İSTANBUL İLİNDE 1-6 YAŞ GRUBUNDA HEPATİT A NIN SEROPREVALANSI VE HEPATİT B NİN AŞI SONRASI SEROKONVERSİYONU

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "İSTANBUL İLİNDE 1-6 YAŞ GRUBUNDA HEPATİT A NIN SEROPREVALANSI VE HEPATİT B NİN AŞI SONRASI SEROKONVERSİYONU"

Transkript

1 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI İSTANBUL BAKIRKÖY KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ İSTANBUL İLİNDE 1-6 YAŞ GRUBUNDA HEPATİT A NIN SEROPREVALANSI VE HEPATİT B NİN AŞI SONRASI SEROKONVERSİYONU Dr. Erdem TOPAL (Uzmanlık tezi) Tez Danışmanı: Uzman Dr. Nevin HATİPOĞLU Klinik Şefi Dr. Rengin ŞİRANECİ İSTANBUL 2008

2 TEŞEKKÜR Hastanemiz Başhekimi Sayın Klinik Şefi Dr. Rengin Şiraneci ye; Tüm uzmanlık eğitimim süresince her türlü yardım ve desteğini esirgemeyen ve engin tecrübelerinden yararlanma fırsatı bulduğum Sayın Klinik Şeflerimiz Dr. Rengin Şiraneci, Dr. Gönül Aydoğan, Dr.Sultan Kavuncuoğlu ve Dr. Erdal Adal a; Bilgi ve deneyimlerini benimle paylaşan ve tezimin hazırlanmasının her aşamasında emek haracayan tez danışmanım Sayın Uz.Dr. Nevin Hatipoğlu na; Eğitimim boyunca bilgisinden yararlandığım Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniğinin değerli klinik şef yardımcıları ve uzman doktorlarına; Çocuk Kliniğinde birlikte çalışmaktan mutluluk duyduğum asistan doktor arkadaşlarıma ; Sonsuz Teşekkürler. 1

3 İÇİNDEKİLER BÖLÜM I TEŞEKKÜR...1 İÇİNDEKİLER 2 TABLO VE ŞEKİL İÇERİĞİ 4 KISALTMALAR.5 ÖZET 7 Sayfa BÖLÜM II GİRİŞ VE AMAÇ...9 GENEL BİLGİLER.13 II.A. Hepatit A Virüs Enfeksiyonu.. 13 II.A.1. Epidemiyoloji 13 II.A.2. Hepatit A Virüsünün Özelikleri...14 II.A.3. Bulaş Yolları II.A.4. Patogenez..16 II.A.5. Klinik 18 II.A.5.a. İnkübasyon Peryodu 18 II.A.5.b. Klinik Seyir.18 II.A.6. Tanı 20 II.A.7. Tedavi 22 II.A.8. Korunma 23 II.A.8.a. Genel Önlemler...23 II.A.8.b. Özgül Korunma 23 II.A.9. Türkiyede Hepatit A Virüs Epidemiyolojisi...27 II.B. Hepatit B Virüs Enfeksiyonu...28 II.B.1. Tarihçesi.28 II.B.2. Hepatit B Virüsünün Yapısı...29 II.B.3. Viral Genom II.B.4. Patogenez...31 II.B.5. Epidemiyoloji II.B.6. Bulaş Yolları II.B.7. Hepatit B Enfeksiyonun Prevalansı

4 II.B.8. Seroloji ve Tanı. 36 II.B.9. Klinik Seyir 40 II.B.10. Kronik B Hepatitinde Tedavi...44 II.B.11. Korunma...44 II.B.11.a. Genel Korunma Önlemleri.45 II.B.11.b. Özgül Korunma.45 BÖLÜM III MATERYAL VE METOD. 53 III.A. Araştırmanın Kapsamı...53 III.B. Evren ve Örneklem...53 III.C. Araştırmanın Uygulanması..53 III.D. Laboratuar Çalışması...54 III.E. İstatistiksel İnceleme 54 BÖLÜM IV BULGULAR 55 BÖLÜM V TARTIŞMA.63 SONUÇ...68 BÖLÜM VI KAYNAKLAR

5 Tablolar: TABLO VE ŞEKİL İÇERİĞİ LİSTESİ Sayfa Tablo I : Hepatit B virüsünün serolojik parametrelerinde akış diagramı.39 Tablo II : Hepatit B virüs enfeksiyonun doğal seyri..43 Tablo III : Hepatit B virüs enfeksiyonu için temas sonrası profilaksi...47 Tablo IV : Çalışmaya alınan olguların demografik özellikleri...55 Tablo V : Çalışmaya alınan olguların Anti-HBs titreleri...56 Tablo VI : Olguların HBsAg, Anti-HBs ve Anti-HAV IgG ye göre dağılımı.57 Tablo VII: Olguların Hepatit B aşısı Hepatit A aşısı; Hepatit B virüs ve Hepatit A virüs ile temas dağılımı.58 Tablo VIII: Anti-HAV IgG durumuna göre demografik özelliklerin dağılımı...59 Tablo IX : Olguların Hepatit A aşısı durumuna göre demografik özelliklerin değerlendirilmesi.59 Tablo X : Olguların Hepatit B aşısı durumuna göre demografik özelliklerin değerlendirilmesi.60 Tablo XI : Olguların Hepatit B aşısı ve anti-hbs titresine göre dağılımı 60 Tablo XII : Anti-HBs titrelerinin sınıflandırılmasına göre demografik özelliklerin dağılımı...61 Tablo XIII: Sağlık Bakanlığı nın uyguladığı Hepatit B aşısıyla ilgili yapılan çalışmalarda bildirilen sonuçlar 67 Şekiller: Şekil I : Çalışmaya alınan olguların cinsiyetlere göre dağılımı.55 Şekil II : Çalışmaya alınan olguların Anti-HBs titrelerine göre dağılımı...56 Şekil III : Olguların HBsAg, Anti-HBs ve Anti-HAV IgG ye göre dağılımı...57 Şekil IV : Olguların Hepatit B aşısı Hepatit A aşısı; Hepatit B ve Hepatit A ile temas dağılımı..58 Şekil V : Yaşlara göre anti-hbs titrelerinin dağılımı...61 Şekil VI : Cinsiyetlere göre anti-hbs titrelerinin dağılımı

6 KISALTMALAR AIDS: ALT: AST: ALP: Anti-HAV Ig M: Anti-HAV Ig G: Anti-HBs: Anti-HBe: Anti-HBc Ig M: Anti-HBc Ig G: EBV: CMV: DNA: DSÖ: EIA: ELISA: FDA: GATA: GGT: HAA: HAV: HBV: HBV DNA: HBsAg: HBcAg: HBeAg: HCC: HBIG: HIV : HSV: IL-1: Edinsel immün yetersizlik sendromu Alanin aminotransferaz Aspartat aminotransferaz Alkalen fosfataz Hepatit A virüs İmmünglobülin M antikoru Hepatit A virüs İmmünglobülin G antikoru Hepatit B virüs yüzey antikoru Hepatit B virüs e antikoru Hepatit B virüs core İmmünglobülin M antikoru Hepatit B virüs core İmmünglobülin G antikoru Epstein-Barr Virüs Sitomegalovirüs Deoksiribonükleik asit Dünya Sağlık Örgütü Enzyme İmmuno Assay Enzym-linked İmmunosorbent Assay Food and Drug Administration Gülhane Askeri Tıp Akademisi Gamma glutamil transferaz Hepatit associated antijen Hepatit A virüs Hepatit B virüs Hepatit B virüs DNA Hepatit B yüzey antijeni Hepatit B core antijeni Hepatit B yüzey antijeni Hepatoselüler karsinom Hepatit B immünoglobülin Human Immunodeficiency Virus Herpes Simplex Virüs İnterlökin-1 5

7 IL-6: IRES: MHC: NK: ORF: PCR: RIA: RNA: TNF-Gama: TNF-alfa : TSK: VP1,2.: İnterlökin-6 İnternal Ribozomal Entery Side Major histokompatibilite kompleksi Doğal katil hücreler Open Reading Frame Polimeraz zincir reaksiyonu Radio İmmuno Assay Ribonükleik asit Tümör Nekroz Faktör Gamma Tümör Nekroz Faktör Alfa Türk Silahlı Kuvvetleri Viral protein 1,2 6

8 ÖZET Amaç: Bu çalışmada; İstanbul ilinde okul öncesi 1-6 yaş grubunda Hepatit A virüsünün prevalansı ve Sağlık Bakanlığı nın ulusal aşı programı kapsamında yenidoğan döneminden itibaren uygulamış olduğu hepatit B aşısını yaptırma oranı ve aşı sonrası gelişen immünizasyonun yıllar içerisindeki seyrinin değerlendirilmesi amaçlandı. Materyal ve Metod: Bu araştırmanın T.C. Sağlık Bakanlığı İstanbul Bakırköy Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi çocuk polikliniğine Mayıs 2008 ile Temmuz 2008 tarihleri arasında başvuran 1-6 yaş arası daha önce herhangi bir hastalık geçirme veya hastaneye yatma öyküsü olmayan 319 sağlıklı çocuk üzerinden yapıldı. Ailelerin onayı alındıktan sonra çalışmaya alınan çocuklardan alınan 3-4 cc lik venöz kan örneği hastanemiz bakteriyoloji laboratuarına gönderilip makro ELİSA kiti kulanılarak hepatit A ve hepatit B seromarkırları çalışıldı. Çalışmada elde edilen bulgular değerlendirilirken, istatistiksel analizler için NCSS 2007&PASS 2008 Statistical Software (Utah, USA) programı kullanıldı. Çalışma verileri değerlendirilirken tanımlayıcı istatistiksel metodların (Ortalama, Standart sapma, frekans) yanısıra niteliksel verilerin karşılaştırılmasında çok gözlü düzende ve dört gözlü düzende Ki-Kare testi kullanıldı. Sonuçlar % 95 lik güven aralığında, anlamlılık p<0.05 düzeyinde değerlendirildi. Bulgular: Çalışmaya alınan çocukların 121 i (%37.9) kız, 198 i (%62.1) erkek olup ortalama yaşları 43.9+/-20.8 ay, çalışmaya alınan olguların 40 ında (%12.5) anti-hav IgG pozitifti ve olguların 11 i (%3.4) hepatit A aşısı yaptırmışlardı. Çalışmaya alınan olguların 10 u (%3.1) hepatit B aşısını yaptırmadıkları görüldü. Aşı yaptıranların 33 ünde (%10.7) yeterli antikor cevabı geliştirmedikleri tespit edildi. Anti-HBs titrelerine göre <10, , >100 ve olgular <2 yaş, 2-4 yaş ve 4-6 yaş şeklinde gruplandırılarak incelemeye alındı. Antikor titreleri açısından <2 yaş altında anti-hbs >100 olan 68 olgu (%41) varken, 4-6 yaş grubunda anti- HBs >100 olan 53 olgu (%31.9) tespit edildi ve aşı sonrası yıllar geçtikçe yaş ile anti- HBs titreleri arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki olduğu görüldü (p<0.01). Çalışmamızda sadece 1 olguda (%0.3) HBs Ag tespit edildi. Sonuç: Yaptığımız çalışmada hepatit A prevalansı ülkemizin doğu ve güneydoğu illerine göre düşük bulunsa da halen gelişmiş ülkelerin seroprevalansına göre yüksek seyretmektedir. Bunu önlemek için ülkenin sosyoekonomik şartlarının düzeltilmesi hijyenik koşuların sağlanılması ve toplumun bilinçlendirilmesi gerekmektedir. 7

9 Sağlık Bakanlığı nın yenidoğan döneminde başlayarak yaptığı hepatit B aşısı yüksek oranda koruyuculuk sağlamakta ve yaptığımız çalışmada aşı yaptırma oranı %96.9 ve seroproteksiyon %89.3 olarak tespit edilmiştir. Çalışmamızda da görülmüştür ki HBV enfeksiyonunu önlemede aşının önemi çok büyüktür ve hepatit B aşısı yüksek oranda seropozitiflik sağlamaktadır. 8

10 BÖLÜM II GİRİŞ VE AMAÇ Viral hepatitler hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde büyük bir sağlık sorunudur. Günümüzde en az beş tane patojenik hepatotropik virüs tanımlanmıştır. Bunlar hepatit A, B, C, D ve E virüsleridir. Bir çok diğer virüslerde hepatite yol açabilir ve sıklıkla sistemik hastalığın bir komponeneti olarak kendini gösterirler. Hepatite neden olan diğer virüsler herpes simplex virüs (HSV), sitomegalovirüs (CMV), Epstain-Barr virüs (EBV), varisella-zoster virüs, HIV (Human Immunodeficiency Virus), rubella, adenovirüs, enterovirüs, parvovirüs B19 ve arbovirüsdür (1). Hepatotrop virüsler klinik olarak benzer hastalık tablosuna neden olan heterojen bir enfeksiyon ajan gurubudurlar. Yaptıkları klinik tablo çocuk yaşlarda ya görülmez ya da hafif geçer. Morbiditeleri nadir bir durum olan akut karaciğer yetmezliği ile bağlantılıdır (1). Hepatit A Virüsü (HAV) Viral hepatit nedenlerinin başında gelir ve tüm dünyada endemik olarak görülmektedir. Hepatit A virüs (HAV) enfeksiyonu, picornaviridae ailesi üyesi olan HAV ın neden olduğu akut bir enfeksiyondur (2,3). HAV, enterik yolla bulaşan bir hastalık etkeni olup bütün dünyada görülmektedir. Sosyoekonomik düzeyi düşük bölgelerde yaşayan çocukların %90 ından fazlası, gelişmekte olan ülkelerde ise genç erişkinlerin %90 ı HAV enfeksiyonunu geçirmiştir. Gelişmiş ülkelerde ise 15 yaşına kadar olan çocukların % 10 unun enfeksiyon etkeni ile karşılaştığını gösteren çalışmalar mevcuttur. Bazı gelişmiş ülkelerde ise genç erişkinler HAV ile hiç karşılaşmamıştır (4,5). HAV ın en önemli konağı insan kabul edilmekte ve hedef kitlesi öncelikle çocuklardır. HAV enfeksiyonu için 10 yaşına kadar %80 ve üzeri seroprevalans yüksek endemi, 25 yaşına kadar %80 ve üzeri seroprevalans orta endemi ve 50 yaşından sonra %80 ve üzeri seroprevalans düşük endemi kuşağı, %80 nin altındaki seroprevalans çok düşük endemi bölgeleri olarak kabul edilmektedir (4,6). Ancak bu bölgeler ülke içinde dahi çok büyük farklılıklar gösterebilmektedir. Bu farklılığın ve bütün dünyadaki yaygınlığının sebebi; fekal-oral yolla bulaşan HAV enfeksiyonu epidemiyolojisinde, alt yapının, temiz suya ulaşımının, bireysel hijyen 9

11 özeliklerinin, sosyokültürel ve ekonomik faktörlerin etkin rol oynaması gösterilebilir (6). Türkiye HAV enfeksiyonu açısında orta endemik bölge olarak gösterilmektedir (7). Türkiye de hepatit A ile ilgili çalışmaların tamamına yakını lokal seroprevalans çalışmalarıdır. Seroprevalans yaşa, araştırmanın yapıldığı bölgeye ve sosyoekonomik durumuna göre değişiklikler göstermektedir (8). Türkiye de yapılan bazı çalışmalarda HAV seropozitifliği; Ankara da 6-14 yaş grubunda %43.7 (9), Ege bölgesinde 7-10 yaş grubunda %56.5 (10), Bursa da 6-9 yaş grubunda %36, yaş grubunda %62 (11), Elazığ bölgesinde 6 yaş seroprevalansı %72.5 (12), Edirne de 6-10 yaş grubunda %25, yaş grubunda %37.3 (7), Konya da kırsal alanda %67.8 kentsel alanda ise %25.8 (13), Adana da yaş grubunda %49.8 (14), İstanbul da 2-14 yaş grubunda %33.3 (15) olarak tespit edilmiştir. HAV enfeksiyonunun çocuklarda semptomsuz geçirilmesi veya hekime başvurmayı düşündürmeyecek şekilde hafif ateş, halsizlik, yorgunluk, iştahsızlık gibi özellik göstermeyen belirtilerin varlığı nedeniyle, vakaların tespit edilmesi ve tanısı güçtür. Ayrıca hastalık bildiriminde yetersizlikler nedeniyle insidansı tam olarak belirlenememektedir. Türkiye de çocukluk çağı hepatitlerin nedenine bakıldığında %26 ile %87.5 inin HAV a bağlı olduğu belirtilmiştir (15,16). HAV enfeksiyonunda yaşla birlikte semptomlar artar. 5 yaş altı çocukların %90 ından fazlasında tamamen semptomsuz geçirilirken erişkin yaşlarda %70-80 semptomatik ve ikterli seyir gösterir. Fulminan seyir 14 yaşın altında %0.1 olmasına karşın 40 yaşın üzerinde %1.1- %4.4 olarak belirtilmiştir (5,17). Hepatit B Virüsü (HBV) Dünya genelinde hepatit B virüsü (HBV), insanlarda karaciğerin kronik enfeksiyonuna sebep olan hepatit virüsleri içerisinde en sık görülenidir. İlk defa 1965 yılında tanımlanmasından sonra insanlığın en önemli hastalıkları arasına girmiştir. Kronik hepatit B virüsü (HBV ) enfeksiyonu bütün dünyada yaygın olarak görülmekte ve ölüme yol açan ilk 10 hastalıktan bir tanesidir. Dünya populasyonunun yaklaşık üçte biri HBV nin serolojik bulgularını taşımaktadır (18). Hepatit B, sirozun ve hepatoselüler karsinomanın primer nedenidir. Kronik HBV enfeksiyonu olanlarda karaciğer sirozu ve karaciğer kanseri gelişme riski artmaktadır. Her yıl yaklaşık bir milyon kişi bu komplikasyonlar nedeniyle yaşamını yitirmektedir (19). 10

12 Hepatit B tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de sık görülen enfeksiyon hastalıklarındandır (20). Türkiye nüfusunun genel olarak %5-10 unun HBV enfeksiyonu taşıyıcısı olduğu kabul edilmektedir (21). HBV ile mücadelede en kolay, en ekonomik, en yaygın uygulanabilen yöntem HBV aşılarıdır ve 20 yıldan beri piyasada bulunmaktadır. Yeni hepatit B taşıyıcısı olguların oluşmasında önemli bir kaynak taşıyıcı gebe kadınlar olduğundan, hepatit B aşısı Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) nün önerisiyle 1991 yılından itibaren birçok ülkede her yenidoğan bebeğin aşılanması şeklinde genişletilmiş ve bağışıklama kapsamına alınmıştır. Türkiye de genişletilmiş bağışıklama kapsamı içerisinde 1998 yılından itibaren yenidoğanların rutin aşılama programına hepatit B aşısı da alınmıştır. Aynı şekilde risk altında bulunan sağlık çalışanlarının da rutin aşılanması önerilmektedir (22). HBV aşılaması ile ilgili yapılan çok sayıda çalışmanın sonuçlarına göre hem çocuklarda hemde erişkinlerde en iyi antikor yanıtı 0, 1 ve 6. aylarda birer doz aşı uygulamasında elde edilmektedir.günümüzde sıklıkla bu aşı şeması kulanılmaktadır. Bununla birlikte hızlı yanıt elde edilmesi istendiğinde; 0, 1, 2 ve 12. aylarda birer doz aşı şeklinde de uygulanabilmektedir (23). Gerçekten hem plazma kaynaklı hepatit B aşısı hem de rekombinant hepatit B aşısı çok iyi etkinlik ve güvenlik kaydına sahiptir. 20 yılı aşkın bir süredir yaygın olarak kullanılmaktadır. Son zamanlarda yayınlanan geniş çalışmaların sonuçları gösteriyor ki primer aşı uygulanıp yeterli antikor (anti-hbs) yanıtı oluşturanlarda aşının koruyuculuğu ek doz gerektirmeksizin en az 15 yıl sürmektedir. Aşı uygulanan sağlıklı kişilerin yaklaşık %85-90 ında yeterli antikor yanıtı oluşmaktadır (24). Hepatit B aşısının sağladığı bağışıklığın en az 15 yıl sürdüğüne dair bilgimiz mevcuttur. Ancak aşı ile sağlanan koruyuculuğun ne kadar süreceği net değildir (25,26). Aşı ile sağlanan antikor titreleri zamanla azalmakta ve bu azalma, koruyuculuğun bittiği anlamına gelmez ve immün bellek korunmayı sürdürmektedir (27) Hepatit B ye karşı oluşan hücresel immün yanıtı değerlendirmede kullanılabilecek bir laboratuar testi henüz mevcut değildir. Aşı yapılan kişilerde HBV enfeksiyonu gelişip gelişmediğini takip etmek güvenli ve sürekli kayıt tutulamaması nedeniyle oldukça zordur. Çünkü bağışık kişiler enfeksiyonu geçirseler dahi klinik hafif seyretmekte olup, taşıyıcılık çok nadirdir. Aşının yetersiz kaldığı bu olgularda sadece anti-hbc antikor pozitifliği bildirilmektedir (28). Primer aşı serisi uygulandıktan sonra yeterli antikor yanıtı (anti-hbs titresi >9m IU/mL ) oluşturamayan yaklaşık %2-15 arasında bir azınlık vardır (24,29). Aşıya yanıtsız bu olgular HBV enfeksiyonlarına karşı duyarlı kalırlar ve HBV enfeksiyonu sonrası 11

13 taşıyıcı olarak kalmaya meyillidirler (30). Bu çalışmadaki amacımız: 1. İstanbul İlinde 1-6 yaş grubunda hepatit A ve Hepatit B nin seroprevalansını saptamak, 2. Sağlık Bakanlığı nın uyguladığı Hepatit B aşı programına uyan çocuklarda aşı sonrası serokonversiyonu belirlemektir. 12

14 GENEL BİLGİLER II.A. HEPATİT A VİRÜS ENFEKSİYONU Viral hepatitler gelişmiş ülkelerde ve gelişmekte olan ülkelerde büyük bir sağlık problemidir. Günümüzde en az beş tane patojenik hepatotropik virüs tanımlanmıştır. Bunlar hepatit A, B, C, D ve E virüsleridir. Çok sayıda diğer virüslerde hepatite yol açabilir ve sıklıkla sistemik hastalığın bir komponeneti olarak kendini gösterirler. Hepatite neden olan diğer virüsler herpes simplex virüs (HSV), sitomegalovirüs (CMV), Epstain-Barr virüs (EBV), varisella-zoster virüs, HIV (Human Immunodeficiency Virus), rubella, adenovirüs, enterovirüs, parvovirüs B19 ve arbovirüsdür (1). Hepatit A virüsu Hipokrat zamanından beri bilinen picornaviridae ailesi üyesidir. Hepatit A virüs enfeksiyonu karaciğerin primer inflamatuar akut enfeksiyonudur. Virüs diğer dokuları enfekte edebilirse de klinik görünüm tamamen karaciğerin enflamasyonuna bağlıdır. Enfeksiyon asemptomatikten, fulminan hepatite kadar farklı akut hepatit formlarına sebep olabilirken, kronikleşme görülmemektedir (3,6). Bütün dünyadaki yaygınlığı sosyoekonomik durum ile yakından ilişkilidir. Hedef kitlesi diğer enterik virüslerde olduğu gibi öncelikle çocuklardır. Çocuklukta enfeksiyon genelde belirti vermeden geçirilmektedir. Gelişmiş ülkelerde anti HAV prevalansı yaşla paralel olarak artarken, gelişmekte olan ülkelerde anti HAV pozitifliği çocukluk çağından itibaren görülmeye başlamaktadır. Burada yaşam kalitesi, alt yapının gelişmişliği, kişisel hijyen gibi sosyokültürel ve ekonomik faktörler etkin rol oynamaktadır (4,5,6). II.A.1. EPİDEMİYOLOJİ Dünyanın çeşitli bölgelerinde hepatit A virüsünün seroepidemiyolojik çalışmaları yapılmaktadır. HAV enfeksiyonu gelişmekte olan ülkeler başta olmak üzere tüm dünyada yaygın olarak görülen bir enfeksiyondur. Hastalığın bildiriminin tam yapılamaması, anikterik ve asemptomatik enfeksiyonun fazla görülmesi nedeniyle insidansın tam olarak saptaması güçtür. HAV prevalansı yaş, sosyoekonomik durum ve gelişmişlik düzeyi ile paraleldir (6). Sosyoekonomik düzey düşüklüğü, kalabalık ortamlarda yaşama, anne-babanın eğitim düzeyinin düşüklüğü, kırsal kesimde bulunma ile paralel olarak HAV prevalansı artmaktadır (12,31). Bazı gruplar (çocuk bakım evlerinde kalanlar, temizlik işçileri, homoseksüel erkekler vb) HAV enfeksiyonu açısından yüksek risk taşımaktadırlar (5,32). 13

15 II.A.2. HEPATİT A VİRÜSÜNÜN ÖZELİKLERİ HAV picornaviridae ailesindendir. Picornaviridae; küçük, zarfsız, tek sarmallı RNA virüsleridir (33). Picornaviridae ailesi, Enterovirüs, Rhinovirüs, Apthovirüs ve Hepatovirüs genuslarını içerir. HAV ise Hepatovirüs genusu içerisinde yer alır (34). HAV, 1980 li yıllarda enterovirüs Tip 72 olarak sınıflandırılmış; ancak fiziksel ve kimyasal koşullara direnç durumu ve replikasyon özelliklerinin yanı sıra ve son yıllarda ayrıntılı olarak belirlenen genom yapısı, aynı aile içerisinde yalnız kendisinin yer aldığı yeni bir cinste sınıflandırılması gerektiğini ortaya çıkarmıştır (5). HAV düşük ph düzeylerinde stabildir. Oda ısısında ph 3 te üç saat kadar stabilitesi bozulmaz. Sıcaklığa diğer picornavirüslere göre daha fazla dayanıklıdır. Kaynatılma ile 5 dakikada inaktif duruma geçerken, 60 C de saatlik bekletme ile kısmi inaktivasyon gerçekleşir. Kurumuş halde oda ısısında haftalarca enfektivitesini sürdürür ve 20 C de yıllarca canlılığını muhafaza eder. HAV %20 lik dietiletere, kloroforma ve %50 lik triklortrifloretana dirençlidir. Otoklavda 121 C de 30 dakikada, mg/l konsantrasyondaki klorda 15 dakikada, yüksek formalin dilüsyonlarında (1/4000 oranında, 37 C de, 72 saat süresince veya %3 lük konsantrasyonda, 25 C de, 5 dakikada), ultraviyole ışınında (1.0 W, 0.9 cm derinlikte 60 saniye ve 60 C de), 3 mg/l iyot ve 30mg/L potasyum permanganat konsantrasyonlarında 5 dakikada inaktive olur (5,35). HAV yaklaşık nm çapında, lineer pozitif polariteli ve tek sarmallı RNA içeren, zarfsız bir virüstür. Dört farklı yapısal proteinden (VP1, VP2, VP3, VP4) oluşan altmış protomerlik kapsid içerisinde yer alır. Viral partiküller sferik, kapsomerleri kübik simetride dizilim gösterirler. Hepatit A virüs genomu tek sarmallı, pozitif polariteli, 7478 nükleotid uzunluğunda lineer RNA dan oluşur. HAV genomunda, genomun %10 kadarını kaplayan 5 noncoding bölgesi, kapsid proteinlerinin sentezi için P1, yapısal olmayan proteinlerin sentezi için P2 ve P3, tüm viral proteinlerin sentezini kodlayan bölge ve 3 noncoding bölgesi bulunur. Diğer picornavirüslerde olduğu gibi 5 ucu bir cap structure denilen başlık içermez. Bunun yerine 5 ucuna kovalent olarak bağlanan VPg olarak isimlendirilen küçük bir protein içerir. Bu protein içerisinde internal ribozomal entry (IRES) denilen ve translasyonu başlatan bir bölge bulunur. Translasyon ürünleri poliprotein prekürsörlerdeki bölgelere göre isimlendirilir (1A,1B, 1C, 2A gibi) (35). IRES teki nokta mutasyonlar viral protein sentezini, doku tropizmini, virülansı ve ısıya duyarlılık gibi bazı fenotipleri etkilemektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalarda IRES in sadece kendi başına translasyon verimliliğini etkilemediği, 14

16 bunun yanında kodlama yapan bölgelerin de etkili olduğu bildirilmiştir (36). 5 ucunun 735 inci nukleotidinden başlayan transkripsiyon sonucu prekürsör proteinler oluşur. Bunların proteazlarla kesilmesi sonucu P1 bölgesince kodlanan dört kapsid proteini ve P2 ve P3 bölgelerince kodlanan yapısal olmayan proteinler ortaya çıkar. Yapısal proteinler farklı şekil ve ağırlıklara sahiptir. Bunlar birbirleri ile bağ yaptıklarından, hepatit A virüsünün ayrıca özelliği olan ikosahedral görünümü verirler. Virüsün VP1, VP2, VP3 ve VP4 olmak üzere dört çeşit yapısal P1 proteini vardır ve bunlar altmış protomerlik kapsid proteinlerini oluşturur. VP1, VP2, VP3, VP4 sırasıyla 300, 222, 246 ve 23 aminoasitten oluşur. Yapısal proteinler üzerinde HAV a karşı gelişen ve virüs nötralizasyonunu sağlayan antikorların bağlandığı antijenik epitoplar bulunmaktadır. Yapısal olmayan proteinler virüsün replikasyonu sırasında çeşitli görevlerde yer alan enzimleri ve proteinleri kodlar (37). HAV konservatif bir virüs olup, antijenik olarak bir serotipinin bulunmasına karşılık dizilimde küçük sapmalar gösteren dördü (I, II, III, VII) insanlarda enfeksiyon oluşturabilen yedi genotipi vardır. HAV izolatlarının birbirinden genomik farklılığı genellikle %20 den daha azdır ve kapsid proteinlerinin aminoasit dizilimlerinde konservasyon çok daha fazladır (>%95). Bu nedenle antijenik farklılık gösteren hepatit A virüsü yoktur (3). İnsanlar hepatit A virüsünün en önemli konağıdır. Bununla birlikte insan dışı konakları da vardır. Deneysel olarak insanlardan marmosetlere ve daha sonra da şempanzelere virüsler verilerek enfeksiyon oluşturulmuştur. Şempanzelerde, gorillerde, orangutanlarda, şebeklerde ve diğer bazı maymun türlerinde HAV a karşı antikorlar tespit edilmiştir. Bu doğada enfeksiyon için bir konak olabileceğini gösterir. Ancak bu antikorlar düşük titrede olduğundan çapraz reaktif antikorları da yansıtabilir (5). Hepatit A virüsünün izolasyonu ilk kez 1950 yılında Henle tarafından kıyılmış civciv embriyosunda ve sonra civcivin amniyotik kavitesinde yapılmıştır. Daha sonra fetal maymun böbrek doku hücreleri, insan diploid akciğer hücre kültürlerinde üretilmiştir. Virüs, kültürlerde yavaş replike olduğu için tanıda hücre kültürlerinden izolasyonun önemi yoktur (3). II.A.3. BULAŞMA YOLLARI Genel olarak dört bulaşma yolu tespit edilmiştir (3,5,16). a. Kişiden Kişiye Geçiş HAV yüksek derecede bulaşıcıdır. Bulaş hemen daima kişiden kişiye fekal-oral yol ile temas sonucu olmaktadır (1). 15

17 b. Besinler ve Su Yoluyla Bulaş HAV kontamine olmuş yiyecekler, su ve endemik bölgelere seyahat etmek ile de bulaş söz konusudur (1). Gelişmekte olan ülkelerde kanalizasyon sistemlerinin yeterince düzenli olmaması ve su temininin hijyenik şekilde yapılamaması bu yolla bulaşmayı ön plana çıkarmaktadır. Kontamine su, pişmemiş yiyecekler veya piştikten sonra ellenen yiyecekler bulaştırıcıdır. Çiğ yada az pişmiş deniz ürünlerinin tüketimi enfeksiyon geçişinde önemli bir yoldur. Yine çiğ süt, pasta, çilek, hamburger, krema, spagetti, salata, portakal suyu gibi yiyecekler geçiş araçlarını teşkil eder. Kontamine sularda yüzmekle de geçiş mümkündür (38). c. Parenteral Yol ile Bulaş HAV çok nadiren de olsa kan transfüzyonu ile geçebileceği gösterilmiştir. Posttransfüzyon A hepatiti olguları hemofilililerde transfüzyon sonrası bildirilmiştir (39). Genel olarak HAV ın kanla; sarılığın başlamasından 25 gün, serolojik olarak saptanmasından itibaren gün bulaşıcı olduğu kabul edilmektedir. Ancak vireminin kısa sürmesi, kanda virüs konsantrasyonunun düşük olması, kronik taşıyıcılığın olmaması gibi nedenler bu yolla geçişi zorlaştırır (3). d. Prenatal Geçiş Annedeki enfeksiyon viremi döneminde ise plasentanın ayrılması sırasında anne kanındaki virüs fetal dolaşıma geçebilmekte veya bebek anne dışkısı ile temas sonucu enfeksiyonu alabilmektedir. Doğumda anneden geçen antikorlar bebeği ilk ayda koruyabilir (3). e. Diğer Geçiş Yolları Cinsel temas viremi döneminde ve HAV ın gaitada atıldığı dönemlerde hijyen kurallarına uyulmaması durumunda risk taşır. HAV tükürük ve nazofarengial sekresyonlardan izole edilmiş ve bu yolla bulaş da bildirilmiştir (40). II.A.4. PATOGENEZ Genellikle fekal-oral yolla yayılım yaptığı bilinen HAV mide asiditesine dayanıklı olduğu için replikasyonunu karaciğer ve barsaklarda gerçekleşir. Ancak maymunlarda yapılan çalışmalarda orofarinkste de virüsün replike olduğu gösterilmiştir. HAV hepatositlere özgül reseptörlere bağlanarak veya hücre içi replikasyon faktörlerine bağlı olarak girer. Virüs enfekte karaciğer hücreleri içinde hepatik sinüzoidler ve safra kanalikülleri aracılığı ile yayıldıktan sonra barsaklara geçer ve dışkı ile atılır (3,5). 16

18 Virüs iki-yedi haftalık bir inkübasyon dönemi geçirmektedir. Sarılık gelişiminden önce başlayan fekal virüs atılımı HAV alındıktan sonraki iki-üç haftada artar ve klinik semptomlar çıkmaya başladığında doruk noktaya ulaşmış olur. Genellikle hepatit doruk noktasına geldiğinde, gaitada virüs bulunmaz. HAV enfeksiyonu seyrinde az miktarda virüsün dolaşıma geçişi ile viremi ortaya çıkar. Vireminin paterni fekal virüs atılım paterniyle paralellik gösterir. Bu ilişki vireminin kaynağının büyük olasılıkla karaciğer olduğunun işaretidir. Histopatolojik incelemeler, lenf nodlarında, dalakta ve glomeruler bazal membranda da viral replikasyonun gerçekleştiğini göstermiştir. Viremi genellikle 3 hafta kadar devam eder, nadiren daha uzun sürebilir. Bu dönemde transfüzyon ile parenteral geçiş görülebilir (41). Hepatit semptomları genellikle HAV alındıktan dört hafta sonra gelişir, ancak bu süre iki ile yedi hafta arasında değişebilir. Primatlarda yapılan çalışmalarda, inokulüm miktarı arttığında inkübasyon süresinin kısaldığı gösterilmiştir (3). Hepatit A seyrinde karaciğerdeki histopatolojik bulgular diğer akut hepatitlere benzer şekilde hepatosellüler nekroz, sentrilobuler kolestaz ve periportal mononükleer hücre infiltrasyonu ile karakterizedir. Bu bulguların hiçbirisi hepatit A enfeksiyonu için tanı koydurucu değildir. Enfeksiyon sırasında ortaya çıkan hücre infiltrasyonu virüsün direkt sitopatik etkisiyle olmayıp, büyük olasılıkla bazı immünolojik mekanizmalarla meydana gelmektedir. Hepatosit nekrozundan hücresel immün yanıt sorumlu tutulmaktadır. Karaciğer hasarının erken döneminde natural killer ( NK) hücreleri daha sonra CD8+T lenfositler rol oynamaktadır. Hepatit A nın akut döneminde karaciğerde bulunan lenfositlerin büyük çoğunluğu CD8+T lenfositler iken, enfeksiyondan sonra çoğunluğu CD4+T lenfositler oluşturur. Hepatitin kimyasal bulgularının ortaya çıkmasıyla karaciğerde CD8+ hücrelerin artması aynı döneme denk gelmektedir (3). Hücresel immün yanıt hepatosit nekrozundan sorumlu tutulmakta iken, humoral immünitenin fonksiyonu daha çok koruyuculuk sağlamak şeklindedir. Hepatit A seyrinde dolaşımda immünkompleksler gösterilmiştir. Ancak karaciğer nekrozunun gerçekleştiği bölgelerde antikor ve kompleman komponentlerinin bulunmaması hastalığın gelişiminde humoral immünitenin etkin olmadığının kanıtı olarak kabul edilmektedir. Enfeksiyon sırasında IL-1, IL-6, TNF-alfa ve TNF-gama düzeylerinde artış olur. Diğer enflamatuar hücrelerin karaciğere gelmesine TNF-gama artışı neden olmaktadır. HAV interferonlara karşı duyarlıdır ve interferon düzeylerindeki yükselme virüsün ortadan kaldırılmasında etkilidir (3). 17

19 II.A.5. KLİNİK II.A.5.a. İnkübasyon Periyodu Hepatit A nın inkübasyon periyodu gün arasında değişmekle birlikte ortalama süre 28 gündür (42). II.A.5.b. Klinik Seyir Viral hepatit A enfeksiyonunun klinik seyri, tipik ve atipik olmak üzere iki grup altında incelenmektedir. Tipik hepatit A üç şekilde seyreder. 1. Belirtisiz Hepatit A: Tarama sırasında anti HAV pozitifliği ile tanı konulur. 2. Subklinik Hepatit A: Tarama sırasında anti HAV pozitifliği yanında, transaminaz değerlede artış da vardır. 3. Klinik Hepatit A: Hastalığın ciddiyet derecesini etkileyen en önemli faktör yaştır. Hastalık daha çok adolesan yaşlarda ve erşkin dönemde semptomatik olur. İkterik veya anikterik olabilir. Enfeksiyon akut ateşli bir hastalık olarak belirir. Buna iştahsızlık, bulantı, kusma ve sarılık eşlik eder. Hastalığın ortalama süresi 7-14 gündür. Diğer organ sistemleri de hastalık süresince etkilenebilir. Bölgesel lenf nodlarında ve dalakta büyüme görülebilir. Kemik iliği orta derecede hipoplastik olabilir ve aplastik anemi görülebilir. Akut pankreatit ve miyokardit bildirilmiş, çok nadir olmakla beraber dolaşan immün komplekslere bağlı olarak nefrit, artrit, vaskülit ve kryoglobülinemi görülebilir. Çocuklarda genelikle asemptomatik veya hafif bulgularla seyreder. İleri yaş grubunda semptomlar artar ve daha ağırdır (1). İnkübasyon periyodunu takiben prodromal dönem başlar. Şahıs hastalığın prodromal döneminde, klinik bulguların ortaya çıkmasından bir-iki hafta önce bulaştırıcıdır. Gaita ile atılan viral partiküller serum transaminazlarının yükseldiği döneme kadar devam eder ve bu dönemde çocukların çoğunun asemptomatik olduğu göz önüne alındığında toplum için ne denli bulaş kaynağı olabileceği anlaşılır. Sarılık başlangıcına kadar bir ile yedi gün nadiren daha uzun süre devam eden prodromal dönemde ateş, halsizlik, yorgunluk, iştahsızlık, miyalji, bulantı, kusma, kilo kaybı olur. Bazı hastalarda yağlı yiyecekler bulantı hissine neden olur ve sigaraya karşı isteksizlik duyulur. Hastaların sigaraya karşı tiksinti duymaları prodromal döneme ait spesifik bir bulgu olarak değerlendirilebilinir. Özellikle çocuk hastalarda ishal, öksürük, nezle, artralji görülebilir. Bu semptomlar genellikle hastaların doktora başvurmalarını gerektirecek veya işten alıkoyacak kadar ciddi değildir (16). Prodromal dönemin ardından idrar renginin koyulaşması ile başlayan ikterik dönem gelir. Hastalığın ilk spesifik bulgusu olan idrar rengindeki koyulaşmayı sıklıkla, soluk veya 18

20 kül rengi dışkı, skleraların, cilt ve mukozal membranların sararması takip eder (43). Olguların % inde hepatomegali saptanır. Karaciğer sert, kenarları düzenli ve bazen hassastır. Hastaların % 4-9 unda splenomegali ve lenfadenopati saptanır. Spider nevüs görülebilir ve genellikle konvelesan dönemde kaybolur. Kaşıntı kolestazın sık bir belirtisidir. Hastalığın başlangıcından iki-üç hafta sonra dışkı rengi normalleşir. Bu iyileşmenin iyi bir göstergesidir (5). Tipik akut viral hepatitli olgularda klinik iyileşme yaşa göre değişmekle beraber, belirtilerin ortaya çıkışından bir ile sekiz hafta kadar sonra olur. Biyokimyasal düzelme 3-16 hafta, histopatolojik iyileşme 6-18 hafta sonra olur. Hastaların tamamen iyileşmesi 6-12 ay sürebilir. Akut A hepatiti kronik karaciğer hastalığına sebep olmaz. Hepatit A seyrinde ekstrahepatik bulgular nadiren görülür. Ürtiker, kardiak tutulum, ensefalit, Guillain-Barre sendromu, kolesistit, akut pankreatit, interstisyel nefrit, aplastik veya hemolitik anemi, agranülositoz, trombositopenik purpura, pansitopeni, kriyoglobülinemi görülebilen klinik tablolardır (44). HAV enfeksiyonunda ortalama %7 civarında gözlenen atipik seyir üç şekilde tanımlanmıştır (45). a. Kolestatik Hepatit: Uzamış sarılık, ateş, kaşıntı, ishal ve kilo kaybı ile karakterizedir. Bazı hastalarda transaminaz düzeyleri normale doğru inerken uzun süren bir sarılık periyodu ortaya çıkar. Bilirubin düzeyleri mg/dl ye kadar yükselebilir. Alanin aminotransferaz (ALT) düzeyi genellikle 500 IU/L nin altındadır. Karaciğer biyopsisinde sentrilobuler kolestaz ve portal enflamasyon görülür. Kolestatik formun prognozu iyidir ve hastalar çoğunlukla iyileşirler. Kortikosteroidlerin kısa süreli uygulanmaları sonucu semptomlar azalır ve rezolüsyon hızlanır. Bu dönemdeki hastalar enfeksiyöz değildir (46). b. Alevlenen veya Uzamış Akut Hepatit A : Vakaların %3 ile %20 sinde, klinik semptom ve bulguların tekrar görülmesi ve karaciğer enflamasyonunun biyokimyasal bulgularının tekrar gelişmesiyle akut ataktan bir ile dört ay sonra ortaya çıkan yineleme şeklindedir. Enfeksiyöz oldukları kabul edilir. Olayda immün mekanizmalarının rol oynadığı düşünülmektedir. Ancak tüm vakaların kronik sekel bırakmaksızın, klinik ve biyokimyasal olarak bir yıl içinde iyileştiği gözlenmiştir (47). c. Fulminan Hepatit: Hepatit A nın ciddi bir komplikasyonudur ve karaciğer işlevlerinin birden ve ağır bir biçimde bozulması ya da karaciğer hücrelerinin yoğun nekrozunun bir belirtisidir (48). Nadir görülür. Klinik tablonun ağırlaşması hastalığın başlangıcından itibaren iki hafta içinde oluşursa fulminan hepatit, iki-sekiz hafta içinde 19

21 gelişirse subfulminan hepatit olarak tanımlanır. Fulminan hepatit klinikte sarılığın artışı, karaciğer fonksiyonlarında bozulma, kanama diyatezi, hepatik ensefalopati ve komanın gelişimiyle karakterizedir. Başlangıçta ani ateş yükselmesi görülebilir, karaciğer boyutlarında hızlı bir küçülme, protrombin zamanında uzama, bilirubin düzeyi yükselirken transaminaz düzeylerinde düşme gözlenir. Karaciğer fonksiyonlarının bozulması ile histolojik olarak, sadece retikulum çatısı ve portal yollar kalacak şekilde, karaciğer parankiminin tamamen ve ani destrüksiyonu olur. Nadiren portal yolların yakınındaki bir grup hepatosit sağlam kalır. Bunlar da rejenerasyona işaret eder. Çok az enflamatuar yanıt mevcuttur. Fulminan seyreden viral hepatitlerin % sinden HAV sorumludur. İleri yaş, karaciğerde önceden var olan hastalıklar önemli risk faktörleridir. Mortalite %50 kadardır (3,5). II.A.6. TANI Öykü, fizik muayene ve laboratuar bulguları ile konulur. Öykü ve fizik muayene bulguları, diğer akut viral hepatitlerden farklı değildir. Ancak salgın şeklinde ise tanı kolaylaşır. Genel olarak tipik akut viral hepatitli hastada normal ya da hafifçe düşmüş parçalı lökosit sayısı ve nispeten lenfositoz vardır. Lökosit sayısı /mm 3 ün üstünde ise hastalığın daha ciddi bir formu olabilir. Nadiren büyük atipik mononükleer hücreler görülebilir ama, bu total lenfosit sayısının %10 undan fazla değildir. Hemoglobin ve hematokrit değerleri normaldir. Ara sıra glukoz 6 fosfat dehidrojenaz enzimi eksikliği ile ilişkili hemolitik anemi oluşur. Nadiren agranülositoz, trombositopeni, pansitopeni ya da aplastik anemi görülebilir. Herhangi bir kanama komplikasyonu olmaksızın minör pıhtılaşma bozuklukları ve fibrinojen düzeyinde azalmalar ortaya çıkabilir. Pıhtılaşma faktörlerinde ileri derecede azalma olması fulminan hepatitin göstergesi olabilir (2,3,5). Akut viral hepatitli hastalarda serum bilirubinleri, aspartat aminotransferaz (AST), alanin aminotransferaz (ALT), alkalen fosfataz (ALP) ve gama glutamil transferaz (GGT) değerlerinde yükselmeler olur. Bu parametreler arasında akut viral hepatitle en uyumlu olanları AST ve ALT daki yükselmelerdir. Bu iki enzimin yüksek değerleri hepatoselüler hasarın kantitatif ve duyarlı birer göstergesidir. ALT ve AST yüksekliği hepatoselüler enflamasyonun ve akut viral hepatit seyrinde karaciğer zedelenmesinin en erken göstergesidir. ALT ve AST yükselmeleri bilirubin yükselmesinden öncedir. Hepatositlerde AST %80 oranında mitokondri, %20 oranında sitozol içinde bulunmaktadır. ALT ise sadece sitozolde bulunur. Hepatit A da ve diğer viral hepatitlerde enflamasyon genellikle plazma membranına yönelik olduğundan ve sitozolle sınırlı kaldığından ALT düzeyleri AST düzeylerinden daha 20

22 yüksek olmaktadır. AST/ALT oranı de Ritis oranı olarak adlandırılır ve HAV enfeksiyonunda birden küçüktür. Ancak 400 UI/L üzerindeki ALT değerleri akut viral hepatit için AST/ALT oranından daha ayırt edici bir değerdir. Çünkü böyle yüksek değerler toksik hepatit dışında, obsrüktif sarılık, kolanjit ve sirozda sık değildir. Transaminazlardaki artış genellikle prodromal dönemde başlar ve klinik belirtilerin başlamasından üç ile on gün sonra doruk düzeylere ulaşır. Serum ALT seviyeleri genellikle UI/L düzeylerindedir. ALP ve GGT orta derecede yüksektir. Yüksek seviyeleri genellikle hepatitle ilişkili kolestazı gösterir. Genel olarak ALP ve GGT düzeyleri normalin iki katını geçmez ancak özellikle kolestazın varlığı ve derecesini saptamakta yardımcı olurlar. Timidin kinaz HAV hepatitinde akut devrede artıp, iyileşme döneminde hızla düşer, bu enzim diğer viral hepatitlerde belirgin yükselme göstermez. Total serum bilirubin düzeyi genellikle 10 mg/dl nin altındadır, ancak bazı olgularda daha yüksek değerler saptanabilir. Doruk düzeye bir-iki haftada ulaşılır ve normal değerlere gelmesi genel olarak yavaştır. Çoğu olguda altı haftayı bulur. Serum albümini komplike olmamış akut hepatit A enfeksiyonlarında genellikle normaldir, nadiren düşüklük gösterir. Yarı ömrü iki gün olan ve karaciğerde sentezlenen, akut hepatitlerde belirgin azalma gösteren prealbümin tanısal amaçlı kullanılabilir. Protrombin zamanında aşırı uzamalar sık görülmez, varlığı ciddi bir sentez defektine işaret eder ve fulminan hepatit gelişiminin habercisi olabilir. Fulminan hepatitlerde faktör V belirgin şekilde düşer. Fibrinojen düzeyinde azalmalar olabilir ve glukoz düzeyinde oynamalar ve hipoglisemi görülebilir. Hepatit A enfeksiyonunun özgül tanısı ya virüs ya da antijenlerinin veya antikor yanıtı varlığının gösterilmesi ile konulur. Genel olarak HAV enfeksiyonunun tanısı HAV a karşı gelişen antikorlar aracılığı ile konulmaktadır. Akut hastalığın tanısında serumda anti- HAV IgM pozitifliği yeterlidir. Anti-HAV IgM ya devam eden veya yakın zamanda geçirilmiş bir enfeksiyonu gösterir. Pozitiflik semptomların başlangıç döneminde saptanır, dört ile sekiz hafta yüksek titrelerde seyreder ve genellikle altı ay içinde kaybolur. Bazı olgularda 12 aya kadar pozitiflik devam edebilir. Relaps hepatitli olgularda anti-hav IgM kaybolduktan sonra serumda tekrar ortaya çıkabilir. Anti-HAV IgA, IgM antikorları ile birlikte saptanır ve iki yıl içinde kaybolur. Anti-HAV IgG enfeksiyondan birkaç hafta sonra pozitifleşmeye başlar ve anti-hav IgM titresinin düşme eğilimine girmesi ile düzeyi artar. Genellikle ömür boyu pozitif kalır (43,49,50). Son zamanlarda tükürükte anti-hav IgG yi ölçebilen yeni bir Enzyme Immun Assay (EIA) testi geliştirilmiştir. Sensitivesi ve spesifitesinin %99 olduğu belirtilmektedir. Ayrıca bu test ile aşılamadan önce kişinin antikoru olup olmadığı, yapılan aşının immünite geliştirip geliştirmediğinin tespit edilebileceği ve invazif olmadığı için çocukların bile kolaylıkla kabul 21

23 edebileceği belirtilmiştir (51). Yine son yıllarda doğal enfeksiyon ile immünizasyon sonrası ortaya çıkan bağışıklığı ayırmada 3C proteinaza karşı antikorları saptayan Enzyme Linked Immuno Sorbent Assay (ELISA) testleri geliştirilmiştir. Bu protein doğal enfeksiyon sırasında tespit edilebilir (52). II.A.7. TEDAVİ HAV enfeksiyonu için spesifik, etkili bir tedavi yöntemi yoktur. Enfeksiyon kendi kendini sınırlayıcıdır. Hastalık belirtileri başladıktan sonra enfeksiyonun seyrini değiştirecek ilaç henüz mevcut değildir. Destek tedavisi yapılabilir. Hastaneye yatırılmaları genellikle gerekmez. Belirli aralıklarla çağrılarak izlenebilirler. Fulminan hepatit, koagülopati, ensefalopati gibi komplikasyonları bulunan, karın ağrısı ya da kusma ile birlikte inatçı bulantıları bulunan, bilirubin ya da transaminazları yüksek düzeyde bulunan hastalar hastaneye yatırılmalıdır (3,5). Klinik olarak değeri kanıtlanmamış olmakla beraber, hastalara akut dönemde yatak istirahatı önerilmektedir. Ancak genellikle mutlak yatak istirahatı şeklinde değildir. Aşırı bedensel aktivite göstermeden günlük gereksinimlerini karşılayabilirler. Özel bir diyeti yoktur. Ancak çoğu hastada yağlı gıdalar bulantı ve kusma hissi uyandırdığından bu gıdalara karşı kendiliğinden isteksizlik vardır. Diyette yeteri kadar protein ve kalori bulunmalıdır. Yağ, süt, yumurta kısıtlanmasına gerek olmadığı düşünülmektedir. Hastaların tolere edebileceği besinleri yemesine izin verilebilir. Ağızdan beslenemeyen hastalara intravenöz dengeli elektrolit ve glikoz içeren sıvılar verilebilir. Aşırı kusan hastalara anti-emetik olarak promethazine ya da metaclopromide verilebilir. Protrombin zamanı akut viral hepatitli hastalarda fulminan seyir sırasında yükselebilir. Üç gün üst üste K vitamini intramuskuler yolla verilebilir. Kolestaza bağlı ise protrombin zamanı kısalabilir. B ve C gibi vitamin preparatları vermenin yararı gösterilememiştir. Özellikle karaciğerde metabolize olan ilaçlar başta olmak üzere zorunlu haller dışında ilaç ve alkol alınmaması önerilmektedir. Kolestazlı, uzamış olgular dışında kortikosteroidlerin yararı gösterilememiştir. Virüse karşı geliştirilmiş bir anti-viral ajan hali hazırda bulunmamaktadır. Ursodeoxycholic asit kullanımının hastalığın seyrini etkilememesine rağmen, kolestatik belirtileri önemli ölçüde azalttığı belirtilmiştir (46,136). 22

24 II.A.8. KORUNMA II.A.8.a. Genel Önlemler Esas bulaş yolu fekal-oral yol olması nedeniyle hijyene dikkat edilmesi ve virüsün inaktive edilmesine yönelik tedbirler, hepatit A virüsünün bulaşmasını kontrol etmek için basit ve etkili yöntemlerdir. Virüsün yiyecek, su ve çevreyi kontamine etmesinin önlenmesi, el yıkama ve gıda ile uğraşan kişilerin kontrolü, hepatit A nın insandan insana aile içi, hastane içi ve toplumda yayılımını önlemede önemlidir. Virüsün inaktive edilmesi gıdaların pişirilmesi ve temas edilen yüzeylerin dezenfekte edilmesi ile sağlanır. Gıdaların bir dakika süreyle en az 85 derecede pişirilmesi etkili bir inaktivasyon yöntemidir. Kontamine yüzeylerin peracetic asit veya evlerde kullanılan beyazlatıcılarla (musluk suyu ile sodyum hipokloritin 1/100 dilüsyonu) dezenfeksiyonu, transmisyonu inhibe edebilir. İçme sularındaki klor konsantrasyonu hepatit A virüsünü inaktive etmede yeterlidir. El yıkama hepatit A enfeksiyonunun önlenmesinde en etkili yöntemdir. Hepatit A virüsü eller kuru olsa bile parmak uçlarında dört saate kadar yaşayabilir ve dokunulan yüzeylere bulaşabilir (3,5,6,35). Evde bakılan hepatit A hastasının izole edilmesi gerekmez, ancak sarılık geliştikten sonraki sekiz güne kadar yakın temastan kaçınılması uygun olabilir. Hastaya ait kişisel eşyaların kullanılmaması, hastanın kullandığı eşyaların temizliğinin sıcak su ve sabunla yapılması yeterlidir. Ancak kan ve gaita ile bulaşmış eşyalar, en az 5 dakika kaynatılmasının veya 30 dakika çamaşır suyunda (konsantrasyonu 1 mg/litre olacak şekilde) bekletilmesinin uygun olduğu görüşü hakimdir. Hastaneye yatırılan hastanın da özel izolasyon önlemlerine gerek görülmemektedir. Hastanın hijyen durumu yeterli ise normal servislerde kalmasında sakınca olmadığı, ortak tuvaleti kullanabileceği, aksi taktirde kendisine tahsis edilmiş tuvaleti kullanması gerekliliği düşünülmektedir. İshali olan ya da dışkısını tutamayan hastalar için personelin önlük ve eldiven kullanması önerilir. Eldiven giyilmesi el yıkama gerekliliğini ortadan kaldırmaz. Maske kullanılmasının gerekli olmadığı yönünde bilgiler mevcuttur (5). II.A.8.b. Özgül Koruma 1. Pasif bağışıklama Pasif bağışıklama için HAV a karşı immünite geliştirmiş kişilerden elde edilen immün serum globülin (ISG) kullanılabilir. Bugüne kadar immün serum globülin ile HIV, hepatit B, hepatit C ve diğer virüslerin geçişi gösterilememiştir. ISG ile hepatit A enfeksiyonu ya tamamen önlenebilir veya semptomları hafifletir. Temas sonrası uygulandığında virüsün ikincil intrahepatik yayılımını ve viremiyi engellediği gösterilmiştir. Böylece enfekte 23

25 hepatosit sayısı azalır. Temas öncesi veya hepatit A virüs enfeksiyonunun inkübasyon süresince verildiği zaman klinik olarak hastalığın ortaya çıkmasını önleyebilir. Erken inkübasyon periyodunda verildiğinde koruyuculuk oranı %80-90 dır (53). Temas öncesi İG profilaksi HAV aşısı bir yaşın altına uygulanmadığı için HAV endemisitesinin yüksek olduğu veya orta derecede olduğu ülkelere gidecek olan bir yaş altındaki bebeklere IG önerilir. Mevcut bilgilere göre ilk doz aşıdan sonra HAV a karşı korunmanın sağlanması için dört hafta süre geçmesi gerekmektedir. Bu nedenle aşıdan sonra dört hafta geçmeden korunma tam olamayacağı için yüksek endemisitesi olan bölgelere gidecek olan bir yaş ve üzerindeki kişilere aşı ile birlikte farklı anatomik bölgeye IG uygulanması gerekmektedir. Temas öncesi profilaksi için HAV dan korunmanın hedeflendiği süreye göre 0,02-0,06 ml/kg olarak değişir. Temas öncesi uygulanan 0,02 ml/kg IG üç aydan kısa süre ile, 0,06 ml/kg IG ise beş ay ve daha uzun süre ile koruyucudur. HAV ile temasdan en az bir ay önce tek doz hepatit A aşısı yapılmış kişilere IG yapılması gerekmez (54). Temas sonrası İG profilaksisi HAV ile temastan sonra geçen süre iki hafta veya daha az olduğunda her yaştaki temaslı için önerilen proflaksi 0,02 ml/kg IG uygulanmasıdır. Gelecekte de HAV ile temas olasılığı varsa ve temas eden bir yaş ve üzerinde ise 0,02 ml/kg IG ye ek olarak hepatit A aşısı önerilir (54). İmmün globüline karşı şidetli istenmeyen reaksiyon nadirdir. IgA eksikliği olanlarda tekraralayan IG uygulamalarından sonra anfilaksi rapor edilmiştir. Bu kişilere IG uygulanmamalıdır. Gebelik ve laktasyon IG kulanımı için kontrendikasyon değildir (54). IG uygulandıktan sonra canlı-attenüe aşıların uygulanması en az üç ay ertelenmelidir. IG kızamık, kabakulak, kızamıkçık aşılarından sonra en az iki hafta, su çiçeği aşısından sonra en az üç hafta uygulanmamalıdır. Canlı aşı uygulandıktan sonra iki veya üç hafta içinde IG verilirse canlı aşı IG verildikten en az üç ay sonra tekrarlanmalıdır. IG oral polio aşısı ve genelde inaktif aşılara immün yanıtı bozmaz (54). Hepatit A bulaşının engellenmesi için ISG uygulanması önerilenler: 1. Gelişmekte olan bölgelerde üç aydan daha kısa seyahat edenlere, 2. Hepatit A lı kişilerle aynı evi paylaşan ve seksüel ilişki kuranlara, 24

26 3. Kreş ve yuvalarda; personel bakıcı, çocuk altı değiştirenlere, 4. Okullarda salgın sırasında özellikle tuvalet temizleyenler dahil seronegatif kişilere, 5. Hastanelerde salgınlarda dışkı ve enfekte hastalarla temasta olan kişilere, 6. Hepatit A lı hastanın hazırladığı yiyeceği yiyenlere, temastan sonraki iki hafta içerisinde uygulanabilir (17). 2. Aktif Bağışıklama Enfeksiyöz virüsün veya onun komponentlerinin insana verilerek aktif immün cevabın uyarılması ile antikor üretimi oluşturulmaya çalışılır. Günümüze kadar inaktif, attenüe ve kombine olmak üzere 7 tip aşı geliştirilmiştir. a. İnaktif Hepatit A aşıları Bu aşılar 2-8 ºC de saklanmalı, dondurulmamalı, ışıktan korunmalı, dilüe edilmemeli ve diğer aşılarla aynı şırıngada verilmemelidir. Deltoid kasa intramuskuler olarak uygulanmalı ve yalnız kanama diyatezi olan hastalara subkutan verilmelidir. İntradermal uygulama sonucu cevap daha düşük olarak bulunmuştur (55). Hepatit A virüs aşısı aynı enjektörlerle ayrı yerlere enjekte edilmek şartı ile bütün aşılarla birlikte uygulanabilir. Aşılamaya başlanan aşı ile devam edilmesi önerilmektedir. İlk dozun hangisi olduğu bilinmiyorsa herhangi bir aşı ile devam edilebilinir. Hepatit A aşısının enjeksiyon yerinde hafif ağrı, kızarıklık, ateş dışında komplikasyonları yoktur. Aşı anneden geçen antikorlarla interaksiyon yapabileceği için iki yaşın altındakilere önerilmemektedir. Yapıldığı takdirde herhangi bir yan etkisi yoktur (56). Aşı 0, 6 veya 12. aylarda olmak üzere iki kez uygulanmaktadır. Koruyucu düzeyde antikor başlangıç dozundan iki hafta sonra gelişmeye başlar. Epidemi sırasında ikinci aşı 15. günde tekrarlanabilir. Çocuklarda yapılan çalışmalarda birinci aşıdan bir ay sonra immünitenin %99, rapelden sonra da %100 olduğu saptanmıştır. Aşının koruyucu antikor düzeyi 20 mlu/ml dir. İnaktif aşıların koruyuculuğunun 20 yıl kadar olduğu sanılmaktadır, ancak B hepatiti aşısında olduğu gibi yaşam boyu olacağı düşünülmektedir (57). Aşılama öncesi HAV antikor tayini çocuklar için genellikle önerilmemektedir. Enfeksiyonun erken çocukluk yaşlarında geçirildiği, HAV endemisitesinin yüksek olduğu bölgelerde ve 40 yaş üzerindeki kişilerde aşılama öncesi serolojik testlerin bakılması maliyet açısından önemlidir. Ayrıca aşılama serisi sonunda da serolojik test önerilmemektedir. İmmünkompromize hastalarda özellikle karaciğer hastalığı olanlarda aşılama sonrası antikor tayini yapılabilir. Eğer HAV antikoru yoksa bunlara bir aşı serisi daha uygulanmalıdır. HAV aşısının önerildiği risk grupları: 25

27 -Çocuk bakım evlerinde kalanlar ve çalışanlar, -Mental retarde hastaların bakıldığı merkezlerde kalanlar ve çalışanlar, -Askeri birlikler (gelişmiş ülkelerde), -Gelişmiş bir ülkeden gelişmekte olan bir ülkeye seyahat edenler. Aşının ilk dozu seyahate çıkmadan uygulanabilir. Uzun süreli korunma için ikinci doz 6-12 ay sonra yapılabilir. İlk dozdan sonra dört hafta süre geçmeden seyahat edecek olanlara 0.02 ml/kg ISG farklı bir anatomik bölgeye intramuskuler olarak uygulanabilir. -Gelişmiş bir ülkede hepatit A insidansının yüksek olduğu bölgelerde yaşayanlar, -Akut hepatit A lı hastalarla aynı evde yaşayanlar ve yakın teması olanlar, -Kronik karaciğer hastalığı olanlar ve sık kan transfüzyonu yapılanlar, -Temizlik işçileri, -Çok partnerli homoseksüel erkekler, -Parenteral ilaç alışkanlığı olanlar, -Gıda işlerinde çalışanlar, -Mahkumlardır (3,5,17). b. Attenue aşılar Hepatit A profilaksisinde attenüe aşılarla ilgili çalışmalar sürmektedir. Bu aşılar özellikle Çin de yaygın kullanım alanı bulmuştur. Yapılan bir çalışmada attenüe aşının tek doz kullanımı, immünite süresinin uzunluğu ve maliyetinin düşük olması nedeniyle üstünlüklerinin bulunduğu belirtilmiştir. Güvenli ve etkili HAV aşısının geliştirilmesi konak ve virüs arasındaki ilişkinin daha iyi anlaşılmasına bağlıdır (58). c. Kombine aşılar SmithKline Biologicals firması tarafından hepatit A ve hepatit B aşılarını içeren Twinrix adı altında kombine aşı çıkartılmıştır. Çeşitli ülkelerde yapılan çalışmalarda kombine veya tek tek A ve B aşılamasından sonra kombine aşının daha iyi tolere edilebildiği ve yüksek antikor oluşturduğu tespit edilmiştir (59,60). Türkiye de bulunan hepatit A aşıları 1. Havrix pediatrik enjektör (GlaxoSmithKline ) 2. Vaqta pediatrik flakon ve enjektör (Merck Sharp Dohme) 3. Havrix erişkin enjektör (GlaxoSmithKline) 4. Vaqta adult flakon ve enjektör (Merck Sharp Dohme) 5. Avaxim pediatrik enjektör (Sanofi Pasteur) 26

Uz. Dr. Ali ASAN. Şevket Yılmaz Eğitim ve Araştırma Hastanesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği

Uz. Dr. Ali ASAN. Şevket Yılmaz Eğitim ve Araştırma Hastanesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği Uz. Dr. Ali ASAN Şevket Yılmaz Eğitim ve Araştırma Hastanesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği 1 2 Tarihçe Enfeksiyöz A E Enterik geçiş Viral hepatit Serum NANB B D C Diğer HGV,TT

Detaylı

VİRAL HEPATİTLER. Dr. Selim Bozkurt. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı

VİRAL HEPATİTLER. Dr. Selim Bozkurt. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı VİRAL HEPATİTLER Dr. Selim Bozkurt Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı Sunum Planı Hepatit Hepatit A Hepatit B Hepatit C Mesleki Maruziyet Potansiyel olarak Hepatit

Detaylı

Prediktör Testler ve Sıradışı Serolojik Profiller. Dr. Dilara İnan Isparta

Prediktör Testler ve Sıradışı Serolojik Profiller. Dr. Dilara İnan Isparta Prediktör Testler ve Sıradışı Serolojik Profiller Dr. Dilara İnan 04.06.2016 Isparta Hepatit B yüzey antijeni (HBsAg) HBV yüzeyinde bulunan bir proteindir; RIA veya EIA ile saptanır Akut ve kronik HBV

Detaylı

Viral Hepatitler. Hepatit A Virus. Viral Hepatitler- Tarihsel Bakış. Hepatit Tipleri. Hepatit A Klinik Özellikler

Viral Hepatitler. Hepatit A Virus. Viral Hepatitler- Tarihsel Bakış. Hepatit Tipleri. Hepatit A Klinik Özellikler Viral Hepatitler- Tarihsel Bakış Viral Hepatitler İnfeksiyöz Viral hepatitler A NANB E Enterik yolla geçen Dr. Ömer Şentürk Serum B D C F, G, TTV,? diğerleri Parenteral yolla geçen Hepatit Tipleri A B

Detaylı

Akut ve Kronik Hepatit B Aktivasyonunun Ayrımı. Dr. Murat Kutlu Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi

Akut ve Kronik Hepatit B Aktivasyonunun Ayrımı. Dr. Murat Kutlu Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Akut ve Kronik Hepatit B Aktivasyonunun Ayrımı Dr. Murat Kutlu Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Akut Hepatit B ve Kronik Hepatit Aktivasyonunun Ayrımı Neden AHB ve KHB-A karışır? Neden AHB ve KHB-A

Detaylı

HEPATİT DELTA Klinik Özellikler, Tanı ve Tedavi. Prof. Dr. Mustafa Kemal ÇELEN Diyarbakır

HEPATİT DELTA Klinik Özellikler, Tanı ve Tedavi. Prof. Dr. Mustafa Kemal ÇELEN Diyarbakır HEPATİT DELTA Klinik Özellikler, Tanı ve Tedavi Prof. Dr. Mustafa Kemal ÇELEN Diyarbakır HDV 1700 nükleotidden oluşmaktadır Delta Ag S (22 kda) 195 aminoasit L (24 kda) 214 aminoasit Delta Ag ni 4 ayrı

Detaylı

Olgu Sunumu Dr. Işıl Deniz Alıravcı Ordu Üniversitesi Eğitim Ve Araştırma Hastanesi

Olgu Sunumu Dr. Işıl Deniz Alıravcı Ordu Üniversitesi Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Olgu Sunumu Dr. Işıl Deniz Alıravcı Ordu Üniversitesi Eğitim Ve Araştırma Hastanesi 03.05.2016 OLGU 38 yaşında evli kadın hasta İki haftadır olan bulantı, kusma, kaşıntı, halsizlik, ciltte ve gözlerde

Detaylı

SAĞLIK ÇALIŞANLARININ ENFEKSİYON RİSKLERİ

SAĞLIK ÇALIŞANLARININ ENFEKSİYON RİSKLERİ SAĞLIK ÇALIŞANLARININ ENFEKSİYON RİSKLERİ Sağlık hizmeti veren, Doktor Ebe Hemşire Diş hekimi Hemşirelik öğrencileri, risk altındadır Bu personelin enfeksiyon açısından izlemi personel sağlığı ve hastane

Detaylı

Karaciğer laboratuvar. bulguları. Prof.Dr.Abdullah.Abdullah SONSUZ Gastroenteroloji Bilim Dalı. 5.Yarıyıl

Karaciğer laboratuvar. bulguları. Prof.Dr.Abdullah.Abdullah SONSUZ Gastroenteroloji Bilim Dalı. 5.Yarıyıl Karaciğer ve safra yolu hastalıklar klarında laboratuvar bulguları Prof.Dr.Abdullah.Abdullah SONSUZ Gastroenteroloji Bilim Dalı 5.Yarıyıl 2006-2007 2007 eğitim e yılıy Karaciğer ve safra yolu hastalıklarında

Detaylı

VİRAL HEPATİTLER 5. Sınıf Entegre Ders. Prof. Dr. Fadıl VARDAR Prof. Dr. Sema AYDOĞDU

VİRAL HEPATİTLER 5. Sınıf Entegre Ders. Prof. Dr. Fadıl VARDAR Prof. Dr. Sema AYDOĞDU VİRAL HEPATİTLER 5. Sınıf Entegre Ders Prof. Dr. Fadıl VARDAR Prof. Dr. Sema AYDOĞDU Kronik Viral Hepatitler Sporadik Enfeksiyon ENDER HBV HCV HDV Ulusal Aşılama Programı Erişkinlerin Sorunu HFV, HGV,

Detaylı

GASTROENTERİT YAPAN VİRUSLAR VE ENFEKSİYON OLUŞTURMA MEKANİZMALARI

GASTROENTERİT YAPAN VİRUSLAR VE ENFEKSİYON OLUŞTURMA MEKANİZMALARI GASTROENTERİT YAPAN VİRUSLAR VE ENFEKSİYON OLUŞTURMA MEKANİZMALARI GASTROENTERİT YAPAN VİRÜSLER Viral gastroenteritler fekal oral yolla bulaşmaları nedeniyle, alt yapı yetersizliği bulunan gelişmekte olan

Detaylı

SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA BAĞIŞIKLAMA

SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA BAĞIŞIKLAMA SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA BAĞIŞIKLAMA DR. ALPAY AZAP Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD 23.09.2017 1 Türkiye deki hastaneler 23.09.2017 2 Türkiye deki sağlık

Detaylı

Hasta ve/veya enfekte materyal ile potansiyel teması olan tüm personel

Hasta ve/veya enfekte materyal ile potansiyel teması olan tüm personel L. Nilsun Altunal Hasta ve/veya enfekte materyal ile potansiyel teması olan tüm personel Doktor Hemşire Öğrenci Laboratuvar teknisyeni 112 acil sağlık hizmeti personeli Eczacı Temizlik personeli Tıbbi

Detaylı

TLERDE SEROLOJİK/MOLEK HANGİ İNCELEME?) SAPTANMASI

TLERDE SEROLOJİK/MOLEK HANGİ İNCELEME?) SAPTANMASI * VİRAL V HEPATİTLERDE TLERDE SEROLOJİK/MOLEK K/MOLEKÜLER LER TESTLER (NE ZAMANHANG HANGİ İNCELEME?) *VİRAL HEPATİTLERDE TLERDE İLAÇ DİRENCİNİN SAPTANMASI *DİAL ALİZ Z HASTALARININ HEPATİT T AÇISINDAN

Detaylı

Hazırlayan: Fadime Kaya Acıbadem Adana Hastanesi Enfeksiyon Kontrol Hemşiresi Hazırlanma Tarihi:

Hazırlayan: Fadime Kaya Acıbadem Adana Hastanesi Enfeksiyon Kontrol Hemşiresi Hazırlanma Tarihi: Hazırlayan: Fadime Kaya Acıbadem Adana Hastanesi Enfeksiyon Kontrol Hemşiresi Hazırlanma Tarihi: 30.06.2018 » İnfluenzanın Tanımı» İnfluenza Bulaş Türleri» İnfluenza Nasıl Bulaşır?» Konak Seçimi» Klinik

Detaylı

Hepatit B ile Yaşamak

Hepatit B ile Yaşamak Hepatit B ile Yaşamak NEDİR? Hepatit B, karaciğerin iltihaplanmasına sebep olan, kan yolu ve cinsel ilişkiyle bulaşan bir virüs hastalığıdır. Zaman içerisinde karaciğer hasarlarına ve karaciğer kanseri

Detaylı

HEPATİT A MİKROBİYOLOJİ EPİDEMİYOLOJİ. Dr. Asım ÜLÇAY

HEPATİT A MİKROBİYOLOJİ EPİDEMİYOLOJİ. Dr. Asım ÜLÇAY HEPATİT A MİKROBİYOLOJİ EPİDEMİYOLOJİ Dr. Asım ÜLÇAY SUNUM PLANI Genel bilgi Mikrobiyoloji Genom yapısı Direnç-duyarlılık Risk faktörleri Epidemiyoloji HEPATİT A Primer hepatotrop virüsler Hepatit A virüs

Detaylı

Hepatit A:Gözden Geçirme

Hepatit A:Gözden Geçirme Hepatit A:Gözden Geçirme Doç.Dr.Funda Şimşek SB Okmeydanı EAH Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Hepatit Akademisi 2017-Bursa 27-32 nm çapında Sferik, zarfsız Picornaviridae ailesinden Hepatovirus

Detaylı

Hepatit Hastalığı Gebelikten Etkilenir mi?

Hepatit Hastalığı Gebelikten Etkilenir mi? GEBELİKTE HEPATİT Gebelik ve hepatit Gebelik ve hepatit iki ayrı durumu anlatır. Birincisi gebelik sırasında ortaya çıkan akut hepatit tablosu, ikincisi ise kronik hepatit hastasının gebe kalmasıdır. Her

Detaylı

SAĞLIK ÇALIŞANLARI MESLEKİ RİSKİ TALİMATI

SAĞLIK ÇALIŞANLARI MESLEKİ RİSKİ TALİMATI Dok No: ENF.TL.15 Yayın tarihi: NİSAN 2013 Rev.Tar/no: -/0 Sayfa No: 1 / 6 1.0 AMAÇ:Sağlık çalışanlarının iş yerinde karşılaştıkları tehlikeler ve meslek risklerine karşı korumak. 2.0 KAPSAM:Hastanede

Detaylı

Klinik Çalışanlarına Önerilen Sağlık Girişimleri

Klinik Çalışanlarına Önerilen Sağlık Girişimleri Klinik Çalışanlarına Önerilen Sağlık Girişimleri Sağlık kuruluşları hizmet, eğitim, araştırma faaliyetlerinin yürütüldüğü kompleks yapılardır. Bu nedenle, sağlık çalışanlarının iş yerinde karşılaştıkları

Detaylı

Prof. Dr. Haluk ERAKSOY İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı

Prof. Dr. Haluk ERAKSOY İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Haluk ERAKSOY İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı HCV İnfeksiyonu Akut hepatit C Kronik hepatit C HCV İnfeksiyonu Akut Viral

Detaylı

Travmalı hastaya müdahale eden sağlık çalışanları, hasta kanı ve diğer vücut salgıları ile çalışma ortamında karşılaşma riski bulunan diğer sağlık

Travmalı hastaya müdahale eden sağlık çalışanları, hasta kanı ve diğer vücut salgıları ile çalışma ortamında karşılaşma riski bulunan diğer sağlık Doç. Dr. Onur POLAT Travmalı hastaya müdahale eden sağlık çalışanları, hasta kanı ve diğer vücut salgıları ile çalışma ortamında karşılaşma riski bulunan diğer sağlık personeli gibi hastalardan bulaşabilecek

Detaylı

Akut Hepatit B ve Kronik Hepatit B Reaktivasyonu Ayrımı. Dr. Şafak Kaya SBÜ Gazi Yaşargil SUAM Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji

Akut Hepatit B ve Kronik Hepatit B Reaktivasyonu Ayrımı. Dr. Şafak Kaya SBÜ Gazi Yaşargil SUAM Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Akut Hepatit B ve Kronik Hepatit B Reaktivasyonu Ayrımı Dr. Şafak Kaya SBÜ Gazi Yaşargil SUAM Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji HBV Neden Önemli? Dünyada yaklaşık 400 milyon kişi HBV ile

Detaylı

Akut Hepatit C: Bir Olgu Sunumu. Uz.Dr.Sevil Sapmaz Karabağ İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Manisa

Akut Hepatit C: Bir Olgu Sunumu. Uz.Dr.Sevil Sapmaz Karabağ İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Manisa Akut Hepatit C: Bir Olgu Sunumu Uz.Dr.Sevil Sapmaz Karabağ İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Manisa Olgu 24 yaşında erkek hasta 6. sınıf tıp öğrencisi Ortopedi polikliniğine başvurmuş Rutin

Detaylı

Viral hepatitler. Dr. Hayati Demiraslan Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD

Viral hepatitler. Dr. Hayati Demiraslan Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Viral hepatitler Dr. Hayati Demiraslan Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Sunum planı Tanım Klinik tablolar Etkenler Bulaş ve korunma Karaciğer nedir? Görevi? Kanı temizler (metabolizma)

Detaylı

Gebelerde Rubella (Kızamıkçık) Yrd.Doç.Dr.Çiğdem Kader

Gebelerde Rubella (Kızamıkçık) Yrd.Doç.Dr.Çiğdem Kader Gebelerde Rubella (Kızamıkçık) Yrd.Doç.Dr.Çiğdem Kader OLGU 1 İkinci çocuğuna hamile 35 yaşında kadın gebeliğinin 6. haftasında beş yaşındaki kız çocuğunun rubella infeksiyonu geçirdiğini öğreniyor. Küçük

Detaylı

HEPATOTROPİK OLANLAR A, B, C, D, E, G F????? DİĞERLERİ HSV CMV EBV VZV HIV RUBELLA ADENOVİRÜS

HEPATOTROPİK OLANLAR A, B, C, D, E, G F????? DİĞERLERİ HSV CMV EBV VZV HIV RUBELLA ADENOVİRÜS HEPATOTROPİK OLANLAR A, B, C, D, E, G F????? DİĞERLERİ HSV CMV EBV VZV HIV RUBELLA ADENOVİRÜS.. HGV hariç (hafif hastalık veya hastalık yok) diğerleri benzer klinik tablo oluşturur. HBV DNA virüsü, diğerleri

Detaylı

Dünyada 350 milyonun üzerindeki hepatit B taşıyıcısının %50 sinden fazlasında infeksiyon perinatal yolla kazanılmıştır.

Dünyada 350 milyonun üzerindeki hepatit B taşıyıcısının %50 sinden fazlasında infeksiyon perinatal yolla kazanılmıştır. GİRİŞ Dünyada 350 milyonun üzerindeki hepatit B taşıyıcısının %50 sinden fazlasında infeksiyon perinatal yolla kazanılmıştır. HBeAg pozitif annelerden bebeğe bulaş oranı % 90 dır. Perinatal olarak kazanılan

Detaylı

BİRİNCİ BASAMAKTA PRİMER İMMÜN YETMEZLİK

BİRİNCİ BASAMAKTA PRİMER İMMÜN YETMEZLİK 1 AŞILAMADA AMAÇ Aşı ile korunulabilir hastalıkları engellemek Enfeksiyon kaynaklı mortaliteyi azaltmak Enfeksiyon kaynaklı morbiditeyi azaltmak HİÇBİR AŞININ HERKES İÇİN TAMAMEN ETKİN VE GÜVENİLİR OLMASI

Detaylı

Hepatit hastalığının farklı türleri mevcuttur ve bunlar Hepatit A, Hepatit B, Hepatit C, Hepatit D,

Hepatit hastalığının farklı türleri mevcuttur ve bunlar Hepatit A, Hepatit B, Hepatit C, Hepatit D, VİRAL HEPATİTLER VİRAL HEPATİTLER Çeşitli virüsler tarafından oluşturulur. Karaciğerin sistemik hastalıklarıdır. Asemptomatik,akut,kronik,öldürücü fulminan olabilir. Siroz ve karaciğer kanserine yol açabilir.

Detaylı

BASİLLİ DİZANTERİ (SHİGELLOZİS) (KANLI İSHAL)

BASİLLİ DİZANTERİ (SHİGELLOZİS) (KANLI İSHAL) BASİLLİ DİZANTERİ (SHİGELLOZİS) (KANLI İSHAL) TANIMI Shigella türü bakterilerde meydana gelen;karekteristik belirti ve bulguları olan,ilium ve kolonun akut enfeksiyonudur.basilli ve amipli dizanteri olmak

Detaylı

İmmünyetmezlikli Konakta Viral Enfeksiyonlar

İmmünyetmezlikli Konakta Viral Enfeksiyonlar İmmünyetmezlikli Konakta Viral Enfeksiyonlar Dr. Dilek Çolak 10 y, erkek hasta Olgu 1 Sistinozis Böbrek transplantasyonu Canlı akraba verici HLA 2 antijen uyumsuz 2 Olgu 1 Transplantasyon öncesi viral

Detaylı

HIV/AIDS ve Diğer Retrovirus İnfeksiyonları,laboratuvar tanısı ve epidemiyolojisi

HIV/AIDS ve Diğer Retrovirus İnfeksiyonları,laboratuvar tanısı ve epidemiyolojisi HIV/AIDS ve Diğer Retrovirus İnfeksiyonları,laboratuvar tanısı ve epidemiyolojisi Prof Dr Ali Ağaçfidan İstanbul Tıp Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı İnsan retrovirusları

Detaylı

İmmünkompromize Konakta Aşılama Rehberi. Uzm.Dr. Ebru DİK İzmir Bozyaka E.A.H

İmmünkompromize Konakta Aşılama Rehberi. Uzm.Dr. Ebru DİK İzmir Bozyaka E.A.H İmmünkompromize Konakta Aşılama Rehberi Uzm.Dr. Ebru DİK İzmir Bozyaka E.A.H 2013 IDSA İmmünkompromize Kişilerin Aşılanması İçin Klinik Uygulama Rehberi Bu rehber, immünkompromise hastaların ve onlarla

Detaylı

Hepatit B Virüs Testleri: Hepatit serolojisi, Hepatit markırları

Hepatit B Virüs Testleri: Hepatit serolojisi, Hepatit markırları HEPATİT B TESTLERİ Hepatit B Virüs Testleri: Hepatit serolojisi, Hepatit markırları Hepatit B virüs enfeksiyonu insandan insana kan, semen, vücut salgıları ile kolay bulaşan yaygın görülen ve ülkemizde

Detaylı

GEBELİK VE VİRAL HEPATİTLER. Uz. Dr. Funda Şimşek Okmeydanı Eğitim Hastanesi İnfeksiyon Hast. ve Kli. Mikr.Kliniği

GEBELİK VE VİRAL HEPATİTLER. Uz. Dr. Funda Şimşek Okmeydanı Eğitim Hastanesi İnfeksiyon Hast. ve Kli. Mikr.Kliniği GEBELİK VE VİRAL HEPATİTLER Uz. Dr. Funda Şimşek Okmeydanı Eğitim Hastanesi İnfeksiyon Hast. ve Kli. Mikr.Kliniği GEBELİK VE VİRAL HEPATİTLER Uz.Dr.Funda Şimşek SSK Okmeydanı Eğitim Hastanesi İnfeksiyon

Detaylı

Doç.Dr. Funda Şimşek. SBÜ Okmeydanı Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Doç.Dr. Funda Şimşek. SBÜ Okmeydanı Eğitim ve Araştırma Hastanesi Doç.Dr. Funda Şimşek SBÜ Okmeydanı Eğitim ve Araştırma Hastanesi HEPATİT AKADEMİSİ 19 Ocak 2018 SUNUM PLANI Akut HBV enfeksiyonu klinik Kronik HBV enfeksiyonu klinik Klinik tanımlar Doğal seyir Klinik

Detaylı

HEPATİT B AŞISI HEPATİT B AŞISI HEPATİT B AŞISI KİMLERE YAPILIR? HEPATİT B RİSKİ OLAN KİŞİLER

HEPATİT B AŞISI HEPATİT B AŞISI HEPATİT B AŞISI KİMLERE YAPILIR? HEPATİT B RİSKİ OLAN KİŞİLER HEPATİT B AŞISI HEPATİT B AŞISI Hepatit B aşısı bilinen en etkili aşılardan biridir. Hepati B aşısı inaktif ölü bir aşıdır, aşı içinde hastalık yapacak virus bulunmaz. Hepatit B aşısı 3 doz halinde yapılmalıdır.

Detaylı

PERSONEL YARALANMALARI İZLEM TALİMATI

PERSONEL YARALANMALARI İZLEM TALİMATI Hazırlayan Kontrol eden Onaylayan Enfeksiyon Kontrol Komitesi Kalite Yönetim Direktörü Hastane Yöneticisi 1.AMAÇ Hasta kanı ve/veya diğer vücut sıvıları ile parenteral veya mukoza yoluyla temas eden sağlık

Detaylı

Viral Hepatitlerin Takip ve Tedavisinde Yaklaşım Akılcı Antibiyotik Kullanım Kursu. 3-4 Ekim 2009 İstanbul

Viral Hepatitlerin Takip ve Tedavisinde Yaklaşım Akılcı Antibiyotik Kullanım Kursu. 3-4 Ekim 2009 İstanbul Hepatit t A ve Hepatit t E Klinik ve Laboratuvar Tanı-İzlem Dr.Serhat Birengel Ankara ÜTF Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD AKIŞ Etiyoloji Hepatit A virusu (HAV)/ Hepatit E virusu (HEV)

Detaylı

Kronik Hepatit B Tedavisi Zor Olgular

Kronik Hepatit B Tedavisi Zor Olgular Kronik Hepatit B Tedavisi Zor Olgular Dr. Faruk KARAKEÇİLİ Erzincan Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı 22.01.2016 HATAY Tedavisi Zor Olgular! Zor hasta

Detaylı

HASTANE ENFEKSİYONLARININ EPİDEMİYOLOJİSİ. Yrd. Doç. Dr. Müjde ERYILMAZ

HASTANE ENFEKSİYONLARININ EPİDEMİYOLOJİSİ. Yrd. Doç. Dr. Müjde ERYILMAZ HASTANE ENFEKSİYONLARININ EPİDEMİYOLOJİSİ Yrd. Doç. Dr. Müjde ERYILMAZ Nozokomiyal enfeksiyonlar genelde hastaneye yatıştan sonraki 48 saat ile taburcu olduktan sonraki 10 gün içinde gelişen enfeksiyonlar

Detaylı

PERSONEL YARALANMALARI İZLEM TALİMATI

PERSONEL YARALANMALARI İZLEM TALİMATI Sayfa No 1 / 5 Hazırlayan İnceleyen Onaylayan Enfeksiyon Kontrol Komitesi Kalite Yönetim Temsilcisi Başhekim 1.AMAÇ Hasta kanı ve/veya diğer vücut sıvıları ile parenteral veya mukoza yoluyla temas eden

Detaylı

Hepatit B, akut hepatitin ve kronik viral enfeksiyonların en sık nedenidir.

Hepatit B, akut hepatitin ve kronik viral enfeksiyonların en sık nedenidir. Hepatit (karaciğer iltihabı) ilaçlar, toksik maddeler, otoimmün hastalıklar, alkol, virüsler gibi bir çok nedenle oluşabilirse de % 95 nedeni hepatit virüsleri (hepatit A,B,C,D,E) dir. Hepatit B, akut

Detaylı

HEPATİT B, TÜRKİYE İÇİN AIDS TEN DAHA TEHLİKELİ. Dr. Zülkar Dönmez Asil Çelik San. Tic. A.Ş.

HEPATİT B, TÜRKİYE İÇİN AIDS TEN DAHA TEHLİKELİ. Dr. Zülkar Dönmez Asil Çelik San. Tic. A.Ş. HEPATİT B, TÜRKİYE İÇİN AIDS TEN DAHA TEHLİKELİ BİRLEŞİK METAL-İŞ YAYINLARI Tünel Yolu Cd. No.2 81110 Bostancı - İstanbul Tel: (0216) 380 8590 Faks: (0216) 373 6502 Dr. Zülkar Dönmez Asil Çelik San. Tic.

Detaylı

PERSONEL YARALANMALARININ ÖNLENMESİ VE TAKİBİ. Uz.Dr. Sevinç AKKOYUN

PERSONEL YARALANMALARININ ÖNLENMESİ VE TAKİBİ. Uz.Dr. Sevinç AKKOYUN PERSONEL YARALANMALARININ ÖNLENMESİ VE TAKİBİ Uz.Dr. Sevinç AKKOYUN Sağlık Çalışanlarında İnfeksiyon Riski Kan yoluyla bulaşan hastalıklar Hepatit B, Hepatit C, HIV, Hepatit D Sağlık çalışanlarında majör

Detaylı

OLGU SUNUMLARI. Firdevs Aktaş

OLGU SUNUMLARI. Firdevs Aktaş OLGU SUNUMLARI Firdevs Aktaş CALIFORNIA DA DOKTOR OLMAK? VEYA OLMAMAK? 2017 California,San Diego 2017 California,San Diego 2017 YILI California,San Diego ŞEHRİN ÖTEKİ YÜZÜ OLGU 42 yaşında erkek hasta San

Detaylı

İnfluenza virüsünün yol açtığı hastalıkların ve ölümlerin çoğu yıllık grip aşıları ile önlenebiliyor.

İnfluenza virüsünün yol açtığı hastalıkların ve ölümlerin çoğu yıllık grip aşıları ile önlenebiliyor. Her yıl milyonlarca kişiyi etkileyen bir solunum yolu enfeksiyonu olan grip, hastaneye yatışı gerektirecek kadar ağır hastalık tablolarına neden olabiliyor. Grip ve sonrasında gelişen akciğer enfeksiyonları

Detaylı

Gebelik ve Enfeksiyonlar. Prof.Dr. Levent GÖRENEK

Gebelik ve Enfeksiyonlar. Prof.Dr. Levent GÖRENEK Gebelik ve Enfeksiyonlar Prof.Dr. Levent GÖRENEK Olgulara Yaklaşım 2 1. TORCH grubu enfeksiyon etkenleri nelerdir? Toxoplasmosis Other (Sifiliz, Varicella zoster ) Rubella Cytomegalovirus Herpes simplex

Detaylı

PERİNATAL HERPES VİRUS İNFEKSİYONLARI. Uzm.Dr.Cengiz Uzun Alman Hastanesi Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları

PERİNATAL HERPES VİRUS İNFEKSİYONLARI. Uzm.Dr.Cengiz Uzun Alman Hastanesi Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları PERİNATAL HERPES VİRUS İNFEKSİYONLARI Uzm.Dr.Cengiz Uzun Alman Hastanesi Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Perinatal dönemde herpesvirus geçişi. Virus Gebelik sırasında Doğum kanalından Doğum

Detaylı

Tedavi Ne Zaman Yapılmalı Ne Zaman Yapılmamalı?

Tedavi Ne Zaman Yapılmalı Ne Zaman Yapılmamalı? Tedavi Ne Zaman Yapılmalı Ne Zaman Yapılmamalı? Dr. Ziya Kuruüzüm DEÜTF Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Hepatit Akademisi 2015: Temel Bilgiler 22-25.01.2015, Kolin Otel, Çanakkale Sunum

Detaylı

VİRAL HEPATİTLER. Y.Doç.Dr.Gürdal YILMAZ

VİRAL HEPATİTLER. Y.Doç.Dr.Gürdal YILMAZ VİRAL HEPATİTLER Y.Doç.Dr.Gürdal YILMAZ Viral Hepatitler Esas olarak karaciğeri etkileyen sistemik infeksiyonlardır. HAV HBV HCV HDV HEV HGV Hepatit A İnkubasyon döneminde gaitada bol miktarda HAV bulunur

Detaylı

AKUT VİRAL HEPATİT TEDAVİSİNDE ORAL ANTİVİRALLERİN YERİ DOÇ.DR.MUSTAFA KEMAL ÇELEN DİCLE ÜNİVERSİTESİ SAPANCA

AKUT VİRAL HEPATİT TEDAVİSİNDE ORAL ANTİVİRALLERİN YERİ DOÇ.DR.MUSTAFA KEMAL ÇELEN DİCLE ÜNİVERSİTESİ SAPANCA AKUT VİRAL HEPATİT TEDAVİSİNDE ORAL ANTİVİRALLERİN YERİ DOÇ.DR.MUSTAFA KEMAL ÇELEN DİCLE ÜNİVERSİTESİ SAPANCA 07.09.2013 Viral Hepatitler Tarihsel Bakış İnfeksiyoz (Fekal oral bulaşan) A E Enterik yolla

Detaylı

Çocukluk Çağı Aşılamaları. Doç. Dr. Güldane Koturoğlu

Çocukluk Çağı Aşılamaları. Doç. Dr. Güldane Koturoğlu Çocukluk Çağı Aşılamaları Doç. Dr. Güldane Koturoğlu Rutin Aşı Takvimi-2012 ÖNERİLEN RUTİN AŞI PROGRAMI-2012 Ulusal aşı programı DOĞUM 1. AYIN SONU 2. AYIN SONU 4. AYIN SONU 6. AYIN SONU HEPATİT B 1. Doz

Detaylı

SAĞLIK PERSONELİNİN BULAŞICI HASTALIKLARA YÖNELİK TARAMA PROTOKOLÜ

SAĞLIK PERSONELİNİN BULAŞICI HASTALIKLARA YÖNELİK TARAMA PROTOKOLÜ SAĞLIK PERSONELİNİN BULAŞICI HASTALIKLARA YÖNELİK TARAMA PROTOKOLÜ Çalışanların hastane ortamında bulaşıcı hastalıklardan korunmasını sağlamak, bulaşıcı hastalıklara maruziyet durumunda alınması gereken

Detaylı

Gebede HSV İnfeksiyonu. Dr. Süda TEKİN KORUK Koç Üniversitesi Hastanesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Bölümü

Gebede HSV İnfeksiyonu. Dr. Süda TEKİN KORUK Koç Üniversitesi Hastanesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Bölümü Gebede HSV İnfeksiyonu Dr. Süda TEKİN KORUK Koç Üniversitesi Hastanesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Bölümü Olgu 14 günlük, erkek bebek Şikayeti: Sol kol ve bacakta kasılma, emmeme Hikaye:

Detaylı

Uzm. Dr. Altan GÖKGÖZ Mehmet Akif İnan Eğitim ve Araştırma Hastanesi Şanlıurfa

Uzm. Dr. Altan GÖKGÖZ Mehmet Akif İnan Eğitim ve Araştırma Hastanesi Şanlıurfa Uzm. Dr. Altan GÖKGÖZ Mehmet Akif İnan Eğitim ve Araştırma Hastanesi Şanlıurfa Olgunun asıl sahibi olan kişi Dr. Derya KETEN Necip Fazıl Şehir Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji

Detaylı

KAN YOLUYLA BULAŞAN ENFEKSİYONLAR

KAN YOLUYLA BULAŞAN ENFEKSİYONLAR KAN YOLUYLA BULAŞAN ENFEKSİYONLAR Prof. Dr. Oğuz KARABAY BU sunularda UHESA sunularından yararlanmıştır. UHESA ya ve eğitmenlerine teşekkürü borç biliriz. 1 Sunum Özeti BU derste verilmek İstenenler!!!

Detaylı

Hepatit B de atipik serolojik profiller HBeAg-antiHBe pozitifliği. Dr. H. Şener Barut Gaziosmanpaşa Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve KM AD

Hepatit B de atipik serolojik profiller HBeAg-antiHBe pozitifliği. Dr. H. Şener Barut Gaziosmanpaşa Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve KM AD Hepatit B de atipik serolojik profiller HBeAg-antiHBe pozitifliği Dr. H. Şener Barut Gaziosmanpaşa Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve KM AD Akut ve kronik HBV enf da seroloji Akut Hep B de HBe Ag,

Detaylı

VİRUS HASTALIKLARINDA TANI YÖNTEMLERİ

VİRUS HASTALIKLARINDA TANI YÖNTEMLERİ VİRUS HASTALIKLARINDA TANI YÖNTEMLERİ Doç. Dr. Koray Ergünay MD PhD Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Viroloji Ünitesi Viral Enfeksiyonlar... Klinik

Detaylı

Sağlık Bilimleri Üniversitesi Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Hematoloji ve Onkoloji Kliniği

Sağlık Bilimleri Üniversitesi Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Hematoloji ve Onkoloji Kliniği HEPATİT VEYA KARACİĞER TRANSPLANTASYONU SONRASI APLASTİK ANEMİ: KLİNİK ÖZELLİKLER VE TEDAVİ SONUÇLARI Özlem Tüfekçi 1, Hamiyet Hekimci Özdemir 2, Barış Malbora 3, Namık Yaşar Özbek 4, Neşe Yaralı 4, Arzu

Detaylı

Anti-HIV Pozitif Bulunan Hastada Kesin Tanı Algoritması. Doç. Dr. Kenan Midilli İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı

Anti-HIV Pozitif Bulunan Hastada Kesin Tanı Algoritması. Doç. Dr. Kenan Midilli İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Anti-HIV Pozitif Bulunan Hastada Kesin Tanı Algoritması Doç. Dr. Kenan Midilli İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Testler farklı amaçlarla uygulanabilir: - Tanı, tarama, doğrulama,

Detaylı

NESRİN TÜRKER İZMİR KATİP ÇELEBİ ÜNİVERSİTESİ VE ATATÜRK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ

NESRİN TÜRKER İZMİR KATİP ÇELEBİ ÜNİVERSİTESİ VE ATATÜRK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ NESRİN TÜRKER İZMİR KATİP ÇELEBİ ÜNİVERSİTESİ VE ATATÜRK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ HBV enfeksiyonunun doğal seyri, Klinik olarak iyi ortaya konmuş Patogenetik mekanizmaları çok iyi anlaşılamamıştır

Detaylı

Hemodiyaliz olgularında hepatit enfeksiyonu ve önlenmesi. Dr Hayriye Sayarlıoğlu, KSÜ, Nefroloji, Kahramanmaraş

Hemodiyaliz olgularında hepatit enfeksiyonu ve önlenmesi. Dr Hayriye Sayarlıoğlu, KSÜ, Nefroloji, Kahramanmaraş Hemodiyaliz olgularında hepatit enfeksiyonu ve önlenmesi Dr Hayriye Sayarlıoğlu, KSÜ, Nefroloji, Kahramanmaraş Giriş Hemodiyaliz hastalarında enfeksiyon önemli mortalite nedenleri arasındadır Hepatit C

Detaylı

KRONİK BÖBREK HASTASINDA (HBV) TEDAVİ PROTOKOLU NASIL OLMALIDIR?

KRONİK BÖBREK HASTASINDA (HBV) TEDAVİ PROTOKOLU NASIL OLMALIDIR? KRONİK BÖBREK HASTASINDA (HBV) TEDAVİ PROTOKOLU NASIL OLMALIDIR? Dr. Ziya Kuruüzüm DEÜTF Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD 07.09.2013, UVHS, Güral Sapanca Otel, Sakarya Kronik böbrek hastası

Detaylı

Eyvah iğne battı! Ne yapmalıyım? Acil Uzm. Dr. Esra Kadıoğlu Giresun Üniversitesi Prof. Dr. İlhami Özdemir Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Eyvah iğne battı! Ne yapmalıyım? Acil Uzm. Dr. Esra Kadıoğlu Giresun Üniversitesi Prof. Dr. İlhami Özdemir Eğitim ve Araştırma Hastanesi Eyvah iğne battı! Ne yapmalıyım? Acil Uzm. Dr. Esra Kadıoğlu Giresun Üniversitesi Prof. Dr. İlhami Özdemir Eğitim ve Araştırma Hastanesi 1 Eyvah iğne battı, ne yapmalıyım? 2 İş Kazası İş kazalarını %98

Detaylı

HEPATİT A AŞISI. Prof Dr Nuran Salman Ġstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon ve Klinik Ġmmunoloji

HEPATİT A AŞISI. Prof Dr Nuran Salman Ġstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon ve Klinik Ġmmunoloji HEPATİT A AŞISI Prof Dr Nuran Salman Ġstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon ve Klinik Ġmmunoloji Hepatit A özellikleri : Enkubasyon ortalama 28 gün Gürültülü baģlangıç Koyu renkli idrar,kusma,bulantı,sarılık

Detaylı

Kan Yoluyla Bulaşan Enfeksiyonlardan Korunma Ve Riskli Yaralanmaların İzlenmesi EKK KAYA SÜER

Kan Yoluyla Bulaşan Enfeksiyonlardan Korunma Ve Riskli Yaralanmaların İzlenmesi EKK KAYA SÜER Kan Yoluyla Bulaşan Enfeksiyonlardan Korunma Ve Riskli Yaralanmaların İzlenmesi EKK KAYA SÜER Sağlık Çalışanlarında İnfeksiyon Riski: Kan yoluyla bulaşan hastalıklar Hepatit B, Hepatit C, HIV, Hepatit

Detaylı

TRANSFÜZYONLA BULAŞAN HASTALIKLAR TARAMA TESTİYAPILANLAR: HEPATİTLER VE HIV

TRANSFÜZYONLA BULAŞAN HASTALIKLAR TARAMA TESTİYAPILANLAR: HEPATİTLER VE HIV TRANSFÜZYONLA BULAŞAN HASTALIKLAR TARAMA TESTİYAPILANLAR: HEPATİTLER VE HIV Doç. Dr. Mustafa GÜL Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı 1 Sunum Planı Transfüzyonla

Detaylı

Karaciğer Fonksiyon Bozukluklarına Yaklaşım

Karaciğer Fonksiyon Bozukluklarına Yaklaşım Karaciğer Fonksiyon Bozukluklarına Yaklaşım Dr. Sıtkı Sarper SAĞLAM DR.SITKI SARPER SAĞLAM - KEAH ACİL TIP KLİNİK SUNUMU 04.10.2011 1 Netter in Yeri: DR.SITKI SARPER SAĞLAM - KEAH ACİL TIP KLİNİK SUNUMU

Detaylı

DOÇ. DR. GÜNAY ERTEM S. B. Ankara Eğitim Araştırma Hastanesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği

DOÇ. DR. GÜNAY ERTEM S. B. Ankara Eğitim Araştırma Hastanesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği DOÇ. DR. GÜNAY ERTEM S. B. Ankara Eğitim Araştırma Hastanesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği *FG, *38 yaşında, bayan *İlk başvuru tarihi: Kasım 2010 *7 ay önce saptanan HBsAg pozitifliği

Detaylı

Şehnaz HATİPOĞLU Aile Hekimliği Uzmanı İzmir, 2016

Şehnaz HATİPOĞLU Aile Hekimliği Uzmanı İzmir, 2016 Şehnaz HATİPOĞLU Aile Hekimliği Uzmanı İzmir, 2016 Aşılama Birinci basamak sağlık kuruluşlarında çalışan hekim ve diğer personelin temel görevlerinden biri çocuk sağlığının korunmasıdır. Hastalıkların

Detaylı

VİROLOJİYE GİRİŞ. Dr. Sibel AK

VİROLOJİYE GİRİŞ. Dr. Sibel AK VİROLOJİYE GİRİŞ Dr. Sibel AK Bugün; Virüs nedir? Virüslerin sınıflandırılması Virüsler nasıl çoğalır? Solunum yoluyla bulaşan viral enfeksiyonlar Gıda ve su kaynaklı viral enfeksiyonlar Cinsel temas yoluyla

Detaylı

Halis Akalın, Nesrin Kebabcı, Bekir Çelebi, Selçuk Kılıç, Mustafa Vural, Ülkü Tırpan, Sibel Yorulmaz Göktaş, Melda Sınırtaş, Güher Göral

Halis Akalın, Nesrin Kebabcı, Bekir Çelebi, Selçuk Kılıç, Mustafa Vural, Ülkü Tırpan, Sibel Yorulmaz Göktaş, Melda Sınırtaş, Güher Göral Halis Akalın, Nesrin Kebabcı, Bekir Çelebi, Selçuk Kılıç, Mustafa Vural, Ülkü Tırpan, Sibel Yorulmaz Göktaş, Melda Sınırtaş, Güher Göral Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik

Detaylı

WEİL-FELİX TESTİ NEDİR NASIL YAPILIR? Weil Felix testi Riketsiyozların tanısında kullanılır.

WEİL-FELİX TESTİ NEDİR NASIL YAPILIR? Weil Felix testi Riketsiyozların tanısında kullanılır. WEİL FELİX TESTİ WEİL-FELİX TESTİ NEDİR NASIL YAPILIR? Weil Felix testi Riketsiyozların tanısında kullanılır. Riketsiyöz tanısında çapraz reaksiyondan faydalanılır bu nedenle riketsiyaların çapraz reaksiyon

Detaylı

HEPATİT TARAMA TESTLERİ

HEPATİT TARAMA TESTLERİ HEPATİT TARAMA TESTLERİ Hepatit Tarama Testleri (Hepatit Check Up) Hepatit taraması yaptırın, aşı olun, tedavi olun, kendinizi ve sevdiklerinizi koruyun. Hepatitler toplumda hızla yayılan ve kronikleşerek

Detaylı

İNFLUENZADA KORUNMA. Uz. Dr. Öznur Ak KEAH

İNFLUENZADA KORUNMA. Uz. Dr. Öznur Ak KEAH İNFLUENZADA KORUNMA Uz. Dr. Öznur Ak KEAH İnfluenzaya bağlı komplikasyonların önlenmesi, hastalığın hafif geçirilmesi, hastaneye yatışın azaltılmasında en etkili yol AŞI ile korunmaktır. Antiviral ilaçlarla

Detaylı

KABAKULAK. Dr. Halil ÖZDEMİR

KABAKULAK. Dr. Halil ÖZDEMİR Dr. Halil ÖZDEMİR (MUMPS) Genellikle ve tipik olarak parotis bezlerinin tutulduğu, bir veya daha fazla tükrük bezlerinin şişmesi ile karakterize çocukluk çağının akut viral enfeksiyonu sonucunda gelişen

Detaylı

Dr. Zerrin YULUĞKURAL. Trakya Ü. Tıp Fak. İnfeksiyon Hast. Ve Klin. Mik. AD.

Dr. Zerrin YULUĞKURAL. Trakya Ü. Tıp Fak. İnfeksiyon Hast. Ve Klin. Mik. AD. Dr. Zerrin YULUĞKURAL Trakya Ü. Tıp Fak. İnfeksiyon Hast. Ve Klin. Mik. AD. 6. Türkiye EKMUD Kongresi, 12.5.2016 Her bir erişkin sağlık durumuna bakılmaksızın aşılama açısından önemli Sağlık durumları

Detaylı

Dr Gülden ERSÖZ Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD

Dr Gülden ERSÖZ Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Dr Gülden ERSÖZ Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Delta Ag Anti HD Ig M ve G HDV RNA Real time PZR qhbsag 49 yaşında erkek hasta, doktor Annesi ve dört

Detaylı

HEPATİT A TANI, TEDAVİ, KORUNMA

HEPATİT A TANI, TEDAVİ, KORUNMA HEPATİT A TANI, TEDAVİ, KORUNMA Dr. Hüseyin TURGUT Pamukkale Ünv. Tıp Fakültesi Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları AD, Denizli 1 Sunum Planı I. TANI Klinik Tanı Biyokimyasal Tanı Serolojik

Detaylı

KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ HASTALIĞI (KKKA) VE KARADENİZ BÖLGESİ NDEKİ DURUMU

KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ HASTALIĞI (KKKA) VE KARADENİZ BÖLGESİ NDEKİ DURUMU KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ HASTALIĞI (KKKA) VE KARADENİZ BÖLGESİ NDEKİ DURUMU Hamza KADI Veteriner Hekim Samsun Veteriner Kontrol Enstitüsü Viroloji Laboratuvarı Tarihçe 12. yy da bugünkü Tacikistan bölgesinde

Detaylı

Kronik Delta Hepatiti Tanı ve Tedavi

Kronik Delta Hepatiti Tanı ve Tedavi HDV-Viroloji Kronik Delta Hepatiti Tanı ve Tedavi HDV defektif bir RNA virusu RNA genomu ve HDAg ile bunu kuşatan HBsAg den oluşmuş kılıfa sahip (36-43 nm) Sadece karaciğerde replike olur HDV nin yüzeyel

Detaylı

Bruselloz: Klinik Özellikler

Bruselloz: Klinik Özellikler Bruselloz: Klinik Özellikler Uzm. Dr. Mustafa Aydın ÇEVİK Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 2. İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği Bruselloz - Etkenler B. melitensis B. abortus

Detaylı

Hepatit C Virüsü: Tanıda Serolojik ve Moleküler Yöntemlerin Yeri. Üner Kayabaş İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Malatya

Hepatit C Virüsü: Tanıda Serolojik ve Moleküler Yöntemlerin Yeri. Üner Kayabaş İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Malatya Hepatit C Virüsü: Tanıda Serolojik ve Moleküler Yöntemlerin Yeri Üner Kayabaş İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Malatya Dünyada 130-170 milyon kişi hepatit C virüsü (HCV) ile infekte Her yıl 3-4 milyon

Detaylı

Kronik Hastalığı Olanlarda ve İmmünsüpresif Hastalarda Bağışıklama. Dr. Hüsnü Pullukçu Ege ÜTF Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD

Kronik Hastalığı Olanlarda ve İmmünsüpresif Hastalarda Bağışıklama. Dr. Hüsnü Pullukçu Ege ÜTF Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Kronik Hastalığı Olanlarda ve İmmünsüpresif Hastalarda Bağışıklama Dr. Hüsnü Pullukçu Ege ÜTF Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Bağışıklığın Baskılanması Birincil İkincil B hücre hastalıkları

Detaylı

Bilinen, 5000 den fazla fonksiyonu var

Bilinen, 5000 den fazla fonksiyonu var Bilinen, 5000 den fazla fonksiyonu var KARACİĞER NEDEN ÖNEMLİ 1.Karaciğer olmadan insan yaşayamaz! 2.Vücudumuzun laboratuardır. 500 civarında görevi var! 3.Hasarlanmışsa kendini yenileyebilir! 4.Vücudun

Detaylı

Olgu sunumu. Dr. Selma Gökahmetoğlu. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, KAYSERİ

Olgu sunumu. Dr. Selma Gökahmetoğlu. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, KAYSERİ Olgu sunumu Dr. Selma Gökahmetoğlu Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, KAYSERİ Olgu D. E., 34 yaşında, bayan, iki çocuklu, çalışmıyor, Kayseri Başvuru

Detaylı

Hepatit B Hasta Takibi Nasıl Yapılmalı?

Hepatit B Hasta Takibi Nasıl Yapılmalı? Hepatit B Hasta Takibi Nasıl Yapılmalı? Yrd. Doç. Dr. Kaya Süer Yakın Doğu Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Sunum Planı Giriş HBsAg Pozitifliği Kronik Hepatit

Detaylı

TİFO. Tifo; Paratifo; Enterik Ateş;

TİFO. Tifo; Paratifo; Enterik Ateş; TİFO Tifo; Paratifo; Enterik Ateş; Tifo ve paratifo hastalığı Salmonella bakterisi ile meydana gelen sistemik enfeksiyon hastalıklarıdır. Tifoya Salmonella typhi paratifoya ise Salmonella paratyphi neden

Detaylı

GEBELİKTE SİFİLİZ. Dr. Mustafa Özgür AKÇA Bursa Yüksek İhtisas E.A.H. Enfeksiyon Hastalıkları Kliniği

GEBELİKTE SİFİLİZ. Dr. Mustafa Özgür AKÇA Bursa Yüksek İhtisas E.A.H. Enfeksiyon Hastalıkları Kliniği GEBELİKTE SİFİLİZ Dr. Mustafa Özgür AKÇA Bursa Yüksek İhtisas E.A.H. Enfeksiyon Hastalıkları Kliniği SİFİLİZ TANIM T.pallidum un neden olduğu sistemik bir hastalıktır Sınıflandırma: Edinilmiş (Genellikle

Detaylı

TOKSOPLAZMA İNFEKSİYONUNUN LABORATUVAR TANISI UZM.DR.CENGİZ UZUN ALMAN HASTANESİ

TOKSOPLAZMA İNFEKSİYONUNUN LABORATUVAR TANISI UZM.DR.CENGİZ UZUN ALMAN HASTANESİ TOKSOPLAZMA İNFEKSİYONUNUN LABORATUVAR TANISI UZM.DR.CENGİZ UZUN ALMAN HASTANESİ KLİNİK Bağışıklık sistemi sağlam kişilerde akut infeksiyon Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde akut infeksiyon veya

Detaylı

Belge No: Yayın Tarihi: Güncelleme Tarihi: Güncelleme No: Sayfa No: EKÖ/YÖN 20 19.08.2009-1 1/5 GÜNCELLEME BİLGİLERİ

Belge No: Yayın Tarihi: Güncelleme Tarihi: Güncelleme No: Sayfa No: EKÖ/YÖN 20 19.08.2009-1 1/5 GÜNCELLEME BİLGİLERİ EKÖ/YÖN 20 19.08.2009-1 1/5 GÜNCELLEME BİLGİLERİ Güncelleme Tarihi Güncelleme No Açıklama - 0 - EKÖ/YÖN 20 19.08.2009-1 2/5 1. AMAÇ Bu yönergenin amacı; çalışanların iş kazası sonucu yaralanmalarında bildirimin

Detaylı

SOLİT ORGAN TRANSPLANTASYONU ve BK VİRUS ENFEKSİYONLARI Doç. Dr. Derya Mutlu Güçlü immunsupresifler Akut, Kronik rejeksiyon Graft yaşam süresi? Eskiden bilinen veya yeni tanımlanan enfeksiyon etkenleri:

Detaylı

OLGU SUNUMU. DOÇ. DR. VUSLAT KEÇİK BOŞNAK Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD.

OLGU SUNUMU. DOÇ. DR. VUSLAT KEÇİK BOŞNAK Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD. OLGU SUNUMU DOÇ. DR. VUSLAT KEÇİK BOŞNAK Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD. GAZİANTEP MO; 44 yaşında sağlık çalışanı erkek hasta Şikayeti: Gün içerisinde

Detaylı

SAĞLIK PERSONELİ İÇİN BİLGİ NOTU

SAĞLIK PERSONELİ İÇİN BİLGİ NOTU SAĞLIK PERSONELİ İÇİN BİLGİ NOTU HEPATİT A Picornaviridea ailesi üyesi olan hepatit A virüsünün etken olduğu, karaciğerin akut bir enfeksiyonudur. Virüs diğer dokuları enfekte edebilirse de, klinik görünüm

Detaylı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/5) Akreditasyon Kapsamı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/5) Akreditasyon Kapsamı Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/5) Tıbbi Laboratuar Adresi :Tunus Cad. No:95 Kavaklıdere 06680 ANKARA / TÜRKİYE Tel : 0 312 468 70 10 Faks : 0 312 427 78 74 E-Posta : kalite@duzen.com.tr Website

Detaylı

KRONİK HEPATİT B OLGUSU

KRONİK HEPATİT B OLGUSU KRONİK HEPATİT B OLGUSU DR DURU MISTANOĞLU ÖZATAĞ KÜTAHYA SAĞLIK BİLİMLERİ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ENFEKSİYON HASTALIKLARI VE KLİNİK MİKROBİYOLOJİ ABD OLGU 44 yaşında, kadın 2014 yılında eşi akut hepatit

Detaylı

Korunma Yolları (Üniversal Önlemler)

Korunma Yolları (Üniversal Önlemler) Doç. Dr. Onur POLAT Korunma Yolları (Üniversal Önlemler) İlk kez 1987 yılında ABD de hastalık kontrol merkezleri (CDC) tarafından HIV bulaşmasını önlemek amacıyla önerilen yöntemler Üniversal Önlemler

Detaylı