Tip 1 Diyabet ve Egzersiz

Transkript

1 Tip 1 Diyabet ve Egzersiz Koç Üniversitesi Hastanesi Çocuk Endokrinoloji ve Diyabet Kliniği Dyt. Tuğba Gökçe tgokce@kuh.ku.edu.tr

2 Egzersiz Seçimi İlgiye Kapasiteye Motivasyona Kişinin fizik yapısına göre Kişiselleştirilmeli

3 Egzersiz Seçimi Yürümek iyi bir egzersizdir. Egzersiz programının yarar sağlayabilmesi için; her gün 60 dakika ya da en fazla 1 gun arayla haftada 150 dakika Egzersiz genel olarak; 1. aerobik, 2. anaerobik ve 3. kombine egzersizler olarak sınıflandırılmaktadır

4

5 Egzersiz boyunca kan sekerimi neler etkiler? Insülinin etki ettiği bölge, Vücuttaki aktif insülin (dolaşımda), Egzersiz öncesi kan şekeri seviyesi, En son ana ya da ara öğünün kompozisyonu, Egzersizin yoğunluğu ve süresi

6 Egzersizi ne zaman yapmalıyım? Aç mı? Tok mu? Ana Öğünden ~ 1-1,5 saat sonra Ara Öğünden ~ 30 dk sonra

7 Aerobik Egzersiz Aerobik egzersizler; (yürüyüş, bisiklet, koşu ve yüzme) büyük kas gruplarının tekrar eden ve devam eden hareketinin sağlandığı gruptur. Hipoglisemiden korunmak için uzun süreli (>30 dk) egzersiz öncesinde bolus insülin dozunda azaltmaya ya da ek karbonhidrat alımına ihtiyaç duyulur.

8 Aerobik Egzersiz Öncesi.. Aerobik egzersiz öncesi ideal kan şekeri aralığı mg/dl arasında olması önerilmektedir. Hipoglisemiden korunmak adına ihtiyaç halinde bu değerlerin üzerindeki değerler de kabul edilebilir. Aerobik egzersiz öncesi 90 dakika içerisindeki tüketilecek yiyecekler için bolus insülin dozu %30-50 azaltılabilir. Egzersiz öncesinde kafein alımı (5-6 mg/kg) egzersiz boyunca kan şekerinin düşmesini engeller fakat gecikmiş hipoglisemi riskini arttırmaktadır.

9 Aerobik Egzersiz Öncesi.. Aerobik Glisemik indeksi yüksek ve düşük yiyecekler bir arada + yagli tohumlar ve posa ile desteklenmiş öğünler tercih edilebilir. ANA OGUNLER ARALAR

10 Aerobik Egzersiz Sonrası Egzersiz sonrası karbonhidrat ile birlikte alınan proteinin (20-30 gr) kaslarda protein sentezinin artmasına fayda sağlamakta olup glikojen depolarının yerine konmasında herhangi bir katkısı bulunmamaktadır. Egzersiz sonrası glisemik indeksi yüksek + bol posali+ proteinli yiyecekler tercih edilmeli.

11 Anerobik Egzersiz Yüksek yoğunluklu egzersizlerde olduğu gibi anaaerobik egzersizlerde (sıçrama, ağırlık kaldırma, vucut gelistirme, uzun maratonlar ve bazı yarış sporları gibi) de çoğunlukla kan şekeri yükselir.

12 Anerobik Egzersiz Öncesi.. Anaerobik egzersiz ve yüksek yoğunluklu egzersizde kan şekeri hızla yükselme eğiliminde olacağından egzersiz öncesi ideal kan şekeri aralığı mg/dl olarak kabul edilmektedir. Ancak başlangıçta ısınma hareketleri gibi hafif yoğunluktaki egzersizlerde kan şekerinin bir miktar düşeceği unutulmamalıdır, başlangıç kan şekeri hedefi buna göre belirlenmelidir. Anaerobik Glisemik indeksi düşük gıdalarla beslenmek kan şekerinin güvenilirliğinin sürdürülmesi için özellikle uzun mesafe aktiviteleri (trekking ya da uzun mesafe bisiklet sürüşü) öncesinde önerilmektedir.

13 Anerobik Egzersiz Sonrası Karaciğerden glikoz çıkışı, Kaslardaki glikojen depolarının boşalması Kan şekeri yükselir Laktik asit (laktat) birikimi Egzersiz sonrası karbonhidrat ihtiyaci hemen yerine konmalıdır. Egzersiz sonrası glisemik indeksi düşük + bol posali + proteinli yiyecekler tercih edilmeli. Aerobik egzersizde öncesi çok önemli iken, anaerobik egzersizde sonrası daha önemlidir!

14 Kombine Egzersiz

15 Hangi Egzersizi Yapmalıyım? 3 egzersiz türü de diyabetliler için önerilmektedir. Bazı çalışmalarda tip 2 diyabetlilerde sıklıkla yapılan yüksek yoğunluklu egzersizlerin kardiyovaskuler yapının iyileştirilmesi, glikoz metabolizmasıyla ilgili parametrelerin düzenlenmesi, insülin duyarlılığının artması ve glisemik kontrolün sağlanmasında aerobic egzersize göre daha etkili olduğu bulunmuştur. Yoğunluğu ya da süresi ne olursa olsun tüm egzersiz türlerinde egzersiz esnasinda hedef kan şekeri aralığı mg/dl`dir.

16 Egzersiz Türü Aerobik Anaerobik 90 mg/dl 1,5 ARA ÖĞÜN 1,5 ARA ÖĞÜN mg/dl ARA ÖĞÜN mg/dl mg/dl 250 mg/dl Başla Başla Keton bakılır Başla! Başla Dikkat Keton bakılır Yemekten kaynaklanan (son 1-2 saat içerisinde yemek yenmiş ve buna bağlı bir yükseklik değil ise) bir yükseklik ise keton bakılmasına gerek yoktur. Eğer kan ketonu yüksekse (=>1.5mmol/L) egzersiz YAPMA, doktorunu ara! Eğer kan ketonu hafif yüksek ise (>1.4mmol/L) egzersiz çok hafif olacak ve 30 dakikanın altında olacak şekilde sınırlandırılmalıdır ve egzersize başlamadan önce küçük bir düzeltme dozuna ihtiyaç duyulabilir. Eğer kan ketonu düşükse (>0.6mmol/L) ya da idrar ketonu 2+ (>4mmol/L) in altındaysa hafif ve orta tempolu egzersiz yapılabilir. Kan şekerinin yükselme ihtimaline karşın egzersiz boyunca kan şekeri izlemi yapılmalıdır.

17 Egzersizi ne zaman yapmam tehlikeli? YÜKSELMİŞ KETON Egzersiz öncesinde yüksek kan ketonu seviyesi (>1.5 mmol/l) ya da idrar ketonu seviyesi (>2+ ya da 4.0 mmol/l) insülin takviyesi (gerekli durumlarda karbonhidrat tüketimi ile birlikte) ile iyileştirilmelidir. CİDDİ HİPOGLİSEMİ Son 24 saat içerisinde ciddi hipoglisemi (kan şekeri <50mg/dl) ya da hipoglisemi içeren özellikli bir durum geçiren tip 1 diyabetli hastalar için hipoglisemi ataklarının görülme riski artacağından dolayı egzersiz YAPILMAMALI.

18 Egzersiz boyunca.. Kan şekeri 126 ve üzerindeyken düşük yoğunluklu ve kısa süreli egzersizlerde (<45dk) su tüketimi en etkili içecektir. Egzersiz boyunca mümkünse her 30 dk da bir kez kan şekeri ölçümü yapılmalı, sonuca göre önlem alınmalıdır.

19 Egzersiz sonrası Egzersizden sonra insülin duyarlılığının artması egzersiz sonrası 12 saat için risk oluşturmaktadır. Egzersiz sonrasi gece te mutlaka kan şekeri ölçümü yapılmalıdır. Egzersiz sonrası gece hipoglisemisinden korunmak için gece ara öğününde aşağıdaki gibi posalı ve bir miktar yağlı ara öğünler tercih edilebilir. Tahıllı galeta + krem peynir + domates, salatalık ½ porsiyon meyve + 1 avuç kuruyemiş 1 bardak ayran + 1 avuç (100gr) atıştırmalık nohut ya da 30 gr leblebi ½ bardak süt + 1 avuç (30 gr) ceviz, fındık, badem gibi kuruyemişler 1 dilim çavdarlı/tam tahıllı ekmek + 1 dilim kaşar

20 Bolus insülin yaklaşımı.. 1 saat içinde 1 saat içinde Bolus Dozu 2 Egzersiz Bolus Dozu 2

21 Bazal insülin yaklaşımı Pompa kullananlarda ideal olarak bazal insülin dozu egzersizden 90 dk önce %75 civarında azaltma yapmak gerekli. Pompa durdurulması gerekliyse maksimum 2 saat ile sınırlanmalıdır. Egzersiz öğleden sonra yapılıyor ise o gece bazal insülin dozu %10-20 azaltılmalıdır, azaltılacak miktar için takipli olduğunuz doktora danışmalısınız.

22