ORTAÖĞRETİM DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERS KİTABI 10. SINIF YAZARLAR. Dr. Ahmet EKŞİ Ahmet YAPICI Ekrem ÖZBAY Dr. Mehmet AKGÜL

Transkript

1 ORTAÖĞRETİM DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERS KİTABI 10. SINIF YAZARLAR Dr. Ahmet EKŞİ Ahmet YAPICI Ekrem ÖZBAY Dr. Mehmet AKGÜL DEVLET KİTAPLARI BİRİNCİ BASKI..., 2012

2 MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI...: 5713 DERS KİTAPLARI DİZİSİ...: ?.Y Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metni, soru ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz. Editör Dil Uzmanı : Dr. Ramazan ŞAHAN : Muharrem OKUMUŞ Görsel Tasarım Uzmanı : Ertuğrul ÇAKIR Emre ANDER Rehberlik Uzmanı Program Geliştirme Uzmanı Ölçme Değerlendirme Uzmanı : Davut YURTTAŞ : Süleyman MUTLU : Çetin TORAMAN ISBN Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu nun gün ve 262 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün gün ve 3398 sayılı yazısı ile birinci defa adet basılmıştır.

3

4

5

6

7 İÇİNDEKİLER ÖĞRENME ALANI: İNANÇ 1. ÜNİTE : ALLAH İNANCI 1. Allah ın Varlığının ve Birliğinin D elilleri Allah Her Şeyi Yaratan, Yaşatan ve Gözetendir İnsanın Allah la İletişimi D ua İbadet Tövbe Kur an Okuma Temel İnanç Esasları Allah a iman Meleklere iman Kitaplara iman Peygamberlere iman K adere iman Ahirete iman Okuma Metni: Hacı Bektaş Veli nin Eserlerinde Tevhit ve İnanç ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM ÖĞRENME ALANI: İBADET 2. ÜNİTE: İSLAM DA İBADETLER 1. İnanç-İbadet İlişkisi Başlıca İbadetler N amaz Oruç Zekât H ac Kurban Salih Amel Okuma Metni: Hz. Ali nin Örnek Şahsiyeti ve İbadetin Önemine Dair Sözleri ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM ÖĞRENME ALANI: HZ. MUHAMMED (S.A.V.) 3. ÜNİTE: KUR AN A GÖRE HZ. MUHAMMED 1. Hz. Muhammed Bir İnsandır Hz. Muhammed Bir Peygamberdir Hz. Muhammmed Kur an-ı Kerim i Açıklayıcıdır Hz. Muhammed Uyarıcıdır Hz. Muhammed İnsanlığa Bir Rahmettir ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM ÖĞRENME ALANI: VAHİY VE AKIL 4. ÜNİTE: KUR AN VE YORUMU 1. Kur an ın Temel Amaçları Doğru Bilgi Doğru İnanç Doğru Davranış Kur an-ı Kerim i Okumak Kur an ı Yüzünden Okumak Kur an ın Tercümesini (Meal) Okumak VII

8 3. Kur an Anlaşılmak İçin İndirilmiştir Kur an ı Anlama ve Yorumlamada Temel İlkeler ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM ÖĞRENME ALANI: AHLAK VE DEĞERLER 5. ÜNİTE: HAKLAR, ÖZGÜRLÜKLER VE DİN 1. Hak ve Özgürlük Kavramları Bazı Haklar, Özgürlükler ve Din Yaşama ve Sağlık Hakkı Eğitim Hakkı Düşünce ve ifade Özgürlüğü İnanç Özgürlüğü İbadet Hakkı Özel Yaşamın Gizliliği Hakkı Ekonomik Haklar Hak ve Özgürlüklerin Kullanımı Hak ve Özgürlüklerin Kullanımını Engelleyen Alışkanlıklar Hukukun Üstünlüğü Kul Hakkı Yemek Büyük Günahtır Okuma Metni: Hz Ömer ve Adaleti ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM ÖĞRENME ALANI: DİN VE LAİKLİK 6. ÜNİTE: ATATÜRK VE DİN 1. Atatürk e Göre Din Vazgeçilmez Bir Kurumdur Atatürk Dinin Yozlaştırılmasına Karşıdır Atatürk ün İslamiyet ve Hz. Peygamberle İlgili Sözleri Okuma Metni: Taassubun Zararları ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM ÖĞRENME ALANI: DİN, KÜLTÜR VE MEDENİYET 7. ÜNİTE: İSLAM VE BİLİM 1. Din-Bilim İlişkisi İslam da Bilginin Kaynakları Akıl Vahiy Duyular İslam Aklı Kullanmayı ve Bilimi Teşvik E der İslam Medeniyetinde Eğitim Kurumları Müslümanların Bilim ve Medeniyete Katkıları ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM SÖZLÜK KAYNAKÇA VIII

9 ÖĞRENME ALANI: İNANÇ 1. ÜNİTE: ALLAH İNANCI ÜNİTEMİZE HAZIRLANALIM 1. Allah ın varlığını aklınızla anlayabilir misiniz? Düşününüz. 2. İslam dininin inanç esasları nelerdir? Araştırınız. 3. Kur an-ı Kerim mealinden İhlâs suresinin anlamını bulup defterinize yazınız. 4. Ahiret ve melek inancı insan davranışlarını nasıl etkiler? Araştırınız. 5. (Ey Muhammed) Bu Kur an, ayetlerini düşünsünler ve akıl sahipleri öğüt alsın diye sana indirdiğimiz mübarek bir kitaptır. (Sad suresi, 29. ayet.) Bu ayetle verilmek istenen mesaj nedir? Defterinize yazınız. 9

10 ALLAH İNANCI 1. Allah ın Varlığının ve Birliğinin Delilleri İnsan, varlıkları ve olayları algılayabilen ve algıladığı şeyler üzerinde düşünüp muhakeme yapabilen bir canlıdır. Bu özelliği ile kendi varlığının ve içinde yaşadığı evrenin yaratılış amacını kavrayabilir. Bir resim, ressamının; bir bina, ustasının varlığını gösterir. Çünkü resmin ya da binanın varlığı tesadüflerle açıklanamaz. Örneğin okul binamızın bir yapıcısı olmadan tesadüfen kendiliğinden oluştuğunu düşünebilir miyiz? Böyle bir şeyin olabilmesi için okul binasını oluşturan malzemelerin, bir yapı inşa edebilecek akla, bilgi ve beceriye sahip olmaları gerekir. TARTIŞALIM Eli görmeyen kişi, yazıyı kalem yazdı sanır. Mevlânâ Mesnevi Şerhi, C 1, s Yukarıdaki söz üzerinde tartışınız. Evrende hiçbir şey başıboş, anlamsız ve amaçsız değildir. Her varlık birbiriyle uyum içerisinde, büyük bir bütünün parçası olarak hareket etmektedir. Hiçbir varlık, kendisi için belirlenmiş olan tabiat kanunlarının dışına çıkmamaktadır. Bu durum evrenin tesadüflerin eseri değil, bilinçli bir tasarımın ürünü olduğunu göstermektedir. MESAJ ÇIKARALIM Biz gökleri, yeri ve ikisi arasındakileri bir oyun ve eğlence olsun diye yaratmadık. Duhân suresi, 38. ayet. Yukarıdaki ayette verilmek istenen mesaj nedir? 10

11 1. ÜNİTE Evrendeki bilinçli tasarım, her varlıkta kendisini açıkça göstermektedir. Örneğin yavrularını canlı besinle büyüten bir cins Afrika arısı vardır. Eğer arı, yavrularını doğum sonrasında canlı bir ortama koymazsa yavrular ölmektedir. Bu problemi çözecek bir içgüdü ile programlanmış olan arı, bir çekirgeyi iki kanadının arasından sokar. Eğer arı, normal olarak insana akıttığı kadar zehir akıtsa çekirge ölecektir. Ancak arı, çekirgeyi sadece on beş gün baygın tutmaya yetecek bir dozda zehir akıtır. Sonra yumurtalarını çekirgenin kanatları arasında bırakıp gider. Hayata gözlerini açan yavrular, on beş gün boyunca çekirgenin kanadının altında canlı besinle beslenirler. Yavrular uçacak hâle geldikten sonra çekirge yaralı olarak kendine gelir. Arının yavrularının, hangi ortamda hayatta kalabileceğini bilmesi için biyoloji, zehrinin dozunu ayarlayabilmesi için de biyokimya bilgisine sahip olması gerekir. Bu bilgiler bir program hâlinde doğuştan arıya yüklenmiştir. Bu, ancak üstün bilgi ve kudret sahibi bir programlayıcının eseri olabilir. 1 Kendi varlığımız üzerinde düşünecek olursak beden ve ruh yapımızla Allah ın varlığının apaçık bir kanıtı olduğumuzu anlarız. Örneğin insan beyninde ortalama on milyar sinir hücresi bulunmaktadır. Her bir sinir hücresinde diğer hücrelerle bağlantıyı sağlayan iki bin civarında sinaps vardır. Sinir hücre- BEYİN FIRTINASI Doğa, yaratıcı olamaz. Çünkü doğanın aklı ve zekâsı yoktur. Doğayı yaratıcı kabul etmek saat ile saatçiyi birbirine karıştırmaktır. Yukarıdaki söz üzerine arkadaşlarınızla beyin fırtınası yapınız. DÜŞÜNELİM İnsanlara ufuklarda ve kendi nefislerinde ayetlerimizi göstereceğiz ki onun (Kur an ın) gerçek olduğu, onlara iyice belli olsun. Rabbi nin her şeye şahit olması, yetmez mi? Fussilet suresi, 53. ayet. Yukarıdaki ayet üzerinde düşününüz. Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. 1 Haluk Nurbâki, İnsan ve Hayat, s

12 ALLAH İNANCI lerinde oluşan mesajlar, sinapslar yoluyla diğer hücrelere ulaşır. Her sinaps milyarlarca diğer sinapstan YORUMLAYALIM haberdar olarak ve birbirlerini kontrol ederek çalışmaktadır. İnsan beyni bu yapısıyla adet bilgiyi aktarma potansiyeline sahiptir. Sinir sisteminde insan nereye baksa Yüce Yaratıcının muhteşem sanatını görür. 1 Evrendeki her bir varlığın birbi- İnsan, kendisinin inin kemiklerini bir araya getireme- emeeyeğimizi mi sanır? Evet, bi- zim, onun parmak ak uçlarını bile düzenlemeye gücümüz ümüz üz yeter. Kıyâmet suresi, 3, 4. ayetler. Yukarıdaki ayetleri yorumlayınız. riyle uyumlu olarak hareket etmesi Yaratıcının tek olduğunu gösterir. Evrende iki ilahın olması durumunda ne gibi bir sonucun ortaya çıkacağını Kur an bize şöyle haber vermektedir: Eğer yerde ve gökte Allah tan başka tanrılar olsaydı kesinlikle ikisinin de düzeni bozulurdu... 2 Yani aynı yetkiye sahip iki tanrı bulunsaydı evrende kargaşa olurdu. Fakat evrendeki düzen böyle bir ikiliğin olmadığını göstermektedir. Bu da evreni yaratanın da yönetenin de tek bir ilah olduğunu göstermektedir. TARTIŞALIM Aşağıdaki metni okuyarak arkadaşlarınızla tartışınız. Dünyaca ünlü bir saat firması, bütün ürünlerinden farklı olarak size özel bir saat yapsa ve üzerine de isminizi yazıp size gönderse siz bu saati tesadüfler sonucu oluşmuş bir sanat eseri olarak kabul edebilir misiniz? Şu anda sadece size özel üretilmiş olan bir sanat eseri görmek ister misiniz? Evet. diyorsanız, elinizi kaldırıp parmaklarınıza bakmanız yeterlidir. Çünkü parmak uçlarınıza işlenen sanatsal izlerin bir benzeri başka hiçbir canlıda mevcut değildir. İlk insandan bu yana milyarlarca insanın her birinin kendisine özel parmak izi ile doğması tesadüf müdür? Yoksa bu yüce bir sanatkârın varlığını mı göstermektedir? Feridun Yılmaz YÜCELER, Sessiz Senfoni, s Ayhan Songar, Beynimiz ve Sinirlerimiz, s Enbiyâ suresi, 22. ayet. 12

13 1. ÜNİTE BEYİN FIRTINASI Siz bana gerçekten ekte yok olan bir şeyi gösterebilir ebil ir misiniz iniz iz ki yok u ispat edebilesiniz eb esin iniz iz Gösterebilecek ebil ec ek olsanız zaten o şey yok değil, var olur. Gösteremeyince de yok demeye eye imkânınız nız kalmaz. az. Allah a a yok diyebilmeniz en iz ayrıca ispat ediyor ki o var ın ta kendisidir. ir Necip Fazıl KISAKÜREK KÜRE Feridun Yılmaz YÜCELER, ER, Sessiz Senfoni, ni s. 15. Yukarıdaki ki söz üzerinde e beyin fırtınası ın ı yapınız. 2. Allah Her Şeyi Yaratan, Yaşatan ve Gözetendir Evrendeki varlıklar üzerinde gözlem yapıp düşündüğümüzde, her şeyi yaratan, yaşatan ve gözeten bir yaratıcının varlığını aklımızla anlarız. Çünkü atomdan galaksilere kadar her varlığın bilinçli bir tasarımın ürünü olduğu ve evrendeki bu muhteşem düzen ve ahengin tesadüflerle açıklanamayacağı açık bir hakikattir. Yaratılıştaki mükemmel planlama, hiçbir şeyin yaratılışının anlamsız ve amaçsız olamayacağını da açıkça göstermektedir. Yüce Allah yarattığı her şeyin varlığını sürdürmesi için gerekli şartları da oluşturup düzenlemiştir. Biz bu gerçeği kendi yaratılışımızda, yaşam alanımız olan yeryüzünde ve tüm evrende gözlemleyebiliyoruz. Yüce Allah ın her şeyi yaratan, yaşatan ve gözetendir. Şimdi Allah ın yaratma, yaşatma ve gözetme sıfatlarını inceleyelim. 13

14 ALLAH İNANCI Kur an, Allah ın yaratmasından bahsederken beraberinde bu yaratmanın niteliklerini de açıklar. Bir ayette,...o, her şeyi yaratıp bir ölçüye göre düzenlemiştir. 1 buyrulmaktadır. Ayetten de anlaşıldığı gibi Allah ın yaratması bir düzen ve ölçüye göredir. Bunun içindir ki Allah ın yarattıklarında bir güzellik, birbirini tamamlayan bir bütünlük, bunun sonucunda da tüm evrende mükemmel bir uyumun olduğu görülmektedir. Yüce Allah, insanın evrendeki düzen üzerinde düşünerek yaratıcının varlığını ve niteliklerini kavramasını ister. Allah insandan öncelikle kendi yaratılışı üzerinde düşünmesini ve Rabb ine karşı sorumluluğunu idrak etmesini istemektedir. Bir ayette bu konuda şöyle buyrulmaktadır: Ey insan! Seni yaratıp seni düzgün ve dengeli kılan, seni istediği bir şekilde birleştiren, ihsanı bol Rabb ine karşı seni aldatan nedir? 2 Bir başka ayette ise göklerin yaratılışındaki ölçü ve dengeye dikkat çekilerek insanın evrendeki bu genel dengeyi bozacak davranışlardan uzak durması istenmektedir: Göğü Allah yükseltti ve mizanı (dengeyi) o koydu. Sakın dengeyi bozmayın. 3 Yaratma; yoktan var etme şeklinde olabileceği gibi var olandan başka bir şeyi yaratma şeklinde de olabilir. Yoktan yaratmak yalnızca yüce Allah a ait bir özelliktir. Kur an evrenin Allah tarafından yoktan yaratıldığını 4 ve Allah ın bir şeyi yoktan var etmesi için belli bir zamana ya da hazırlığa ihtiyacının olmadığını şöyle açıklar: Bir şeyin olmasını dilediğinde, onun işi Ol! demekten ibarettir; o da oluverir. 5 Yüce Allah ın bir şeyi yaratmasının diğer bir biçimi ise var olandan bir başka şeyi yaratmasıdır. Yaratmayı ilk başlatan da devam ettiren de odur. Bu iş ona göre pek kolaydır... 6 ayeti bu durumu açıklamaktadır. Mesela yer ve gökler bitişikken ayrılmış 7, yerküre dört devrede 8, gökler iki devrede 9 ve evren toplam altı devrede yaratılmıştır. Yeryüzü canlılar için yaşanılabilir bir hâle getirilmiş sonra da Allah, her canlıyı sudan yaratmıştır Bütün varlıkları yaratan Yüce Allah tır. PAYLAŞALIM Evrenin yaratılışı ile ilgili Big Bang Teorisi ni araştırınız. Öğrendiklerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. 1 Furkân suresi, 2. ayet 2 İnfitâr suresi, 6-8. ayetler. 3 Rahmân suresi, 7, 8. ayetler. 4 Şûrâ suresi, 11. ayet. 5 Yâsîn suresi, 82. ayet. 6 Rûm suresi, 27. ayet. 7 Enbiyâ suresi, 30. ayet. 8 Fussilet suresi, 10. ayet 9 Fussilet suresi, 12. ayet. 10 Nûr suresi, 45. ayet. 14

15 1. ÜNİTE Gökleri ve yeryüzünü yoktan var eden odur. Şûrâ suresi, 11. ayet. Yüce Allah her şeyi yaratan ve yaşatandır. Evrende meydana gelen her şey onun izni ve dilemesiyle gerçekleşmektedir. Bu, Allah ın sürekli yaratma hâlinde olması demektir. Bu konuda Kur an da şöyle buyrulur:..o her an yaratma hâlindedir. 1 Göklerin ve yerin mülkü Allah ındır. O ne dilerse yaratır... 2 Allah, evrendeki her şeyi yarattığı gibi aynı zamanda onları yaşatandır. Yaşam da ölüm de onun izni ile olmaktadır. Bir ayette bu gerçeğe şöyle işaret edilir. O, yaşatan ve öldürendir; gecenin ve gündüzün değişmesi onun eseridir... 3 Yüce Allah ın yaşatması sürekli olmasa hiçbir şey varlığını devam ettiremez. Yeryüzündeki her canlının rızkı, yalnızca Allah ın üzerinedir 4 ayetinde bu duruma işaret edilir. Her gün binlerce canlı dünyaya gelmektedir. Her canlı Allah ın yarattığı rızıkla yaşamını sürdürmektedir. Allah, insanın yaşamı için gerekli maddi imkânları sağladığı gibi manevi olarak da onu yalnız bırakmamıştır. İnsana yol göstermek için peygamberler aracılığıyla ilahî kitaplar göndermiştir. Bunun içindir ki insan Rabb ine yönelirse Allah onu yalnız bırakmaz. Bu konu Kur an da, Kullarım sana, beni sorduğunda (de ki), ben çok yakınım. Bana dua ettiği vakit dua edenin dileğine karşılık veririm 5 ayetiyle açıklanmaktadır. 1 Rahmân suresi, 29. ayet. 2 Şûrâ suresi, 49. ayet. 3 Mü minûn suresi, 80. ayet 4 Hûd suresi, 6. ayet. 5 Bakara suresi, 186. ayet. 15

16 ALLAH İNANCI İnsanı ve diğer bütün varlıkları yaratan ve yaşatan Allah, aynı zamanda bunları gözetendir. Allah ın yarattığı varlıkları gözetmesi; YORUMLAYALIM Doğrusu biz sizi yeryüzüne yerleştirdik ve orada size geçim vasıta- onları koruyup kollaması, canlıların ihtiyaçlarını karşılaması ve varlıkları gözetim altında ları verdik tutması demektir. A râf suresi, 10. ayet. Her varlık, kendi yaratılışının gereğini yerine getirir ve var ediliş amacına uygun ha- Yukarıdaki ayeti yorumlayınız. reket eder. Bu anlamda da varlıklar Allah ın gözetimi altındadırlar. Allah ın varlıkları gözetmesi onlar için belirli kanunlar koyması; varlıkların da bu tabiat kanunlarının dışına çıkamaması şeklinde gerçekleşir. Allah; gökleri, yeri ve her ikisi arasında bulunanları kendileri için belirlenmiş süre tamamlanıncaya kadar korur. Bu, evrende kurulmuş olan düzenin gözetilip korunması demektir. Bir ayette bu durum şöyle açıklanır:...gökleri ve yeri koruyup gözetmek kendisine zor gelmez. O yücedir, büyüktür. 1 Allah ın görüp gözetmesi aynı zamanda onun varlık âlemini görünen ve görünmeyen bütün yönleriyle Allah ın, kendisini görüp gözettiği- TARTIŞALIM bilmesi; hiçbir şeyin ona gizli kalmamasıdır. Bir ayette ni bilmek, kendisine yakın olduğunu bu durum şöyle açıklanır: Allah, göklerin ve yerin hissetmek insanın davranışlarını nasıl etkiler? Sınıfça tartışınız. gaybını bilir. O, kalplerin içinde ne varsa onu da hakkıyla bilir. 2 Yüce Allah bu özelliğini hatırlatarak insanı uyarır. İnsanın başıboş bırakılmadığını, yaptığı her Allah, yarattığı şeyin gözetildiğini ve bunlardan dolayı sorumlu tutulacağını hatırlatır. İnsan, varlıkları görüp kendisinin başıboş bırakılacağını mı gözetir. sanır? 3 ayeti bu sorumluluğa işaret etmektedir. Bir ayette ise Allah ın insana çok yakın olduğu şöyle bildirilir: Andolsun, insanı biz yarattık ve nefsinin kendisine fısıldadıklarını biliriz. Çünkü biz, ona şah damarından daha yakınız. 4 1 Bakara suresi, 255. ayet. 2 Fâtır suresi, 38. ayet. 3 Kıyâme suresi, 36. ayet. 4 Kâf suresi, 16. ayet. 16

17 1. ÜNİTE FİLM İZLEYELİM İnsanın yaratılışı ile ilgili bir belgesel film izleyiniz ve filmin raporunu düzenleyiniz. Yüce Allah ın, maddi ve manevi zararlardan, her çeşit kötülükten korunması için insana akıl, fikir ve anlayış vermesi büyük bir nimettir. Bu nimetlerin verilmesi, Allah ın insanı koruyup gözetmesinin bir başka göstergesidir. İnsan, bunu bilmeli, aklını iyi ve doğru yönde kullanmalıdır. İnsanların zaman zaman hata yapabileceklerini bilen Yüce Allah, onları vahiy ve peygamberler yoluyla uyarmıştır. Bu sayede insanlar helal ve haramı, iyi ve kötüyü öğrenmiş ve Allah ın rızasına uygun bir hayat sürme imkânına kavuşmuşlardır. Allah, insanları görüp gözetmeyip de peygamber göndermeseydi insanlar ilahî rehberlikten yoksun kalacaklardı. YAZALIM Aşağıda Yüce Allah ın yaratma, yaşatma ve gözetmesi ile ilgili isimleri verilmiştir. Boş bırakılan yerlere uygun olan anlamları sözlükten bulup yazınız. Müheymin: (Gözetip, koruyan) Muhyî: Hâlık: Bedî : Bârî: Hâfîz: Musavvir: Rezzâk: Alîm: Rahîm: (Hayat veren, dirilten) (.....) (.....) (.....) (.....) (.....) (.....) (.....) (.....) Lâ havle velâ kuvvete illa billah. Allah tan başka mutlak kuvvet ve kudret sahibi hiç kimse yoktur. 17

18 ALLAH İNANCI 3. İnsanın Allah la İletişimi 3.1. Dua Dua, insan ile Allah arasında iletişim kurma yollarından biridir. İnsan, dua ederken Allah ın kendisini işittiğinin bilincindedir. İnsan dua ile dileklerini aracısız olarak Allah a iletmekte ondan yardım istemektedir. İnsanların duaya yönelişinde gelecek endişesi, günahlarını affettirme ümidi, sevdiğine kavuşma isteği, hastalık ve tehlikeli durumlarda yardım ve güvenlik isteği gibi sebepler rol oynamaktadır. 1 İnsan, zor durumlarda Allah ı hatırlayarak güçsüzlüğünü hisseder ve Allah tan yardım ister. Kusurlarını dile getirir ve affını diler. Sıkıntıdan kurtulduğu zaman da ona şükreder. Böylece Allah ile iletişimi güçlenmiş olur. Yüce Allah Kur an-ı Kerim de, kendisine dua edilmesini ve dua edenin duasına karşılık vereceğini şu ayetiyle ifade etmektedir: Bana dua ettiği vakit dua edenin dileğine karşılık veririm 2 Dualarımız her zaman istediğimiz doğrultuda gerçekleşmeyebilir. Bu durumda sabırlı olmalıyız. Bununla birlikte eksiklerimizi, bize düşenleri gereği gibi yapıp yapmadığımızı sorgulamalıyız. Çalışmadan yapılan dua, tarlasını ekmeyen çiftçinin ürün beklemesi gibidir. PAYLAŞALIM Çevrenizdeki insanların Allah la iletişim kurma yöntemlerini gözlemleyiniz. Elde ettğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız. AÇIKLAYALIM Allah la iletişimde hangi yollara başvurduğunuzu nedenleriyle açıklayınız. 1 Hayati Hökelekli, Din Psikolojisi, s Bakara suresi, 186. ayet. 18

19 1. ÜNİTE DEĞERLENDİRELİM ABD de bir hastanenin başhekimi olan Dr. Herbert Benson yaptığı bir araştırmada şu bilgileri elde etmiştir: Kronik hastalıklar için doktorlara yapılan müracaatların % ı, strese dayalı rahatsızlıklardan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle çoğu zaman doktorların muayenesi, teknolojik cihazlar, testler ve modern ilaçlar da yeterli olamamaktadır. Bu tür önlemlerin yanında hastayı moralize eden tabii ve kalıcı alternatif yöntemler de vardır. Bunlar; inanç, ibadet ve dua gibi vücudun gevşemesini, rahatlamasını, yumuşak kalp vuruşunu, düşük kan basıncını ve rahat solunum imkânını sağlayan manevi güçlerdir. Kalp ameliyatı geçiren iki yüz otuz iki hasta üzerinde yapılan bir incelemede, inançlarından huzur bulduklarını ve güç aldıklarını söyleyenlerin, böyle düşünmeyenlere oranla daha fazla yaşama ihtimallerinin olduğu; yine dört bin yaşlı üzerinde yapılan bir araştırmada, uzun süre düzenli olarak dua ve ibadetlere katılanların, katılmayanlara oranla daha az depresyon geçirdikleri ve bedenlerinin daha sağlıklı kaldığı ortaya çıkmıştır. Fikret KAHRAMAN, Diyanet Aylık Der., Sayı 166, s. 8. Yukarıdaki metni maneviyatın insan üzerindeki olumlu etkileri açısından değerlendiriniz. Hz. Peygamber bir hadisinde, Dua ibadetin özüdür. 1 buyurmuştur. Samimi olarak yapılan dua, insanın kötülükten uzaklaşmasına ve güzel davranışlara yönelmesine yardımcı olur. Dua eden kişi, Allah ın yardımının kendisiyle olduğunu düşünür ve manevi güç kazanır. Duanın insana kazandırdığı bu manevi güç, insanın zorlukları yenmesini kolaylaştırır, onu iyiye yöneltir. Alevilik-Bektaşilikte dua, gülbenk olarak isimlendirilir. Gülbenklerde cümleler, kısa ve ahenklidir. Gülbenk; Allah a sığınma, yalvarma ve ondan af dilemedir. Genellikle kişi ve toplumu ilgilendiren, dinî ve ahlaki hemen her konuda bir gülbenk bulunmaktadır. 2 1 Tirmizî, Daavat, 2 2 Ömer Uluçay, Alevilikte Dua, s

20 ALLAH İNANCI AYET YAZALIM Aşağıda numaraları verilmiş olan ayetleri bir Kur an mealinden bularak bu ayetlerden dualar yazınız. Rabb imiz! Bizi doğru yola ilettikten sonra kalplerimizi eğriltme. Bize tarafından rahmet bağışla. Lütfu en bol olan sensin. Âl-i İmrân suresi, 8. ayet.... Rabb im ilmimi artır... Tâ-Hâ suresi, 114. ayet Bakara suresi, 286. ayet Bakara suresi, 201. ayet İbadet Genel anlamda ibadet, İnsanın Allah a karşı duyduğu saygı ve sevginin sonucu olarak onun rızasını, hoşnutluğunu kazanmak için yapmış olduğu iş ve davranışlara denir. 1 İnsanın yaratılış amacı; Yüce Allah ı tanımak, ona ibadet etmek ve onunla iletişimi sürekli hâle getirmektir. Bu nedenle ibadetler yalnızca Allah ın sevgisini kazanmaya yönelik olmalıdır. Namaz kılmak, oruç tutmak, zekât vermek, hacca gitmek, dua etmek, Kur an okumak, kurban kesmek, sadaka vermek dinimizde yer alan ibadetlerden bazılarıdır. Bunun yanında Allah rızası için yaptığımız her türlü iyi ve güzel davranış da ibadet sayılır. Örneğin; ilim öğrenmek, insanlığa hizmet etmek, iyiliği yayıp kötülüğe engel olmak, Allah ı anmak, tevhit okuyup salavat getirmek bu davranışlardandır. 1 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 19, s

21 1. ÜNİTE Yüce Allah ile iletişimde ibadetlerin önemli bir yeri vardır. Örneğin namaz, insanın yaratanına karşı bağlılığını, sevgi, saygı ve güvenini söz ve hareketleriyle ortaya koymasıdır. Namazdaki rükû ve secde gibi hareketler Allah a bağlılığın ve ona teslimiyetin ifadesidir. Namaz kılarken her rekâtta okuduğumuz, Ancak sana kulluk ederiz ve ancak senden yardım dileriz. 1 ayeti, insanın yaratanına yaklaşma ve yakınlaşma isteğini vurgular. Namaz kılan kişi, kendisini Allah a yakın hisseder. İbadetler, insanları kötü davranışlardan alıkoyar. Yüce Allah Kur an-ı Kerim de, (Resulüm) Sana vahyedilen kitabı oku ve namazı kıl. Muhakkak ki namaz, hayâsızlıktan ve kötülükten alıkoyar. Allah ı anmak elbette (ibadetlerin) en büyüğüdür. Allah yaptıklarınızı bilir. 2 buyurmuştur. İLKELER ÇIKARALIM Yalnız Allah rızası için ibadet ediniz. Farz olan namazı kılınız. Zekâtı veriniz. Ramazan orucunu tutunuz. İmkânınız varsa hac ve umre yapınız. Kendiniz için istemediğinizi başkaları için de istemeyin. Kendiniz için istediğinizi başkaları için de isteyiniz. A. Himmet BERKİ, 250 Hadis, s. 47. Yukarıdaki hadisten ilkeler çıkarınız. NOT EDELİM İnsanın maddi ve manevi olmak üzere iki yönü vardır. Aldığımız gıdalar nasıl bedenimizi besliyorsa ibadetlerimiz de ruhumuzu beslemektedir. İbadet, fertteki dinî duygu ve düşüncelerin davranışlarda da kendini göstermesidir. Bunun için ibadetlerin devamlı olması öngörülmektedir. Kişi, inancını ibadetlerle günlük hayatına yansıtamazsa meyvesiz ağaç gibi olur. İman ancak ibadetlerle olgunlaşır. İnsanın Allah katındaki değeri, Allah a karşı saygısıyla ölçülür. Allah a saygılı olmak sorumluluklarımızı yerine getirmemizi gerektirir. Bu nedenle ibadetlerimizi bilinçli bir şekilde yapmalıyız. Allah a yaklaşmanın ve onun sevgisini kazanmanın ibadetlerle olacağını unutmamalıyız. 1 Fâtiha suresi, 5. ayet. 2 Ankebût suresi, 45. ayet. 21

22 ALLAH İNANCI İLKELER ÇIKARALIM Ey İnsanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabb inize kulluk ediniz. Umulur ki böylece korunmuş olursunuz. Bakara suresi, 21. ayet. Şüphesiz ki kitabı sana hak olarak indirdik. O hâlde sen de dini Allah a has kılarak kulluk et. Zümer suresi, 2. ayet.... Bilesiniz ki kalpler ancak Allah ı anmakla huzur bulur. Ra d suresi, 28. ayet. Yukarıdaki ayetlerden ibadetle ilgili ilkeler çıkaralım Tövbe Tövbe, insanın işlediği bir günah veya hatadan pişmanlık duyması, aynı hatayı bir daha yapmamaya karar vermesi ve hatalarından dolayı Allah tan bağışlanma dilemesidir. İnsan zaman zaman bilerek veya bilmeyerek günah işleyebilir. Ancak insan için af kapısı her zaman açıktır. Yüce Allah, Kur an-ı Kerim de, Kim haksız davranışından sonra tövbe eder ve durumunu düzeltirse şüphesiz Allah onun tövbesini kabul eder. Allah çok bağışlayıcı ve esirgeyicidir. 1 buyurmaktadır. Allah, günah işlenilmesi durumunda hemen tövbe etmemizi emretmektedir. O, tövbeyi kabul edeceğini bildirerek ümitsizliğe düşmememizi istemektedir. TAMAMLAYALIM Tövbe ile ilgili aşağıdaki kavram haritasını tamamlayınız. pişman olmaktır. arınmaktır. TÖVBE onarmaktır. 1 Mâide suresi, 39. ayet. 22

23 1. ÜNİTE Tövbe, insanı manevi yönden rahatlatır. Kişinin karamsarlığa düşmesini engeller. Tövbesinin kabul edileceğini bilen insan, başkalarına karşı da hoşgörülü ve bağışlayıcı olur. Bu ise kardeşlik bağlarını güçlendirir. İslamiyet, insanın doğuştan günahsız olarak dünyaya geldiğini kabul eder. Aynı şekilde İslam, günahı affetme yetkisinin sadece Allah a ait olduğunu vurgular. İnsan tövbe ederek iç dünyasını Allah a açmalıdır. Onunla iletişim kurmalıdır. Samimi olarak ve gönülden Allah a yönelmelidir. GBULALIM el, gel, ne olursan ol, gel! Kâfir de Mecusi de puta tapar da olsan gel! Bizim bu dergâhımız, umutsuzluk dergâhı değildir. Yüz bin kez tövbeni bozmuş olsan da gel! Mevlânâ Yukarıdaki sözün ana temasını bulunuz Kur an Okuma Kur an-ı Kerim, Müslümanların kutsal kitabıdır. Allah tarafından gönderilen ilahî kitapların sonuncusudur. Son peygamber Hz. Muhammed (s.a.v.) e indirilmiştir. 23

24 ALLAH İNANCI Kur an, insana inanç, düşünce ve davranışlarında yol gösterir. Onu insanlara Hz. Muhammed açıklayıp öğretmiştir. Hz. Peygamber Kur an ın doğru anlaşılması için ayetleri tebliğ etmekle yetinmemiş, Kur an ı hayatında uygulayarak insanlara örnek olmuştur. İnsanların ilahî emir ve yasakları öğrenip uygulayabilmeleri için öncelikle Kur an ı okuyup anlamaları gerekir. Kur an okumak, önemli ibadetlerdendir. Kur an da Peygamberimize Bana Müslümanlardan olmam ve Kur an okumam emredildi... 1 buyrulmuştur. Bu emir aynı zamanda tüm inananları Kur an okumaya teşvik etmektedir. Kur an ı anlamak için okumalıyız. Yüce Allah, (Resulüm!) Sana bu mübarek kitabı, ayetlerini düşünsünler ve aklı olanlar öğüt alsın diye indirdik. 2 buyurmaktadır. İnsan Kur an okuyarak Allah ile iletişim kurmuş olur. Bu nedenle Kur an okurken Allah ile konuştuğumuzun bilincinde olmalıyız. Onun bütün zaman ve mekânlara hitap ettiğini, insanlık için rehber olduğunu, Allah katında yücelmenin onu okumak ve anlamakla mümkün olacağını bilmeliyiz. BAKARA SURESİ Medine Döneminde inmiştir. Kur an-ı Kerim in en uzun suresi olup 286 ayettir. Adını, ayetlerde yer alan Bakara kelimesinden alır. Sure, İslam hukukunun ana konularıyla ilgili pek çok hüküm içermektedir. Bismillâhirrahmânirrahîm 1. Elif Lâm Mîm. 2. Bu, kendisinde şüphe olmayan kitaptır. Allah a karşı gelmekten sakınanlar için yol göstericidir. 3. Onlar gaybe inanırlar, namazı dosdoğru kılarlar, kendilerine rızık olarak verdiğimizden de Allah yolunda harcarlar. 4. Onlar sana indirilene de, senden önce indirilenlere de inanırlar. Ahirete de kesin olarak inanırlar. 5. İşte onlar Rablerinden (gelen) bir doğru yol üzeredirler ve kurtuluşa erenler de işte onlardır. Kur an-ı Kerim mealinden bir sayfa örneği 1 Neml suresi, 91, 92. ayetler. 2 Sa d suresi, 29. ayet. 24

25 1. ÜNİTE BULALIM Onlar Kur an ı düşünmüyorlar mı? Yoksa kalpleri kilitli mi? Muhammed suresi, 24. ayet. Bu (Kur an) bütün insanlığa bir açıklamadır takva sahipleri için de bir hidayet ve bir öğüttür. Âl-i İmrân suresi, 138. ayet. Andolsun ki biz, öğüt alsınlar diye bu Kur an da, insanlara her türlü örneği verdik. Yukarıdaki ayetlerde vurgulanan ortak düşünceyi bulunuız. Zümer suresi, 27. ayet. 4. Temel İnanç Esasları İslam dininin inanç esasları ayet ve hadislerde açıklanmıştır. Bir ayette şöyle buyrulmuştur: İyilik, yüzlerinizi doğu ve batı tarafına çevirmeniz değildir. Asıl iyilik, o kimsenin yaptığıdır ki, Allah a, ahiret gününe, meleklere, kitaplara, peygamberlere inanır. (Allah ın rızasını gözeterek) yakınlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmışlara, dilenenlere ve kölelere sevdiği maldan harcar, namaz kılar, zekât verir. Antlaşma yaptığı zaman sözlerini yerine getirir. Sıkıntı, hastalık ve savaş zamanlarında sabreder. İşte doğru olanlar, bu vasıfları taşıyanlardır. Müttakîler ancak onlardır! 1 Hz. Peygamber de şöyle buyurmuştur: İman; Allah a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret gününe hayrın ve şerrin Allah tan olduğuna inanmaktır. 2 YORUMLAYALIM Peygamber, Rabb i tarafından kendisine indirilene iman etti, müminler de (iman ettiler). Her biri Allah a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine iman ettiler. Allah ın peygamberlerinden hiçbiri arasında ayrım yapmayız. İşittik, itaat ettik. Ey Rabb imiz, affına sığındık! Dönüş sanadır. dediler. Bakara suresi, 285. ayet. Yukarıdaki ayeti İslam ın inanç esasları açısından yorumlayınız. 1 Bakara suresi, 177. ayet. 2 Müslim, İman, 1. 25

26 ALLAH İNANCI 4.1. Allah a İman Allah ın varlığına ve birliğine inanmak inanç esaslarının temelidir. Bu, tevhit inancı olarak da isimlendirilir. Kelime-i şehadet i inanarak söyleyen bir insan, Müslüman olduğunu ifade etmiş olur. Kur an da Allah ın varlığından daha çok, onun birliğine iman üzerinde durulur. Kur an da, Allah tan başka herhangi bir varlığın tanrısal nitelikler taşıdığına inanmak veya ona tapmak, Allah a ortak koşmak yani şirk olarak kabul edilir. İnanan bir kişinin, inandığı varlığı daha yakından tanımak ve bilmek istemesinden daha doğal bir şey olamaz. Ancak, varlıklar âleminden hareketle Allah ın varlığını ve sıfatlarını tanısak da zatını tanımak için Kur an a başvurmak gerekir. Kur an-ı Kerim de, Allah ın nasıl bir varlık olduğunu ifade eden isim, kavram ve ifadeler vardır. Allah ı tanıtan bu kelime ve isimlere Allah ın sıfatları denilir. Biz Allah ı ancak bu anlatılanlarla doğru bir şekilde tanıyabiliriz. LİSTELEYELİM O, öyle Allah tır ki Ondan başka tanrı yoktur. Görülmeyeni ve görüleni bilendir. O, esirgeyendir, bağışlayandır. O, öyle Allah tır ki Kendisinden başka hiçbir tanrı yoktur. O, mülkün sahibidir, eksiklikten münezzehtir, selamet verendir, emniyete kavuşturandır, gözetip koruyandır, üstündür, istediğini yaptıran, büyüklükte eşi olmayandır. O, müşriklerin ortak koştuklarından münezzehtir. O, yaratan, var eden, şekil veren Allah tır. En güzel isimler onundur. Göklerde ve yerde olanlar Onun şanını yüceltmektedirler. O, galiptir, hikmet sahibidir. Haşr suresi, ayetler. Ayetlerden çıkardığınız Allah ın sıfatlarını listeleyiniz