Transkript

1 Transfer fiyatlandırması dokümantasyon yükümlülüğü Serdar Sumay I. Giriş Ülkemizde tarihinden itibaren yürürlükte olan transfer fiyatlandırması uygulamalarını düzenleyen Kurumlar Vergisi Kanunu nun 13. maddesi uyarınca, emsallere uygunluk ilkesi doğrultusunda tespit edilen fiyat veya bedellere ilişkin hesaplamalara ait kayıt, cetvel ve belgelerin mükellefler tarafından ispat edici kâğıtlar olarak saklanması zorunludur. Bu kapsamda dokümantasyona yönelik ayrıntılı açıklamalar tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 1 Seri Nolu Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Hakkında Genel Tebliğ, tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 2 Seri Nolu Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Hakkında Genel Tebliğ, tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı ve tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı ile yapılmıştır. İşbu yazımızın amacı kurumlar vergisi mükelleflerinin transfer fiyatlandırmasına ilişkin dokümantasyon yükümlülüğü ile ilgili bilgi vermek ve açıklamalarda bulunmaktır. Yapılan düzenlemeler uyarınca mükellefler, emsallere uygunluk ilkesi doğrultusunda tespit edilen fiyat veya bedellere ilişkin hesaplamalara ait kayıt, cetvel ve belgeleri ispat edici kâğıtlar olarak saklamak zorunda olduklarından, işlemlerin fiyatlandırmasının emsallere uygun olduğunu kanıtlamak mükelleflere ait bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Dokümantasyonun temel amacı transfer fiyatlandırmasına ilişkin süreçlerin izah edilmesi ve hesaplamaların ayrıntılarının gösterilmesidir. Bu nedenle mükellefler tarafından, emsallere uygunluk ilkesi doğrultusunda işlem yapıldığını gösteren bilgi ve belgelerin hazırlanması ya da temin edilmesi ve bu bilgi ve belgelerin istenmesi halinde vergi idaresine veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara ibraz edilmek üzere hazır tutulması mecburidir. Bu doğrultuda mevcut transfer fiyatlandırması düzenlemeleri mükelleflere oldukça detaylı ve iki aşamalı bir belgelendirme yükümlülüğü öngörmektedir. II. Transfer fiyatlandırması, kontrol edilen yabancı kurum ve örtülü sermayeye ilişkin form Kurumlar vergisi mükelleflerinin, ilişkili kişilerle bir hesap dönemi içinde yaptıkları mal veya hizmet alım ya da satım işlemleri ile ilgili olarak Transfer Fiyatlandırması, Kontrol Edilen Yabancı Kurum ve Örtülü Sermayeye İlişkin Form u doldurmaları ve kurumlar vergisi beyannamesi ekinde, bağlı bulunulan vergi dairesine göndermeleri gerekmektedir. Söz konusu form ile kurumlar vergisi mükellefleri ilgili hesap döneminde işlem gerçekleştirdikleri ilişkili kişileri, bu işlemlerin toplam parasal büyüklükleri ile işlemlerin fiyatlandırılmasında uygulanan transfer fiyatlandırması yöntemlerini beyan etmektedirler.

2 Nitekim söz konusu formlar kurumlar vergisi mükelleflerince 2008 yılına Tel: ilişkin kurumlar vergisi beyannamesi ekinde bağlı bulunulan vergi dairelerine gönderilmiştir. Ancak detaylarına aşağıda yer verildiği üzere dokümantasyon yükümlülüğünün ikinci aşaması mükellefler açısından daha zahmetli ve zaman alıcı süreçlerden oluşmaktadır. III. Yıllık transfer fiyatlandırması raporu A. Rapor hazırlamak zorunda olan mükellefler 1. Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı na kayıtlı mükellefler Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı'na kayıtlı mükelleflerin bir hesap dönemi içinde ilişkili kişilerle yaptıkları yurt içi ve yurt dışı işlemlerine ilişkin olarak ilgili genel tebliğde yer alan formata uygun şekilde Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporunu hazırlamaları gerekmektedir. Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporu nun yurtdışında bulunan şubeler ve serbest bölgelerde bulunan ilişkili kişilerle (serbest bölgelerde yer alan şubeler dahil) yapılan işlemleri de kapsaması gerekmektedir. 2. Serbest bölgede faaliyette bulunan kurumlar vergisi mükellefleri Serbest bölgelerde faaliyette bulunan kurumlar vergisi mükelleflerinin ilişkili kişilerle yaptıkları yurt içi işlemlerine ilişkin olarak Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporunu hazırlamaları ve istenmesi durumunda İdare'ye veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara ibraz etmeleri zorunludur. Ancak, kurumlar vergisi mükelleflerinin serbest bölgede faaliyette bulunan şubelerinin ayrıca rapor hazırlamasına gerek bulunmamaktadır. 3. Diğer kurumlar vergisi mükellefleri Diğer kurumlar vergisi mükelleflerinin bir hesap dönemi içinde ilişkili kişilerle yaptıkları yurt dışı işlemlere ilişkin olarak ilgili genel tebliğde yer alan formata uygun şekilde Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporunu hazırlamaları gerekmektedir. Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporu nun yurtdışında bulunan şubeler ve serbest bölgelerde bulunan ilişkili kişilerle (serbest bölgelerde yer alan şubeler dahil) yapılan işlemleri de kapsaması gerekmektedir. B. Raporda bulunması zorunlu bilgi ve belgeler İlgili genel tebliğ hükümleri uyarınca yıllık transfer fiyatlandırması raporları aşağıdaki formata uygun olarak hazırlanacaktır. I- GENEL BİLGİLER Mükellefin faaliyet alanı, gerçekleştirilen işlevler, üstlendikleri riskler, sahip oldukları varlıklar, ekonomik koşullar, pazar koşulları ve iş stratejileri hakkındaki bilgiler. II- İLİŞKİLİ KİŞİLER HAKKINDAKİ BİLGİLER İlişkili kişilerin vergi kimlik numaraları, adresleri, telefon numaraları vb. ile ilişkili kişilerin faaliyet alanı, bu alandaki ekonomik koşullar, pazar koşulları, yasal düzenlemeler, iş stratejileri, ilişkili kişilerin gerçekleştirdiği işlevler, üstlendikleri riskler, sahip oldukları varlıklar hakkında ayrıntılı bilgiler.

3 III- İLİŞKİLİ KİŞİLER ARASINDAKİ İŞLEMİN AYRINTILARINA İLİŞKİN BİLGİLER İlişkili kişiler arasındaki bütün işlemlere ve sözleşmelere ait ayrıntılı bilgiler. IV- TRANSFER FİYATLANDIRMASI ANALİZLERİNE İLİŞKİN BİLGİLER Karşılaştırılabilirlik analizine ilişkin ayrıntılar ve karşılaştırılabilir işlemlerin seçiminde kullanılan kıstaslar, karşılaştırılabilirliğin tespitinde düzeltim yapılmış ise buna ilişkin ayrıntılı bilgiler, kullanılan transfer fiyatlandırması yönteminin diğer yöntemlerle karşılaştırılarak bu yöntemin kullanılma gerekçeleri ile bu yöntemin en uygun yöntem olduğuna ilişkin bilgi, belge ve hesaplamalar, emsallere uygun fiyat/bedel veya kâr marjının saptanmasında kullanılan hesaplamalara ilişkin ayrıntılı bilgiler, emsal fiyat aralığı tespit edilmiş ise bu aralığa ilişkin hesaplamaları içeren ayrıntılı bilgiler. V- SONUÇ Hazırlanan raporların aşağıdaki bilgi ve belgeleri içermesi gerekmektedir. Mükellefin faaliyetlerinin tanımı, organizasyon yapısı ve ortakları, sermaye yapısı, içinde bulunduğu sektör, ekonomik ve hukuki geçmişi hakkında özet bilgiler, ilişkili kişilerin tanımı ve bu kişiler arasındaki mülkiyet ilişkilerine ilişkin bilgiler Üstlenilen işlevleri, sahip olunan riskleri ve kullanılan varlıkları içeren tüm bilgiler, İşlem konusu yıla ilişkin ürün fiyat listeleri, İşlem konusu yıla ilişkin üretim maliyetleri, İşlem konusu yıl içinde ilişkili ve ilişkisiz kişilerle yapılan işlemlerin miktarı ile fatura, dekont ve benzeri belgeler, İşlem konusu yıl içinde ilişkili kişilerle yapılan tüm sözleşme örnekleri, İlişkili kişilere ait özet mali tablolar, İlişkili kişiler arasındaki işlemlere uygulanan şirket içi fiyatlandırma politikası, İlişkili kişiler tarafından farklı muhasebe standartları ve yöntemleri kullanılıyor ise bunlara ilişkin bilgi, Gayri maddi varlıkların mülkiyetine ve alınan veya ödenen gayri maddi hak bedellerine ilişkin bilgi, Kullanılan transfer fiyatlandırması yönteminin seçilme nedeni ve uygulanmasına ilişkin bilgi ve belgeler (iç ve/veya dış emsaller, karşılaştırılabilirlik analizi), Emsallere uygun fiyat ya da kâr marjının saptanmasında kullanılan hesaplamalar ve yapılan varsayımlara ilişkin ayrıntılı bilgiler, Belli bir emsal fiyat aralığı tespit edilmişse, bu aralığın tespitinde kullanılan yöntem, Emsal fiyatın tespit edilmesi için gerekli diğer belgeler.

4 C. Raporların düzenlenme tarihi 1 Seri Nolu Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Hakkında Genel Tebliğ hükümleri uyarınca raporun kurumlar vergisi beyannamesinin verilme süresine kadar hazırlanması gerekmektedir. Bu tarihten sonra istenmesi durumunda raporların Vergi İdaresine veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara ibraz edilmesi zorunludur. Bu anlamda 2008 yılına ilişkin transfer fiyatlandırması raporlarının 25 Nisan 2009 tarihi itibarıyla hazırlanmış olması gerekmektedir. Geçtiğimiz yıl uygulamaların ilk yılı olması sebebiyle 2007 yılı raporlarının hazırlanma süresi 30 Haziran tarihine kadar ertelenmiş ve 2008 yılının Ağustos ayından başlayarak Büyük Mükellefler Vergi Dairesine kayıtlı mükelleflerin raporları ilgili Vergi Dairesi tarafından talep edilmiştir. İdare tarafından belirlenen bir takım mükelleflerin raporları aynı zamanda Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından da istenmiştir. Vergi İdaresinin bu yaklaşımını sürdürmesi durumunda, özellikle Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı na bağlı mükellefler olmak üzere kapsama giren diğer mükelleflerin de 2008 yılına ilişkin raporlarının önümüzdeki aylar içerisinde ilgili vergi daireleri tarafından talep edilmesi söz konusu olabilir. D. Raporun düzenlenmemesi veya ibraz edilmemesi Raporun düzenlenmemesi ya da ibraz edilmemesi durumlarında transfer fiyatlandırmasına yönelik düzenlemeler ayrıca bir yaptırımı ortaya koymamıştır. Ancak Vergi Usul Kanunu nun 256 ncı ve mükerrer 355 inci maddelerine göre mükelleflerin muhafaza etmek zorunda oldukları her türlü defter, belge ve karneleri yetkili makam ve memurların talebi üzerine ibraz ve incelemeleri için arz edememeleri 2009 yılı için TL tutarında özel usul cezasına tabidir. Ancak burada önemli olan özel usulsüzlük cezasından öte Vergi İdaresi tarafından başlatılabilecek bir vergi incelemesi ve bu inceleme sonucunda tarh edilebilecek olası vergi ve vergi ziyaı cezalarıdır. Nitekim Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından 2007 yılı raporlarının ibrazına yönelik olarak mükelleflere tebliğ edilen yazılarda ibrazı istenen belgelerin 15 gün içerisinde ibraz edilememesi halinde mükellefin, özel usulsüzlük cezası kesilerek vergi incelemesine sevk edileceği belirtilmiştir. Geçtiğimiz yıl gerek uygulamaların ilk yılı olması gerekse raporun hazırlanması için İdare tarafından tanınan kısıtlı süre göz önünde bulundurularak, talep eden mükelleflere kanuni süre olan 15 gün haricinde ayrıca ek süre tanındığı bilinmektedir. IV. Değerlendirmelerimiz Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımının engellenmesine yönelik düzenlemeler, özellikle dokümantasyon ve ispat zorunluluğunun mükelleflere yüklenmiş olması dolayısıyla konuya gösterilmesi gereken önem ve hassasiyeti büyük ölçüde artırmıştır. Mevcut düzenlemelerden görüleceği üzere, mevzuat oldukça detaylı bir dokümantasyon ve beyan yükümlülüğü öngörmektedir. Bu yükümlülüğün yerine getirilmesinin şirketlere ciddi bir iş yükü doğurduğu aşikârdır. Düzenlemelere ilişkin inceleme elemanlarının yaklaşımı bilinmemesine ve yargı içtihatlarının henüz oluşmamasına karşın, dokümantasyon yükümlülüğünü yerine getirmekten imtina eden mükelleflerin, beklenmedik yaptırımlarla karşılaşmaları muhtemeldir.

5 Bu kapsamda, önerilerimiz; Transfer fiyatlandırması konusunun yalnızca mali işler bölümlerinin bir raporlama konusu olarak düşünülmesinden ziyade; şirket üst yöneticilerinin, üzerinde hassasiyetle durması gerektiği stratejik bir konu olarak pro-aktif bir biçimde ele alınması; Konuyla ilgili olarak farklı bölümlerin çalışanlarından oluşan ayrı bir ekibin oluşturulması; İlişkili kişilerle yapılan tüm mal ve hizmet alım satım işlemlerinin incelenerek listelenmesi; işlev ve risk analizlerinin yapılması; belirlenen fiyatların iç ve dış emsallerle karşılaştırılarak emsallerine uygun olup olmadıklarının belirlenmesi; İlişkili yurtdışı kişilerle yapılan ithalat, ihracat, hizmet, servis, royalty, lisans, yönetim masraflarına katılım ve bunun gibi tüm işlemlerin analiz edilerek, bunların hem şirketlerin bağlı olduğu grubun uluslararası transfer fiyatlandırması politikaları hem de yerel mevzuat hükümleri çerçevesinde analiz edilmesi; Kullanılan transfer fiyatlandırması yöntem ve politikalarının ilgili yasal düzenlemeler çerçevesinde değerlendirilerek analiz edilmesi ve gerekiyorsa kontrol-iyileştirme çalışmalarına başlanılması yönündedir.