yüksemþtr yýýnda 2879 doar oarak hesapanan kþ baþýna GSMH se 2000 yýýnda yüzde 3.7 oranýnda artýþa 2986 doara çýkmýþtýr. 21

30 3. Harcamaar Yöntemne Göre Gayr Saf Yurtç Hasýa Harcamaar yöntemye hesapanan Gayr Saf Yurtç Hasýa 2000 yýý sonu tbarye sabt fyatara yüzde 7.1 oranýnda artmýþtýr. Tüketm harcamaarýnýn yüzde 6.5 ve topam sabt sermaye yatýrýmarýnýn yüzde 16.5 oranýnda artmasý sonucu topam yurtç taep yüzde 9.6 oranýnda genþeme gösterrken dýþ aem net faktör gerernn GSYÝH ya katkýsý eks omuþtur. GSYÝH 2001 yýýnýn k yarýsýnda k çeyrekte yüzde 2 ve knc çeyrekte yüzde 9.4 omak üzere yüzde 6 oranýnda geremþtr. Söz konusu dönemde öze tüketm yüzde 7.5, Devet tüketm yüzde 3.5, kamu yatýrýmarý yüzde 24.2 ve öze sektör yatýrýmarý yüzde 23.3 oranarýnda geremþ ve topam yurtç taep yüzde 17.8 oranýnda daramýþtýr. Dýþ aem net faktör gerernn katkýsýnýn artý omasý sonucunda GSYÝH dak gereme taeptek geremenn atýnda kamýþtýr. 22

31 23

32 24

33 4. Ger Yöntemne Göre Gayr Saf Yurtç Hasýa 1999 yýýnda ger yöntemne göre 77.4 katryon ra oarak hesapanan GSYÝH 2000 yýýnda yüzde 61.4 oranýnda artarak 125 katryon ra omuþtur. Kra, faz ve kar gerernden ouþan þetme artýðýnýn GSYÝH çndek payý 1999 yýýnda 51.4 ken 2000 yýýnda çok az br gereme e yüzde 51.3 omuþtur yýýnda yüzde 30.7 oan þ gücü ödemeernn payý 2000 yýýnda yüzde 28.7 ye, sabt sermaye tüketmnn payý da yüzde 6.9 dan yüzde 6.5 e geremþ, üretm ve thaat vergernn payý se yüzde 11 den yüzde 13.4 e yüksemþtr. 25

34 B. SABÝT SERMAYE YATIRIMLARI Kamu ve öze sektör tarafýndan yapýan ve yapýacak sabt sermaye yatýrýmarýnýn 2001 yýý gerçekeþme tahmner e 2002 yýý hedefer aþaðýdak taboarda göstermþtr. Topam sabt sermaye yatýrýmarýnýn 2001 yýýnda br öncek yýa göre car fyatara yüzde 19.7 oranýnda artarak 34 katryon ra düzeynde gerçekeþeceð tahmn edmektedr. 26

35 2001 yýý sabt sermaye yatýrýmarýnýn yüzde 30.9 u oan 10.5 katryon raýk kýsmýnýn kamu kesmnce, yüzde 69.1 oan 23.5 katryon raýk kýsmýnýn da öze kesmce gerçekeþtreceð tahmn edmektedr yýýnda sabt sermaye yatýrýmarýnýn yüzde 47 artýþa 50 katryon ra omasý ve bunun yüzde 29.8 k kýsmý oan 14.9 katryon rasýnýn kamu sektörü tarafýndan, yüzde 70.2 k kýsmýný ouþturan

36 katryon rasýnýn da öze sektör tarafýndan gerçekeþtrmes programanmýþtýr yýý programýnda kamu sabt sermaye yatýrýmarýnýn yüzde 42.3 ünün konsode bütçe, yüzde 24.3 ünün KÝT er, yüzde 3 ünün de Ýer Bankasý tarafýndan gerçekeþtrmes hedefenmþtr. Topam kamu sabt sermaye yatýrýmarýnýn yüzde 27.5 k kýsmý se maha dareere at buunmaktadýr. Grafk II-4 28

37 29

38 C. YATIRIM TEÞVÝK BELGELERÝ Yatýrým teþvk begeernn mktararý ve sektöre daðýýmý aþaðýdak taboarda göstermþtr yýý sonunda 5.2 katryon ra sevyesnde buunan teþvk begesne baðý yatýrým tutarý 2000 yýý sonunda yüzde 64.8 artýþa 8.6 katryon raya çýkmýþtýr yýýnda teþvk bege yatýrýmar çnde yüzde 40.2 oranýya en büyük payý buunan maat sanay sektörü yatýrýmarýnda yüzde 54.6, yüzde 33 payý buunan hzmeter sektörü yatýrýmarýnda yüzde 9.3, yüzde 24.4 payý buunan enerj sektörü yatýrýmarýnda yüzde 806.7, yüzde 1.5 payý 30

39 buunan tarým sektörü yatýrýmarýnda yüzde 31.2 ve yüzde 0.9 payý buunan madenck sektörü yatýrýmarýnda se yüzde 34.3 oranarýnda artýþ kaydedmþtr. Dðer taraftan 2001 yýýnda Ocak Aðustos dönem tbarye teþvk bege yatýrýmar br öncek yýa göre yüzde 11.8 nomna gereme göstererek 7.6 katryon raya düþmüþtür. Bu dönemde maat sanay ve madenck sektörerndek teþvk begesne baðanan yatýrýmarda sýrasýya yüzde 11 ve yüzde 2.6 oranarýnda artýþ ourken, tarým sektöründe yüzde 38.1, hzmeter sektöründe yüzde 36.3 ve enerj sektöründe yüzde 15.1 oranarýnda azama görümüþtür. 31

40 32

41 III ÜRETÝM 33

42 34

43 ÜRETÝM Bu böümde ekonomnn teme sektörerndek üretm geþmeerne ana hatarý tbarye yer vermektedr. A. TARIM Ükemzde tarým sektörünün GSMH dak payý yüzde 13.2, sv sthdamdak payý se yüzde 34.9 dur. Tarým sektörü üretm 1999 yýýnda yüzde 5.6 oranýnda gererken, 2000 yýýnda at sektörerden baýkçýýkta yüzde 2, çftçk ve hayvancýýkta yüzde 4.2 ve ormancýýktak yüzde 2.7 oranarýndak artýþýn etksye yüzde 4.1 oranýnda büyümüþtür yýýnda se k üç ayýk dönemde yüzde 6.1 büyüme kaydedrken knc üç ayýk dönemde yüzde 4 oranýnda darama omuþtur yýýnda suamaya açýan tarým aanarý yüzde 1.8 oranýnda genþeyerek 3 myon 498 bn hektara uaþmýþ, bunun 2 myon 714 bn hektarý suanmýþtýr yýýnda se suamaya açýan aanýn yüzde 1.6 oranýnda artarak 3 myon 554 bn hektara uaþmasý, suanan kýsmýn yüzde 5.6 artýþa 2 myon 867 bn hektar omasý bekenmektedr yýýnda eken tarým aaný 18.3 myon hektar, nadasa býrakýan se 4.9 myon hektardýr. TARIMSAL ALANLARIN KULLANIMINA GÖRE DAĞILIMI Tabo III-1 (Bn Hektar) (*) Eken Araz 18,750 18,448 18,260 Nadasa Bırakıan 4,902 4,900 4,900 Sebze Bahçeer Bağar Meyvek 1,389 1,404 1,637 Zeytnk Ormanar 20,703 20,703 20,703 Kaynak: DİE (*) Geçc Tarýmda kmyasa gübre kuanýmý fzk deðer oarak 2000 yýýnda yüzde 5.1 oranýnda azaarak 5.3 myon ton omuþtur yýý Ocak-Hazran dönem tbarye se SULAMAYA AÇILAN TARIMSAL ALANLAR Tabo III-2 (Bn Hektar) Suamaya Açıan Fen Suanan Aan Aan ,044 2, ,141 2, ,268 2, ,379 2, ,436 2, ,498 2, (*) 3,554 2,867 Kaynak: DSİ Gn.Müdürüğü, Köy Hzmeter Gn. Müdürüğü (*)Program geçen yýýn ayný dönemne göre yüzde 18.7 oranýnda azamýþtýr. Kmyasa gübre tüketmnn 2001 yýýnýn tamamýnda 5.2 myon ton oacaðý tahmn edmektedr. KÝMYASAL GÜBRE ÜRETÝMÝ VE TÜKETÝMÝ Tabo III-3 (Bn Ton) Ocak-Hazran (*) Üretm Fzk 3,820 3,301 3,163 3,106 1,966 1,791 1,497 1,192 BBM(1) 1,472 1,236 1,142 1, Tüketm Fzk 5,465 5,581 5,294 5,150 3,320 3,461 3,253 2,644 BBM 2,185 2,204 2,089 2,056 1,224 1,272 1, Kaynak: Tarım ve Köyşer Bakanığı,Gübre Üretcer Derneğ (*) Tahmn (1) BBM=Btk Besn Maddes 35

44 Fzk deðer oarak kmyasa gübre üretm de 2000 yýýnda yüzde 4.2 oranýnda azaarak 3.2 myon ton omuþtur. Geçen yýýn ayný dönemne göre 2001 yýý Ocak- Hazran dönemnde se yüzde 20.4 oranýnda azamýþtýr. 1. Btkse Üretm 2000 yýýnda baþýca tarým ürünernden hububat, sanay btker, meyve ve sebzeerde üretm artýþý ourken bakager, yaðý tohumar ve yumru btkerde üretm azamýþtýr. TARIMSAL ÜRETÝM VE BAŞLICA ÜRÜNLERÝN ÜRETÝMLERÝ (Bn Ton) Tabo III-4 Yüzde Değşme (*) 2001(**) (*) 2001(**) HUBUBAT 33,187 28,886 32,249 29, Buðday 21,000 18,000 21,000 19, Arpa 9,000 7,700 8,000 7, Mýsýr 2,300 2,297 2,300 2, Çetk Dðerer BAKLAGÝLLER 1,594 1,356 1,311 1, Mercmek Kuru Fasuye Nohut Dðerer SANAYÝ BÝTKÝLERÝ 24,903 19,434 21,276 17, Tütün Pamuk(Kütü) 2,305 2,026 2,246 2, Şeker Pancarý 22,283 17,102 18,781 15, Dðerer YUMRU BTKLER 7,720 8,708 7,791 7, Patates 5,250 6,000 5,370 5, Soðan(Kuru) 2,270 2,500 2,200 2, Dðerer YAĞLI TOHUMLAR 1,073 1, Ayççeð Afyon Tohumu Yer Fýstýðý Susam Soya Dðerer MEYVELER 13,933 13,069 14,204 12, Ema 2,450 2,500 2,400 2, Turunçger 1,943 2,263 2,222 2, Üzüm 3,600 3,400 3,600 3, İncr Fýndýk Zeytn 1, , Çay (Yaþ) 979 1, Dðerer 2,476 2,405 2,689 2, SEBZELER(1) 21,155 22,083 22,358 21, Kaynak: DİE (*) Geçc (**) Tahmn (1) Kavun-Karpuz Dah 36

45 Tara ürünernden buðdayda yüzde 16.7, arpada yüzde 3.9 ve mýsýrda bnde 1 üretm artýþý omuþtur. Bakagerde se mercmek üretm yüzde 7.1, nohut üretm yüzde 2.1 ve fasüye üretm yüzde 3 azamýþtýr. Btkse ürünerden zeytn, var yýý omasý nedenye yüzde 200 oranýnda artarken fýndýk üretm yüzde 11.3 ve çay üretm yüzde 28.5 oranýnda azamýþtýr. DÝE nn tarým ürüner üretm tahmnne göre 2001 yýýnda bakag üretmnde artýþ, hububat, sanay btker, yumru btker, yaðý tohumar, meyve ve sebzeern üretmnde se azama oacaktýr. BAŞLICA TARIM ÜRÜNLERÝ ÜRETÝM ENDEKSÝ (1983 = 100) Tabo III-5 Şeker Buğday Arpa Prnç Patates Pamuk Tütün Pancarı Ayççeğ Zeytn Fındık Üzüm Ýncr (*) (**) Kaynak : DİE'nn üretm vererne göre ouşturumuştur. (*) Geçc (**) Tahmn Grafk III-1 Grafk III Buðday Prnç Arpa Patates 1998 Tütün 1999 Pamuk Grafk III-3 Zeytn Grafk III-4 Fýndýk Üzüm Şeker Pancarý Ayççeð Ýncr