K smi Yatak stirahati ile Hastanede Yatan Yüksek Riskli Gebelerin Yaflad Fiziksel ve Psikolojik Sorunlar

Transkript

1 Periatoloji Dergisi Cilt: 1, Say : /Hazira 5 1 K smi Yatak stirahati ile Hastaede Yata Yüksek Riskli Gebeleri Yaflad Fiziksel ve Psikolojik Sorular Arsla Hediye, Nilüfer Korkmaz Marmara Üiversitesi, Hemflirelik Yüksekokulu, stabul, Türkiye Özet Amaç: Yüksek riskli gebeliklerde, gebeye öcelikle evde veya hastaede, kesi ya da k smi yatak istirahat a geçmesi öerilir. Fakat özellikle hastaede yata gebeler, yatak istirahat a ba l olarak baz fiziksel ve psikolojik sorular yaflamaktad rlar ve çal flmam z, bu sorular belirlemek amac yla ta mlay c olarak plalam flt r. Yötem: Araflt rmam z öreklemii, 1. gebelik haftas doldurmufl, e az 5 güdür hastaede k smi yatak istirahat da bulua ve çal flmaya kat lmay kabul ede yüksek riskli gebe oluflturmufltur. Verileri toplamas da bir hasta ta lama formu, geçerlik-güveirlik çal flmalar yap lm fl "Atepartum Semptom Kotrol Listesi" ve "Atepartum Hastae Stresörleri Ölçe i" kulla lm flt r. Verileri de erledirilmeside Crobach (α) güveirlik katsay s hesaplamas, yüzdelik (), ortalama (x) ve korelasyo hesaplamalar kulla lm flt r. Bulgular: Gebeler, hastaede yatmaya ba l olarak hafif düzeyde mizaç de iflikli i, orta düzeyde gergilik-siirlilik ve fliddetli düzeyde reflü yaflam fllard r. Atepartum Hastae Stresörleri Ölçe i e göre gebelere e çok stres yaflata koular "Bebe imi sa l düflüme" ve "Hastaede e kadar kalaca m düflüme" olmufltur. Yaflaa psikolojik semptomlar fiziksel semptomlarla, obstetrik özelliklerle ve yaflla iliflkisi oldu u belirlemifltir. Souç: Hastaede yatak istirahat da ola yüksek riskli gebeler, baz fiziksel ve psikolojik sorular yaflamaktad rlar. Plal gebeliklerde hastaeye yatma, kabus görme ve daha duygusal olma durumlar yla ileri derecede alaml iliflki göstermifltir (p<.1). Yaflaya çocuk say s artt kça gergilik-siirlilik ve daha duygusal olma durumlar da art fl gözlemifltir (). Periatoloji hemflirelerii, hastaede yata riskli gebeleri yaflamas olas sorular hakk da bilgi sahibi olmas ve gerekli ölemleri almas, materal ve fetal sa l sürdürülmesi aç s da öemlidir. Aahtar Sözcükler: Yüksek riskli gebelik, yatak istirahat, hemflirelik The Physical Ad Psychological Problems Of Hospitalized High-Risk Pregat Wome I Partial Bed Rest Backgroud ad Objective: The pregat wome who have high risk are prescribed partial/complete bed rest i hospital/home by health professioals. Hospitalized pregat could have differet physical ad psychological problems which are related to bed rest. This descriptive study was coducted to determie the problems. Methods: The sample group was cosisted of high-risk pregat who had completed 1th gestatioal week, had partial bed rest i hospital for at least 5 days ad were accepted to participate i the study (=). A iformatio form, "Atepartum Symptom Report" ad "Atepartum Hospital Stressors Ivetory" (AHSI) were used for collectio of the data. The data were evaluated with the tests of Crobach (α) cosistecy coefficiets, percetage, mea ad correlatio distributio. Results: The pregat wome have lived mild mood chages, moderate teseess ad severe reflux i bed rest period. The pregat have mostly experimeted these stressors accordig to AHSI: "Thikig about my baby s health" ad "Woderig how log I ll be i hospital". The psychological symptoms are related to physical symptoms, obstetric story ad age. Yaz flma adresi: Nilüfer Korkmaz Marmara Üiversitesi, Hemflirelik Yüksekokulu, stabul, Türkiye e-posta:????????????????

2 Korkmaz N, Hediye A, K smi Yatak stirahati ile Hastaede Yata Yüksek Riskli Gebeleri Yaflad Fiziksel ve Coclusio: Hospitalized high-risk pregat wome have some problems. The pregat, who have plaed pregacies, have experimeted more severe ightmares ad sesitiveess tha the pregat who have uplaed pregacies (p<.1). Level of teseess ad sesitiveess are associated with umber of childre (). The urses, who work i the periatology services, have to kow the problems related to bed rest i order to prevet mother s ad baby s health. Keywords: High-risk pregacy, bed rest, ursig Girifl Yüksek riskli gebelik, "Aei, fetüsü veya yeido a yaflam ve sa l tehlikeye soka, hastal k ve ölüm riskii artt ra, fizyolojik ve psikososyal bir durum" olarak ta mlamaktad r. 1, Gebeyi, "Yüksek riskli gebe" grubua yerlefltire komplikasyolar çeflitlidir: Plaseta aomalileri, erke zar aç lmas, preeklampsi, erke do um tehdidi, sistemik hastal klar (fleker hastal, kas zl k, ifeksiyo vb.), Rh uyuflmazl, itrauteri büyüme gerili i, servikal yetmezlik ve ço ul gebelikler gibi. 1-5 Gebelikte yaflaa riskli durumlar ço uda gebeye öcelikle öerile, evde veya hastaede yatak istirahatie geçmesidir. Yatak istirahati s kl kla, -. gebelik haftalar aras daki riskli gebelere tavsiye edilmektedir. ABD de her y l yaklafl k. yüksek riskli gebeye yatak istirahati öerilmektedir. 1,,, Yatak istirahatii riskli gebelikler aç s da yarar ; istirahati, uterus perfüzyouu ve fetal dolafl m düzelemesi, serviks üzerideki bask y azaltmas ve gebeye dileme f rsat yaratmas fleklide gerçekleflmektedir. 1,,, Yatak istirahatie al a gebeler, bu durumda yarar görmelerii ya s ra, bir tak m fizyolojik ve psikososyal ya etkiler de yaflamaktad r. Olumsuz etkileri derecesi, istirahati tipie ve süresie göre de iflmektedir. Yatak istirahatii e çok görüle fizyolojik komplikasyolar flulard r: S v - elektrolit degesizli i, kalp at m hacmide azalma, ab zda yavafllama, kas atrofisi, kalsiyum kayb, glikoz itoleras, kilo kayb, p ht laflma faktörlerii artmas, reflü, kab zl k, bafl a r s ve postpartum iyileflmei gecikmesi. 1,, Yatak istirahatie ba l olarak gebelerde görüle psikososyal sorular ise flöyle s ralamaktad r: Aksiyete, belik sayg s azalmas, kedii suçlama, egelleme, çat flma, afl r hassasiyet, kriz, belirsizlik duygusu, kotrol kayb, ca s k t s ve fetüs içi edifleleme. 1,,,1- Riskli gebelerde görüle psikososyal problemleri temel edeleri, hastaeye yatma sebebiyle ailede ayr kalma, hastae ortam da ve di er hastalarda rahats z olma ve ekoomik kayg lar olarak belirlemifltir. Yatak istirahatii derecesii ve hastaede yat fl süresii artmas, yaflaa sorular düzeyii de artt rmaktad r. 1,,,1,1 Yüksek riskli gebelikler içi tavsiye edile yatak istirahatii tipi ve süresi ile ilgili bilgiler et de ildir. 1,1 Maloi ve arkadafllar ABD de ulusal düzeyde yapt bir çal flma göstermifltir ki, kad hastal klar ve do um uzma hekimleri riskli durumlarda öerdi i yatak istirahatii tipleri ve süreleri birbirleride farkl olmaktad r. Yatak istirahati üç de iflik flekilde gerçeklefltirilmektedir. Tip 1: Hafif yatak istirahati (hafif ev ifli, yar m gü çal flma, k sa yürüyüfl, gü içide saat dileme), Tip : Il ml yatak istirahati (çal flmay b rakma, ev iflleri içi yard m alma, yürüyüfl dahil egzersiz yasa olmas, güü büyük k sm da dileme), Tip : Kesi yatak istirahati (bütü güü yatakta geçirme, yemeyi yatakta yeme, sadece tuvalet ve dufl izi). Türkiye deki hastaelerde uygulaa yatak istirahati tipleri Tip (k smi yatak istirahati ad yla bilimektedir) ve Tip (kesi yatak istirahati ad yla bilimektedir) tür. 1, Sachar ve arkadafllar yüksek riskli gebeler içi öerdi i yatak istirahati tipleri de "Hafif", "Orta" ve "A r" yatak istirahatidir. Araflt rmac lar, istirahat s ras da yap la aktiviteleri pualam fllar ve bir riskli gebei yatak istirahatii hagi pua aral da olmas gerekti ii tespit etmifllerdir. 1 Gebeli i ile ilgili risk tafl ya kad hem kedi sa l, hem de bebe ii sa l tehlike alt dad r. Pek çok araflt rma ortaya koydu u üzere, fiziksel aç da yüksek riskli gebeleri, psikososyal durumlar da risk alt dad r ve aksiyetei artmas, gebeli e ve do uma iliflki pek çok komplikasyou (gebelik kusmas, gebelik toksemisi, tekrarlaya düflük, distosi, erke do um vb.) geliflmesie ede olmaktad r.,,51,1

3 Periatoloji Dergisi Cilt: 1, Say : /Hazira 5 Yatak istirahat daki riskli gebelerle çal fla hemflireleri, gebeleri yatak istirahat a ba l olarak yaflayabilecekleri fiziksel ve psikolojik sorular bilmesi ve bu sorular öleyebilecek veya e aza idirecek hemflirelik giriflimlerii uygulamalar gerekmektedir. Araflt rmam z da bu amaç do rultusuda, hastaede k smi yatak istirahati ile yata yüksek riskli gebeleri, yatak istirahati edeiyle yaflad klar psikolojik ve fiziksel sorular saptamas içi ta mlay c olarak plalam flt r. Yötem Araflt rmam z evreii, Aral k -Nisa tarihleri aras da, stabul ilide bir SSK Hastaesi i Kad Hastal klar ve Do um Servisi de yata yüksek riskli gebeler; öreklemii ise 1. gebelik haftas doldurmufl, e az 5 gü süreyle hastaede k smi yatak istirahatide bulua ve çal flmaya kat lmay kabul ede yüksek riskli gebe oluflturmufltur. Çal flma yürütüldü ü klii e ayda ortalama riskli gebelik olgusu kabul edilmektedir. Çal flma süresi içide servise yata ve kriterlerimize uya tüm gebelere ulafl lm flt r. Verileri toplamas da, "Hasta Ta lama Formu", "Atepartum Semptom Kotrol Listesi" ve "Atepartum Hastae Stresörleri Ölçe i" kulla lm flt r. Hasta ta lama formu, gebeleri demografik, kad hastal klar ve do uma iliflki verilerii toplamas da kulla la 1 soruluk bir formdur. Atepartum Semptom Kotrol Listesi, Maloi taraf da 1 te gelifltirile, yatak istirahati yapa gebeleri yaflad fiziksel ve psikolojik semptomlar tespit etmekte kulla la, maddelik likert tipi (dereceleme ölçe i) bir formdur. Maloi i çal flmas da Crobach (α) güveirlik katsay s. (5 vak a); formu Türkçe ye çevire ve geçerlik-güveirlik çal flmas yapa Oskay araflt rmas da. ( vak a), bizim çal flmam zda da. ( vak a) olarak saptam flt r. Atepartum Hastae Stresörleri Ölçe i, White & Richie taraf da de oluflturula, daha sora Maloi taraf da gelifltirile, hastaede yata yüksek riskli gebeleri stres kayaklar tespit etmek amac yla kulla la likert tipi (dereceleme ölçe i) bir ölçektir. Ölçe i olufltura gerilim etkeleri "Ayr l k", "Çevre", "Sa l k durumu", "Sa l k profesyoelleri ile iletiflim", "Kedilik imgesi", "Duygusal durum" ve "Aile durumu" olmak üzere alt grupta toplam flt r. Stres kayaklar meydaa getirdi i stres, fliddetie göre "Stres yok = ", "Çok az stresli = 1", "Biraz stresli = ", "Çok stresli = " ve "Çok fazla stresli = " fleklide s flad r lm flt r. E er gerilim etkei kifliyle iliflkili de ilse kifli, "Baa uygu de il" seçee ii iflaretlemektedir. Ölçe i Crobach _ de erii White & Richie.1. aral da, Maloi ve arkadafllar.. aral da, ölçe i Türkçe ye çevire ve dil geçerlili ii çal fla Oskay ise.5. aral da bulmufltur. Bizim çal flmam zda da (α) aral.. olarak belirlemifltir. Verileri de erledirilmeside Crobach (α) güveirlik katsay s hesaplamas, yüzdelik (), ortalama (x), stadart deviasyo (± SD) ve korelasyo hesaplamalar kulla lm flt r. Bulgular Hastaede k smi yatak istirahati edeiyle yata gebeleri demografik ve obstetrik özellikleri iceledi ide,. uu 1 yafl aral da oldu u,. uu her hagi bir iflte çal flmad -,. üü ilkö retim mezuu oldu u, 1.1 s isteyerek gebe kald ve 1. ii heüz çocu uu olmad saptam flt r (Tablo 1). Hastaede yatt klar süre içide gebeleri e çok eflleride destek ald (.), e fazla oda arkadafllar yla iletiflime geçtikleri (.5), bofl vakitleride e çok yapt klar fleyi oda arkadafllar yla sohbet etmek oldu u (.) alafl lm flt r (Tablo ). Çal flma soucuda gebeleri 5. üü yatak istirahat evde yapmay tercih edece i belirlemifltir (Tablo ). Gebeleri hastaede yatmaya ba l olarak e çok yaflad psikolojik bulgular hafif düzeyde mizaç de iflikli i (.), orta düzeyde gergilik-siirlilik (.), fliddetli düzeyde ca s k t s (.), orta düzeyde kâbus görme (.) ile orta düzeyde daha duygusal olma (.) olmufltur (Tablo ). Gebeleri hastaede yatmaya ba l olarak e çok yaflad fiziksel bulgular ise fliddetli düzeyde reflü (.), hafif düzeyde kas k a r s (.), orta düzeyde s rt a r s (.), hafif düzeyde bacaklarda a r (.), orta düzeyde dudaklarda kuruma (.), hafif düzeyde ciltte hassasiyet (.), hafif düzeyde pelvis/kas k bölgeside a r /s z (5.5), hafif düzeyde bacaklarda kramp (.), orta düzeyde bafl a r s (.), orta

4 Korkmaz N, Hediye A, K smi Yatak stirahati ile Hastaede Yata Yüksek Riskli Gebeleri Yaflad Fiziksel ve Tablo 1. Yafl Çal flma Durumu E itim Durumu Çal flmaya Kat la Hastalar Demografik ve Obstetrik Özellikleri. Gebeli i steme Durumu Gebelik Say s Do um Say s Düflük/Küretaj Durumu Yaflaya Çocuk Say s Tablo. Bu Gebelik çi Daha Öce Hastaede Yatma Durumu Bu Gebelik çi Daha Öce Evde Yatma Durumu Refakatçi Durumu Destek Ola Kifliler* Hastaede E Çok letiflim Kurula Kifliler* stirahat Vaktii De erledirme Yötemleri* Özellik ve üstü Çal fl yor Çal flm yor Okur-yazar lkö retim Ortaö retim Yüksekö retim stiyor stemiyor 1 ve üstü 1 ve üstü Var Yok 1 ve üstü Toplam Çal flmaya Kat la Hastalar Yatak stirahatie liflki Özellikleri. * Birde fazla ya t verilmifltir. Özellik Yatm fl Yatmam fl Yatm fl Yatmam fl Var Yok Efl Ae-Baba Çocuklar Arkadafl/Komflu Hekim Hemflire Oda arkadafllar El ifli TV seyretme/müzik dileme Kitap okuma Oda arkadafllar yla sohbet Toplam * * * düzeyde uyad kta sora uyuyamama (.), hafif düzeyde gü içide istek d fl uyuklama (55.) ve hafif düzeyde bafl dömesi (5.1) olmufltur (Tablo 5). Atepartum Hastae Stresörleri Ölçe i e göre gebelere e çok gerilim yaflata koular ise flular olmufltur: Bebe imi sa l düflüme ( üzeride.1 pua), hastaede e kadar kalaca m düflüme (. pua), ailemde uzak kalma (. pua), evdeki çocuklar bak m hakk da edifleleme (.5 pua), durumum hakk da çok az bilgi verilmesi (.1 pua), do umu düflüme (.1 pua), üzütülü hissetme (. pua) ve s k t l hissetme (. pua) (Tablo ). Çal flmam z kapsam a al a yüksek riskli gebelerde yafl ilerledikçe ve gebelik say s artt kça dikkati azald, yie yafl ilerledikçe gergilik-siirlilik halii artt ; gebeli i isteye gebeleri istemeyelere göre daha gergi, daha duygusal olduklar ve kabuslar gördükleri; yaflaya çocuk say s artt kça gergili i ve duygusall artt belirlemifltir (Tablo ). Atepartum Hastae Stresörleri Ölçe i i "Ayr l k" alt grubuu gergilik-siirlilik ve daha duygusal olma bulgular ile; "Çevre" alt grubuu duyusal de ifliklik ve kabus görme bulgular ile; "Sa l k durumu" alt grubuu gergilik-siirlilik bulgular ile; "Sa l k profesyoelleri ile iletiflim" ve "Kedilik imgesi" alt gruplar ca s k t s bulgusu ile; "Duygusal durum" alt grubuu mizaç de iflikli i ve daha duygusal olma bulgular ile ve "Aile durumu" alt grubuu gergilik-siirlilik bulgular ile ba t l oldu u belirlemifltir.araflt rmam za kat la yüksek riskli gebeleri yaflad fiziksel bulgular ile psikolojik bulgular aras da alaml iliflkiler tespit edilmifltir. Reflüü gergilik ve ca s - k t s ile; bulat dikkat azl ile; kas k a r s - gergilik ve daha duygusal olma ile; pelvis/kas k a r /s z s daha duygusal olma ile; kulak a r s, bafl a r s ve görme sorular dikkat azl ile; uyad kta sora uyuyamama mizaç de iflikli i ve kabus görme ile; dilememifl uyama ve bafl dömesii dikkat azl ve ca s k t s ile; gü içide uyuklama gergilik ile; yorgulu u dikkat azl ve duyusal de ifliklikler ile; buru t - ka kl da gergilik ile alaml iliflkilerii oldu u belirlemifltir (Tablo ).

5 Periatoloji Dergisi Cilt: 1, Say : /Hazira 5 5 Tablo 1. Hastalar "Yatak stirahatii Evde Yapmay Tercih Eder miydiiz?" Sorusua Verdikleri Cevaplar Da l m. Nedeleri Toplam CEVAP Çocuklar mla ilgileebilmek içi Bayo yapabilmek içi Evet Hastaede tedirgi oluyorum Evim hastaeye çok yak Hastae çok s k c Hastaede kedimi güvede hissediyorum Hay r Hastaede daha iyi bak l yorum Hastaede, eve göre daha çok dileiyorum Toplam 1 Tablo. Gebeleri Yatak stirahatie Ba l Olarak Yaflad Psikolojik Semptomlar Da l m Yok Hafif Orta fiiddetli Psikolojik Semptomlar Dikkatii bir yere toplamada güçlük Mizaç de iflikli i Gergilik-siirlilik Ca s k t s Befl duyuya ait de ifliklikler Kabuslar Daha duygusal olma Tablo 5. Gebeleri yatak istirahatie ba l olarak yaflad fiziksel bulgular da l m. Yok Hafif Orta fiiddetli Fiziksel Bulgular Haz ms zl k Reflü Bulat fltahta azalma Kas k a r s Kar di er bölümleride rahats zl k Kalçalarda a r S rt a r s Bacaklarda a r D fl kulakta a r Bel a r s Dökütü/K zar kl k Ciltte kuruma Dudaklarda kuruma Ciltte hassasiyet Topuklarda s zlama Bald rda a r Dizlerde hassasiyet Pelvis/Kas k bölgeside a r /s z Bacaklarda kramp Kulak a r s Bafl a r s

6 Korkmaz N, Hediye A, K smi Yatak stirahati ile Hastaede Yata Yüksek Riskli Gebeleri Yaflad Fiziksel ve Tablo 5. (devam ) Gebeleri yatak istirahatie ba l olarak yaflad fiziksel bulgular da l m. Yok Hafif Orta fiiddetli Fiziksel Bulgular Görme sorular Uykuya dalmada güçlük Tuvalete gitmek içi uyama Gece uyama Uyad kta sora tekrar uyuyamama Dilememifl uyama Gü içide istek d fl uyuklama Egzersiz/zorlay c bir aktiviteyle efes darl Bafl dömesi Bayg l k Yorguluk Kab zl k Buru t ka kl Ödem Hemoroid Tablo. Yatak stirahat daki Gebeleri Stres Pualar Da l mlar. Atepartum Hastae Stresörleri Ölçe i * X ±SD Ayr l k. Yal z bafl a uyuma. flimde uzak kalma 1. Evde uzak olma 1. Eflimde uzak kalma. Al flt m ifllerde uzak kalma. Arkadafllar mda uzak kalma. Ailemde uzak kalma Çevre 1. Yabac bir yatakta uyuma. Mahremiyeti olmamas 5. Bofl durmakta s k lma. Hastae yemeklerii yeme. Moitörde kalp at fllar duyma 5. Hastae çal flalar gürültüsüü duyma. Oda temizli i içi persoele ba ml olma. Hastae gürültülerii duyma. Oday baflka hastalarla paylaflma Sa l k Durumu. laç alma. Sa l m hakk da edifleleme. Testleri yapt rma 1. Bebe imi sa l düflüme. Daha e kadar hastaede kalaca m merak etme. Di er hastalar sa l kousuda edifleleme. Testleri souçlar düflüme. Yatmakta b kma Sa l k Profesyoelleriyle letiflim 5. Yap la testlerle ilgili aç klamalar alamaya çal flma. T bbi terimleri alamaya çal flma 1. Durumum hakk da çok fazla bilgi verilmesi. Durumum hakk da çok az bilgi verilmesi 1. Bak m m vere ekibi aceleci davramas 5. Ta mad m sa l k persoelie hakk mda bir fleyler söyleme. Sa l k persoelii birbiride farkl ve de ifle görüflleri

7 Periatoloji Dergisi Cilt: 1, Say : /Hazira 5 Tablo. (deval ) Yatak stirahat daki Gebeleri Stres Pualar Da l mlar. Atepartum Hastae Stresörleri Ölçe i * X ±SD Kedilik maj 1. Her zamakide daha az hareketli olma. Bebe e haz rl k yapmak içi evde olamama. Ae olma kousuda edifleleme. Di er hastalar ve ziyaretçiler taraf da sorgulama 1. Baflkalar a ba ml olma 1. Sürekli pijama/gecelik giyme. Do umu düflüme Duygusal Durum. Üzütülü hissetme 1. Korku duyma. S k t l hissetme. Öfke hissetme. Yal zl k hissi Aile Durumu 1. Beim ifllerimi yapmay üstlee eflimi düflüme. Evdeki çocuklar m bak m hakk da edifleleme. Hastae masraflar kousuda edifleleme *, "Baa uygu de il" seçee ii cevaplaya kifliler ç kart larak hesaplam flt r. Tablo. Gebeleri Yafl ve Obstetrik Özellikleri ile Yaflad klar Psikolojik Semptomlar Aras daki Korelasyo. Psikolojik Semtomlar Gebeleri Özellikleri Dikkatii bir yere toplamada güçlük Mizaç de iflikli i Gergilik- Siirlilik Ca s k t s Befl duyuya ait de ifliklikler Kabuslar Daha duygusal olma Yafl Plal Gebelikler stemeye Gebelikler Gebelik Say s Düflük/Küretaj Durumu Yaflaya Çocuk Say s r=. r=. r=. r=. r=. r=.1 r=. r=. r=. r=. r=.51 r=.1 r=. r=. r=. r=. r=. r=.1 r=. r=. r=. r=. r=. r=. p<.1 r=. r=. r=. r=. r=. p<.1 Tablo. Gebeleri Stres Ortalama Pualar ile Yaflad klar Psikolojik Semptomlar Aras daki Korelasyo Psikolojik Semtomlar Ateparum Hastae Bkeböyei Dikkatii bir yere toplamada güçlük Mizaç de iflikli i Gergilik- Siirlilik Ca s k t s Befl duyuya ait de ifliklikler Kabuslar Daha duygusal olma Ayr l k Çevre Sa l k Durumu Sa l k Profesyoelleriyle letiflim Kedilik maj Duygusal Durum Aile Durumu r=. r=. r=. r=.1 r=. r=. r=. r=.5 r=. p<.1 r=.1 r=. p<.1 r=.5 r=. r=. p<.1 r=. r=. r=.1 r=. r=. r=. r=. r=. r=.1 r=. r=. r=.1 r=. r=. r=. r=.5 p<.1 r=. r=. r=.1 r=. r=. p<.1 r=.

8 Korkmaz N, Hediye A, K smi Yatak stirahati ile Hastaede Yata Yüksek Riskli Gebeleri Yaflad Fiziksel ve Tablo. Gebeleri Yaflad Fiziksel ve Psikolojik Semptomlar Aras daki Korelasyo. Psikolojik Semtomlar Dikkatii bir Mizaç Gergilik- Befl duyuya ait Daha duy- Fiziksel Semtomlar yere toplamada de iflikli i Siirlilik Ca s k t s de ifliklikler Kabuslar gusal olma güçlük Haz ms zl k r=. r=.1 Reflü r=.1 r=. r=.55 r=. Bulat r=. p<.1 r=. r=. r=. r=.1 fltahta azalma r=. r=. r=. r=. r=. r=. Kas k a r s r=. r=.5 p<.1 r=.1 r=.1 r=.1 Kar di er bölümleride rahats zl k r=. r=. Kalçalarda a r r=.1 S rt a r s r=. r=.1 Bacaklarda a r r=.1 D fl kulakta a r r=. r=.5 Bel a r s r=.1 r=.1 Dökütü/K zar kl k r=. r=. Ciltte kuruma r=. Dudaklarda kuruma r=. r=. Ciltte hassasiyet r=. r=.1 r=. Topuklarda s zlama r=. r=. Bald rda a r r=. Dizlerde hassasiyet r=. r=.1 Pelvis/Kas k bölgeside a r /s z r=.1 r=. r=.1 r=. Bacaklarda kramp r=.1 r=. r=. r=. Kulak a r s r=. r=.1 r=. r=. r=.1 Bafl a r s r=.55 r=. r=. r=. r=. r=. r=. Görme sorular r=. r=. r=. r=. r=.1 Uykuya dalmada güçlük r=.1 r=. r=.5 r=.1 r=. Tuvalete gitmek içi uyama r=. r=. r=. r=.1 r=. Gece uyama r=.1 r=. r=. r=. Uyad kta sora tekrar uyuyamama r=. r=. r=. r=. r=. Dilememifl uyama r=. r=. r=. r=. r=. r=. Gü içide istek d fl uyuklama r=.1 r=. r=.5 r=. r=.1 r=. r=. Egzersiz/zorlay c bir aktiviteyle efes darl r=. r=. Bafl dömesi r=. r=. r=. r=. r=. Bayg l k r=. r=. r=.5 r=. r=. Yorguluk r=.5 r=. r=. r=.5 r=.1 Kab zl k r=. r=. Buru t ka kl r=.1 r=. r=. r=. r=. r=. Ödem r=. r=.1 r=. r=. r=.1 Hemoroid r=. r=. r=.1 Tart flma Araflt rmam z demografik verilerii büyük k sm, Oskay 1 k smi ve kesi yatak istirahatideki riskli gebe ile gerçeklefltirdi i çal flma demografik verileriyle paralellik göstermektedir. Araflt rmam z verilerie göre, hastaede yatt klar süre içide gebelere e çok destek vere kifliler efller (.) ve ae-babalar (5.) olmufltur. Oskay 1 çal flmas da da gebelere e çok destek olalar efller (1.), yak akrabalar (1.) ve ae-babalar (55.) olmufltur. Gupto, Heama ve Aschroft u yatak istirahatideki yüksek riskli gebe ile yapt klar görüflme soucuda, aebabalar ve arkadafllar olara destek ola kifliler oldu u tespit edilmifltir. Maloi, Breziski-Tomasi ve Johso u hastaede yata riskli gebe ile yapt çal flmada ise, riskli gebeler ve eflleri birlikte ele al m fl ve olara e çok destek olalar a-

9 Periatoloji Dergisi Cilt: 1, Say : /Hazira 5 e-babalar ile yak akrabalar oldu u belirlemifltir. Schroeder i yüksek riskli gebe ile gerçeklefltirdi i çal flmas da, gebelere hastaedeyke destek ola kiflileri ae-babalar ve yak akrabalar oldu u tespit edilmifltir. Verilerimiz, literatür bilgileri do rultusudad r. Çal flmam za kat la gebeler, hastaede yatt klar süre içide e çok oda arkadafllar yla iletiflim kurmufllard r (.5). Oskay 1 çal flmas da da gebeler e çok oda arkadafllar yla iletiflim kurmufllard r (.). Çal flmam zdaki gebeler istirahat vakitlerii e çok sohbet ederek geçirmifllerdir (.), kitap okuma ora oldukça düflüktür (.). Oskay 1 çal flmas da da gebeler vakitlerii e çok sohbet ederek de erledirmifllerdir (5) fakat kitap okuma ora da oldukça yüksektir (5.). Çal flmam zda kitap okuma ora düflük olmas da, gebeleri ço ulu uu ilkokul mezuu olmas sorumlu olabilece i düflüülmüfltür. Araflt rmam za kat la gebeleri 5. ü yatak istirahatii evde yapmay tercih edeceklerii belirtmifltir. Oskay 1 çal flmas da ise, bulgumuza z t bir flekilde gebeleri 5. ü yatak istirahatii hastaede geçirmeyi tercih edeceklerii ifade etmifllerdir. Çal flmam zda, yatak istirahatii evde yapmay tercih edece ii belirte gebeler buu çocuklar yla ilgileebilmek, bayo yapabilmek, s k lmamak ve tedirgi olmamak içi istediklerii ifade etmifllerdir. Çal flmam za kat la gebeleri yatak istirahatie ba l olarak yaflad fiziksel (reflü, kas k/s rt/bacak a r s, dudak kurumas, ciltte hassasiyet, bafl a r s, buru t ka kl, uyku bozukluklar vb.) ve psikolojik (mizaç de iflikli i, gergilik-siirlilik, ca s k t s vb.) bulgular varl ve fliddeti, Oskay ve fiahi i araflt rmas ile bezerlik göstermektedir. Araflt rmaya kat la 1 yüksek riskli gebede u psikolojik bulgular içide e çok "Ca s k t s " deeyimlediklerii, fiziksel bulgular içide de 1 gebede i "Uyku bozuklu u" yaflad klar belirtmifllerdir. McGai ve Deatrick, 1 1 yüksek riskli gebei hastaede yatmaya ba l olarak yaflad klar psikolojik s k t lar araflt rd klar çal flmalar da, gebeleri belirgi flekilde "Aksiyete", "Mizaç de iflikli i" ve "Ca s k t s " yaflad klar tespit etmifllerdir. Gupto, Heama ve Aschroft u riskli gebelerde belirledikleri psikolojik sorular flular olmufltur: Ca s k t s, kotrol kayb duygusu, mahkûm gibi hissetme, belirsizlik, beklemekte b kma ve sürekli fetüsü sa l düflüme. Schroeder i çal flmas da da, hastaede yatak istirahatide bulua gebeleri ciddi fiziksel ve psikolojik de ifliklikler yaflad belirtilmifltir. Araflt rmam zda elde etti imiz bu veriler, literatür bilgisii destekler do rultudad r. Araflt rmam zda yer ala yüksek riskli gebelere e çok gerilim yaflata durumlar "Bebe imi sa l - düflüme", "Hastaede e kadar kalaca m düflüme", "Ailemde uzak kalma", "Evdeki çocuklar bak m hakk da edifleleme", "Durumum hakk da çok az bilgi verilmesi", "Do umu düflüme" ve "Üzütülü hissetme" olmufltur. Çal flmam - z Oskay 1 çal flmas ile bezerlik göstere bulgular "Ailemde uzak kalma", "Durumum hakk da çok az bilgi verilmesi" ve "Üzütülü hissetme" olmufltur. Gupto, Heama ve Aschroft u yüksek riskli gebelerde tespit etti i hastae gerilim etkeleri "S k t l hissetme", "Bebe imi sa l düflüme", "Evdeki çocuklar bak m hakk da edifleleme" ve "Ailemde uzak kalma"d r. Heama ve Gupto 1 u hastaede yata riskli gebe ile yapt çal flma bulgular göstermifltir ki, gebeler aç s da e öemli gerilim etkeleri "Ailemde uzak kalma", "Mahremiyeti olmamas " ve "Hastaei rahats z edici ortam "d r. Marti-Arafeh ve arkadafllar 1 ve Maloi 1 i belirledi i e öemli gerilim etkei de "Ailemde uzak kalma"d r. Bulgular m z, literatür bilgisi do rultusudad r. Araflt rmam z verilerie göre, yatak istirahatide bulua gebelerde yafl ilerledikçe dikkatii bir yere toplamada güçlük ve gergilik-siirlilik durumlar artmaktad r (). Plal gebeliklerle gergilik-siirlilik hali aras da da alaml bir iliflki bulumufltur (). Yie plal gebeliklerle kabus görme (p<.1) ve daha duygusal olma (p<.1) durumlar aras da ba t mevcuttur. Gebelik say s artt kça dikkat sorular da artmaktad r (). Yaflaya çocuk say s artt kça gergilik-siirlilik ve daha duygusal olma hali daha yo u bir flekilde yaflamaktad r (). Bu bulgular destekleye veri, çal flmam za kat la gebelerde 1 veya daha fazla çocu u olalar yatak istirahat hastae yerie evde geçirmeyi tercih etmeleridir. Çocu u ola gebeler, flimdiki gebeliklerii riskleri kadar, evdeki çocuklar da düflümekte ve psikolojik aç da zorlamaktad rlar.

10 1 Korkmaz N, Hediye A, K smi Yatak stirahati ile Hastaede Yata Yüksek Riskli Gebeleri Yaflad Fiziksel ve Çal flmam zdaki gebelere gerilim yaflata durumlar, yaflad klar psikolojik bulgularla alaml iliflkileri söz kousudur. E kuvvetli iliflkiler, evde ayr l yaratt stres ile daha duygusal olma bulgusu (p<.1) ve sa l k durumuu yaratt stres ile gergilik-siirlilik bulgusu aras da tespit edilmifltir (p<.1). Gebelikte evde ayr kalma ve fetüsü sa l tehdit alt da olmas psikolojik zorlamalar yaratmas kolay alafl labilir bir durumdur. Gebeleri yaflad fiziksel bulgularda bulat -, dikkat soruu ile ileri derecede alaml iliflkisi tespit edilmifltir (p<.1). Yaflaa kas k a r s - ise gergilik-siirlilik bulgular yla alaml iliflkisi bulumufltur (p<.1). Bu fiziksel ve psikolojik sorular, riskli gebei yaflad fetüsü kaybetme korkusuyla iliflkili oldu u düflüülmüfltür. Çal flmam z kapsam a al a yüksek riskli gebeleri yaflad psikolojik sorular yaflla, obstetrik özelliklerle ve yaflaa fiziksel sorularla iliflkisi oldu u belirlemifltir. Gebeler, hastaede yatak istirahatide olmalar soucuda baz fiziksel ve psikolojik sorular yaflamaktad rlar ve fiziksel sorular, psikolojik semptomlarla alaml iliflkileri bulumaktad r. Gebeleri yafllar ve obstetrik öyküleri de, yaflaa psikolojik bulgular özelli ii ve düzeyii etkilemektedir. Çal flmalar ortaya koymufltur ki, etkili hemflirelik bak m yatak istirahat daki riskli gebeleri fiziksel sorular alaml flekilde azaltmaktad r. Oskay, 1 psikolojik sorular giderilmesi içi ise uzma kiflilerde destek al mas gerekti ii ifade etmifltir. Fakat bizim araflt rmam z da, fiziksel sorular ile psikolojik sorular aras da alaml iliflkiler buludu uu göstermifltir. Bu durum, fiziksel sorular giderilmesie yöelik verile hemflirelik bak m öemii artt rmaktad r. Souç Hastaede k smi yatak istirahat ile yata yüksek riskli gebeleri, yatak istirahat edeiyle yaflad klar fiziksel ve psikolojik sorular tespit etmek amac yla gerçeklefltirdi imiz çal flmam zda, gebeleri fiziksel bulgular hafif ve orta düzeyde seyretti i ve e çok reflü, kas k/s rt/bacak/bafl a r s, dudak kurumas ve uyku bozukluklar yaflad klar alafl lm flt r. Psikolojik sorular geellikle orta düzeyde olup, e çok ca s k t s, gergilik-siirlilik, kabus görme ve daha duygusal olma hallerii deeyimledikleri tespit edilmifltir. Gebelerde e fazla gerilim yarata durumlar "Bebe imi sa l düflüme", "Hastaede e kadar kalaca m düflüme" ve "Ailemde uzak kalma" olmufltur. Yaflaa psikolojik bulgular, yaflla, obstetrik özelliklerle ve fiziksel bulgularla iliflkisi oldu u belirlemifltir. Yatak istirahat a ba l olarak görüle ve tespit etti imiz fiziksel ve psikolojik sorular, periatoloji ala da hizmet vere tüm hemflireler bilmeli ve öcü belirtilerie karfl uya k olmal d r. Periatoloji hemflirelerii riskli gebelikler ve yatak istirahat ya etkileri koular daki bilgilerii sürekli e itim programlar ile desteklemesi çok öemlidir. Ka ta dayal bilgiler ve uygulamalar her geçe gü de iflmekte ve geliflmektedir. Farkl seçeekleri içere hemflirelik yaklafl mlar a gereksiim duyulmaktad r. Riskli gebeleri evde izlemesi, gebelikleri sa l kl solamas da öemli bir koudur. Çükü yatak istirahatlar öemli bir k sm da evde geçmektedir. Periatoloji hemflirelerii evde bak m ifllevleri kousuda yetki olmas, gebelere e itim ve da flmal k vermesi yararl olacakt r. Bu amaç do rultusuda gebei evde bak m ile ilgili izlem ifllemlerii (prosedür) haz rlamas, gebei ve ailesii bilgiledirilmesi, telefola hasta izlemi yötemlerie yöelik programlar düzelemesi, ölemleri erke döemde plalamas ve uygulamas, yatak istirahat evde geçire riskli gebeleri güveli bir do uma ve sa l kl bir yeido aa kavuflturacak ça dafl hemflirelik bak m yerie getirilmesi aç s da öem kazam flt r. Kayaklar 1. Oskay, Ü.Y. Hastaede yatak istirahatideki yüksek riskli gebelerde ortaya ç ka sorular giderilmeside hemflirei rolüü belirlemesi..ü.s.b.e. Hemflirelik Aabilim Dal doktora tezi, stabul, 1. (Da. A. Coflku).. Ergeeli MH, Duruka T. Riskli Gebe zlemi ve Do umu. I: Kifliflçi H ve ark. (Ed.). Temel Kad Hastal klar ve Do- um Bilgisi. Akara, Güefl Kitabevi; 1; p: Oskay ÜY, fiahi NH. Hastaede yatak istirahatideki yüksek riskli gebelerde ortaya ç ka stresörler. Hemflirelik Forumu Dergisi ; : -.. Gilbert ES, Harmo JS. Yüksek Riskli Gebelik ve Do um El Kitab. Çev. Ed. L.Taflk. Akara, Palme Yay c l k; ; Coflku A. Yüksek riskli gebeleri ta lamas da hemflirei sorumluluklar. Hemflirelik Bültei ; : 1-.. Maloi JA, Alexader GR, Schluchter MD, Shah DM. Atepartum bed rest: Materal weight chage ad ifat birth weight. Biol Res Nurs ; 5: 1-1.

11 Periatoloji Dergisi Cilt: 1, Say : /Hazira 5. Maloi JA, Cohe AW, Kae JH. Prescriptio of activity restrictio to treat high-risk pregacies. J Wome Health 1; : Ar sa K. Propedötik Kad -Do um. stabul, Nobel T p Kitapevleri; 1; -.. Maloi JA, Chage, B, Zhag C, Cohe AW, Betts D. Physical ad psychosocial side effects of atepartum hospital bed-rest. Nurs Res 1; : McCai GC, Deatrick JA. The experiece of high-risk pregacy. J Obstet Gyecol Neo Nurs 1; : 1-.. Gupto A, Heama M, Ashcroft T. Bed rest from the perspective of the high-risk pregat woma. J Obstet Gyecol Neo Nurs 1; : -.. Maloi JA, Breziski-Tomasi JE, Johso LA. Atepartum bed rest: effect upo the family. J Obstet Gyecol Neo Nurs 1; : Heama M, Gupto A. Perceptios of bed rest by wome with high-risk pregacies: A compariso betwee home ad hospital. Birth 1; 5: Marti-Arafeh JM, Watso CL, Baird SM. Promotig familycetered care i high risk pregacy. J Periat Neoatal Nurs 1; 1: -.. Schroeder CA. Wome s experiece of bed rest i high-risk pregacy. Image J Nurs Sch 1; : Maloi JA. Bed-rest ad high-risk pregacy. Differetiatig the effects of diagosis, settig ad treatmet. Nurs Cli North Am 1; 1: Sachar RK, Verma J, Sigh A, Sigh WP, Soi RK, Sehgal R. Relatioship betwee materal rest durig pregacy ad birth weight. Idia J Mater Child Health ; : -5.