Taft. Bu noktada panel yapay zeka, "Pattern Recognition" ve tam otomatik sistemlere doğru gidiyor.

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Taft. Bu noktada panel yapay zeka, "Pattern Recognition" ve tam otomatik sistemlere doğru gidiyor."

Transkript

1 görüntüyü bellekte tutan yüksek performanslı bir çözüm. 25 bin isviçre Frangına malotan ICanada'nın DVP çözümü alınabilir. Bu çözüm, PC'de koşturulan bir çözüme dayanıyor. Fark şu : Stereomode! gerçel zamanlı değil. Zaman zaman diskten tazelenmesi gerekiyor. Ama, böylece maliyet % 90 oranında düşüyor. Philips. Yalnız, burada fotogrametrioi ölçüden fazla şeyler yapıyor. Harita yapımı söz konusu ise, yorum yaparak onu harita biçimine dönüştürüyor. Henüz otomatik sayısal korelasyon yok. Bu nedenle verilerin yorumu için fotogrametriciye gereksinim var. Taft. Bu noktada panel yapay zeka, "Pattern Recognition" ve tam otomatik sistemlere doğru gidiyor. Dr. Muiier. Önümüzdeki on yıl içinde olacağına inanmıyorum. Gerçekten de, fotogrametricînin, söz gelimi hava fotoğraflarında yaptığı şeyi yapabilecek bir sistemi şimdilik düşünemiyorum. Bir binanın nerede olduğunu bularak gösterebilecek bir sistemi aniıyabiliyorum ama bunun kullanım; ve diğer tür kültüre! bilgilerin eklenmesi, gelecek on yıide olmayacak. Bilgisayar kimsiler ve psikologlar, şimdilik sinir sistemi üzerinde çalışıyorlar. ZOrih'te, "Neural" ağın herhangi bir şeyi tanıyabilecek duruma gelmesi için önce neler yapılmış diye baktığımda çok şaşırdım. Açıkça olanaksız gibi geldi. Problem alanının ne olduğu önemli değil. Bu düşüncelerle, bunun hiç de bir çözüm olacağını sanmıyorum. 28

2 TSCGÜ GEODEZİ E FOfPGRAMEfRİ FAALİYETLERİ Vakıf ERDOĞAN Orhan ERCAN ÖZET : Harita,tapu-kadastro hizmetleri toprakla ilgili sosyal ve ekonomik faaliyetlerin alt yapısını oluşturmaktadır. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü yasalar ile,ülke koordinat sistemine bağlı topoğrafik,kadastral haritalar üretmek, bunlara dayalı olarak taşınmaz malların sınırlarını arazi ve harita üzerinde belirlemek, toprak üzerindeki hakları ve bu hakların yapısını, sınırlarını ortaya koymak,medeni Kanun'da öngörülen, kadastro ölçmelerine dayalı, modern tapu sicillerini oluşturmakla görevlendirilmiştir. Yazıda, Genel Müdürlüğün yukarıda sayılan görevlerini yerine getirebilmesi için geodezi ve fotogrametri alanında yürüttüğü bazı proje ve uygulamalardan sözedilmektedir. 1. GİRİŞ Hizmetin nitelik, kalite, doğruluk,güveniri ilik ve verimliliğini artırmak, daha çok kullanıcıya daha hızlı, ekonomik ve güvenilir hizmet sunmak için, Kalkınma ve İcra Planları ile Hükümet Programında yer alan; - Harita, tapu ve kadastro hizmetlerinde bilgi sistemi oluşturma, - 3.derece yüzey ağı oluşturma, - Modern donanım ve teknoloji kullanımı, - Özel Sektör teknik imkanlarından yararlanma, Öngörü ve tedbirleri doğrultusunda araştırma, pilot uygulama ve yaygın uygulama şekillerinde.çalışmalar yapılmaktadır DERECE YÜZEY AĞI Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki 29

3 Yasa ve Kadastro Yasasına göre ülke koordinat sistemine bağlı topoğrafik hariba üretmekle yükümlü bulunmaktadır. Oysa ülke koordinat sistemine bağlanmanın koşulu ise bir 3.derece yüzey ağının mevcudiyetine bağlıdır. Çünkü,büyük ölçekli geodezik çalışmalarda,mevcut ülke nirengi ağının ne sıklığı ve nede doğruluğu yeterli olamamaktadır. Halen l.,2.ve 3.derece noktalardan yaklaşık 15 km2'ye bir nokta isabet etmekte olup,bunun da yaklaşık %40'nın zemin tesisleri tahrip edilmiştir. Diğer taraftan 1/5000 ölçekli haritalardan beklenen doğruluğu sağlayacak şekilde üretilen 3,ve A,derece noktaların doğrulukları büyük ölçekli çalışmalar için istenilen duyarlık isteklerine,dolayısiyle kadastrodan beklenilen doğruluk ve güvenirlilik isteklerine cevap verememektedir. Ülke geodezi ağının iyileştirilmesi ve doğruluğunun artırılması, sıklaştırılması ve bağlanabilme zorluklarının ortadan kaldırılması.koordinat birliği ve standart getirerek harita bilgilerinin üretiminde tekrarı önlernek,kadastro, imar,arazi düzenlemesi v.b. gibi çalışmaları birleştirebilmek ve kenarlaştırabilmek amaçları ile bir 3.derece yüzey ağı projesi hazırlanmıştır, 1991 yılında Yerköy-Yozgat bölgesinde seçilen bir alanda projede öngörülen hususlar uygulanarak bir pilot çalışma yapılmıştır. Çalışma alanında 8 adet 2.,37 adet eski 3.derece nokta bulunmuş,26 adet yeni nokta pilye olarak tesis edilmiştir» Ortalama 5 km aralıklı sıklaştırmanın yapıldığı ağda,yatay doğrultu gözlemleri 8,düşey doğrultu gözlemleri 2 silsile olarak yapılmıştır. İstasyon noktalarında gözlenen bir doğrultucc nun ortalama hatasının 10.silsileler ortalamasının karesel CC ortalama hatasının ise 5 'yi geçmediği görülmüştür.ağ» en küçük kareler yönetimine göre dolaylı ölçüler modeli ile dengelenmiştir. Yatay doğrultu demetlerinin her biri için, silsileler ortalamasındaki bir doğrultunun ortalama hatası olarak hesaplanan değerlerin eşdeğer olup olmadıkları test edilmiş,duyarlık yönünden homojen oldukları belirlenerek doğrultu gözlemlerinin ağırlıkları eşit alınmıştır. Stokastik modeli belirlemek amaciyle yapılan tanı dengelemesi sonucunda, birim ağırlıklı bir doğrultu gözleminin ortalama hatasının CC öncül değeri 9 olarak hesaplanmıştır. Elektronik uzaklık ölçerle ölçülen uzunlukların ortalama hatalarının öncül değerleri için,tanı dengelemesi sonuçlarından yararlanılarak ( S) cm.bağıntısı elde edilmiştir. Doğrultu ve kenar gözlemleri ile koordinat bilinmeyenleri arasındaki foksiyonel 30

4 :.. : ; y - - ' ' '. ' -, " - - O '.. w....ji ilişkiler, 3 dilim genişlikli Gauss-Krüger projeksiyon düzlemin de kurulmuştur.yatay doğrultu demetlerinin herbiri için ayrı bir yöneltme bilinmeyeni bilinmeyen parametreler olarak alınmıştır. Dengeleme işlemi BÖHYY'inde tanımlanan biçimde dört aşamada gerçekleştirilmiştir. Ağdaki noktaların tümünün koordinatları bilinmeyenler olarak seçilmiş ve ağ hiç bir noktaya dayalı olmaksızın serbest ağ yöntemiyle dengelenmiş, model hipotezi test edilmiş,sonuç çıktıları alınmıştır. Sonuçlardan yararlanılarak uyuşumsuz ölçüler belirlenmiştir. Uyuşumsuz bulunan 5 doğrultu ve 7 kenar,serbestlik ölçütleri (redundanz payları) %50'den büyük olduğundan,ağın yapı statiğini bozmadıklarından ölçü kümesinden çıkarılarak ağ yeniden dengelenmiştir. Bu dengeleme sonunda ülke ağına ait eski noktalar için yeni koordinatlar hesaplanmış ve benzerlik dönüşümü ile de bu noktaların ülke koordinat sistemin de bilinen koordinatları, serbest dengeleme ile belirlenen sisteme dönüştürülmüştür. Uyuşumsuzluk testi yapılmış ve ikisi 2.derece,onaltısı 3.derece olmak üzere toplam onsekiz noktanın koordinatları uyuşumsuz bulunmuştur. Ölçülen kenarlar-, dan elde edilen ölçek ile -bilinen koordinatlardan bulunan ölçek arasında uyuşumsuzluk olup olmadığı test edilmiş ve uyuşumsuz olmadığı görülmüştür. Test; işlemlerinden sonra bağıl ölçek hatası 1/50000'den küçük olarak elde. edilmiş ve ağ uyuşumlu bulunan altı adet 2.derece,yirimibir adet 3.derece noktaya dayalı olarak dengelenmiştir. ^ Dengeleme sonunda;. - cc - Gözlenen doğrultuların ort.hatası ,....,... h - Ölçülen uzunlukların ort. hatası + 5."25 cm. ' - Dengeli koordinatların " " m =2.16 cm. x " - < ' < - m =2.17 cm.,. olarak elde edilmiştir. ' ' ' " "' ' ' ' " A ğ daki eski nokta sayı s ı,,,4.5,,,.,,,.,.. :,. Koordinatları korunan nokta, sayı s ı «,% - -. Uyuşumsuz nokta sayısı,, ; ' Yeni eklenen " ",26 Ağdaki toplam nokta sayısı...%!. Gözlenen doğrultu sayısı 612,.,,, Ölçülen uzunluk " 25..,, Koordinat bilinmeyenleri sayısı 88 31

5 Yöneltme bilinmeyenleri sayası 79 Düzeltme denklemleri sayısı 637 Ağdaki fazla ölçü sayısı 468 Uyuşumsuz ülke nirengi ağı noktaları da yüzey ağı standartlarına dönüştürülerek yeni koordinatları hesaplanmıştır. İkisi sabit,toplam onaltı noktalı ve onbeş adet gözlemi bulunan nivelman ağı,iki noktaya bağlı olarak dengelenmiş s dengeleme sonuçlarından yararlanılarak uyuşumsuz ölçü testi yapılmış ve ölçülerin uyuşumlu olduğu görülmüştür.ağın kesin dengelemesi en küçük kareler yöntemine göre dolaylı ölçüler modeli ile gerçekleştirilmiştir. Dengeleme sonunda 1 km.'lik bir nivelman geçkisi ile ölçülen yükseklik farkının ve hesaplanan dengeli yüksekliklerinin ortalama hatalarının 1 cm.'den küçük olduğu görülmüştür. Sonuçta,büyük ölçekli çalışmalarda. doğruluk ve güvenirlilik isteklerine,böhyy 1 inde belirtilen duyarlık isteklerine cevap veren,yeteri sıklıkta bir ağ elde edilmiştir. Bilindiği gibi ülkemiz Harita,Tapu ve Kadastro Sektörü içinde harita yapımcısı olarak önemli bir yer işgal eden Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü,teknik işlerinde geodezik, fotogrametrik yöntemleri bir arada kullanan büyük bir kuruluştur. Yanlızca fotogrametrik yöntemle yılda yaklaşık km2.'lik bir alanda harita yapımı,dolayısıyle nirengi sıklaştırma faaliyeti yürütülmektedir. Yani,yılda yaklaşık adet yer kontrol noktası geodezik ve fotogrametrik yöntemlerle üretilmektedir. 3.derece yüzey ağı projesinde ise ülke düzeyinde toplam adet nirengi ve bunun üç kati kadar nivelman noktası için tesis,yenileme ve standarda kavuşturma faaliyeti öngörülmektedir. Büyük ölçekli harita yapımı için gerekli nirengi sıklaştırması şimdiye kadar,bütçe yetersizliği nedeni ile,ancak bir kısmı özel sektör eliyle,büyük çoğunluğu emanet olarak ve geleneksel teknoloji ile sürdürülmekte idi yılı bütçesi ile sağlanan imkan ile,1993 yılında km2.'lik alanda yapılacak nirengi sıklaştırma faaliyetinin tamamının özel sektör eliyle ve yüzey ağı projesinde öngörülen teknoloji kullanılarak yapılması planlanmıştır. Stereo modelin mutlak 32

6 yöneltmesi ve alım için gerekli nokta sıklaştırması, eskiden olduğu gibi,genel Müdürlüğümüzde ve fotograrcıetrik nirengi yöntemi ile yapılacaktır, Fotogrametrik nirengi ölçmeleri analitik değerlendirme aletinde stereo model veya stereo komparator modunda çift ölçü şeklinde,dengeleme hesabı bağımsız modeller (PAT-MR programı) veya ek parametreli ışın demetleri (PAT-B) ile blok dengeleme şeklinde yapılmaktadır. Bu uygulamada bir bloktaki noktaların yaklaşık %15'i geodezik.geri kalan %85'i ise fotogrametrik nirengi yöntemi ile belirlenmektedir. Böylece dolgu nirengi yöntemine göre,nirengi yapım maliyetinde yaklaşık %60,toplam harita yapım maliyetinde ise %40'lık bir ekonomi,hız ve kolaylık sağlanmaktadır.kinematik GPS tekniği ile resim çekim anındaki kamera konumunun berilenmesi ve bunun fotogrametrik nirengide kullanımı ile,blok büyüklüğüne bakı lmaksızın,arazide ölçülecek nokta sayısı 5-10 noktaya düşürülebilecektir. Ayrıca datum sorununu çözmek için gerekli bu noktaların belirlenmesinde ve 3»derece yüzey ağı sıklaştırmasında statik GPS tekniğinin kullanılması uygun bir çözüm olabilecektir. 3, MODERN TEKNOLOJİ KULLANIMI Geodezik ve fotogrametrik amaçlarla kullanılabilen GPS-teknolojisine ihtiyaç duyduğumuz diğer önemli bir konu navigasyondur. Fotogrametrik yöntemle harita yapımındaki önemli sorunlardan biri de resim alımında kolon açıklıklarıdır* Görerek yapılan navigasyonda,özellikle büyük ölçekli resim alımlarında uçuş tekrarı kaçınılmaz olmaktadır. Bu ise,iş gücü,doğruluk ve zaman kaybına neden olmaktadır» Bu tür uçuşlarda mevcut navigasyon sistemleri de tek başlarına yeterli doğruluğu sağlayamamaktadırlar. GPS üzerine baz edilmiş bir uçuş yönetim sistemi ile yüksek duyarlıklı bir navigasyon,kamera kofttrolu, proje yönetimi ve grafik iş -çevresinde uçuş planlaması kolay, hızlı ve doğru bir şekilde yapılabilmektedir. Resim alımında önemli bir deneyim birikimi ve potansiyele sahip olan Genel Müdürlüğümüz, halen uçaklarından yeni olanında GPS destekli VLF-Omega navigasyon sistemine ve ayrıca resim yürümesi önleme özelliğinde (FMC) iki kameraya sahip bulunmaktadır; Bundan birkaç yıl önce bir Danimarka firmasınca gerçekleştirilen İstanbul Metropolitan alanı büyük ölçekli resim alımı,bu yıl Genel Müdürlüğümüz tarafından başarı ile gerçekleştirilmiştir. 33

7 Günümüzde takeometre boyutlarına indirilen GPS donanımları ile uygun gözlem düzenleri ve yazılımlar kullanılarak,20km. den kısa bazlarda,belirsizlik faktörünün birkaç dakikada hesaplanmasından sonra 10 dakikalık bir ölçü süresinde geodezik doğruluğa (5mm+lppm) erişilebilmektedir.aynı ölçü sürecinde 3-boyutlu çözüm,otpmatik ölçü,haya ve görüş koşullarından bağımsızlık ve daha bir takım üstünlükleri ile sistemin,temel geodezik ölçmeler,koordinat kadastrosu,sayısal arazi modeli ve arazi bilgi sistemi oluşturma amaçları ile kullanımı güncel hale gelmiştir. Bu teknolojinin yukarıda sözü edilen geodezik ve fotogrametrik amaçlarla kullanımı için gerekli araştırma ve satın alma çalışmaları ile Üniversite ve diğer ilgili kuruluşlarla işbirliği ortamı yaratma çabaları sürmektedir. Genel Müdürlüğümüz analitik değerlendirme sisteminin fotogrametrik nirengiden artan kapasitesi büyük ölçekli sayısal harita yapimında kullanılmaktadır. Kandıra,Ankara-Altındağ ve Mamak ilçelerinde 1/1000 ölçekli toplam 220 pafta üretilmiştir.sistemin ana yazılımı,1992 yılında homojenleştirme,genelleştirme gibi programlar ve ilişkisel veri tabanı yönetim sistemi ORACLE ile desteklenen,phocus'dır.sayısal yükseklik modeli hesabı ve diğer sayısal yükseklik modelinden türetilen uygulamalar için SCOP; su toplama ve ayırımı çizgilerinin dikkate alındığı,arazi topografyasına bağlı bir sıklaştırma ile sayısal yükseklik modeli ölçü programı PROSA gelişmiş,önemli uygulama yazılımlarıdır. Geliştirilmiş örnekleme yöntemi ile,nokta, yoğunluğu arazi eğimine uygun,değişebilir bir grid elde edilmektedir. Daha az nokta sayısı ile ekonomi, uygun nokta dağılımı ile de doğruluk artmaktadır. Ancak,. yine de sayısal yükseklik modeli ölçümü,zaman alıcı,yorucu, ve sıkıcı,rutin bir iştir. Diğer taraftan fotogrametrik nirengide, nokta taşıma vebağlama noktalarının ölçümü de aynı derecede rutin ve konsantrasyon kaybina bağlı hata oluşan bir iş aşamasıdır. Sözü edilen her iki sürecin de otomasyonu digital görüntü işlemi ve yöntemlerle mümkün olmaktadır. Eşlenik göründü noktalarının tanınması ve ölçümü, otomatik görüntü çakıştırma veya karelasyon.son yıllarda pazarlara sürülen digital stereo fotogrametrik sistemlerle gerçekleştirilebilmektedir. Digital ortofoto üretimi " ve bazı yöneltme işlemlerinin de kısmen otomatik yapıldığı 34 ;

8 bu sistemlerde,raster-vektör ve tersine hızlı dönüşüm ve bindirme imkanı.raster veri tabanları ve gelecekte geniş boyutlu büyük veri yığınlarını içeren GIS'lerin oluşumunda ve yönetiminde daha uygun,ekonomik ve etkili olacağı sanılmaktadır. Geleceğin standart fotogrametrik sistemleri olabilecek digital. fotogrametri ile ilgili gelişmeler yakından izlenmektedir,. Harita,tapu ve kadastro hizmetlerinde kullanıcı ihtiyaçları eskiye göre önemli ölçüde değişmiş,hizmetin kapsamı,planların. doğruluk ve içeriği yer yer yetersiz kalmıştır. Tam,doğru ve güvenilir veri derlemek,işlemek,güncel tutmak,komşu alanlarla veri kombinasyonu ve değişimi yapabilmek,ilgililerine sunmak, konuma bağlı bilgileri koordine edip bir standart oluşturabilmek için elektronik veri işlemi kaçınılmaz olmaktadır. Bu nedenle coğrafi ilişkilerin sayısal olarak kurulduğu,konuma bağlı bilgileri kapsayan ve toprakla ilişkili tüm alanlarda isteklere cevap verebilen bir kadastro modeli ve arazi bilgi sistemi oluşturulması amaciyle çalışmalar başlatılmıştır. Bir taraftan donanım,işletim sistemi,programlama dili,grafik standart, veri tabanı dili ve ilişkisel veri tabanı yönetim sistemi, sorgulama s veri tipi,fiziksel ve mantıksal veri organizasyonu, temel fonksiyonlar ve özellikle kadastro,fotogrametri,sayısal arazi modeli,digital görüntü işlemi,ağ,istatistik,tematik gibi konularda uygulama paketleri,aktif ve pasif haberleşme birimleri,erişim yöntemleri ve sunuş yetenekleri,homojenleştirme,, genelleştirme,uzman sistem kullanımı,coğrafi veri tabana ve sayısal yükseklik modeii veri tabanlarının entegrasyonu,, raster-vektör işlemi,işlemci teknolojisi,geometri ve özellik verilerinin bütünleşik yönetimi gibi konular araştırılırken, _ diğer 'taraftan veri derleme,yenileme,güncelleştirme ve_ uyarlama, çalışmalarına başlanması gerekmektedir. Silgi sistemi oluşturma^ iyetinin yaklaşık %80'ini veri derleme aşaması oluşturmaktadır. Ekonomik bir çözüm için veri derlemş,etkin ve, uygun yöntemlerle yapılmalıdır. Gerek yeri derleme,ve gerekse veri tiabariı ' güricelleştirme faaliyetlerinde fotogrametri-' önemli bir' yere sahiptir. Bu yöntemde»aynı ölçü süreci içinde noktanın üç koordinatı ve geometri kolayca elde, edilehildiği gibi,'objelerin mantıksal tanımlamaları,topoloji teşkili,digital görüntü işlemi,veri tabanı içeriğinin resim veya model üzerine taşınabilmesi,veri tabanları ile doğrudan ilişki ve iletişim, fotogrametrik nirengi gibi özellikler büyük imkan sağlamaktadır. Bu yöntemle,temel veri kümesi için gerekli hem nitel ve 35

9 hem de nicel bilgiler sağlanabilmektedir. İşaretli sınırlar, arazi örtüsü,yer altı tesislerinin yer üzerinde görülebilen ve işaretlenmiş noktaları ile sayısal arazi modelleri veri düzlemleri için veri derleme ve güncelleştirmede en uygun yöntemdir. Bu nedenle geleceğe dönük fotogrametri faaliyetleri planlanırken yukarıda sözü edilen husus da önemle gözönünde bulundurulmaktadır. 4. SONUÇ 3. derece yüzey ağı projesinin Yozgat-Yerköy bölgesinde yapılan pilot uygulaması sonucunda projede amaçlandığı gibi,büyük ölçekli geodezik-çalışmaların gerektirdiği duyarlık ve sıklıkta bir ağ elde edilmiştir» 1993 yılı harita yapım programında yer alanan işlerinin tamamının nirengi sıklaştırması,özel sektör eli" ile ve yüzey ağı projesinde öngörülen teknoloji uygulanarak yapılacaktır. Böylece,birkaç yıldan beri tasarlandığı halde,bütçe yetersizliği nedeniyle başlanamayan bu uygulamaya,1993 yılından itibaren geçilebilecek ve sonraki yıllarda da devam edilecektir. Yüzey ağı oluşturma,kadastro ölçmeleri,oluşturulacak arazi bilgi sistemine veri derleme s fotogrametrik nirengi ve navigasyon gibi konularda geodezik ve fotogrametrik amaçlarla ilgili kullanımını test etmek,eleman yetiştirmek,uygulama ve kontrol işlerinde kullanmak üzere iki adet GPS-seti satın alma işlemleri halen devam etmektedir» Fotogrametri-GIS,digital fotogrametri,renkli fotoğrafçılık ve tematik harita yapımı konularında araştırma,inceleme ve pilot uygulamalar yapılmaktadır. Bütçe imkanları oranında geliştirilecektir. KAYNAKLAR Ackermann,F,: E r g e bnisse der kinematischen Kamera-und Sensor- Positionierung mit GPS und İhre Bedeutung für die Photogrammetrie,Stuttgart,1990 Bauer,M.: Vermessung und Ortung mit Satelliten.Karlsruhe,1989 BilljR./FritschjD.: Grundlagen der Geo-Informationssysteme. 36

10 Band 1,Karisruhe,1991 Brüggemann,H: GPS für die Navigation,Stuttgârt,1990. HKMO: Yüzey ağı projesinin uygulanması yönerge ve raporları, Ankara,1991 Lehmann.H.: Flugnavigation heute,zfv.heft 10,1990 Öztürk.E.: Türkiye Yüzey Ağı Oluşturma Projesi,111.Harita Kurultayı,Ankara,1991 Seeber,G.: Sonderanwendungen von GPS in Geodâ'sie und Nacbargebieten.Stuttgart,1990 Vortrâge,43.Photogrammetrischem Woche,Heft,15,Stuttgart,

11 GPS İLE KİNEMATİK KONUM BELİRLEME SONUÇLARI VE FOTOGRAMETRİ İÇİN ANLAMI 8 Çevirenler: Bilal ERKEK Salih DEMİR ÖZET İlk önce GPS'in, foiogrametrik çalışmalardaki ana uygulamaları gözden geçirilmiştir. Havai nirengi için kamera konumları, kinematik konum belirleme ile saptanabilir. Burada anlatılanlar Flevoland(Hollanda) da yapılan deneysel test çaltşmajarı sonuçlarının özetidir. Kamera konum belirlemesinin koordinat hassasiyeti direkt olarak 1 dm civarında olup lineer düzeltmeden sonra 2 cm'ye kadar düşmektedir. 15 dakikalık sürekli uçuşlarda lineer sürüklenme 26 cm bulunmuş olup lineer düzeltmeden sonra bu değer 4 cm'nin aftına inmiştir. Son olarak GPS kamera konum bilgilerinin blok dengeleme içinde kullanım ve yer kontrol nokialarınnaki beklenen sayısal tasarruf gözden geçirilmiştir. Fotogrametri, GPS uygulamalarım dört gözle beklemektedir.

12 1- HAREKETLİ ALICILARIN YERLEŞTİRİLMESİ 1.1. Fofogrometride GPS: GPS her zaman, her durumda ve bütün disiplinlerde universa! uçuş navigasyonu ve konum belirlemede kullanılabilir bir sistemdir. Bu ilgi alan larına hassas çalışmaları içeren Geodezi ve Foîogrametriyide dahi! edebiliriz. Geodezik pas noktası belirlemeden farklı olarak GPS Hava Fotogrameîrisinde iki anlamlıdır. İlk olarak, hedeflenen resim alımları ve en opfima! bindirme oranlarına ulaşmak gayesiyle, uçuş navigasyounda kullanılabilir. İkinci ve en önemlisi de GPS'in foîogrametri de kullanılması olup kamera koordinatlarının ölçmelerle uçakta belirlenmesidir. Sonuçlar, resim çekimi sırasında deği! bilakis daha sonra verilerin işlenmesinden elde edilir. GPS kamera konum belirlemesi, havai nirengi çalışmaları dahilinde projeksiyon merkezlerinin belirlenmesini hedefler. Bu projeksiyon merkezi koordinatları blok dengeleme ile elde edilmelidir. Her durumda bunu kinematik konumda yapmalıyız. Yani GPS anteni, kamera ve uçak i!e diğer bütün alıcılar hareket halinde olmalsdır. Hassasiyet nedeniyle, bu arada, yerde herhengi bir pas noktasında eş zamanlı L1 ve L2 dalga boylarında faz ölçmeleri yapan bir GPS alıcısına gerek vardır. Işlemsel açıdan daha sonrası için birden fazla GPS alıcısının eşzamanlı kullanılması gözönüne alınmaz Sistematik Hataların Ayıklanması: Faz ölçmelerinin mm mertebesine ulaştığı bilinmekle beraber, iç hassasiyet uyduların sayısı ve konumuna bağlı olarat 1 cm civarında olabilir, Fotogrametrik açıdan hassasiyet dm ve m seviyesinde yeterli olmakt- dır. Bu yüzden yukarıda bahsedilen hatalar ihmal edilebilir. GPS'le konum belirlemede esas problem, zamansal ve sürüklenme hataları diyebileceğimiz sistematik hatalarda yatmak tadır. Refraksiyon, yörünge, zaman, ve saat hataları olarak metrelerce etki eden sistematik hatalar, faz ölçmelerine esas aşağıdaki formüllerde gösterilebilir. S i S i S i S 1 -A* 3 (t.) = p 3 (t.) + AR J (t.) - c(dt " ' ( t. ) - dt ( t. ) ) + İA J (t ) - AN J (t ) 1 E " '. E 1 E E E E mit (D s. s. s. s...j 3 ] P ( t. ) = [ ( X ( t. ) - X (t ) ) * + (Y 3 ( t ) - Y ( t. ) ) ' + (Z - " ( t. ) - Z (t, ) ) * ] 1 / X 1 E, E E * E S İ S İ (E, S, Alıcı ve uydu için index, N(t ) = tam dalga sayısı). Bahsedilen sistematik hataların elemine edilmesinin bir çok yolu vardır. Geodezik amaçlı geliştirilen yöntemler fotogrametride kullanılamaz. Çünkü istasyon gözlemleri kesilebilir ve çok sayıda alıcının olmasıda göz önüne alınmaz. Kinematik konum belirlemede en çok denenmiş ve güvenilir olan faz farkları metodu kullanılabilir. Her uyduya yersel alıcılarla eşzamanlı yapılan faz farkları için aşağıdaki formüller yazılır. Faz farkları: s s s İS J (t ) = * J ( t ) -» J ( t ) (2) E1.E2 E2 El ilk farkların yanında ikinci, üçüncü faz farkları da kullanılabilir. Faz farklarında her zaman benzer hatalar ortaya çıkar ve etkili olarak bulunur. Fotogrametri açısından bu faz farkı 39

13 . > metodunda, geniş anlamda sistematik hataların çözülmesi, yersel alıcının uzuklığına bağlı olarak sürüklenme hatası ve zaman hatasının en az olması gönülden arzu edilir. Ulaşılabilen hassasiyet sadece teorik olarak tahmin edilebilir ve daha sonraki deneysel araştırmalar yardımıyle aydınlatılabilir Diğer Problemler: Foîogrametrik amaçlar için GPS'le kinematik konum belirlemenin sonuçlandırılmasında birkaç ayrıntı problem vardır. Ve bunlar uygun tedbirlerle çözülebilir. Bu problemleri şöyle sıralayabiliriz: - Başlangıç noktasına gelen ve kesişen dalga boylarının bilinmeyen sayısıdır. Çözüm ola rak uçağın hareketinden önce bir baz ölçülmesi gerekir. Alıcı buradan sinyal yollarının değişimini izler ve kaydeder. Eğer uçuş esnasında uydularda herhangi bir sinyal kesintisi meydana gelirse parametrelerin yeniden belirlenmesi gerekir. - GPS anteni, sensor veya kamera arasındaki dışmerkezlik(eksantriste) direkt olarak geodezik yöntemlerle ölçülür ve bu değerler gözönüne alınmak zorundadır. - Sürekli GPS ölçümlerinde kameranın pozlandırma anının zamansal düzenlenmesi, ka mera tarafından gönderilen bir impuls yardımıyla üretilir. - Eğri uçuşlarda gölgede kalan uydunun sinyal kesikliği olabileceği göz önünde bulundu rulmalıdır. Süreklilik için en az dört uydu gözlenmelidir. Çok tartışılan sinyal sıçramaları gelecekle daha fazla ortaya çıkmamalıdır. - GPS'le konum belirleme geosenîrik koordinat sisteminde (WGS 84) yapılmaktadır. Kural olarak sonuçlar ülke koordinat sistemine dönüştürülür. Bunun içinde gerekli pas noktatarı arazide tesis edilmiş olmalıdır. 2. "FLEVOLAND" DENEYSEL TESTİ 2.1. Test Bölgesi, Uçuş : Flevoland'dak fotogrametrik GPS uygulamalı test sonuçlan özet olarak anlatılmıştır. Bu test bugüne kadarki yapılan uygulamalı çaışmaları tam ve kapsamlı olarak içermektedir. Test Hollanda'deki ölçme birimlerince hazırlandı ve gerçekleştirildi. Uçuş KLM Aeorocarto tarafından yapıldı. Çalışmalara ayrıca Stutgarî Üniversitesi Fotogrametri Enstitüsü de katıldı. Genel amaç, GPS resim alımlarının kontrolü ve deneysel hassasiyet araştırması idi. 2.5 km x 4 km büyüklüğündeki tüm alan 10-6 ve tarihlerinde Wild RC10 kamerası (f=21 cm, resim ölçeği 1:3800 ve uçuş yüksekliği 800 m) ile uçuldu. Üçü çift olmak üzere 10 uçuş kolonu, değelendirilen 184 resim ile örtüldü. Bindirme oranlarının % 60 boyuna ve % 60 enine olarak tesbiî edildiği uçuş planına kötü hava şartları nedeniyle uyûlamadı. Bölgede koordinatları GPS yardımıyle ve 1-2 cm hassasiyetle belirlenen 51 adet pas noktası vardı. Analiz için WGS-84 koordinatları bir dik koordinat sistemine dönüştürüldü. Uçuş esnasında sürekli GPS ölçmeleri, test bölgesinde pas noktası üzerine konulan 5 kanallı alıcı (Sercel NR 52) ile yapıldı. Personel compüterlerle de bilgiler kaydedildi. İki alıcı eşzamanlı olarak C/A kodunda pseuda büyüklüklerini ve 0.6 sn ölçü aralığında o uydunun L1 dalga boylu faz ölçmelerini kaydeddi. İstasyon ölçme çalışmaları sırasında uçaktaki kaydın pek cok defa kesildiği tecrübe edildi. Ayrıca 2. kolon ve 3. kolonunu yarısında dört uydunun sinyali çok elverişsiz koşullarda (RDOP=30 ile 57 arası) alındı. Diğer bütün ölçmelerher beş uydu ile uygun koşullarda kaydedildi (RDOP=5). Bunlar özel 2. kolona ve 3. ve 4. kolon üzerine, eğri uçuşlar da dahil olmak üzere dağıtıldı. Toplam olarak önce kolon olarak değerlendirilen ve analiz edilen beş bağımsız bilgi oluştu. 40

14 Hareketten önceki GPS ölçmeleri, başlangıçta faz farklarının belirlenmesi ve her kesintiden sonra düzenli yapılmayacak kadar, bugünkü bilgilerle oluşmadı. Buna karşın bu problem, bu gibi durumlarda kullanılabilen karşılaştırma bilgileri ile çözüldü. Resim alımlarındaki zaman noktası, her 0.6 sn'deki GPS konum belirlemesinde lineer interpolasyon yapılabilecek kadar, kameranın impuisu sayesinde kaydedici üzerine aktarıldı Bilgilerin Değerlendirilmesi : Hiçbir şekilde sinyal sıçraması olmayan GPS faz ölçmeleri 1. ve 2. farklar metoduna göre değerlendirildi. Birinci ve ikinci fark sonuçlarının tamamen benzer olduğu saptandı. Bu durumda iki yöntem üzerinde duruldu. Alıcının saat hatası ya bilinmyen olarak ele alınıp hesaplanmalı yada elimine edilmeliydi. Topoğrafik düzeftme etkisi diğer araştırmalara gerek duyullmadı. Deneysel hassasiyet araştırmaları, kameranın gerçek yeri ve GPS anteninin yerinin (her alımdaki zaman noktasının) karşılaştırılmasına dayanır. Bu karşılaştırma değerlerine elde edebilmek için, havai nirengi ile bilinen pas ve karşılaştırma noktaları kullanılarak hava fotoğraflarının projeksiyon merkezleri belirlendi. Hassasiyet, blok dengelemedeki ek parametrelerle sonuçta standart sapmanın ortalama değeri kuadraîik olarak X ve Y'de 4 cm ve Z koordinatında da 2.8 cm olarak ortaya çıktı. Görüldüğü gibi karşılaştırma koordinatları, GPS ile konum belirlemenin hassasiyeti ile karşılaştırıldığında tamamen hatasız olduğu söylenemez Tesadüfi Hatalar, i Hassasiyet : Ayrıntılı araştırmanın çok çeşitli sonuçları, ilk olarak GPS ölçümlerinin skolastik özellikleri ortaya çıktı. L1 faz Ölçümleri için data verilerinden 1.4 mm standart sapma düştü. Relaîif Kinematik GPS ile konum belirlemenin iç koordinat hassasiyeti faz ölçümleri için 9 mm, PDOP değrleri ile hassas hesaplamaya uygun olarak pseudo ölçümlerinde de 6.6 mm değerini aldı. Ortak eğilimden farklı olarak, eğiiimsiz kabu! edilenasıl faz ölçümleri. 3. faz farklarının değerlendirilmesiyle anlamlı bir ilişki olarak görülmedi. Beş kanalın çapraz ilişkisi de 0 dan anlamlı olarak fariılaşmadı Kolon Analizlerin Sonuçları : Amprik araştırmaların ilk amacı ve kesin ilgisi, kesin koordinat karşılaştırmalarının sonucunu irdelemektedir. Sonuçlar kolon kolon ele alındı. Aşağıdaki deneysel hassasiyet verileri GPS'in ilgili yeri ve kameranın gerçek yerinden, eksantriste vektörünün hesaplanmasiyle ve direkt ölçülen değerlerle karşılaştırılmasından bulunmuştur. İzlenen güzergah hataları, burada aynı zamanda GPS yerinin DZ hatasını ifade ederler. Çünkü anten dik olarak kameranın 1.46 m üzerine monte edildi. Verilerden DZ=DZ anten ekstantriste bileşenleri üzerine uçak eğikliğinin tekrar düzeltilmeyen etkisinden bağımsızdır. (Tablo-1) 41

15 Uçuş Tarihi KolonUydu Duruml ) Durum2 ' Durum3 ' Tarihi Nr. RDOP < > ds ds ds cm cm cm } } ' ' ; } : ) 4.2 4) 1)direkt 2)Ötelerne ile 3)üneer,düzeltme ile 4)Kolon 3-1 olmadan Tablo.1: Troposferik düzeltme ile ds değişiminin kolonsal inceleme sonuçları Tablo 1 de sunulan sonuçlarda sonradan oluşturulan hata modellendirümesinde üç farklı sonuç ortaya çktı: Birinci durumda direkt sapmalar 3.1. deki yarım kolon olmaksızın ortalama 19 cm oldu. Bu arada ortalama hatalar 6 kolondan 4 ile 9.7 cm civarında oldu 'da yapılan uçuşun 3. kolonunda da sapmalar 30 cm civarında ve yarım kolon olan 3.1 de ve sadece dört uydu ile RDOP =57 değeriyle hatalar 86 cm gibi bir rakamla genel çerçevenin dışına çıktı. 6,8 ve 10. kolonlarda anlamsal parametre çözümlerinin yeterli olmadığı ve bundan dolayı bu değerlerin temsil olarak geçerli olmadığı tahmin edilebildi. İkinci durumun sonuçları ve orjin noktası ötelemesi ile sonradan hata modelleştirmesi ortaya çıktı. Sapmalar, ortalama 15.4 cm olan C.1 yarım kolonundaki istisna dışında, bütün kolonlar için ortalama 4.2 cm (3.5 cm cm arasında) olarak belirlendi. Üçüncü durumda lineer düzekme ile çalışılan hata modelleştirilmesi vasıtasıyla bir adım ileri gidilerek ortalama sapmalar bütün kolonlarda sadece 3.5 cm civarına getirildi. Her zamanki gibi en fazla sapma 3.1 yarım kolonunda ortaya çıktı, fakat bu 5.5 cm ile özellikle dikkati çekmedi Değerlendirme: Burada DS=DZ sunulan sonuçlar aynı şekilde de diğer DX ve DY koordinat hataları içinde geçerlidir. Eğer parametreler uygun çözülür ve en az uygun konumda beş uydu gözlenebilirse, bir ve ikinci faz farkları ile reîâtif kinematik konum belirlemedeki direkt nokta hassasiyetinin 1 dm civarına veya daha iyiye ulaşılacağı söylenebilir. Bu sapmalar sistematik bir şekil aldı ve özellikle sabit ötelemeler arasında değerlendirildi. Havai nirengi ile ilişkili bir durum olan bu şekil, eğer koordinat merkezi ötelemesi ve lineer regrasyon vasıtasıyla daha sonraki çalışmalarda düzeltilebilirse konum belirleme hassasiyeti cm arasında gerçekleşebilir.

16 foîogrametrik bakış açısından oldukça memnuniyet verici olduğu halde henüz aslında GPS ile konum belirlemeyi tam olarak yansıtmazlar. Zira bunlar pek çok hata kaynaklan dizisini içerirler. Kameranın gerçek yeri olarak hizmet eden karşılaştırma değerinin hatası (Yüksüklik değerinde 2.8 cm) göz önüne alınıyor. 3.1 kolon hatası (1.9 cm) hariç olmak üzere, 3. durumda konum belirlemenin ortalama hatası 2.1 cm civarında kalır. Yalnız başına bu değer üst sınırları göstermektedir. Çünkü GPS ölçmeleri arasındaki lineer enterpolasyon karşısında gerçek uçuş yolunun sapmasınıda içermektedir. Nede olsa uçak 0.6 sn zaman aralığında 30 m yol almaktaydı. Karşılaştırma değerlerine aracılık eden amprik sonuçlar hakkındaki eğilim ilgisinin tasdik ettiği söylenebilir. Buna karşı olarak fotogrametrik kullanımdaki bütün dikkatin, sürüklenme hatasına yöneldiği açıkça görülür. Kolon şeklindeki değrlendirmede ilgi materyallerinin bağımsız davranıdığının görülmes, şimdiye kadarki sonuçlara göre ilginçtir. Söz konusu olan dört km den biraz az ve bir dakika devam eden çok kısa kinematik GPS ölçrnesidir. Ayrıca yersel alıcılar uçak alıcısına en lazla 5 km masafede idiler. Bu ekstrem durumlar gerçi Hollanda da göz önüne alınan uygulamalara uygun oldu. Fakat bunlar asıl fotogrametrik amaçlı kullanım şartlarına uzaktır Uzun Uçuş Müddetine Yayılma: Uçuş, orta yada çok daha küçük ölçekli fotogrametrik haritada kolonların 100 km den uzun ve uçak tipine bağlı olarak 30 dakikanın üzerine, erişebilmelidir. Bütün blok için sürekli, saatlerce devam eden GPS ölçmeleri gözönüne alınmalıdır. Burada yer alıcıları da mümkün olduğu kadar uzak olmalıdır. Buradan relatif kinematik GPS ile konum belirlemenin sürüklenme ilişkisi, saatlerce genişlemenin araştırılması ve kavranması, büyük ve pratik ilgi alanındadır. Bu sırada olan amprik araştırmalar için ilk ve önemli'görevdir. Flevoland testi böyle bir genişleme araştırması olmadığı halde, veri materyalleri ile nede olsa kısmi bir sonuç ende edilebilir. Bu kesintisiz ve 15 dakika devam eden uçuş, iki uçuş gününde bir daîa bloğunun kaydını ve bağlantılı olarak eğri uçuşlar da dahil olmak üzere bloğun 3. ve 4. kolonlarını kapsamaktaydı. Şekil-1 43

17 Farklar metoduna göre bu ölçmelerin 1 direm değerlendirilmesi, kameranın gerçek yeri yardımıyla test alanının her kesitinde denenerek bütün bir uçuş yolunun sürekli konumunu verir. Her 15 dakikada üzerindeki DS ortalama sapmalar ilkönce 26.4 cm 8.4 cm oldu. Topoğrafik düzeltmenin yapılması ve uçuş zaman farkı ile ilişkili olarak alıcı sinyallerinin eş zamanlı olmayışıda gözönüne alınması neticesinde bu değerler 19.6 cm ve 15.5 cm'ye kadar değiştiler. Şekil-2"de açıkça görüldüğü gibi, bu hatalar topam DS sürüklenme hatasıdır. Ve GPS ile konum belirlemeye bunlar da etki etmiştir. Eğer bu sürüklenme hatası daha sonradan giderifebilirse: Bulunan bu ortalama sapmalar 3.6 ve 3.9 cm'e kadar düşürülebilerler. Bu değerler bağımsız kolonlardan çıkan 3.2 cm ve 3.8 cm değerleri ile dolaylı olarak karşılaştırabilirler Flevoland testinin 2.4 kısmındaki hesaba geçirilen sonuçlara, 15 dakika devam eden 2. durumunda test edilen GPS konum belirlemenin lineer sürüklenmesi olan 26 cm ve 12 cm/15 dakika, ilave edilebilmelidir. Lineer sürüklenmenin karşısındaki diğer hatlar gözlenen zaman dilimine karşı pratik olarak sabit kaldı. Farklar matpdu ile yapılan uzun uçuşlarda sürüklenme hatası mutlaka hesaplanmalı ve dikkate alınmalıdır, eğer gelecekte tamamen ve daha uygun dağılımda uydular kullanılabilirse, diğer amprik araştırmalar GPS ile konum belirlemede sürüklenme olayının gösterdiği davranışlar bakımından yapılarak analiz edilebilir. Kesin bir sonuca varmak için sürükenme hatası ya modelleştirilerek blok dengeleme İle beraber ele alınmalı yada elimine edilmelidir. Şekil-2 Şekil-2 : GPS sürüklenme hatası (15 dakikadan fazla uçuşlarda) 3-GPS DATALARI İLEFOTOGRAMETŞİK BLOK DENGELEME Meîod, KuHanim: Girişte de anlatıldığı üzere havai nirengi, foîogrameîrideki GPS konum belirlemesinin ana kullanımıdır! Blok dengelemeye her resimin çekim zamanı, uçaktaki GPS anteninin kamera üzerine indirgenen konum parametreleri ek gözlemler olarak dahil edelirler. Bu aşamada yardımcı Datalardan sözetmenin henüz zamanı değil. Çünkü GPS daîaları bugüne değin kullanılan uygun pas nokîlarının yerini almalı ye by-? nunlada dengelenmiş bloğun diş hassasiyeti için kâra verilen fonksiyonu üsteğmendir. 5 f? Aslında 2.6 da anlatılanlara göre, daha sonraki sürüklenme düzeltmesinin blok dengellemeyle ilişkisine izin veren bilinmeyen parametrelerin GPS koordinatları ile birlikte yöneltilebilmesi başka bir amaçtır. Bu lineer düzeltmeler üzerinde sınırlanan birim hem daha sonradan yapılabilecek hata modelleştirilmesi hemde GPS bilgilerinin ek data 44

18 transformasyonları ile karşılanabilmelidir. Bi% sinyıpıl^gûlgelenmesi ortaya çıkan eğik uçuşlardaki kolonlar arasında, hangi konum belirleme sinyalinip kesildiği, koionsal olarak bağımsız düzenlenmesi yerinde olur. İ GPS konum koordinatları blo dengelemede, ağırlıklı hata dengelemesi şeklinde ele alınırlar. (i= Resim Nr, k= GPS Sıvası, a...c^ sürüklenme parameî., X= k'daki uçuş yolu) Bunlar fotogrametrik blok dengeleme ile hava fotoğraflarının projeksiyon merkezlerinin bilinmeyen koordinatları ile üişkili GPS bilgileri blok dengelemede hem bağımsız modellerle hem de birlikte yada otomatik kalıbrasyonlu ışın demeti yöntemiyle kullanılabilir Tesbltier, Pas Noktaları: Toplu Blok dengemede, lineer sürüklenme ve data parametremerinin ifade ettiği anlam bakımından konum belirleme problemi daha geniş bir anlam taşır. Eğer sürüklenme hatası iyice anlaşılırsa veya ihmal edilirse bir bloğun tam dolu olduğu uçuşuun GPS konum belirlemesinde, hiç pas noktası kullanılmadan dengeleme rahatlıkla yapılabilir. Öyleyse bulunan sonuçlar karakteristik GPS koordinat sistemi WGS 84 ile lişkilidir. Eğer sonuçlar uygun bir ülke ölçme sitemine çevrılebiliyorsa o zaman bilgi dönüşümü zorunlu olarak yapılmalıdır. Blok bir bütün olarak davranıldığı müddetçe bir kaç pas noktası yeîrli olmaktadır. Asada bir bloktaki tavsiye edilen pas noktaları dağılımı gösterilmiştir.(şekil-3) Bu arada sunuda belirtmekte yarar var: Undulasyon sebebiyle tamamlanan bilgiler alımlar en azından topoğrafik haritaların hassasiyet gereksinmeleri için geoid üzerine indirgenmelidir. Şekil-3 : GPS bilgileri ile blok dengeleme pas noktaları dağılımı. Eğer 3.1 kısmında tesbiî edildiği gibi, GPS konum belirlemesinin sürüklenme hatası veya datalar için kolon pameîreleri ilave olarak kullanılırsa, geometrik durum dört nokta ile sağlanabilir. % 20 yada % 30'a kadar enine bindirmeli normal durumlarda dört pas noktası ile bir bloğun enine eğikli ilişkisi belinlenebilir. Eğer kolon bağlama noktaları düzgün dağılımdaysa böyle bir blok teorik açıdan hassas sayılır. Pratik uygulamada herne kadar bu sağlanamıyorsada böyle bloklar her zaman kabul edilebilir durumdadır. Bir bloğun belirsizliğini hat eşitliği ilişkisi içinde ortadan kaldırmak için üç farklı durum söz 45

19 :! t konusudur. - % 60 bindirme çapraz uçuş ekseninde ortaya çıkan çift model bindirfneli stabil blokta düzensizlik ortaya çıkmaz. Blok dengeleme dört pas noktası ve haîa denklemleri yardımıyie sonuçlandırılabilir. - % 20 enine bindirmeli bloklarda düzensizlik Şekil-3'e göre iki vasıtayla kolon yönlerine dik olarak tesis edilen yüseklek noktalarıyla ortadan kaldırılabilir. - Aynı sonuçlarda iki GPS destekli çapraz uçulmuş kolonlarla uluşılabilir. Emniyet nedenlerinden dolayı GPS destekli havai nirengi için pas noktalan ve kolon düzüneği Şekil-3'e göre 3 nolu hata denklemlerinin kullanılması önerilir. Eğer uyduların sayısı artırılabilir ve 8 veya daha îazla kanallı yeni nesil GPS adalarıyla sürekli konum belirleme yapılabilirse, gelecekte bu problem çok koiay çözülecektir. Çünkü o zaman sinyal kesilmeleri ortaya çıkarsa hesaplanarak sorun sunuçlandırılabilecekîir. '3.3. Etklisr: GPS destekli havai nirenginin etkisi şüphesiz yer noktalarının sayısındaki tasarrufta yatar. Klasik havai nirengide daha az pas noktalan üs yatiniidiği halde, kaba hatalar üzerine bilinen eğilimden başka pek çok defa ekonomik yada samansaî sıkıntı ortaya çıkar. Topoğrafik harita yapımı için çok zor gidilen yerlerdeki pas noktalan belirlenmesi havai nirengisinden çok daha masraflı olmaktadır. Kamera konumu, hala daha belirsiz data transformasyonları için bir bölgede pas noktası gibi kullanılabilirler. Çünkü her projeksiyon merkezi için bir ölçme yapılmaktadır. Uçuş ekseni boyunca bu, çok sık pas noktası gibi kullanılmaktadır. Sununla GPS konum belirlemenin çok hassas olmasını gerektirmeden bloklar, genelleşiirici bir görüşle çok güzel kontrol edilir. Arazi ile ilgili fotogrameîrik ölçmelerin GPS datalarından daha hassas olduğu müddetçe, Blok dengelemesinin sonuçlarının GPSile ilgili konum belirlemeden 2-3 kat daha fazla olduğu görülmüştür. Bunun tersi olarak GPS bilgileri fotogrametrik ölçü hassasiyetinin belirleyen kolon kesilmesi hassasiyetinden daha hassatır. Havai nirengi yapımında 1: den 1: ölçekler arasındaki topoğrafik haritalar içn'gpş kamera konum hassasiyetinde 0.5 m'den 10 m'ye kadar olan değerler yeterlidir. G:RS teki fotogrameîrik hassasiyet talepleri geniş anlamda kritiksiz olduğu ve en feüyük sapma alanı bırakıldığı söylenebilir. Bu nednle havai nirengilerde GPS'in kullanılması en azından yukarıda yerilen ölçekler dahilinde pratik olarak geçerli olabilir. Çok Hassasiyet gerektiren büyyk ölçekli çalışmalar jdışında, havai nirengide klasik pas-»noktalarının fonksiyonunun GPS tarafından üsîtehilebileceği ve sadece data problemi? çözürriü ı gerşktireceğtsapîanmıştif^.... :ç;w =.' ; t ' ' - ' " ' '' ',,.. -. : [. - : r - ' ' '. -. '. ' U ' ;. ' " ' ' ' ' ' ' ' ^ft ''' ' ' 3.4. FlevoSand Bloğunun Dengelenmesi : Bu testlerden farklı olarak GPS He toplu blok dengelemeleri pratik açıdan belli değildir. Bütünlük açısından burada test bloğun bahşedilen araştirmalarmdanfbağımsız GPS destekli blok dengeleme sonuçîa'rs MfnJ^ektifçiŞjŞzkonusu ajan Monokomparaîor Zeiss PK.1'e dayanan' ek'pâfeimetrelerle jşlrj demetlerinin depgeîennresi yöntemidir. : Formül 3'e bağımsız süfök!ehwe paramelrelitoplir..mok : ciengelerntsinde dört pas noktasi ve ikî yükseklik noktası -âp j Şekil 3' göre kullanıldı. Sonuç olarak, karşıiıştırmada 45 detıge!i : dağitilmiş könîreî noktaları (karşılaştırma noktalarında) ortalama koordinat hataları X'de 2.3 cm, Y'de 1.9 cm ve Z değerinde de 4.1 cm olarak, ortaya çıktı. Bu memnuniyet verici sonuçlar GPS datafarının etkileri hakkında cok az şey ifade ederler. Bu blok aslında GPS hassasiyet sınırlan civarında kalmaktadır. Ek yükseklik kontrol noktası ağı ile de GPS'sii yaklaşık ayni sonuçlara ulaşabilecek kadar hassas olmaktadır. 46

20 ANKARA SAYISAL HARİTA YAPIMI PROJESİNDEKİ JEODEZİK ÇALIŞMALAR Ergün ÖZTÜRK Veysel ATASOY Haluk KONAK Can KENDİRLİ ÖZET Ankara Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğünce 1991 yılında Ankara kentine ilişkin sayısal harita yapım projesi başlatılmıştır. Ankara metropolitan alanında hektardan fazla bir alanı kapsayan bu projenin jeodezik çalışmaları ile 1:1000-1:500 ölçekli sayısal harita yapımına esas olacak hava fotoğraflarının alımı ve yaklaşık hektarlık alanın sayısal harita yapım işi tamamlanmıştır. Bu bildiride birçok evreleri bulunan ve halen devam eden projenin jeodezik çalışmaları içeren ilk evresi kısaca tanıtılmaya çalışılacaktır. GİRİŞ Nüfus yoğunluğu bakımından ülkemizin en kalabalık ikinci kenti olan Ankara'nın halihazır haritasının hızlı bir şekilde oluşturulması, oluşturulan haritaların güncelleştirilmesinin devamlılık göstermesi vb. amaçlarla Ankara Büyükşehir Belediyesi Ankara Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğünce Ankara Sayısal Harita Yapımı Projesi başlatılmıştır. Projenin ilk bölümünün ihale adı "Ankara metropplitan alanında hektar alanın 1:1000 ve 1:500 ölçekli sayısal harita yapımına esas olacak haya fotoğraflarının alımı ve yaklaşık hektar alanın sayısal harita yapımı işi"dir. Projenin ihale adından da anlaşılacağı gibi yapılacak işlerin başında, öncelikle Ankara ve çevresinin hava fotoğraflarının çekilmesi gelmektedir. Fiziksel yeryüzü ile fotoğraflar arasındaki bağlantı jeodezik noktalarla sağlanacağından doğal olarak nirengi ve nivelman noktalarının da fotoğraflarda yer alması gerekmektedir. Diğer bir anlatımla, yoğun bir jeodezik çalışmayı içermektedir. Yapılacak haritaların genelde 1:1000 ölçeğinde olması planlanmıştır. Yalnızca Ankara kalesi ve çevresini içine alari bölge için 1:500 ölçekli haritalarının yapılması öngörülmektedir. 47

21 Projenin ilk aşamasında, sayısal harita yapımı işine ilişkin pilot uygulamanın 20 km 2 lik bir alana sahip Doğukent bölgesinde yapılması planlanmıştır. Tüm proje sa hası, 5 adet İs ölçekli pafta içerisinde yer al makta ve 1: ölçeğindeki 20 adet paftayı kapsamakta-? dır. :' : Projenin 1991 yılı sonuna doğru yapılan ihalesi YALÇIN TEKNİK A.ş.'de kalmış ve adı geçen şirketin Harita Grubu işin yüklenicisi olmuştur» Projenin danışmanlık hizmetleri Yıldız Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümünce yapılmakta, jeodezik ve fotogrametrik çalışmaların kontrol işleri de Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünce yürütülmektedir. Birçok evrelerden oluşan ve önümüzdeki yıllarda da devam etmesi beklenen Ankara Sayısal Harita Yapımı Projesinin bu ilk bölümünde? yüklenici firma YALÇIN TEKNİK A.Ş. ve firmanın Jeodezik İşler Danışmanları olan KTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümünde görevli bildiri yazarları çalışmalarını Eylül 1992'de tamamlamışlardır» PLANLAMA E ÖLÇÜLERİN YftPILMftSI Ankara Sayısal Harita Yapımı Projesinden önce kurulmuş olan, mevcut Ankara Metropolitan Nirengi Ağında toplam 171 nokta bulunmaktadır. Bu ağ, 16 adet ülke I. ve II. derece nirengi noktalarına dayalı olarak ve 15 alt blok halinde koşullu ölçüler yöntemiyle dengelenmiştir. Proje alanını yaklaşık 5 km taşacak şekilde yapılan planlamaya göre, 171 Metropolitan noktadan 112 tanesi proje sahası içinde kalmaktadır» Ancak bunların 17 tanesinin tahrip olduğu ve 1 tanesinin de görüşünün kapandığı belirlenmiştir» Yine ilk ağın dengelenmesinde değişmez alınan 16 adet ülke nirengi ağı noktasından 8 tanesi proje sınırları içinde kalmaktadır. Mevcut metropolitan nirengi ağı noktalarının kenar uzunlukları ortalama 7 km olduğundan Büyük Ölçekli Haritaların Yapım Yönetmeliğine (BÖHYY) göre sıklaştırılmaları gereği ortaya çıkmıştır. Bu amaçla proje içinde yer alan bölgeyi kapsayacak şekilde bir üçüncü derece yüzey ağı oluşturulmuştur» Oluşturulan bu üçüncü derece nirengi ağında 128 adet ana nirengi noktası planlanmıştır. Bu noktaların 98 tanesi Ankara metropolitan nirengi noktalarından, 14 adedi tahrip olan ya da görüş vermeyen noktaların yerine yeniden kurulan noktalardan, kalan 16 tanesi de yeni tesis edilen 48

22 noktalardan oluşmaktadır, Ağ içinde 104 adet ara nirengi noktası planlanmıştır. Bu ara noktaların 83 tanesi yeni oluşturulmuş, 21 tanesinde proje sahasındaki eski tesislerden yararlanılmıştır, En son şekli ile, Ankara Sayısal Harita Yapımı Projesi nirengi ağında 128 adet ana, 104 adet ara olmak üzere toplam 232 nirengi noktası bulunmaktadır. Bu noktaların 89 tanesi eski pilye olmak üzere toplam 186 tanesi pilye, 9 tanesi bina üstü tesis biçimindedir. Fotogrametrik blok uygulamasına yönelik olarak Ankara ve çevresi 26 alt bölgeye ayrılmıştır. Fotogrametrik değerlendirme ilkeleri doğrultusunda oluşturulan bu 26 alt bölgeyi çevreleyecek şekilde ve blok sınırları boyunca ortalama m aralıklarla dizi nirengi noktaları tesis edilmişlerdir adet olan bu noktaların ölçü ve hesabı 294 adet dizi nirengi geçkisi şeklinde planlanmıştır» Askeri sahalar hariç, proje sahası içinde kalan bölgede araları ortalama 1 km olan nivelman noktaları planlanmış, yükseklikleri Harita Genel Komutanlığınca hesaplanmış olan Ülke Nivelman Ağı noktaları ve bunlara dayalı olarak üretilmiş 38 adet nivelman noktası da bu ağa dahil edilmiştir. Oluşturulan nivelman ağında 941 tane ana, 254 tane ara ve 237 adet nirengi olmak üzere toplam 1432 tane nokta bulunmaktadır. Üçüncü derece nirengi sıklaştırma noktalarına, BÖHYY'de belirtilen biçimde ve 1: ölçekli pafta adına bağlı olarak numara verilmiştir. Bu numaraların önüne, yatay konum noktası olduğunu simgelemek amacıyla 2 kodu getirilmiştir. Benzer şekilde düşey kontrol noktaları da numaralandırılmış ve bu noktalarda da 3 kodu kullanılmıştır» Verilerin işlenmesi, denetlenmesi, özellikle dengeleme işlemleri aşamasında, 1: ölçeğindeki pafta adını içeren bir harf ve iki rakamdan oluşan bölüm özel bir kodla değiştirilerek, BOLU H29 paftası için H29 yerine 6 ÇANKIRI H30 " " H30 *' 7 KIRŞEHİR 130 " " 130 " 8 ANKARA 129 " " 129 " 9 ANKARA 128 " " 128 " 0 rakamları kullanılmıştır. Bu dönüşümden amaç, özellikle veri arama bölümleri yoğun olan işlemlerin daha hızlı bir şekilde yapılmasını sağlamaktır. Tesis pdilen jeodezik 49

23 noktalar ile fotögramfetrik değerlendirmede kullanılacak noktalar, hava işaretleri kurallarına göre arazide boyanmış ve uçuş yapılarak resim alımları gerçekleştirilmiştir. Diğer yandan sürmtle noktaların röperlerini hazırlama ve arazideki ölçü işlerine geçilmiştir. Nirengi ağı ölçüsünde WILD T2 ve yıllık kalibrasyon belgeli MILD T 2000 açı ve uzunluk ölçerler kullanılmıştır. Ağ kendi içinde ana ve ara şeklinde kademelendirilmesine karşın doğrultu gözlemleri tüm durak noktalarında 8 dizi olarak gerçekleştirilmiştir. Doğrultu gözlemleri BÖHYY 1 de belirtilen ilkelere göre yapılmış, günlük gelen veriler bilgisayarlarla değerlendirilerek, yine BÖHYY'de belirtilen duyarlık isteklerini sağlayıp sağlamadıkları durak noktası dengelemesi sonuçlarına göre denetlenmiştir. Nirengi noktaları arasındaki uşaklıklar karşılıklı 6 şar kez ölçülerek ortalaması alınmış ve BÖHYY'de belirtilen şekilde deniz düzeyine indirgenmiştir. Dizi nirengi geçkilerindekı doğrultular 4'er dizi olarak, kenarlar da karşılıklı 4'er kez ölçülmüşlerdir. Dizi nirengi noktaları arasındaki Ah yükseklik farkları, kullanılan Elektro^ nik Takeometre TC 2000 yardımıyla karşılıklı olarak ölçülmüşlerdir. '" ''" ' Nivelman ağının Ölçümü, klasik nivelman alet ve yöntemleri ile BÖHYY'de" belirtilen ilkeler doğrultusunda gerçekleştirilmiştir» Gözlemlerin tamamlanması ile yaklaşık koordinatlar hesaplanmış, bilgisayar programları yardımıyla da nirengi, dizi nirengi ve nivelman kanavaları oluşturulmuştur. JEODEZİK AĞLARIN : "DENGELENMESİ Ankara sayısal harita yapımı projesi içinde oluşturulan nirengi, nivelman-ve' trigonometrik yükseklik ağlarının dengelenmesi işlemleri, FORTRAN dilinde yazılan programlarla, YALÇIN TEKNİK A.Ş. Harita Grubunun OS/2 işletim sistemine sahip 10 üıb ana bellek kapasiteli PS/2 bilgisayarlarında gerçekleştirilmiştir.. Oluşturulan ana ve ara nirengi ağında doğrultular aynı sayıda gözlendiklerinden, dengelemenin stokastik modeli oluşturulurken ana ve ara ayrımı yapılmamıştır. Ön denetimlere karşın koordinatlarla gözlemler arasındaki uyuşmazlıkların ve olası veri giriş hatalarının belirlenmesi, testlerde kullanılacak daha güvenilir yaklaşık koordinatlar ile stokastik modelin belirlenmesi amacıyla tanı dengelemeleri yapılmıştır. Bu amaçla, nirengi ağı doğu ve 50

24 batx olarak iki parçaya ayrılmış ve tanx dengelemeleri iki" ayrı bölge şeklinde gerçekleştirilmiştir. Tanx dengelemelerinden sonra nirengi ağx, en küçük kareler yöntemine göre dolaylx ölçüler yöntemi ile topluca dengelenmiştir. Bu amaçla fiziksel yeryüzünde bulunan noktalar arasxnda yapxlan doğrultu ve uzunluk ölçüleri, dengelemeye girmeden önce deniz düzeyine ve 3 dilim ge~ nişlikli Gauss-Krüger Projeksiyon düzlemine indirgenmiştir. Yatay doğrultu demetlerinin her biri için silsileler ortalamasxndaki bir doğrultunun ortalama hatasx olarak hesaplanan değerlerin eşdeğer olup olmadxklarx BARTLETT testi ile irdelenerek, doğrultu gözlemlerinin ağxrlxklarxnxn eşit alınabileceğine karar verilmiştir. Stokastik modeli belirlemek amacxyla yapxlan tanx dengelemeleri sonucunda birim doğrultu gözleminin ortalama hatasxnxn öncül değeri, s =HH7.00 CC olarak hesaplanmxştxr. Benzer şekilde ölçülen 0 uzunluklarxn ortalama natalarxnxn öncül değeri için m -+(l+1.0*i0" 5 *S ) cm bağxntxlarx elde edilmiştir» Serbest dengeleme sonuçlarxnâan yararlanarak, yapxlan irdeleme sonucunda 28 adet doğrultu gözlemi ile 10 adet uzunluk ölçüsünün kurulan modelle uyuşumsuz olduğu belirlenmiştir. Uyuşumsuz ölçülerin tümünün serbestlik ölçütleri % 50'den büyük olduklarxndan bu gözlemler ölçü kümesinden çxkarxlmışlarâxr. Uyuşumsuz ölçüler ayxklandxktan sonra, verilen koordinatlar arasxnda.uyuşumsuzluk bulunup bulunmadxğx araştxrxlmxş ve 3 noktanın koordinatlarx uyuşumsuz bulunmuştur. Test işlemleri sonucu ağda ölçek uyuşumsuzluğu bulunmadxğxna karar verilmiştir. Bilinen evreleri izlenerek sonuçlandxrxlan dengeleme işleminde, Âğdaki nokta sayxsx s, ' : 232 ' Köordinatx korunan nokta. sayxsx. : Gözlem yapxlan nokta şayxşx : : 257 Gözlenen doğrultu sayxsx. ':1454 Ölçülen'uzunluk'sayxsx... ; 81 ; olan bu ağı dolaylx ölçüler yöntemiyle dayşlx bir yüzey ağx olarak bir*kerede,toplu dengeleyebilmek için Koordinat bilinmeyenleri sayxsx : 276 Yöneltme bilinmeyenleri sayxsx : 257 Düzeltme denklemleri sayxsx : 1535 Ağdaki fazla ölçü sayxsx : 1002 olarak belirlenmiştir. 51

GPS/INS Destekli Havai Nirengi

GPS/INS Destekli Havai Nirengi GPS/INS Destekli Havai Nirengi GPS/INS (IMU) destekli hava nirengide izdüşüm merkezi koordinatları (WGS84) ve dönüklükler direk ölçülür. İzdüşüm merkezi koordinatları kinematik GPS ile ölçülür. GPS ile

Detaylı

İçerik Fotogrametrik Üretim 2 Fotogrametri 2 Hava Fotogrametrisi...2 Fotogrametrik Nirengi 3 Ortofoto 4 Fotogrametrik İş Akışı 5 Sayısal Hava

İçerik Fotogrametrik Üretim 2 Fotogrametri 2 Hava Fotogrametrisi...2 Fotogrametrik Nirengi 3 Ortofoto 4 Fotogrametrik İş Akışı 5 Sayısal Hava İçerik Fotogrametrik Üretim 2 Fotogrametri 2 Hava Fotogrametrisi...2 Fotogrametrik Nirengi 3 Ortofoto 4 Fotogrametrik İş Akışı 5 Sayısal Hava Kameralarının Sağlayacağı Faydalar.7 Pramit Oluşturma.10 Kolon

Detaylı

olmak üzere 4 ayrı kütükte toplanan günlük GPS ölçüleri, baz vektörlerinin hesabı için bilgisayara aktarılmıştır (Ersoy.97).

olmak üzere 4 ayrı kütükte toplanan günlük GPS ölçüleri, baz vektörlerinin hesabı için bilgisayara aktarılmıştır (Ersoy.97). 1-) GPS Ölçülerinin Yapılması Ölçülerin yapılacağı tarihlerde kısa bir süre gözlem yapılarak uydu efemerisi güncelleştirilmiştir. Bunun sonunda ölçü yapılacak bölgenin yaklaşık koordinatlarına göre, bir

Detaylı

DİJİTAL FOTOGRAMETRİK HARİTA ÜRETİMİ VE TAPU VE KADASTRO ÖRNEĞİ

DİJİTAL FOTOGRAMETRİK HARİTA ÜRETİMİ VE TAPU VE KADASTRO ÖRNEĞİ Selçuk Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Öğretiminde 30. Yõl Sempozyumu,16-18 Ekim 2002, Konya SUNULMUŞ BİLDİRİ DİJİTAL FOTOGRAMETRİK HARİTA ÜRETİMİ VE TAPU VE KADASTRO ÖRNEĞİ Orhan ERCAN,

Detaylı

Fotogrametride işlem adımları

Fotogrametride işlem adımları Fotogrametride işlem adımları Uçuş planının hazırlanması Arazide yer kontrol noktalarının tesisi Resim çekimi Değerlendirme Analitik değerlendirme Dijital değerlendirme Değerlendirme Analog değerlendirme

Detaylı

HAVA FOTOĞRAFLARININ YÖNELTİLMESİNDE GPS/IMU İLE DOĞRUDAN COĞRAFİ KONUMLANDIRMA DOĞRULUĞUNUN ARAŞTIRILMASI

HAVA FOTOĞRAFLARININ YÖNELTİLMESİNDE GPS/IMU İLE DOĞRUDAN COĞRAFİ KONUMLANDIRMA DOĞRULUĞUNUN ARAŞTIRILMASI HAVA FOTOĞRAFLARININ YÖNELTİLMESİNDE GPS/IMU İLE DOĞRUDAN COĞRAFİ KONUMLANDIRMA DOĞRULUĞUNUN ARAŞTIRILMASI A.C. Kiracı, A.Yılmaz, O. Eker, H.H.Maraş L.İşcan Harita Genel Komutanlığı, Fotogrametri Dairesi,

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ. BEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF336 FOTOGRAMETRİ II DERSi NOTLARI

Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ. BEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF336 FOTOGRAMETRİ II DERSi NOTLARI FOTOGRAMETRİ II FOTOGRAMETRİK NİRENGİ BEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF336 FOTOGRAMETRİ II DERSi NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz/ İÇERİK Giriş Yer Kontrol Noktaları

Detaylı

FOTOGRAMETRİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI FAALIYETLERI

FOTOGRAMETRİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI FAALIYETLERI FOTOGRAMETRİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI FAALIYETLERI Fotg.D.Bşk.lığı, yurt içi ve yurt dışı harita üretimi için uydu görüntüsü ve hava fotoğraflarından fotogrametrik yöntemlerle topoğrafya ve insan yapısı detayları

Detaylı

JDF 116 / 120 ÖLÇME TEKNİĞİ / BİLGİSİ II POLİGONASYON

JDF 116 / 120 ÖLÇME TEKNİĞİ / BİLGİSİ II POLİGONASYON JDF 116 / 120 ÖLÇME TEKNİĞİ / BİLGİSİ II POLİGONASYON Yrd. Doç. Dr. HÜSEYİN KEMALDERE Jeodezik Noktaların Sınıflandırması (BÖHHBÜY-Md:8) Noktaların sınıflandırılması aşağıdaki şekildedir: a) Uzay ve uydu

Detaylı

KADASTRO HARİTALARININ SAYISALLAŞTIRILMASINDA KALİTE KONTROL ANALİZİ

KADASTRO HARİTALARININ SAYISALLAŞTIRILMASINDA KALİTE KONTROL ANALİZİ KADASTRO HARİTALARININ SAYISALLAŞTIRILMASINDA KALİTE KONTROL ANALİZİ Yasemin ŞİŞMAN, Ülkü KIRICI Sunum Akış Şeması 1. GİRİŞ 2. MATERYAL VE METHOD 3. AFİN KOORDİNAT DÖNÜŞÜMÜ 4. KALİTE KONTROL 5. İRDELEME

Detaylı

Bağıl Konum Belirleme. GPS ile Konum Belirleme

Bağıl Konum Belirleme. GPS ile Konum Belirleme Mutlak Konum Belirleme Bağıl Konum Belirleme GPS ile Konum Belirleme büroda değerlendirme (post-prosessing) gerçek zamanlı (real-time) statik hızlı statik kinematik DGPS (kod) gerçek zamanlı kinematik

Detaylı

M. MARANGOZ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

M. MARANGOZ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖLÇME BİLGİSİ II Poligon İstikşafı ve Yerüstü Tesisleri, Poligon Ölçüsü ve Türleri Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF120 ÖLÇME BİLGİSİ II DERSİ NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz

Detaylı

EK-11 TUTGA Koordinat ve Hýzlarýnýn Jeodezik Amaçlý Çalýþmalarda Kullanýlmasýna Ýliþkin Örnek -235- -236- Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliði EK - 11 TUTGA KOORDÝNAT VE HIZLARININ

Detaylı

Geometrik nivelmanda önemli hata kaynakları Nivelmanda oluşabilecek model hataları iki bölümde incelenebilir. Bunlar: Aletsel (Nivo ve Mira) Hatalar Çevresel Koşullardan Kaynaklanan Hatalar 1. Aletsel

Detaylı

EROZYONUN KANTİTATİF OLARAK BELİRLENMESİ. Dr. Şenay ÖZDEN Prof.Dr. Nuri MUNSUZ

EROZYONUN KANTİTATİF OLARAK BELİRLENMESİ. Dr. Şenay ÖZDEN Prof.Dr. Nuri MUNSUZ EROZYONUN KANTİTATİF OLARAK BELİRLENMESİ Dr. Şenay ÖZDEN Prof.Dr. Nuri MUNSUZ Havza koruma projelerinde erozyonun azaltılması ile sediment problemlerinin ıslahı, temel amaçları oluşturmaktadır. Bunun için

Detaylı

İKİ BOYUTLU AĞLARDA AĞIRLIK SEÇİMİNİN DENGELEME SONUÇLARINA ETKİSİ VE GPS KOORDİNATLARI İLE KARŞILAŞTIRILMASI

İKİ BOYUTLU AĞLARDA AĞIRLIK SEÇİMİNİN DENGELEME SONUÇLARINA ETKİSİ VE GPS KOORDİNATLARI İLE KARŞILAŞTIRILMASI SELÇUK TEKNİK ONLİNE DERGİSİ / ISSN 1302 6178 Volume 1, Number: 3 2001 İKİ BOYUTLU AĞLARDA AĞIRLIK SEÇİMİNİN DENGELEME SONUÇLARINA ETKİSİ VE GPS KOORDİNATLARI İLE KARŞILAŞTIRILMASI Doç Dr. Cevat İNAL S.Ü.

Detaylı

BUSAGA BUSKİ Sabit GNSS Ağı

BUSAGA BUSKİ Sabit GNSS Ağı BUSAGA BUSKİ Sabit GNSS Ağı Yrd. Doç. Dr. Kurtuluş Sedar GÖRMÜŞ Bülent Ecevit Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Geomatik Mühendisliği Bölümü K. S. GÖRMÜŞ 1, Ş.H. KUTOĞLU 1, S. BULUT 2 F. ALİYAZICIOĞLU

Detaylı

Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TOPOGRAFYA (HRT3351) Yrd. Doç. Dr. Ercenk ATA

Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TOPOGRAFYA (HRT3351) Yrd. Doç. Dr. Ercenk ATA Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü Ders Adı Kodu Yerel Kredi ECTS Ders (saat/hafta) Uygulama (saat/hafta) Laboratuvar (saat/hafta) Topografya HRT3351 3 4 3 0 0 DERSİN

Detaylı

Temel Haritacılık Bilgisi. Taha Sözgen İzmir, 2015

Temel Haritacılık Bilgisi. Taha Sözgen İzmir, 2015 1 Temel Haritacılık Bilgisi Taha Sözgen İzmir, 2015 2 İçerik Tarihçe Harita Türleri Topoğrafya Haritaları Hidrografya Haritaları Ortofoto Haritaları Ölçek Kavramı Bir Haritada Bulunması Gerekenler Küresel

Detaylı

Uygulamada Gauss-Kruger Projeksiyonu

Uygulamada Gauss-Kruger Projeksiyonu JEODEZİ12 1 Uygulamada Gauss-Kruger Projeksiyonu Gauss-Kruger Projeksiyonunda uzunluk deformasyonu, noktanın X ekseni olarak alınan ve uzunluğu unluğu koruyan koordinat başlangıç meridyenine uzaklığının

Detaylı

Ölçme Bilgisi ve Kadastro Anabilim Dalı

Ölçme Bilgisi ve Kadastro Anabilim Dalı ÖLÇME BİLGİSİ Ölçme Bilgisi ve Kadastro Anabilim Dalı Ders Kodu:264 Yrd.Doç.Dr. Muhittin İNAN Anabilim Dalımız "İstanbul Yüksek Orman Mektebi" nin 1934 yılında Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsüne bir fakülte

Detaylı

JEOİD ve JEOİD BELİRLEME

JEOİD ve JEOİD BELİRLEME JEOİD ve JEOİD BELİRLEME İÇİNDEKİLER GİRİŞ JEODEZİDE YÜKSEKLİK SİSTEMLERİ Jeopotansiyel Yükseklikler (C) Dinamik Yükseklikler (H D ) Normal Yükseklik (H N ) Elipsoidal Yükseklik Ortometrik Yükseklik Atmosferik

Detaylı

ALIM ĠÇĠN SIKLAġTIRMA AĞLARININ OLUġTURLMASINA BĠR ÖRNEK KARTAL NĠRENGĠ AĞI

ALIM ĠÇĠN SIKLAġTIRMA AĞLARININ OLUġTURLMASINA BĠR ÖRNEK KARTAL NĠRENGĠ AĞI AKSOY, Ahmet ve KÖKTÜRK, Erol, v.d., Alım İçin Sıklaştırma Ağlarının Oluşturulmasına Bir Örnek: Kartal Nirengi Ağı, Harita ve Kadastro Mühendisliği, Yıl:1991, Sayı: 69, s: 16-30. ALIM ĠÇĠN SIKLAġTIRMA

Detaylı

ARAZİ ÇALIŞMASI YÖNERGESİ

ARAZİ ÇALIŞMASI YÖNERGESİ YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ İNŞAAT FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ARAZİ ÇALIŞMASI YÖNERGESİ HAZIRLAYANLAR Prof. Dr. METİN SOYCAN Prof. Dr. UĞUR DOĞAN Doç. Dr. TÜRKAY GÖKGÖZ Doç. Dr. ATINÇ PIRTI Y.

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ. BEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF336 FOTOGRAMETRİ II DERSi NOTLARI

Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ. BEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF336 FOTOGRAMETRİ II DERSi NOTLARI FOTOGRAMETRİ II FOTOGRAMETRİK DEĞERLENDİRME - TEK RESİM DEĞERLENDİRMESİ BEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF336 FOTOGRAMETRİ II DERSi NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz/

Detaylı

ORMAN YOLLARININ UZAKTAN ALGILAMA VE CBS İLE PLANLANMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ

ORMAN YOLLARININ UZAKTAN ALGILAMA VE CBS İLE PLANLANMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ ORMAN YOLLARININ UZAKTAN ALGILAMA VE CBS İLE PLANLANMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ Arş. Gör. Burak ARICAK Arş. Gör. Erhan ÇALIŞKAN Öğrt. Gör. Dr. Selçuk GÜMÜŞ Prof. Dr. H.Hulusi ACAR KAPSAM Giriş Orman yollarının

Detaylı

FOTOGRAMETRİ - II Uçuş Planı ve İlgili Problemler

FOTOGRAMETRİ - II Uçuş Planı ve İlgili Problemler FOTOGRAMETRİ - II Uçuş Planı ve İlgili Problemler Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ FOTOGRAMETRİ ANABİLİM DALI SUNULARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz/ Hava fotoğrafları ve fotoğraf ölçeği Fotoğraf

Detaylı

JEODEZİK AĞLARIN OPTİMİZASYONU

JEODEZİK AĞLARIN OPTİMİZASYONU JEODEZİK AĞLARIN OPTİMİZASYONU Jeodezik Ağların Tasarımı 10.HAFTA Dr.Emine Tanır Kayıkçı,2017 OPTİMİZASYON Herhangi bir yatırımın gerçekleştirilmesi sırasında elde bulunan, araç, hammadde, para, işgücü

Detaylı

Fotogrametriye Giriş

Fotogrametriye Giriş ye Giriş 2013-2014, BAHAR YY Fevzi Karslı (Doç. Dr.) Harita Mühendisliği Bölümü 23 Mart 2014 Pazar Ders Planı ve İçeriği 1. Hafta Giriş, dersin kapsamı, kavramlar, kaynaklar. 2. Hafta nin tanımı ve uygulama

Detaylı

Fotogrametrinin Optik ve Matematik Temelleri

Fotogrametrinin Optik ve Matematik Temelleri Fotogrametrinin Optik ve Matematik Temelleri Resim düzlemi O : İzdüşüm (projeksiyon ) merkezi P : Arazi noktası H : Asal nokta N : Nadir noktası c : Asal uzaklık H OH : Asal eksen (Alım ekseni) P OP :

Detaylı

Fotogrametriye Giriş

Fotogrametriye Giriş Fotogrametriye Giriş 2014-2015, Bahar YY Fevzi Karslı (Doç. Dr.) Harita Mühendisliği Bölümü Mühendislik Fakültesi KTÜ 7 Mart 2015 Cumartesi Ders Planı ve İçeriği 1. Hafta Giriş, dersin kapsamı, kavramlar,

Detaylı

Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TOPOGRAFYA (HRT3351) Yrd. Doç. Dr. Ercenk ATA

Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TOPOGRAFYA (HRT3351) Yrd. Doç. Dr. Ercenk ATA Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü 4. HAFTA KOORDİNAT SİSTEMLERİ VE HARİTA PROJEKSİYONLARI Coğrafi Koordinat Sistemi Yeryüzü üzerindeki bir noktanın konumunun enlem

Detaylı

BURSA YENI METROPOLITAN ALANI SAYISAL FOTOGRAMETRIK TEMEL PLANLARININ YAPILMASI PROJESI

BURSA YENI METROPOLITAN ALANI SAYISAL FOTOGRAMETRIK TEMEL PLANLARININ YAPILMASI PROJESI BURSA YENI METROPOLITAN ALANI SAYISAL FOTOGRAMETRIK TEMEL PLANLARININ YAPILMASI PROJESI H. Kutoğlu a,, M. Oruç a, Ç. Mekik a, A.M. Marangoz a, K.S. Görmüş a, F. Aliyazıcıoğlu a a BEU, Mühendislik Fakültesi,

Detaylı

Dünya CBS Günü 2015. 19 Kasım 2015, Ankara

Dünya CBS Günü 2015. 19 Kasım 2015, Ankara Dünya CBS Günü 2015 19 Kasım 2015, Ankara Amaç Projenin amacı; kentsel analiz, planlama, tasarım ve karar destek süreçlerinin iyileşmesine katkı sağlamak amacıyla 3 Boyutlu Kent Veri Modelinin ve örnek

Detaylı

Eski Yunanca'dan batı dillerine giren Fotogrametri sözcüğü 3 kök sözcükten oluşur. Photos(ışık) + Grama(çizim) + Metron(ölçme)

Eski Yunanca'dan batı dillerine giren Fotogrametri sözcüğü 3 kök sözcükten oluşur. Photos(ışık) + Grama(çizim) + Metron(ölçme) FOTOGRAMETRİ FOTOGRAMETRİ Eski Yunanca'dan batı dillerine giren Fotogrametri sözcüğü 3 kök sözcükten oluşur. Photos(ışık) + Grama(çizim) + Metron(ölçme) Buna göre ışık yardımı ile ölçme (çizim yapabilme)

Detaylı

YÜKSEKLİK ÖLÇMELERİ DERSİ GEOMETRİK NİVELMAN

YÜKSEKLİK ÖLÇMELERİ DERSİ GEOMETRİK NİVELMAN YÜKSEKLİK ÖLÇMELERİ DERSİ GEOMETRİK NİVELMAN Yrd. Doç. Dr. Ayhan CEYLAN Yrd. Doç. Dr. İsmail ŞANLIOĞLU 9.3. Nivelman Ağları ve Nivelman Röper Noktası Haritası yapılacak olan arazi üzerinde veya projenin

Detaylı

Fotogrametri Anabilim dalında hava fotogrametrisi ve yersel fotogrametri uygulamaları yapılmakta ve eğitimleri verilmektedir.

Fotogrametri Anabilim dalında hava fotogrametrisi ve yersel fotogrametri uygulamaları yapılmakta ve eğitimleri verilmektedir. FOTOGRAMETRİ ANABİLİM DALI Fotogrametri eski Yunancadaki Photos+Grama+Metron (Işık+Çizim+Ölçme) kelimelerinden Eski Yunancadan bati dillerine giren Fotogrametri sözcüğü 3 kök sözcükten oluşur. Photos(ışık)

Detaylı

TAKEOMETRİ GENEL BİLGİLER

TAKEOMETRİ GENEL BİLGİLER TAKEOMETRİ GENEL BİLGİLER Optik olarak yatay uzunlukların ve yükseklik farklarının klasik teodolit ve mira kullanılarak bulunması yöntemine takeometri adı verilmektedir. Takeometrik yöntemde amaç, bir

Detaylı

T.C NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK ve MİMARLIK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ NORMAL ÖĞRETİM, 2015-2016 AKADEMİK YILI DERS PLANI

T.C NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK ve MİMARLIK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ NORMAL ÖĞRETİM, 2015-2016 AKADEMİK YILI DERS PLANI 0010070001 Ölçme Bilgisi-1 3+1+0 3,5 6 0010070002 Harita Mühendisliğine Giriş 2+0+0 2 3 0010070003 Matematik-1 4+0+0 4 7 0010070004 Fizik-1 4+0+0 4 6 0010070005 Türk Dili-1 2+0+0 2 2 0010070006 Atatürk

Detaylı

İNŞAAT TEKNOLOJİSİ ÖNLİSANS EĞİTİMİNDE HARİTACILIĞIN YERİ. Orhan KURT 1

İNŞAAT TEKNOLOJİSİ ÖNLİSANS EĞİTİMİNDE HARİTACILIĞIN YERİ. Orhan KURT 1 İNŞAAT TEKNOLOJİSİ ÖNLİSANS EĞİTİMİNDE HARİTACILIĞIN YERİ Orhan KURT 1 1 Kocaeli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Kocaeli, orhnkrt@gmail.com Özet Bir inşaat teknikeri haritacılık

Detaylı

FOTOGRAMETRĐK NĐRENGĐ VE GPS/IMU ĐLE DOĞRUDAN COĞRAFĐ KONUMLANDIRMA TEST SONUÇLARI

FOTOGRAMETRĐK NĐRENGĐ VE GPS/IMU ĐLE DOĞRUDAN COĞRAFĐ KONUMLANDIRMA TEST SONUÇLARI FOTOGRAMETRĐK NĐRENGĐ VE GPS/IMU ĐLE DOĞRUDAN COĞRAFĐ KONUMLANDIRMA TEST SONUÇLARI A.C. Kiracı a, O. Eker a, L.Đşcan a, A.Akabalı a a Harita Genel Komutanlığı, Fotogrametri Dairesi, Dikimevi Ankara, Türkiye

Detaylı

NİRENGİ ÂĞLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ. Ergün ÖZTÜRK ÖZET

NİRENGİ ÂĞLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ. Ergün ÖZTÜRK ÖZET NİRENGİ ÂĞLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ ÖZET Ergün ÖZTÜRK Büyük ölçekli jeodezik çalışmaların tek bir birim sistemde hesaplanan nirengi ağlarına dayandırılmasında sayısız yararlar bulunmaktadır* Bu amaçla

Detaylı

SAMGAZ ve SelÇukGAZ DOABİS CBS UYGULAMALARI

SAMGAZ ve SelÇukGAZ DOABİS CBS UYGULAMALARI SAMGAZ ve SelÇukGAZ DOABİS CBS UYGULAMALARI Özge ÖZDEMİR GIS-Harita Şefi Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu 06.07.2004 tarih ve DAG/336-12/058 sayılı kurul kararı doğrultusunda Tekkeköy, Canik, İlkadım ve

Detaylı

ÖLÇME UYGULAMASI YÖNERGESİ YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI. Ders Koordinatörü: Prof.Dr.

ÖLÇME UYGULAMASI YÖNERGESİ YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI. Ders Koordinatörü: Prof.Dr. YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI ÖLÇME UYGULAMASI YÖNERGESİ Ders Koordinatörü: Prof.Dr. Engin GÜLAL 2015-2016 Güz Yarıyılı GRUP BİLGİLERİ Grup No Kapasite

Detaylı

MÜHENDİSLİK ÖLÇMELERİ UYGULAMASI (HRT4362) 8. Yarıyıl

MÜHENDİSLİK ÖLÇMELERİ UYGULAMASI (HRT4362) 8. Yarıyıl İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü Ölçme Tekniği Anabilim Dalı MÜHENDİSLİK ÖLÇMELERİ UYGULAMASI (HRT4362) 8. Yarıyıl D U L K Kredi 2 0 2 3 ECTS 2 0 2 3 UYGULAMA-1 ELEKTRONİK ALETLERİN KALİBRASYONU

Detaylı

DİK KOORDİNAT SİSTEMİ VE

DİK KOORDİNAT SİSTEMİ VE Ölçme Bilgisi DERS 6 DİK KOORDİNAT SİSTEMİ VE TEMEL ÖDEVLER Kaynak: İ.ASRİ (Gümüşhane Ü) M. Zeki COŞKUN ( İTÜ ) TEODOLİT Teodolitler, yatay ve düşey açıları yeteri incelikte ölçmeye yarayan optik aletlerdir.

Detaylı

Fethiye ÖÇK Bölgesi Arazi Örtüsü/Arazi Kullanımı Değişim Tespiti

Fethiye ÖÇK Bölgesi Arazi Örtüsü/Arazi Kullanımı Değişim Tespiti Fethiye ÖÇK Bölgesi Arazi Örtüsü/Arazi Kullanımı Değişim Tespiti Kurum adı: T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Proje durumu: Tamamlandı. Proje

Detaylı

Başarı Notunu Değerlendirme Sistemi ( ) Doğrudan Dönüşüm Sistemi (x) Bağıl Değerlendirme Yarıyıl içi çalışmaları Sayısı Katkı Payı %

Başarı Notunu Değerlendirme Sistemi ( ) Doğrudan Dönüşüm Sistemi (x) Bağıl Değerlendirme Yarıyıl içi çalışmaları Sayısı Katkı Payı % Ders Tanıtım Formu Dersin Adı Öğretim Dili Ölçme Bilgisi Türkçe Dersin Verildiği Düzey Ön Lisans ( ) Lisans (x) Yüksek Lisans( ) Doktora( ) Eğitim Öğretim Sistemi Örgün Öğretim (x) Uzaktan Öğretim( ) Diğer

Detaylı

ARŞİV HAVA FOTOĞRAFLARINDAN ORTOFOTO ÜRETİMİ

ARŞİV HAVA FOTOĞRAFLARINDAN ORTOFOTO ÜRETİMİ ARŞİV HAVA FOTOĞRAFLARINDAN ORTOFOTO ÜRETİMİ Metin SOYLU 1, Sedat BAKICI 2 Bilal ERKEK 3, Levent ÖZMÜŞ 4 1 Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Harita Dairesi Başkanlığı, Ankara, metinsoylu@hotmail.com 2

Detaylı

Veri toplama- Yersel Yöntemler Donanım

Veri toplama- Yersel Yöntemler Donanım Veri toplama- Yersel Yöntemler Donanım Data Doç. Dr. Saffet ERDOĞAN 1 Veri toplama -Yersel Yöntemler Optik kamera ve lazer tarayıcılı ölçme robotu Kameradan gerçek zamanlı veri Doç. Dr. Saffet ERDOĞAN

Detaylı

Şekil 7.1 Bir tankta sıvı birikimi

Şekil 7.1 Bir tankta sıvı birikimi 6 7. DİFERENSİYEL DENKLEMLERİN SAYISAL ÇÖZÜMLERİ Diferensiyel denklemlerin sayısal integrasyonunda kullanılabilecek bir çok yöntem vardır. Tecrübeler dördüncü mertebe (Runge-Kutta) yönteminin hemen hemen

Detaylı

Dünya nın şekli. Küre?

Dünya nın şekli. Küre? Dünya nın şekli Küre? Dünya nın şekli Elipsoid? Aslında dünyanın şekli tam olarak bunlardan hiçbiri değildir. Biz ilkokulda ve lisede ilk önce yuvarlak olduğunu sonra ortadan basık olduğunu sonrada elipsoid

Detaylı

KONUMSAL VERİNİN ELDE EDİLMESİNDE MOBİL CBS OLANAKLARI: GELENEKSEL YÖNTEMLERLE KARŞILAŞTIRMA. Fatih DÖNER

KONUMSAL VERİNİN ELDE EDİLMESİNDE MOBİL CBS OLANAKLARI: GELENEKSEL YÖNTEMLERLE KARŞILAŞTIRMA. Fatih DÖNER KONUMSAL VERİNİN ELDE EDİLMESİNDE MOBİL CBS OLANAKLARI: GELENEKSEL YÖNTEMLERLE KARŞILAŞTIRMA Fatih DÖNER TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri CBS'2007 Kongresi, 30

Detaylı

Gözlemlerin Referans Elipsoid Yüzüne İndirgenmesi

Gözlemlerin Referans Elipsoid Yüzüne İndirgenmesi JEODEZİ 6 1 Gözlemlerin Referans Elipsoid Yüzüne İndirgenmesi Jeodezik gözlemler, hesaplamalarda kullanılmadan önce, referans elipsoidin yüzeyine indirgenir. Bu işlem, arazide yapılan gözlemler l jeoidin

Detaylı

ÖLÇME BİLGİSİ (SURVEYING) SDÜ, Orman Fakültesi, Orman İnşaatı Geodezi ve Fotogrametri Anabilim Dalı

ÖLÇME BİLGİSİ (SURVEYING) SDÜ, Orman Fakültesi, Orman İnşaatı Geodezi ve Fotogrametri Anabilim Dalı ÖLÇME BİLGİSİ (SURVEYING) 1 Yrd. Doç. Dr. H. Oğuz Çoban Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Orman İnşaatı Geodezi ve Fotogrametri Anabilim Dalı Telefon : 2113944 E-posta

Detaylı

Fotogrametride Koordinat Sistemleri

Fotogrametride Koordinat Sistemleri Fotogrametride Koordinat Sistemleri Komparator koordinat sistemi, Resim koordinat sistemi / piksel koordinat sistemi, Model veya çekim koordinat sistemi, Jeodezik koordinat sistemi 08 Ocak 2014 Çarşamba

Detaylı

PAFTA BÖLÜMLENDİRİLMESİ

PAFTA BÖLÜMLENDİRİLMESİ PAFTA BÖLÜMLENDİRİLMESİ Türkiye kadastrosunda yukarıda değinilen ada sistemi pafta bölümleme ve adlandırma sistemi dışında çeşitli pafta bölümleme ve adlandırma sistemleri kullanılmıştır ve Yapım Yönetmeliği

Detaylı

SAYISAL KADASTRO VERİLERİNİN ALTLIĞINI OLUŞTURAN ORTOFOTO HARİTALARIN KULLANIMI VE TKGM VİZYONU. DÜNYA CBS GÜNÜ Kasım / / 25

SAYISAL KADASTRO VERİLERİNİN ALTLIĞINI OLUŞTURAN ORTOFOTO HARİTALARIN KULLANIMI VE TKGM VİZYONU. DÜNYA CBS GÜNÜ Kasım / / 25 SAYISAL KADASTRO VERİLERİNİN ALTLIĞINI OLUŞTURAN ORTOFOTO HARİTALARIN KULLANIMI VE TKGM VİZYONU DÜNYA CBS GÜNÜ Kasım / 2015 1 / 25 FOTOGRAMETRİK VERİ ÜRETİMİ İlk tesis kadastrosunun tamamlanabilmesi amacı

Detaylı

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN temellerinin atıldığı Çanakkale zaferinin 100. yılı kutlu olsun.

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN temellerinin atıldığı Çanakkale zaferinin 100. yılı kutlu olsun. Doç.Dr.Mehmet MISIR-2013 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN temellerinin atıldığı Çanakkale zaferinin 100. yılı kutlu olsun. Son yıllarda teknolojinin gelişmesi ile birlikte; geniş alanlarda, kısa zaman aralıklarında

Detaylı

T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖĞRETİM PLANI (NORMAL ÖĞRETİM)

T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖĞRETİM PLANI (NORMAL ÖĞRETİM) 1.YARIYIL T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2016 2017 ÖĞRETİM PLANI (NORMAL ÖĞRETİM) Adı T+U+L Kredi AKTS alınabilmesi için önşartlı 1205101 Ölçme Bilgisi 1 (A)

Detaylı

TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 30 Ekim 02 Kasım 2007, KTÜ, Trabzon

TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 30 Ekim 02 Kasım 2007, KTÜ, Trabzon TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 30 Ekim 02 Kasım 2007, KTÜ, Trabzon Lazer Tarama Verilerinden Bina Detaylarının Çıkarılması ve CBS İle Entegrasyonu

Detaylı

FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ NORMAL ÖĞRETİM, AKADEMİK YILI DERS PLANI 1. YARIYIL

FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ NORMAL ÖĞRETİM, AKADEMİK YILI DERS PLANI 1. YARIYIL 1. YARIYIL ALINABİLMESİ İÇİN AKTS ÖNŞART OLAN DERSLERİN KODLARI VE MİN. BAŞARI NOTU HRT101 Ölçme Bilgisi-1 3+1+0 3.5 6 Prof. Dr. İbrahim KALAYCI HRT103 Matematik-1 4+0+0 4 7 Fen/AKEF Öğretim Elemanı HRT105

Detaylı

T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖĞRETİM PLANI (NORMAL ÖĞRETİM)

T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖĞRETİM PLANI (NORMAL ÖĞRETİM) 1.YARIYIL T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2015 2016 ÖĞRETİM PLANI (NORMAL ÖĞRETİM) Adı T+U+L Kredi AKTS alınabilmesi için önşartlı 1205101 Ölçme Bilgisi 1 (A)

Detaylı

TOPOĞRAFYA Temel Ödevler / Poligonasyon

TOPOĞRAFYA Temel Ödevler / Poligonasyon TOPOĞRAFYA Temel Ödevler / Poligonasyon Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF 264/270 TOPOĞRAFYA DERSİ NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz http://jeodezi.karaelmas.edu.tr/linkler/akademik/marangoz/marangoz.htm

Detaylı

FOTOGRÂMETRik NİRENGİ '

FOTOGRÂMETRik NİRENGİ ' FOTOGRÂMETRik NİRENGİ ' "'...T" GELİŞMELER VE TÜRKİYE'DEKİ DURUM. -. - GİRÎŞ : Doç. Dr, Ahmet YAŞAYAN. Karadeniz Üniversitesi; Planlı dönemin >haşlangıcmda Fotogrametrik Nirengi, plan ve programla ilgili

Detaylı

HARİTA DAİRESİ BAŞKANLIĞI. İSTANBUL TKBM HİZMET İÇİ EĞİTİM Temel Jeodezi ve GNSS

HARİTA DAİRESİ BAŞKANLIĞI. İSTANBUL TKBM HİZMET İÇİ EĞİTİM Temel Jeodezi ve GNSS HİZMET İÇİ EĞİTİM MART 2015 İSTANBUL TAPU VE KADASTRO II.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ SUNUM PLANI 1- Jeodezi 2- Koordinat sistemleri 3- GNSS 3 JEODEZİ Jeodezi; Yeryuvarının şekil, boyut, ve gravite alanı ile zamana

Detaylı

TOPOĞRAFYA Kesitlerin Çıkarılması, Alan Hesapları, Hacim Hesapları

TOPOĞRAFYA Kesitlerin Çıkarılması, Alan Hesapları, Hacim Hesapları TOPOĞRAFYA Kesitlerin Çıkarılması, Alan Hesapları, Hacim Hesapları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF 264/270 TOPOĞRAFYA DERSİ NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz http://jeodezi.karaelmas.edu.tr/linkler/akademik/marangoz/marangoz.htm

Detaylı

Prof.Dr. Mehmet MISIR

Prof.Dr. Mehmet MISIR Prof.Dr. Mehmet MISIR Yaklaşık olarak %55-60 ön bindirmeli ve % 5-30 yan bindirmeli olarak çekilen birbirini izleyen fotoğraf çiftlerinde bindirme alanlarının ortasında bulunan alana Efektif alan adı verilir.

Detaylı

GPS YÖNTEMİ İLE HALİHAZIR HARİTA ÜRETİMİ

GPS YÖNTEMİ İLE HALİHAZIR HARİTA ÜRETİMİ GPS YÖNTEMİ İLE HALİHAZIR HARİTA ÜRETİMİ Nihat ERSOY*. ÖZET Ülkemizde sanayileşmenin getirdiği kentleşme toprak rantını da beraberinde getirmiştir. Böylece toprağın kullanımı, planlaması ülke menfaatleri

Detaylı

ARAZİ ÖLÇMELERİ. Koordinat sistemleri. Kartezyen koordinat sistemi

ARAZİ ÖLÇMELERİ. Koordinat sistemleri. Kartezyen koordinat sistemi Koordinat sistemleri Coğrafik objelerin haritaya aktarılması, objelerin detaylarına ait koordinatların düzleme aktarılması ile oluşur. Koordinat sistemleri kendi içlerinde kartezyen koordinat sistemi,

Detaylı

Haritası yapılan bölge (dilim) Orta meridyen λ. Kuzey Kutbu. Güney Kutbu. Transversal silindir (projeksiyon yüzeyi) Yerin dönme ekseni

Haritası yapılan bölge (dilim) Orta meridyen λ. Kuzey Kutbu. Güney Kutbu. Transversal silindir (projeksiyon yüzeyi) Yerin dönme ekseni 1205321/1206321 Türkiye de Topografik Harita Yapımı Ölçek Büyük Ölçekli Haritalar 1:1000,1:5000 2005 tarihli BÖHHBYY ne göre değişik kamu kurumlarınca üretilirler. Datum: GRS80 Projeksiyon: Transverse

Detaylı

Kuzey Kutbu. Yerin dönme ekseni

Kuzey Kutbu. Yerin dönme ekseni 1205321/1206321 Türkiye de Topoğrafik Harita Yapımı Ölçek Büyük Ölçekli Haritalar 1:1000,1:5000 2005 tarihli BÖHHBYY ne göre değişik kamu kurumlarınca üretilirler. Datum: GRS80 Projeksiyon: Transverse

Detaylı

Elipsoid Üçgenlerinin Hesaplanması Yedek Hesap Yüzeyi olarak Küre

Elipsoid Üçgenlerinin Hesaplanması Yedek Hesap Yüzeyi olarak Küre Jeodezi 7 1 Elipsoid Üçgenlerinin Hesaplanması Yedek Hesap Yüzeyi olarak Küre Elipsoid yüzeyinin küçük parçalarında oluşan küçük üçgenlerin (kenarları 50-60 km den küçük) hesaplanmasında klasik jeodezide

Detaylı

B = 2 f ρ. a 2. x A' σ =

B = 2 f ρ. a 2. x A' σ = TÜRKİYE ULUSAL JEODEZİ KOMİSYONU (TUJK) 004 YILI BİLİMSEL TOPLANTISI MÜHENDİSLİK ÖLÇMELERİNDE JEODEZİK AĞLAR ÇALIŞTAYI JEODEZİK GPS AĞLARININ TASARIMINDA BİLGİSAYAR DESTEKLİ SİMÜLASYON YÖNTEMİNİN KULLANIMI

Detaylı

ARAZİ ÖLÇMELERİ. Koordinat sistemleri. Kartezyen koordinat sistemi

ARAZİ ÖLÇMELERİ. Koordinat sistemleri. Kartezyen koordinat sistemi Koordinat sistemleri Coğrafik objelerin haritaya aktarılması, objelerin detaylarına ait koordinatların düzleme aktarılması ile oluşur. Koordinat sistemleri kendi içlerinde kartezyen koordinat sistemi,

Detaylı

HRT 105 HARİTA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ

HRT 105 HARİTA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ HRT 105 HARİTA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Temel Haritacılık Kavramları_Ders#4 Yrd.Doç.Dr. H.Ebru ÇOLAK KTÜ. Mühendislik Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TEMEL HARİTA BİLGİLERİ Çevre Düzeni Planı: Ülke ve

Detaylı

raycloud özelligi sayesinde en yüksek dogruluk ile tüm nesneleri tanımlayın ve proje doğruluğunu en üst seviyeye taşıyın.

raycloud özelligi sayesinde en yüksek dogruluk ile tüm nesneleri tanımlayın ve proje doğruluğunu en üst seviyeye taşıyın. Profesyonel ve yenilikçi özellikleriyle CAD ve GIS çözümlemelerinizde en büyük yardımcınız! Kullanıcı dostu basit ara yüzü sayesinde en zor Ortofoto, Ortomozaik, Nokta Bulutu ve DSIM gibi verilerinizi

Detaylı

FOTOGRAMETRİK YÖNTEMLERLE 3 BOYUTLU COĞRAFİ VERİ TABANININ GÜNCELLENMESİ

FOTOGRAMETRİK YÖNTEMLERLE 3 BOYUTLU COĞRAFİ VERİ TABANININ GÜNCELLENMESİ FOTOGRAMETRİK YÖNTEMLERLE 3 BOYUTLU COĞRAFİ VERİ TABANININ GÜNCELLENMESİ K.S.TAPAN a, M. BÖLME a, L.İŞCAN a, O.EKER a, A.OKUL a, a Harita Genel Komutanlığı, Fotogrametri Dairesi Başkanlığı, Cebeci, Ankara,

Detaylı

TUSAGA-AKTİF CORS İSTASYONLARININ YER DEĞİŞİKLİĞİNİN AĞ BAZLI RTK ÖLÇÜMLERİNE ETKİSİ. Sermet Öğütcü, İbrahim Kalaycı Necmettin Erbakan Üniversitesi

TUSAGA-AKTİF CORS İSTASYONLARININ YER DEĞİŞİKLİĞİNİN AĞ BAZLI RTK ÖLÇÜMLERİNE ETKİSİ. Sermet Öğütcü, İbrahim Kalaycı Necmettin Erbakan Üniversitesi TUSAGA-AKTİF CORS İSTASYONLARININ YER DEĞİŞİKLİĞİNİN AĞ BAZLI RTK ÖLÇÜMLERİNE ETKİSİ Sermet Öğütcü, İbrahim Kalaycı Necmettin Erbakan Üniversitesi ÇALIŞMA BÖLGESİ ÖLÇÜMLER Konya Aksaray-Cihanbeyli-Yunak

Detaylı

Dijital Kameralar (Airborne Digital Cameras)

Dijital Kameralar (Airborne Digital Cameras) Dijital Kameralar (Airborne Digital Cameras) Klasik fotogrametrik görüntü alımındaki değişim, dijital kameraların gelişimi ile sağlanmaktadır. Dijital görüntü, analog görüntü ile kıyaslandığında önemli

Detaylı

DERS 3 ÖLÇÜ HATALARI Kaynak: İ.ASRİ

DERS 3 ÖLÇÜ HATALARI Kaynak: İ.ASRİ Ölçme Bilgisi DERS 3 ÖLÇÜ HATALARI Kaynak: İ.ASRİ Çizim Hassasiyeti Haritaların çiziminde veya haritadan bilgi almada ne kadar itina gösterilirse gösterilsin kaçınılmayacak bir hata vardır. Buna çizim

Detaylı

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE UZAKTAN ALGILAMA

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE UZAKTAN ALGILAMA Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Taşınmaz Değerleme ve Geliştirme Tezsiz Yüksek Lisans Programı COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE UZAKTAN ALGILAMA 1 Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama İçindekiler

Detaylı

ULUSAL STANDART TOPOGRAFİK HARİTA PROJEKSİYONLARI

ULUSAL STANDART TOPOGRAFİK HARİTA PROJEKSİYONLARI ULUSAL STANDART TOPOGRAFİK HARİTA PROJEKSİYONLARI Doç.Dr. Türkay GÖKGÖZ http://www.yarbis.yildiz.edu.tr/gokgoz İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü Kartografya Anabilim Dalı BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTA

Detaylı

HARİTA MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS DERS İÇERİKLERİ

HARİTA MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS DERS İÇERİKLERİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS DERS İÇERİKLERİ JFM 601 Sayısal Çözümleme 3-0-3 Sayı sistemleri, sayıların yuvarlatılması, hesaplamalarda anlamlı basamak, hesaplama hataları, lineer denklem

Detaylı

T.C NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK ve MİMARLIK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİBÖLÜMÜ NORMAL ÖĞRETİM, AKADEMİK YILI DERS PLANI

T.C NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK ve MİMARLIK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİBÖLÜMÜ NORMAL ÖĞRETİM, AKADEMİK YILI DERS PLANI 0010070001 0010070002 0010070003 0010070004 0010070005 0010070006 0010070007 TOPLAM Ölçme Bilgisi-1 ADI T+U+L KREDİ 3+1+0 3,5 6 Harita Mühendisliğine Giriş 2+0+0 2 3 Matematik-1 4+0+0 4 7 Fizik-1 4+0+0

Detaylı

YOĞUN GÖRÜNTÜ EŞLEME ALGORİTMALARI İLE ÜRETİLEN YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ SAYISAL YÜZEY MODELİ ÜRETİMİNDE KALİTE DEĞERLENDİRME VE DOĞRULUK ANALİZİ

YOĞUN GÖRÜNTÜ EŞLEME ALGORİTMALARI İLE ÜRETİLEN YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ SAYISAL YÜZEY MODELİ ÜRETİMİNDE KALİTE DEĞERLENDİRME VE DOĞRULUK ANALİZİ YOĞUN GÖRÜNTÜ EŞLEME ALGORİTMALARI İLE ÜRETİLEN YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ SAYISAL YÜZEY MODELİ ÜRETİMİNDE KALİTE DEĞERLENDİRME VE DOĞRULUK ANALİZİ Naci YASTIKLI a, Hüseyin BAYRAKTAR b a Yıldız Teknik Üniversitesi,

Detaylı

JEODEZİK VERİLERİN İSTATİSTİK ANALİZİ. Prof. Dr. Mualla YALÇINKAYA

JEODEZİK VERİLERİN İSTATİSTİK ANALİZİ. Prof. Dr. Mualla YALÇINKAYA JEODEZİK VERİLERİN İSTATİSTİK ANALİZİ Prof. Dr. Mualla YALÇINKAYA Karadeniz Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü Trabzon, 2018 DOĞRULUK ve DUYARLIK (Hassasiyet) DOĞRULUK ve DUYARLIK Doğruluk,

Detaylı

DENGELEME HESABI-I DERS NOTLARI

DENGELEME HESABI-I DERS NOTLARI DENGELEME HESABI-I DERS NOTLARI Giriş, Hata ve Düzeltme Prof. Dr. Mualla YALÇINKAYA Yrd. Doç. Dr. Emine TANIR KAYIKÇI Karadeniz Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü Trabzon, 2016 HAFTALIK DERS

Detaylı

( m %n' m q >m q J > şekilde şematik olarak gösterilmiştir.

( m %n' m q >m q J > şekilde şematik olarak gösterilmiştir. Diğer Araştırmalar : Bir önceki bölümde açıklanan ilk araştırmaların teorik ve deneysel sonuçlarını sınamak amacı ile, seri halinde yeni teorik ve deneysel araştırmalar yapılmıştır. (Çizelge : IV) de belirtilen

Detaylı

HACİM HESAPLAMALARINDA LASER TARAMA VE YERSEL FOTOGRAMETRİNİN KULLANILMASI

HACİM HESAPLAMALARINDA LASER TARAMA VE YERSEL FOTOGRAMETRİNİN KULLANILMASI TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 11 15 Mayıs 2009, Ankara HACİM HESAPLAMALARINDA LASER TARAMA VE YERSEL FOTOGRAMETRİNİN KULLANILMASI M. Yakar

Detaylı

Sistemin işletilmesi TKGM ye aittir. İlk olarak sistem Haziran 2011 e kadar ücretsiz olaraksunuldu Şimdi, BHİKPK tarafından belirlenen ücrete tabidir

Sistemin işletilmesi TKGM ye aittir. İlk olarak sistem Haziran 2011 e kadar ücretsiz olaraksunuldu Şimdi, BHİKPK tarafından belirlenen ücrete tabidir The World Cadastre Summit, 21.04. PLANIN ESAS OLDUĞU KADASTRO ÇALIŞMALARINDA TUSAGA-AKTİF İN YERİ VE ÖNEMİ The World Cadastre Summit Congress&Exhibition İstanbul- 1 / 29 Nisan/ Sunum İçeriği 1- TUSAGA-AKTİF

Detaylı

Dijital (Sayısal) Fotogrametri

Dijital (Sayısal) Fotogrametri Dijital (Sayısal) Fotogrametri Dijital fotogrametri, cisimlere ait iki boyutlu görüntü ortamından üç boyutlu bilgi sağlayan, sayısal resim veya görüntü ile çalışan fotogrametri bilimidir. Girdi olarak

Detaylı

KIRGIZİSTAN CUMHURİYETİ ORMANCILIK COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ TEKNOLOJİSİ

KIRGIZİSTAN CUMHURİYETİ ORMANCILIK COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ TEKNOLOJİSİ KIRGIZİSTAN CUMHURİYETİ ORMANCILIK COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ TEKNOLOJİSİ Kırgızistan Cumhuriyeti Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı Key words: Kırgızistan Orman Kadastro, Kırgızistan Orman CBS SUMMARY

Detaylı

T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DERSLERİ ÖĞRETİM PLANI (NORMAL ÖĞRETİM)

T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DERSLERİ ÖĞRETİM PLANI (NORMAL ÖĞRETİM) 1.YARIYIL T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DERSLERİ 2017 2018 ÖĞRETİM PLANI (NORMAL ÖĞRETİM) Adı T+U+L Kredi AKTS alınabilmesi için önşartlı 1205101 Ölçme Bilgisi

Detaylı

Âna nirengi doğrultuları için p = 1 m 2 o Ara nirengi doğrultuları için p a =------------ m\

Âna nirengi doğrultuları için p = 1 m 2 o Ara nirengi doğrultuları için p a =------------ m\ 4. ÖLÇÜLERİN AĞIRLIKLARININ SAPTANMASI Ana, ara ve tamamlayıcı nirengi doğrultularının herbiri gruplar halinde ele alınarak bunların ortalama hatalarının öncül (a priori) değerleri, üçgen kapanmalarından

Detaylı

SEC 424 ALTYAPI KADASTROSU. Yrd. Doç. Dr. H. Ebru ÇOLAK ecolak@ktu.edu.tr

SEC 424 ALTYAPI KADASTROSU. Yrd. Doç. Dr. H. Ebru ÇOLAK ecolak@ktu.edu.tr SEC 424 ALTYAPI KADASTROSU Yrd. Doç. Dr. H. Ebru ÇOLAK ecolak@ktu.edu.tr Karadeniz Teknik Üniversitesi, GISLab Trabzon www.gislab.ktu.edu.tr Pilot Bölge Uygulaması Altyapı bilgi sistemlerine altlık olacak

Detaylı

deniyle - birden çok aletin aynı anda bir tek derleme bilgisayarmca denetlenmesi bazı aksakıklara neden olmaktadır.

deniyle - birden çok aletin aynı anda bir tek derleme bilgisayarmca denetlenmesi bazı aksakıklara neden olmaktadır. deniyle - birden çok aletin aynı anda bir tek derleme bilgisayarmca denetlenmesi bazı aksakıklara neden olmaktadır. 7) Fotogrametrik modellerden harita üretim amacına yönelik olarak derlenen veriler, mikrobilgisayarların

Detaylı

Yapısal Analiz Programı SAP2000 Bilgi Aktarımı ve Kullanımı. Doç.Dr. Bilge Doran

Yapısal Analiz Programı SAP2000 Bilgi Aktarımı ve Kullanımı. Doç.Dr. Bilge Doran Yapısal Analiz Programı SAP2000 Bilgi Aktarımı ve Kullanımı Dersin Adı : Yapı Mühendisliğinde Bilgisayar Uygulamaları Koordinatörü : Doç.Dr.Bilge DORAN Öğretim Üyeleri/Elemanları: Dr. Sema NOYAN ALACALI,

Detaylı

Ölçme Bilgisi Jeofizik Mühendisliği Bölümü

Ölçme Bilgisi Jeofizik Mühendisliği Bölümü Ölçme Bilgisi Jeofizik Mühendisliği Bölümü Yrd. Doç. Dr. H. Ebru ÇOLAK ecolak@ktu.edu.tr Karadeniz Teknik Üniversitesi, GISLab Trabzon www.gislab.ktu.edu.tr/kadro/ecolak DÜŞEY MESAFELERİN YÜKSEKLİKLERİN

Detaylı

Yıldız Teknik Üniversitesi Bilgi Sistemi AutoCAD Map İle Gerçekleştirilen Bir Uygulama

Yıldız Teknik Üniversitesi Bilgi Sistemi AutoCAD Map İle Gerçekleştirilen Bir Uygulama Yıldız Teknik Üniversitesi Bilgi Sistemi AutoCAD Map İle Gerçekleştirilen Bir Uygulama Arzu Çöltekin Yıldız Teknik Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Yük. Müh. Araştırma Görevlisi 1/5 Özet Günümüzde

Detaylı