Tez-Koop-İş Sendikası 10. Genel Kurul Çalışma Raporu [ ]

Transkript

1

2 Tez-Koop-İş Sendikası 10. Genel Kurul Çalışma Raporu [ ]

3 Tez-Koop-İş Sendikası, Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (Türk-İş) ve Küresel Sendikal Birlik (UNI Global Union) üyesidir. Tez-Koop-İş Sendikası Türkiye Ticaret Kooperatif Eğitim Büro ve Güzel Sanatlar İşçileri Sendikası Genel Merkezi Mebusevleri, İller Sokak No: Tandoğan-Ankara Tel: Faks: İnternet sayfası: Baskı: Ziraat Gurup Matbaacılık, Ambalaj San. ve Tic. A.Ş. İstanbul Yolu Trafo Karşısı Varlık-Ankara Tel: Şubat

4 MUSTAFA KEMAL ATATÜRK 3

5 4

6 GÜNDEM 1- Açılış ve Yoklama. 2- Divan Seçimi ve Saygı Duruşu. 3- Açış Konuşması. 4- Konukların Tanıtımı ve konuşmaları. 5- Zorunlu Organlara Aday Tespiti 6- Komisyonların Seçimi. a) Anatüzük Değişikliği Komisyonu. b) Tahmini Bütçe Komisyonu. c) Hesapları İnceleme Komisyonu. d) Kararlar Komisyonu. 7- Genel Kurula sunulan Raporların Okunması ve Görüşülmesi. 8- Komisyon Kararlarının Okunması ve Görüşülmesi. 9- Kurulların Aklanması. 10- Yönetim, Denetim ve Disiplin Kurulları Asıl ve Yedek Üyeleri ile Türk-İş Genel Kuruluna katılacak Üst Kurul Delegelerinin Seçimi. 11- Dilekler ve Kapanış. 5

7 6

8 GENEL YÖNETİM KURULU Osman Gürsu Genel Başkan Hakan Bozkurt Genel Sekreter Yalçın Çalışkan Genel Mali Sekreter İsmail Aydın Genel Örgütlenme Sekreteri Haydar Özdemiroğlu Genel Eğitim Sekreteri M. Adem Can Genel Yönetim Kurulu Üyesi Mustafa Barın Genel Yönetim Kurulu Üyesi 7

9 8

10 GENEL DENETİM KURULU İhsan Aydın Mustafa Öz Ahmet Sözeri Başkan Raportör Üye GENEL DİSİPLİN KURULU Erdoğan Meral Mehmet Pekgöz Mehmet Yurttutan Ayhan İlgar Şükrü Ergün Başkan Raportör Üye Üye Üye 9

11 10

12 ŞUBE BAŞKANLARI Adana 1 Nolu Şube Ankara 1 Nolu Şube Ankara 2 Nolu Şube Ankara 4 Nolu Şube Antalya Bursa Şubesi Diyarbakır Şubesi Edirne Şubesi Erzurum Şubesi Eskişehir Şubesi Gaziantep Şubesi Gebze Şubesi Giresun Şubesi İstanbul 1 Nolu Şube İstanbul 4 Nolu Şube İstanbul 5 Nolu Şube İzmir Şubesi İzmir 2 Nolu Şube Muğla Zonguldak Hülya Özcan Salih Gönüllü Mustafa Barın Levent Koç Barış Özdemir ( tarihine kadar Sebahattin Değirmenci) Bülent Çetin ( tarihine kadar Ünal Özcan) Mehmet Peköz ( tarihine kadar M. Adem Can) Mehmet Meral ( tarihine kadar İsmail Hakkı Tuna) Hakan Kurt Recai Ilgın Bilal Öztokmak Çağdaş Duyar ( tarihine kadar Celalettin Kurt) Hüseyin Özdem Nejla Önder ( tarihine kadar Erdal Şahin) Cemal Kement Selahattin Karakurt ( tarihine kadar Rabira Karaca Över) S.Birol Aslanoğlu Caner Fırat ( tarihine kadar Naci Boz) Hüseyin Yıldız Sedat Ölmez 11

13 12

14 İÇİNDEKİLER SUNUŞ DÜNYA TÜRKİYE TEZ-KOOP-İŞ SENDİKASI Genel Örgütlenme Sekreterliği Çalışmaları Toplu İş Sözleşmesi Çalışmaları Hukuk Bürosu Çalışmaları Uluslararası İlişkiler Genel Eğitim Sekreterliği Raporu TEZ-KOOP-İŞ ETKİNLİKLER

15 14

16 SUNUŞ Demokratik hak ve özgürlüklere yönelik saldırıların yeni boyutlar kazandığı, güvencesiz ve korunmasız çalışma koşullarının dayatılmak istendiği, kıdem tazminatı başta olmak üzere kazanılmış hakların geri alınmaya çalışıldığı ülkemizde, tüm demokratik örgüt, sendika, kurum ve kuruluşlara çok önemli görevler düşmektedir. Türkiye nin en büyük sendikal örgütlerinden olan Tez-Koop-İş Sendikası, bu görevin bilincinde hareket etmeyi sınıfsal ve toplumsal bir zorunluluk olarak görmektedir. Demokratik hak ve özgürlükler ile daha iyi yaşama ve çalışma koşullarına ulaşma hedefini birleştirmek amacıyla özveriyle mücadele eden sendikamız, örgütsel bağımsızlığını özenle korumayı temel ilke olarak yaşatırken, dayatmalara karşı sendikal birliğin gerçekleştirilmesini vazgeçilmez bir ön koşul olarak görmektedir. Demokrasiye, özgürlüklere ve insan haklarına duyduğu saygı nedeniyle Tez-Koop-İş, güvencesizliklere, ayrımcılıklara, eşitsizliklere, şiddet ve nefret söylemlerine karşı kararlı tutumunu sürdürmekte barıştan, özgürlüklerden, demokrasiden, bilimsellikten ve toplumsal dayanışmadan yana açık tavrını ortaya koymaktadır. Tez-Koop-İş Sendikası 10. Genel Kurulu nun, sendikal birliği yeni boyutlara ulaştıracağına inanıyor ve güveniyoruz. Saygılarımızla. Tez-Koop-İş Sendikası Genel Yönetim Kurulu 15

17 16 DÜNYA

18 17

19 18

20 Dünya yeni bin yıla doğru özellikle dijital ve iletişim teknolojilerindeki büyük değişmelere tanık oldu. Bu değişimler ilerleyen her geçen yıl daha da gelişti, genişledi ve milyarca insanın günlük yaşamlarının parçası olmaya başladı. Bu kapsamlılık artık katlanarak artıyor ve böylece bilimsel gelişmeler tarihin hiçbir döneminde yaşanmayan ölçüde insanların bireysel ve toplumsal davranışları üzerinde önemli etkiler yaratıyor. Tüm yaşam alanlarında olduğu gibi özellikle haberleşme, iletişim ve ulaşım teknolojilerindeki hızlı gelişme, dünyayı küresel ölçüde küçültürken aynı zamanda tüm ülkeleri, toplumları, top lum sal ku - rum, ku ru luş ve ya pı la rı da ha say dam, da ha gö rü nür, da ha ge çiş - ken kıl ma kta aynı zamanda karşılıklı etkileşime açık duruma getirmektedir. Bu gün özel lik le bir ile ti şim, bil gi ve ve ri kay na ğı olan in ter net le, gör sel ba sın ya yın araç la rı baş ta ol mak üze re di ğer ile ti şim araç la - rıy la çev ril me miş bir dün yanın düşünülmesi olanaksızdır. Az önce ve hatta şu anda telefonunuzun çalması ya da dünyanın herhangi bir yerinde yayınlanan bir haberi okumanız, elektronik posta aracılığıyla ileti almanız ya da ileti göndermeniz, bütün bunları yaparken 19

21 internet ortamından müzik, film ya da belge indirmeniz hiç de olmaz bir şey değil; belki bunu birkaç yıl önce çok şaşırtıcı bir armağan olarak görebilirdiniz ama şimdi hiç şaşırtıcı değil; sıradan, olağan yaşam temponuzun bir parçası. Şurasını kabul etmek gerekir ki, ister iş yaşamı, boş zaman ya da eğitim süreci içinde olsun, ister medya, sağlık ve finansal alanda olsun veya ister ekonomi alanında olsun yeni teknolojilerin yarattığı olanaklardan yararlanmamak, onu kullanmamak olanaksız. Özellikle vurgulanmalıdır ki günümüzde yeni teknolojilerin sarmaladığı bireylerden ve toplumlardan söz etmeden sosyolojik bir analizin yapılması olanaksızdır. Günümüzde bırakın genel olarak yeni teknolojilerin günlük yaşamın içine girmesini, yalnızca internete ilişkin veriler bile bu olguyu doğrulamaktadır. Çünkü yalnızca tüm dünyada internet kullanıcılarının sayısı 3 milyara yaklaşmıştır ve ve bu rakam önümüzdeki 5 yılda iki katına ulaşacaktır. Bu süreç, on yıllara varan bir geçmişe sahip midir? Hayır. Şunun şurasında yıl geride ancak çok sınırlı ve çoğunun da kentli olduğu insanların sınırlı ölçüde internetten yararlandığından söz edebiliriz. İnternetle birlikte büyümüş olan 30 yaş altı yeni teknoloji yerlileri nin dışındaki kuşaklar bile, daha önceki yaşamlarını nasıl sürdüklerini; tıklamasız, ekranlarda gezinmesiz, saniyelerle ölçülen haber bombardımanına uğramaksızın nasıl yaşadıklarını artık hatırlayamıyor, düşünemiyor ve hatta düşleyemiyor. İyi de... Tüm bu gelişmeler, dünyada ekonomik ve sosyal sorunların azaldığı ya da azalacağı anlamına geliyor mu? Bundan sosyal sorunların kendi çözüm unsurlarını aynı zamanda ürettiği, azalttığı ve hatta yok ettiği anlamı çıkartılabilir mi? Yeni teknolojilerin gelişmesi ve özel olarak dijital toplum ve internet olanaklarının çalışma ilişkileri, istihdam, ekonomik ve finansal sonuçlar, kamusal alanda yaşanan beklentilere ülkeler ve bireyler hazır mı? Hayır. Hayır, çünkü an cak bi lim sel ve tek no lo jik ge liş me le rin sıç ra ma yap tı ğı gü nü müz de, sos yal ve eko no mik so run la rın azal dı ğı nı, da - ha den ge li bir da ğı lım için de bu lun du ğu da söy le ne mez. Tam ter si - 20

22 ne gü nü müz dün ya sın da ül ke ler ara sın da ve hat ta kı ta lar ara sın da bü yük ku tup laş ma lar ya şan mak ta dır. Ekonomik ve sosyal sorunlarla birlikte savaşlar, çatışmalar ve gerilimler azalmamakta, sürmektedir. Günümüz dünyası ne yazık ki tüm insanlığın daha iyi yaşama ve çalışma koşullarına ulaşması açısından olsun; savaşa, çatışmalara ve gerilimlere karşı barışın tüm bölgelerde kalıcı olarak sağlanması yönünden olsun güvenli bir dünya değil. Dünya açlığın ve yetersiz beslenmenin sonlandırılması, toplumsal ve ekonomik eşitsizliklerin ortadan kaldırılması, tüm ülkelerde demokratik siyasal yapıların kurulması, temel insan hak ve özgürlüklerinin yaşama geçirilmesi, ekolojik dengelerin korunması; sağlık, eğitim, sosyal güvenlik ve yeterli gelir güvencelerinin sağlanması hedeflerinden oldukça uzaktadır. SORUNLAR YAYGINLAŞIYOR VE SERTLEŞİYOR İnsanlık tarihi içinde keskin dönüşümlerin yaşandığı son 20 yılda, küresel sorunların giderek büyümediğini, ülkelerin, toplumların ve tüm insanlığın dünün küçük gibi görülen sorunlarıyla yeni oluşan sorunlarının çok genel etkiler yaratmadığını/yaratmayacağını söyleyebilmek olanaksızdır. Yerküreye bütünsel bir gözle bakanlar kimi olumlu görünümlerle rağmen şu trajik tabloyu görmemezlikten gelemiyorlar: - Dünyada nüfusunun yüzde 50 den fazlası doğrudan veya ailesi dolayısıyla işsizlik ile yüzyüze, yüzde 50 den fazlası ise güvencesiz veya düzensiz işlerde çalışıyor. Nüfusun yüzde 80 ine yakını yeterli bir sosyal korunmadan yararlanamıyor. - Yine nüfusun yüzde 40 ı kayıt dışı sektörlerde çaresizlik içinde yaşama tutunmaya çalışıyor. - Kara Afrika, Ortadoğu başta olmak üzere birçok ülkede yıllardır kan ve gözyaşı dinmiyor. Mahşerin 4 atlısı cirit atıyor: Savaş, açlık, hastalık ve ölüm. - Dünya nüfusunun yarısını oluşturan kadınlar ayrımcılık, eşitsizlik ve dışlanma girdabında tutuluyor; onlar daha çok işsiz, daha çok haksızlıklara uğruyor, daha çok sömürülüyor, daha çok öldürülüyor... - Dünyadaki küresel işgücü 2 milyar 900 milyon. Kayıtlı 21

23 işgücü 1 milyar 700 milyon ve sendikalaşmış işgücü ise yalnızca 200 milyon. Burada vurgulanması gereken en önemli unsur Dün ya nın için de bu lun du ğu eko no mik or tamın genel ve ağırlıklı olarak insan onuruyla bağdaşmayan görünümüdür. Küresel ölçülerde bakıldığında yerkürenin neredeyse Ekvator çizgisinin yaklaşık beşbinkilometre kuzeyinden geçen bir çizgi ile ikiye ayrıldığıdır. Bu çizginin kuzeyinde kalan gelişmiş ülkelerde zenginlikte önemli bir yoğunlaşma gözlemlenirken aynı durum güneyde kalan ülkelerde tam tersi bir durum yaşanmaktadır. Bu ülkelerin çoğunda açlık, yoksulluk, savaş, baskı, şiddet hiç eksik değildir; demokratik hak ve özgürlükler kısıtlanmakta, söz, eylem, örgütlenme, basın, haberleşme özgürlükleri ayaklar altında tutulmakta; eşitsizlikler, dışlanmalar, ayrımcılıklar, zor ve zorlama yaygın ve egemen bir görüntüdür. Kü re sel top lum sal eko no mi nin en gö ze çar pan ev ren sel bo yut, ge lir eşit siz li ği ni yay gın laş tır ma sı dır. İş ye ri, böl ge, ül ke dü zey le rin - de ve ulus la ra ra sı öl çek te zen gin ler da ha da zen gin le şir ken; yok - sul lar, da ha da yok sul laş maktadır. Bu gün çok bü yük zen gin lik ler bir kaç el de yo ğun laş mak ta ve yak la şık bir tril yon do lar lık bir ser vet yal nız ca 300 ka dar zenginin kasalarında top lan mak ta dır. Dün ya nın yak la şık 3 mil yar lık iş gü cü nün en az üç te bi ri iş siz dir ve ya ek sik is tih dam edil miş tir. Res mi ve ri lere göre yaklaşık 200 mil - yon ki şi nin iş siz ol du ğu nu, 850 mil yon ki şi nin de tam za man lı iş ara - dı ğı hal de, bu la ma dı ğı nı gös ter mek te dir. An cak ge li rin ye ni den da - ğı lı mı yal nız ca iş siz lik le açık la na maz. Pek çok du rum da, ge lir da ğı - lı mı, en bo zuk ol du ğu ül ke ler de da ha da bo zul muş tur. Her bi ri ço ku lus lu te kel olan ve dün ya eko no mi sin de ina nıl maz bü yük lük le ta nım la nan ulusötesi şirketlerin kü re sel eko no mi si, ger - çek te top lum sal eko no mi le rin düş ma nı dır. Savaşlarla, çatışmalarla ve gerilimlerle beslenen ekonomik ve sosyal sorunlar ya da olumsuzluklar ülkeleri güvencesizlikler içine çekerken kırılganlıkları da arttırmaktadır. Birleşmiş Milletler Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Örgütü UNDP nin 2014 İnsanı Gelişme Raporuna göre dünyanın içinde bulunduğu kırılganlığın dayanıklılığa dönüştürülmesi doğrultusunda saptamaların gerçekçi ölçüler içinde yapılması gerekmektedir. 22

24 Aşırı yoksulluk ve yoksunluk içinde yaşayanlar en kırılganlar grupta yer almaktadır. Yoksulluğu azaltmada son zamanlarda kaydedilen küçük ilerlemelere karşın 2,2 milyardan fazla insan çok boyutlu yoksulluk içinde yaşam sürdürmektedir. Bunun anlamı du nya nu fusunun yüzde 15 inden fazlasının çok boyutlu yoksulluğa karşı kırılgan olmaya devam ettiği anlamına geldiğidir. Diğer yandan du nya nu fusunun yaklaşık yüzde 80 i kapsamlı sosyal gu venlikten yoksundur. Yaklaşık yüzde 12 si (842 milyon insan) kronik açlık içinde yaşamakta ve du nyada üzerindeki tu m çalışanların yaklaşık yarısını oluşturan 1,5 milyardan daha fazla insan ya kayıt dışı ya da düzensiz-kuralsız biçimde istihdam edilmektedir. OECD nin Artan Eşitsizlik raporu, 1980 lerin ortası ile 2000 lerin sonları arasında net gelirin yıllık ortalama %1,7 artmasına rağmen, bu büyümenin dağılımının son derece eşitsiz olduğunu göstermektedir. En üst onda birlik kesim yılda ortalama %1,9 büyürken, en alt onda birlik kesim sadece %1,3 büyümüştür. İnsanlığın geleceği olan çocukların içinde bulunduğu durum yaşanan sorunların boyutlarını yansıtmanın yanında şiddetini de belirgin kılmaktadır. Gelişmekte olan u lkelerde her beş çocukta birden fazlası mutlak yoksulluk içinde yaşamaktadır ve kötu beslenmeye karşı da kırılgandır. Çocukların yüzde 92 sinin yaşadığı gelişmekte olan u lkelerde, her 100 çocuktan 7 si 5 yaşından uzun yaşamda kalamayacak; 50 çocuğun doğum kaydı yaptırılmayacak; 68 çocuk okul öncesi eğitim alamayacak; 17 çocuk hiçbir zaman ilkokula gidemeyecek; 30 çocuk buÿuÿemeyecek ve 25 çocuk da yoksulluk içinde yaşayacaktır. Yetersiz gıda ve hijyen koşulları, enfeksiyonları ve buÿu menin engellenmesi riskini artırmaktadır. Bu nedenle 156 milyona yakın çocuk, beslenme yetersizliği ve enfeksiyon nedeniyle gelişimini tamamlayamamaktadır. Beslenme yetersizliği; kızamık, sıtma, zatu rree ve ishale bağlı ölu mleri yüzde 35 oranında artmaktadır. Yoksunluk erken çocukluk döneminde olursa, etki en yu ksek du zeye çıkmaktadır. Sağlıklı buÿu menin olmazsa olmaz koşullarından biri olan temel beslenme, sağlık hizmetleri ve kamusal katkılardan yoksun pek çok yoksul çocuk, okula öğrenmeye hazırlıksız bir biçimde gitmekte, 23

25 derslerde başarısız olmakta ve okulu bırakma eğilimi göstermektedir. Pek çok u lkede, gençlerin sayısı artıyor yaşları arasındaki genç nüfus, toplumla ve iş hayatıyla bağlar kurmayı öğrendikleri kilit bir geçiş dönemidir. Du nyanın her yerinde gençler özellikle işgu cu piyasasında ötekileştirmeye karşı kırılgan oluyor, çu nku iş bulabilmek için gereken iş deneyimi, sosyal ağlar, iş arama yetileri ve mali kaynaklardan yoksunlar. Bu nedenle, işsiz kalmaya, yeterli derecede çalıştırılmamaya ve güvencesiz, korumasız ve tek yanlı dayatmalarla oluşturulmuş sözleşmelerle çalışmaya mahkumlar. Uluslararası Çalışma Örgütü nün yayınladığı raporlarda genç işsizliğin tüm dünyayı ve tek tek ülkeleri saran önemli bir sorun olduğu bu nedenle özellikle vurgulanmakta ve yalnız tek tek ülkelerde değil küresel ölçekte önlem alınması zorunluluğu belirtilmektedir. SAVAŞ, KAN VE BARUT Savaş politikanın şiddet aracılığıyla sürdürülmesi olarak tanımlanmaktadır. Bu politikaların kökeninde ise ekonomik çıkarlar, toplumsal ve sınıfsal tutum alışlar var. "Savaş Üzerine" (1827) adlı kitabıyla ünlü Prusyalı General Carl von Clausewitz savaşı şu biçimde tanımlamaktadır: "Savaş ancak kan dökmekle çözülen ve insanlar arasında meydana gelen bütün öbür çatışmalardan ancak bu bakımından ayrılan bir büyük çıkarlar çatışmasıdır. (...) O, daha çok kendisi de büyük boyutlu bir tür ticaret olan politikaya yaklaşır; savaş politikanın içinde ana memesindeki çocuk gibi gelişir." Politikanın, şiddet aracılığıyla sürdürülmesi olan savaşlar, bütün insanlık tarihi boyunca yaklaşık 3 milyar insanın ölümüne neden olmuştur. Yirminci Yüzyılda yaşanan iki büyük dünya savaşında onmilyonlarca insan ölürken, yüz milyonu aşkın insan yaralanmış ve bir o kadarı da göçmen yaşamak zorunda kalmıştır. Dünyayı kana bulayan 2. Dünya Savaşının 1945 yılında bitimi ardından başlayan savaşlar bir yandan bölgesel düzeylerde sürerken, aynı anda "soğuk savaş" olarak "sistemlerarası çatışma" biçiminde sürmüştür. Verilere göre 2. Dünya Savaşından bugüne 24

26 200 e yakın savaşta 30 milyon insan yaşamlarını yitirirken; bir o kadarı yaralanmıştır. İnsanlığın gelişmesi ve ilerlemesine engel olan; onların hak ve çıkarlarını ortadan kaldıran; hastalıklar, acılar, ölümler ve onlarca yıllık kin ve nefrete yol açan savaşlar, özellikle son 100 yıla damgasını vurmuştur. Bu durum son yıllarda azalmış gibi görünse de özellikle Afrika da ve Ortadoğu da yaşananlar dikkate alındığında yanıltıcı bir görüntüdür. Çünkü hala dünyanın hemen her bölgesinde milyonlarca asker elleri tetikte, sıcak bir savaşın içine girmeye hazırlanıyor ve milyarlarca dolarlık ciro yapan silah fabrikaları gece gündüz demeden çalıştırılıyor. Savaşların yarattığı olumsuzluklar yalnızca ekonomik değerlerin yaratılamaması ve çökmesi sonucunu doğurmuyor. Bir insanlık dramı olarak onlarca yıl belleklerden silinmiyor, silinemiyor. Savaşın insanlık ailesinin üzerinde yarattığı olumsuz etki bugün artık çok daha belirgin ve çarpıcı olarak görülüyor. Yalnızca bu kadar mı? Birleşmiş Milletler Örgütü Göçmenlik Komiserliği UNHCR tarafından 2014 yılı içinde yayınlanan bir rapora göre dünya genelindeki mültecilerin, sığınmacıların ve ülkelerinde yerinden edilmiş olan kişilerin sayısı 2. Dünya Savaşı sonrası dönemde ilk defa 50 milyon kişiyi geçti. UNHCR Raporuna göre, 2013 yılı sonu itibariyle zorla yerinden edilen kişi sayısı 51.2 milyona ulaşmıştır; bu rakam 2012 de rapor edilmiş olan 45.2 milyon kişiden tam altı milyon fazladır. Bu yüksek artışın başlıca nedeni, geçen yılın sonu itibariyle 2.5 milyon kişinin mülteci durumuna düşmesine ve 6.5 milyon kişinin de ülkelerinde yerinden edilmesine neden olan Suriye deki savaştır. Savaşın acı yüzü ülkemizin içinde bulunduğu Ortadoğu da çok çarpıcı biçimde yaşanıyor. Suriye de ve son olarak Irak ta yaşanan iç savaş, insanlık dışı terör örgütlerinin bir ülkeyi nasıl kan ve gözyaşına boğduğunu gösteriyor. Milyonlarca insanın topraklarından kopartılarak başta Türkiye ve Ürdun olmak üzere sınır ülkelerine göç etmek zorunda olmaları, çoğu sağlıksız kamplarda ya da ulaştıkları ülkenin kentlerinde genellikle dilenerek veya kölelik koşullarında çalışarak ömürlerin tüketmeleri insanlık trajedisi değil de nedir? 25

27 Ancak bu görüntüler, bu çatışmalar birer sonuçtur. Nedeni ise çok açık: Çokuluslu petrol ve silah tekellerinin Ortadoğuda çoğu terörist taşeron örgütlerin yarattığı sonuçları kullanarak egemenlikleri sürdürmeleridir. Stockholm Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) nün her yıl dünya savunma ya da silahlanma harcamaları üzerine 2014 yılında yayınladığı son raporuna göre büyük silah şirketleri ürünlerini öncelikle kendi devletlerine satmaktadır. Rapora göre Amerikan, Avrupa ve Rus şirketleri dünya piyasasını adeta paylaşmışlardır. SIPRI dünya silah piyasasında artık Hindistan, Brezilya, Singapur Güney Kore ve Türkiye gibi ülkelerin de rol oynadığını saptarken bunun bir yandan ülkelerin kendi bölgelerindeki rolleri arttırmak istediğinden kaynaklandığını belirtmektedir. Silah harcamaları Batılı ülkelerde biraz azalma gösterirken, dünyanın geri kalan tüm bölgelerinde artış devam etmektedir. SIPRI nin verilerine göre, 2013 yılında silahlanma harcamaları sıralamasında 16. olan Türkiye, 2013 yılında 19.1 milyar dolarlık harcama ile 14. sıraya yükselmiştir. Türkiye bu harcamayla, toplam 1 trilyon 747 milyar dolarlık toplam küresel harcamanın yüzde 1.1'lik bölümünü yapmıştır. Toplam gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYH) yüzde 2.3'ünü silahlara yatıran Türkiye'nin silahlanma harcamaları son 10 yılda yüzde 13 yükselmiştir. Enstitü'nün verilerine göre, ABD 640 milyar dolarlık silahlanma harcaması ile birinciliğini korurken, bu ülkeyi 188 milyar dolar ile Çin, 87.8 milyar dolar ile Rusya izledi. SIRPI raporuna göre, özellikle Ortadoğu'da da askeri harcamalardaki artış hızla sürüyor. Uzmanlar yıllardır devam eden bu artış eğiliminde sadece siyasi gerilimlerin değil, yüksek petrol gelirlerinin de etkili olduğu görüşünde. Ortadoğu'nun yanı sıra, birçok bölgesinde iç savaşların hüküm sürdüğü Afrika'da da askeri harcamalar 2013'te bir önceki yıla göre yüzde 8,3 oranında arttı. Son yıllarda özellikle Akdeniz çanağının Güney ve Doğu sunda bulunan ülkelerle Orta ve Doğu Afrika ülkelerinde yaşanan savaşlar sivil halka dönük kitlesel katliamların doğmasına yol açtı. Bugün Irak ve Suriye de insanlık dışı uygulamaların sorumlusu olan IŞID ile El Kaide örgütü ve bunlara bağlı örgütler, barbalık ve vahşette sınır tanımamakta, sivil hakla saldırılarını sürdürmektedirler. Bu örgütlerin bağımsız hareket edebilme, otonom davranma yetisine 26

28 sahip olma gibi özellikleri bulunmamaktadır. Onlara doğrudan ya da dolaylı biçimde silah, para ve insan gücü sağlayan ülkelerde silah gelirlerinden beslenen Hükümetler, şirketler ve örgütler var olduğu sürece savaşların durması, katilamların sonlanması olanaksızdır. KÜ RE SEL İS TİH DAM SO RUN LARLA YÜK LÜ 2008 yılında yaşanan ve etkisi günümüzde de süren eko no mik kriz, kü re sel eko no mi nin bo zuk ya pı sı ve iş le yi şi nin üze rin de ki yal - dı zı ka zı yan bir et ki ya rat tı. Ge rek ulu sal dü zey ler de ya yın la nan ça - lış ma is ta tis tik le ri ge rek se ulus la ra ra sı dü zey de ya yın la nan is ta tis - tik ler ve özel lik le Ulus la ra ra sı Ça lış ma Ör gü tü (ILO) nün ya yım la dı - ğı is tih dam ra por la rı bu ger çe ği ya lın bi çim de yan sıt tı. ILO nun 2014 raporuna göre, 2018 yılına kadar dünyada 13 milyon kişi daha işsiz kalacak; 74.5 milyon genç işsize yenileri eklenecek, çalışan yoksullar ın sayısı daha da artacaktır. ILO nun yayımladığı 2014 Küresel İstihdam Eğilimleri Raporu na göre önümüzdeki yıllar etkili ekonomik ve toplumsal önlemler yaşama geçirilmezse çalışma hayatı açısından çok zorlu geçecek; önlemler geliştirilmez ise 2018 e kadar 13 milyon kişi daha işsiz kalacaktır. Öncelikle 2013 ün değerlendirildiği rapora göre dünyada 5 milyon kişi daha işsiz kaldı ve toplam işsiz sayısı 202 milyona ulaştı. İşsizlik artışının büyük bölümü, Doğu Asya ve Güney Asya da gerçekleşti. Dünyada iş arayan iki kişiden biri Asyalı... Bu bölgeleri, Sahra altı Afrika ve Avrupa takip ediyor. Mevcut yapı devam ederse, işsizlik daha da kötüleşecek ve 2018 de işsiz sayısı 215 milyona ulaşacak; her yıl net 40 milyon yeni iş yaratılacak ancak bu rakam, işgücü piyasasına her yıl girmesi beklenen 42.6 milyon insan için yeterli olmayacaktır te yaş grubunda 74.5 milyon genç işsiz olduğu tahmin ediliyor. Küresel genç işsizliği yüzde 13.1 e ulaşmış durumda. Bu oran, yetişkin işsizlik oranının neredeyse 3 katı ve ILO nun ifadesiyle, tarihi bir zirve. Genç işsizliğinde alarm veren bölgeler; Orta Doğu ve Kuzey Afrika nın yanısıra Latin Amerika, Karayipler ve Güney Avrupa. Ne istihdamda, ne de eğitimde yer almayan gençlerin oranı ekonomik krizin başından bu yana yükseliş eğilimini sürdürmektedir. Bazı ülkelerde bu durum dörtte bire ulaşmıştır. 27

29 İşsizlik süresi kriz öncesine göre iki katına çıkmış durumdadır. Yunanistan ve İspanya da ortalama işsizlik süresi 9 ve 8 aya kadar ulaşmış; ABD de bile uzun dönemli işsizlik, tüm iş arayanların yüzde 40 ından fazlasını etkilemektedir. Öte yandan ILO nun 2015 Ocak ayı içinde yayınladığı Dünyada İstihdam ve Sosyal Bakış-Eğilimler 2015 (WESO) raporuna göre küresel ekonomi daha yavaş büyüme, artan eşitsizlikler ve çalkantılar gibi öğeleri de barındıran yeni bir döneme girdiği için önümüzdeki beş yıl içinde işsizlik artmaya devam edecektir. Genç işsizliğinin yüksek düzeyde ya da hızla artmakta olduğu ülkelerde ve bölgelerde toplumsal sorunların özellikle keskin olduğuna dikkat çeken rapor, küresel işsizlik oranına koşut olarak toplumsal sorunların krizin 2008 yılındaki başlangıcından bu yana yükseldiğini ve kriz öncesi dönemle karşılaştırıldığında bugün yüzde 10 daha yüksek olduğunu belirtmektedir. Rapor son olarak, yaşlanan nüfus ve işverenlerin aradıkları becerilerdeki kaymalar dâhil olmak üzere çalışma yaşamını şekillendiren yapısal etmenleri ele almaktadır. Rapora göre, çalışma yaşamını şekillendiren, örneğin azalan işgücü arzı gibi -kısmen dünyanın pek çok bölgesinde nüfusun yaşlanmasının bir sonucu olarak- yapısal etmenler ekonomik büyümenin seyrini zorlamaktadır. Diğer yandan gençler tüm ülkelerde ekonomik ve sosyal sorunlardan en ağır biçimde etkilenenler arasında bulunmaktadır, bu da onların insan onuruna yakışır bir işe erişmeleri önündeki ciddi engellere yenilerini eklemiştir. Kısa vadede gerçekleştirilebilir çözümler bulunmazsa, milyonlarca genç için kişisel gelişim ve istihdam umudu tehdit altında olacaktır; bir kayıp kuşak riskiyle karşı karşıya bulunulmaktadır. Gençlerin işsiz kalma olasılığı, daha yaşlı işçilere göre neredeyse üç kat fazladır ve dünya çapında işsizlerin şimdiden yaklaşık %40 ını temsil etmektedirler. Genç kadın ve erkek işçiler yetişkin işçilere göre çoğu zaman daha çok işsiz kalmakta, bunun yanı sıra çalıştıklarında da, genel olarak eğitim düzeylerini karşılamayan, düşük ücretlerle ve daha az sosyal güvenlikle, çoğu zaman güvencesiz, kayıtdışı ve geçici işlerde çalışmaktadırlar. Üstelik, çoğu zaman farklı muamele görmektedirler ki bu da genç işçilerle daha eski olanların çalışma koşulları arasında bir ayrılık yaratmaktadır. 28

30 SENDİKAL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER Temel insan haklarından olan ör güt len me ve toplu sözleşme hakkı yak la şık 200 yıl lık bir sa va şım so nu cun da ka za nı lan haklardır. Ancak sendikal hak ve özgürlüklerin önündeki engeller son yıllarda gelişmiş olsun ya da olmasın tüm dünyada yaşanan olumsuzlukların başında gelmektedir. Bu durum Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC) raporlarına göre sen di kal örgütlenme gerçekleştiren ve ya sen di ka ya üye ol ma ya ça lı şan iş çi ler, mey dan oku - ma lar ve en gel ler le kar şı laş mak ta dır. İş ten çı kar ma lar, yıldırmalar, göz da ğı, teh dit, gö ze tim, sen di ka kar şı tı kam pan ya lar, hat ta fi zik sel şid det yo luy la sen di ka laş ma ya kar şı sa va şıl mak ta dır. Bir çok ül ke de hü kü met ler, sen di ka laş ma ya ça lı şan iş çi le rin hak la rı nı, uy gun ol ma yan bir hu kuk sal ko ru ma, ye - ter siz ve geç bir uy gu la ma, do lam baç lı yar gı gü cü ya da za yıf ve ya - rar sız hu kuk sal çı kış yol la rı ne de niy le ko ru ma mak ta dır. Ba zı hü kü - met ler ise fark lı yol la ra baş vu ra rak, özel lik le de gü ven ce siz is tih - dam iliş ki le ri koşullarını yaratarak ve hatta teş vik ede rek sen di ka la - rı et kin ola rak or ta dan kal dır maya yönelmektedir. Birçok ülkede göz le nen sen di kal tem sil ora nın da ki dü şüş, son yıl lar da dün ya eko no mi sin de gerçekleşen ya pı sal de ği şim le re doğ - ru dan bağ lı dır. Dö nü şüm ha lin de ki ti ca ri iliş ki ler, tek no lo ji de ki iler le - me ve eko no mik et kin lik ya pı la rın da ki de ği şim, kü re sel leş me ye ek - lem len mek te ve iş çi le rin sen di ka laş maları, top lu pa zar lık yap maları ve böy le lik le hak la rı nı ko ru ma ve ken di çı kar la rı için sa vaş ma ka - pa si te le ri ni de rin den et ki le nmek te dir. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ya göre, dünyadaki işgücünün en az yarısı, çeşitli biçimlerde savunmasız olarak çalışmaktadır. Ve dünya nüfusunun yüzde 80 inden fazlası, sosyal korumaya ya erişememekte ya da kısıtlı olarak erişmekte ve başta işyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili yasalar olmak üzere en temel iş koruması dahilinde bulunmamaktadır. Bu durum özellikle 2008 yılında orta çıkan başta gelişmiş kapıtalist ülkeler olmak üzere tüm gelişmekte olan ülkeleri etkeleyen ekonomik krizle birlikte 2008 den itibaren şiddetlenmiş, yüz milyon kişiyi daha aşırı yoksulluğa itmiş ve milyonlarca işçinin toplumsal ve istihdam umutlarını iyileştirme çabalarına son vermiştir. Önemli büyüklükteki bu toplumsal kriz, herkesin dünya çapında acil bir önlem almasını gerektirmektedir ve bu konuda sendikal harekete özel bir sorumluluk düşmektedir. 29

31 Güvencesiz, standart dışı ve korumasız istihdam biçimleri, milyonlarca kadın ve erkek işçiyi, iş yasası kapsamından ve sosyal güvenlikten yoksun bırakmakta ve sendikaların örgütlenme ve toplu pazarlık kapasitesini tehlikeye düşürmektedir. Bu işçiler gerçekte, gerçekleşen istihdam ilişkilerin bütününü çoğu zaman kapsamayan yasanın ya da uygulamasının yetersiz olması ölçüsünde haklarının reddedildiğini görmektedirler. Kadınlar güvencesiz bir işe sahip olan işçilerin çoğunluğunu oluşturmakta; yasayla korunmayan, kayıt dışı ekonomi içindeki işçilerin temel hakları reddedilmekte ve bu işçiler adaletsiz çalışma koşullarına maruz bırakılmaktadırlar. Geçici işçiler, serbest çalışmak zorunda kalanlar, ev ve tarım işçileri, sınır ötesi işçiler, aracılar ya da özel istihdam ajansları aracılığıyla çalışan işçiler, genel olarak haklarını gerçekte uygulayabilecek durumda değildir. Güvencesiz işteki artış, örgütlenmeyi engellemektedir; savunmasız işçiler çoğu kez yasal ve evrensel hakları olduğu halde genellikle bir sendikaya üye olmaya çekinmekte, istememektedirler. Gelişmekte olan birçok ülkedeki işçilerin çoğunun durumunda olduğu gibi, iş kayıt dışı bir şekilde gerçekleştiğinde, örgütlenme ve toplu pazarlık haklarının uygulanması özellikle zordur. Dünyada sendikal hak ve özgürlükler konusunda yaşanan sorunlar insan onuruna yakışan çalışma koşullarının oluşmamasının ortamını sağlayan koşullardır. Uluslararası Çalışma Örgütü raporlarına ve Sendika Özgürlüğü Komitesi kararlarına göre insan onuruna yakışır iş ile sendika özgürlüğünun gerçekleşmesi arasında doğrudan bir ilişki bulunmaktadır. Toplu sözleşme ve grev hakkı sendikalaşma özgürlüğünün kopmaz, kopartılamaz unsurlarıdır. Grev ler, iş dur dur ma lar, iş ya vaş lat ma lar ve ya di ğer ey lem le re yol açan an laş maz lık lar hem ka mu sek tö rün de, hem de özel sek tör - de önem li ey lem alan la rı dır. Bir sen di ka nın en bü yük güç le rin den bi ri, iş gü cü nü gre ve gö tü re bil me ka pa si te si dir. Grev hak kı, ulus la ra ra sı araç lar ta ra fın dan ta nın dı ğı hal de, ILO üye si bir çok ül ke de, özel lik le ka mu hiz met le rin de ya sa da ve uy gu - la ma da hak sız ola rak kı sıt lan mış tır. Ba zı ül ke ler de, ya sal ola rak ta - nın sın ya da ta nın ma sın, grev ler yay gın laş ma eği li min dey ken, di ğer ül ke ler de ise da ha az yay gın dır lar. En düs tri yel ey lem le rin ne den le - ri sek tör le re gö re de ği şik lik gös te rir. Ya kın za man da ya pı lan ça lış - 30