MARDİN ŞEHRİNİN SİTUASYONU VE YER SEÇİMİNDE ETKİLİ OLAN COĞRAFİ FAKTÖRLER

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "MARDİN ŞEHRİNİN SİTUASYONU VE YER SEÇİMİNDE ETKİLİ OLAN COĞRAFİ FAKTÖRLER"

Transkript

1

2

3 MARDİN ŞEHRİNİN SİTUASYONU VE YER SEÇİMİNDE ETKİLİ OLAN COĞRAFİ FAKTÖRLER Handan ARSLAN 1 Sabri KARADOĞAN 2 Özet Şehirlerin kuruluşu ve gelişmesi birtakım coğrafi ilkelere bağlıdır. Anadolu'daki tarihi şehirler belli dönemlerin çevresel kaygılarına göre kurulmuş gelişmiş veya sona ermişlerdir. Kuruluş amacına uygun olan ve yer seçimi isabetli olan şehir yerleşmeleri varlıklarını devam ettirip büyük medeniyetlere ev sahipliği yaparken, yerleşim yerleri doğru seçilmeyen ve gelişen-değişen ihtiyaçlara yanıt veremeyen şehirsel merkezler zamanla önemini kaybetmeye başlamış veya yer değiştirmiştir. Mardin Şehri bu gelişim ve değişime güzel bir örnektir. Güneyinde Mezopotamya düzlüklerine hakim, savunmaya elverişli bir topografya üzerinde bulunması, Diyarbakır havzasını Suriye-Arabistan düzlükleri, Akdeniz'i İran- Ortadoğu ve oradan da Uzakdoğu'ya bağlayan tarihi ipek yolunun kavşak noktasında bulunmasından dolayı tarih boyunca önemli bir kent merkezi 1 Handan ARSLAN, Fırat Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Elazığ 2 Sabri KARADOĞAN, Fırat Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Elazığ

4 Makalelerle Mardin olmuştur. Cumhuriyetle birlikte kentlerin gelişiminde geniş hinterland, ticaret ağı, ulaşım ve sanayi gibi faktörler ön plana çıkınca Mardin kentinin gelişimi duraklamış ve fonksiyonunu çevredeki yerleşmelere (Nusaybin, Kızıltepe) yüklemeye başlamıştır. Bu çalışmada Mardin kentinin kurulmasında ve gelişiminde etkili olan doğal çevre faktörleri incelenmiş, kentin situasyonu kartografik yöntemlerle belirlenmeye çalışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Mardin, Kentsel situasyon, Giriş Tarihi Mardin kenti Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Dicle bölümünde yer alır. Toroslar yayının dış kenarlarıyla Türkiye-Suriye sınırı arasında yer alan ve bütünüyle geniş bir plato görünüşünde olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi hafifçe kıvrımlı ve kısmen faylı bir jeolojik yapıya sahiptir. Büyük bir kısmında yer şekillerinin sadeliği dikkati çekmektedir. Bu plato çanaklaşmış havzalarla orta yükseltideki kubbeleşmiş dağlar ve tepelerden ibaret olup kuzeyden güneye doğru alçalıcı bir özellik gösterir (Sözer, 1984). Geniş düzlüklerin yer aldığı bölgede önemli yükseltileri, Mardin-Midyat Eşiği ile kalkan şeklinde uzanan Karacadağ bazalt konisi oluşturur (Atalay, 2006) (Şekil 1). Bu yükseltilerden Mardin şehri, bütünüyle kalker bir plato özelliğinde olan Mardin-Midyat eşiğinin Suriye Arabistan düzlüklerine bakan kısmında yer alır. Türkiye'de büyük yerleşme çekirdeklerinin, belirli doğal ortam koşullarına sahip olduğu alanlarda yoğunlaşma gösterdiği dikkat çekmektedir. Yerleşmelerin dağılışı üzerinde sırasıyla yer şekilleri, iklim, su ve toprak gibi doğal özellikler etkili olmaktadır. Doğal koşulların yanı sıra; yoğun (işlek) ulaşım ağına yakınlık, geniş bir hinterlanda sahip olmak ve istikrarlı yerel yönetimlerin gelişkin faaliyetleri gibi beşeri fonksiyonların etkisiyle de yerleşim birimleri gelişme gösterirler (Özdemir-Karadoğan, 1996). 206

5 Kentsel Yapı Şekil 1: Mardin in de yer aldığı Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Sayısal yükselti modeli üzerine yerleştirilmiş bölge sınırları ve başlıca coğrafi unsurları gösteren lokasvon haritası. Bugün Türkiye'de idari bakımdan il merkezi konumundaki yerleşmelerden kuruluş yeri isabetli seçilenler hızla büyümüş ve büyümektedir. Doğal ortamın uygun olmadığı yerlerdekiler ise kamu sektöründe çalışan nüfusun çoğunlukta oluşu ile dikkat çekmektedir. Bu merkezler adeta devlet eliyle zoraki ayakta tutulmaya çalışılmaktadır (Özdemir-Karadoğan, 1996). Yalçınlar (1967), Türkiye'de kır ve şehir yerleşmelerinin kuruluş ve gelişmesinde yer şekli, kayaç, yükselti, bakı, bitki örtüsü, akarsu gibi doğal, ayrıca tarihi ve sosyal şartların da önemli rol oynadığını örnekler vererek belirtmiştir. Yazara göre Türkiye'de genellikle yerleşmeler, geniş ovaların kenarında ve doğal limanlarda, verimli topraklara sahip ovalarda, akarsu ve vadi boylarında, doğal yollar ve geçitlerin üzerinde kurulmuştur. Verimli topraklara sahip ovalar, akarsu ve vadiler yer seçiminde birinci derece rol oynamış, şehirler büyük akarsular ve bunların yaptıkları dirseklerin yakınlarında dizilmişlerdir. Ovaların doğal yollar ve geçitler yakınında bulunanları daha fazla nüfus toplayarak gelişmiştir. Ülkemizin ve bölgenin önemli tarihi kentlerinden olan ve 1923 yılında idari olarak il merkezi olan Mardin'in 1927 nüfus sayımında olan nüfusu 1935'ten sonra artmaya başlamış, döneminde azalmış, 1950'den sonra ise düzenli artmaya başlayarak 207

6 Makalelerle Mardin 1990 yılında 'e 2000 yılında ise ye ulaşmıştır, idari olarak ilçesi durumundaki Kızıltepe'nin ise 2000 yılı nüfusu dir. Bu oran Kızıltepe'nin bağlı bulunduğu il merkezi nüfusunun neredeyse iki katıdır yılları arasındaki Mardin kent nüfusunun yıllık artış hızı %o 20,51 iken Kızıltepe'de %o 63,19 dir. Bu biri birine çok yakın bu iki yerleşim merkezinin büyüme hızı açısından önemli bir olgudur. Dolayısıyla Mardin kentinin kentsel büyümeyi kısıtlayıcı coğrafi özelliklerinden dolayı önemli fonksiyonları yanı başındaki Kızıltepe' ye yüklediğinden söz edilebilir. Bu çalışmada Mardin kentinin başlangıçtan beri yerleşmeyi cazip kılan veya engelleyen doğal çevre faktörleri açıklanıp kent situasyonu belirlenmeye çalışılmıştır. Mardin Kentinin Kuruluş Yeri ve Yakın Çevresinin Doğal Ortam Özellikleri Yapısal Özellikler: Tarihi Mardin kenti Güneydoğu Anadolu bölgesinde "Mardin-Midyat Eşiği" diye adlandırılan ve kuzeyde Diyarbakır-Siirt Pliyosen havzası ile güneyde Suriye-Arabistan düzlükleri arasında sıkışmış yüksek kütlenin güneyinde yer alır (Şekil 2). Genellikle güneye devrik antiklinallerden meydana gelen Mardin- Midyat Eşiğinin üzerinde Mardin kentinin de yer aldığı güney sıraları, arızalı kütlenin en fazla yükselti kazandığı yerlerdir. 208

7 Kentsel Yapı Şekil 2. Mardin kenti ve vakm çevresinin fiziki haritası Tüm bölgenin olduğu gibi Mardin çevresinin de genel jeolojik özelliklerini belirleyen olay, Arap bloku ile Anadolu levhası çarpışmasıdır. Mardin dağlan bu çarpışma zonunun neden olduğu kırıklı ve kıvrımlı yapıların en güney sırasını oluşturmaktadır (Türkünal, 1980). Yılmaz ve Yiğitbaş; (1994) "Güneydoğu Anadolu orojenik kuşağında farklı ofıyolitik topluluklar ve bunların jeolojik evrimdeki rolü" adlı araştırmalarında Güneydoğu Anadolu kenar kıvrımlarının üç önemli deformasyon evresinde geliştiğini belirtmektedirler. Bunlar Üst Kretase, Eosen, ve Miyosen dönemleridir. Bu deformasyon dönemlerinin her birinde bölgeye ""nappe" yerleşmesi olmuştur. Miyosen sonunda ve Pliyosen başlarında meydana gelen şiddetli kıvrılma ve kırılma hareketlerinin etkilerine tüm bölgede olduğu gibi Mardin çevresinde de rastlamak mümkündür. Güneydoğu'nun. Arap platformu üzerinde Türkiye'ye doğru itilme ve kayması sonucu yaşlı tabakalar; ""nappe" halinde yüzeylenmektedir (Ortynsky ve Tromp,1946). 209

8 Makalelerle Mardin Orojenik kıvrılma (sıkıştırma) hareketleri esnasında, orojen eksenine dikey ve normal olan hareketler yanında az çok şiddetli boyuna kırılmalar da meydana gelmiştir (İLHAN, 1969). En fazla görülen faylar birbirlerine paralel uzanan (kıvrım eksenlerine paralel) düşey atımlı faylardır. Mardin kütlesi kuzeydeki subsidans havzasına nazaran değişik bir tektonik ünite arz etmektedir. Arap platformunun yükselim noktalarından birini teşkil eden bu blok üzerinden Paleozoyik ve Alt Mesozoyik transgresyonları oluşamamıştır. Gerçekten Mardin antiklinalinin incelenmesiyle bu durum daha iyi anlaşılır. Mardin antiklinali güneyde ani olarak fay hattı ile ovada sınırlanmıştır. Bu fay batıya doğru yürüyerek Mesozoik kalkerlerinin parçalanmasına ve nihayet Derik'te eski Paleozoyik yapıların aflöre olmasına neden olur. Karacadağ ve İdil- Nusaybin hattındaki çizgisel volkanizma Mardin antiklinalinin kuzeygüney doğrultusunda (Arabistan platformunun hareketiyle) kırıklarla parçalandığını göstermektedir. Mardin antiklinali doğuda Turabdin deformasyonunun devamı olup 40 km den fazla doğu-batı doğrultusunda uzanan monoklinal bir yapı kazanmıştır. Antiklinali kuzey kanadı ortalama 5-10 eğimli olduğu halde güney kanadında eğim derecesi oldukça dik bir görünüm alır. Çünkü antiklinalin güney kanadı Kızıltepe ovasından bir fayla sınırlanmaktadır. Antiklinal ekseni batıya doğru yükselti kazanır ve Derik civarında en yüksek değerine ulaşır. Öyle ki bu fay hattı Mazıdağı Derik civarında alttaki Paleozoyik yaşlı birimleri açığa çıkarır. Söz konusu fay hattı biri birine paralel faylardan oluşmaktadır. Biri Mardin civarındaki Kretase kalkerleri içinden başlayarak Derik'te Kretase kalkerlerinin blok halinde ikiye ayrılmasıyla kendini gösterir, diğeri ise bu fayın güneyinde Eosen-Miyosen sınırlarını oluşturan alanda doğu batı yönünde uzanır. Bu fay devamında batıda birçok volkanik intrüzyonlar ortaya çıkmıştır (Tolun ve Zernek 1952). Mardin çevresinde görülen fay hatlarının tamamı kıvrım sistemlerine uyumlu bir biçimde doğu-batı yönlü uzanış gösterirler. Dipten gelen dikey hareketlerin rijit kalker tabakalarını yükselim bölgelerinde kademeleştirdiği görülmektedir. Kıvrımların inceleme alanı ve yakın çevresinde çok sıkışmış ve fazlaca faylanmış ve hatta senklinallerin çoğu yatık bir izoklinal şekli almıştır (Altınlı, 1963). Sıkışma rejimine bağlı olarak çarpılmalar ve kırılmaların oluşturduğu 210

9 Kentsel Yapı düşey atımlı normal faylar ve ters faylar sözkonusudur. Tektonizma ve faylanmanın gelişmesinde Laramiyen ve Valak fazlarının önemli etkisi vardır. Mardin çevresindeki kıvrım yapıları ve bunlara paralel uzanan faylar bölgenin tektonik açıdan hareketli olduğunu göstermektedir. İnceleme alanındaki genç tabakaların da kırılmış olması yörenin çok genç bir tektonizma etkisinde olduğuna işaret etmektedir. Tektonik yapı ayrıca Mardin çevresinin vadi kuruluşu ve akarsu ağı üzerinde de etkili olmuştur. Plato içlerindeki kurak topografyaya karşılık Mardin dağlan antiklinalinin özellikle güneye bakan kuytu vadilerinde gür su kaynakları söz konusudur. Nitekim faylanmanın etkisiyle (normal faylanma) Mardin antiklinalinin güneyini sınırlandıran faylar farklı yaştaki formasyonlar dokunak oluşturmuşlardır. Bu durum bu yamaçlar boyunca ayrıca gür karstik fay kaynaklarının oluşumuna neden olmuştur (Gurs ve Beyazsu gibi). Stratigrafik açıdan inceleme alanı, Eo-Kambriyen' den başlayarak Pliyosen dahil, bütün devirler boyunca devamlı bir sedimantasyon havzası olarak gelişmiştir. Kambriyen' den itibaren bütün formasyonlar sığ deniz (kıta kenarı, şelf) fasiyesinde gelişmişlerdir. Bu sedimantasyon süreci özellikle Paleojen' de şiddetlenmiş, inceleme alanında geniş bir sahada yüzeylenen Germav, Gercüş, Hoya (Midyat) Formasyonları da bu sedimantasyon döneminin etkilerini taşımaktadırlar. Bu formasyonlar mineral bakımından daha çok kalker ve kalkerin ara katkılı-katışıklı özelliğine sahiptirler. Bileşim olarak kalker özelliğini en iyi yansıtan formasyonlar geniş bir bölümde mostra veren Orta ve Üst Eosen-Alt Oligosen yaşlı "Hoya (Midyat) Formasyonu" dur. Mardin'in Derik ilçesi çevresinde yüzeylenen eski metamorfik kütlelerden oluşan bazı formasyonlar dışında bölgenin jeolojik yapısı incelendiğinde, Tersiyer yaşlı formasyonların yaygın oldukları hemen göze çarpmaktadır (Şekil 3). 211

10 Makalelerle Mardin Şekil 3. Mardin Dolaylarının Jeoloji Haritası (Türkünal, 1980 'den). Laramiyen fazı ile sahanın tektonik açıdan kıvrılma ve kırılma olaylarına maruz kaldığı görülmektedir (Altınlı, 1952). Senoniyen (Üst Kretase) ve Alt Eosen devrinde Anadolu'nun güneyinin tamamının deniz altında bulunduğunu belirten Ericson (1939) ve Arni(1942), Güneydoğu Anadolu Bölgesi ndeki ofıyolitik kuşağı boyunca yer alan tortulların da bunun kanıtı olduğunu belirtmektedir. Bu dönem çökelleri Üst Kretase- Paleosen yaşlı Germav formasyonudur. İnceleme alanında Tersiyer'e ait bir diğer birim Gercüş Formasyonu'dur. Gercüş Formasyonu, altta Germav Formasyonu "üst üyesi", üstte de Hoya (Midyat) Formasyonu ile dokanakları uyumsuzdur. 212

11 Kentsel Yapı Gölsel, lagüner, kıyı ve flüviyal ile taşkın ovası ortamında, regresif olarak gelişmiş olan Gercüş Formasyonu'nun üst kontağı, her yerde Midyat Grubu'nun birimleri ile diskordandır. Güneydoğu Anadolu'da Gercüş Formasyonu'nun özellikle şaryaj öneyinde, Şırnak Grubu'nun Germav Formasyonu üzerine muhtemelen bir aşınma fazından sonra uyumsuz olarak gelmektedir. Bazen de kısa süreli kesintilerin ardından, çökelmiş olabilir. Çünkü yer yer Meastirihtiyen yaşlı Germav Formasyonu üzerine açılı diskordan olarak gelmektedir (Yılmaz, Duran, 1997). Gercüş Formasyonu, sahada özgün rengi ve fiziksel özellikleri ile kolay ayırt edilebilen bir birimdir. Genel olarak kırmızımsı esmer renkli tabakalardan oluşan bu formasyon, çakıltaşı, kumtaşı, şeyi, marn, silttaşı ve killi kireçtaşı-kireçtaşı litolojilerinden oluşmaktadır. Gercüş, kırmızı ve regresif bir formasyondur. Litolojisinin rengi çökelme döneminde nemli ve sıcak bir iklimin hüküm sürdüğünü kanıtlamaktadır (Altınlı, 1952). Yeşilli ve diğer sübsekant vadilerde tarımın yoğun olduğu yerlerde toprak yapısı, bu birime ait kayaçların ayrışma ürünüdür. İnceleme alanının yüzeyinde en fazla yayılış gösteren formasyon Hoya (Midyat) formasyonu'dur. Orta Eosen yaşlı (Lütesiyen), Hoya (Midyat) Formasyonu, alttaki Gercüş formasyonu veya doğrudan doğruya üzerine Germav grubu ile konkordanslıdır. Hoya kalkerleri belli alanlarda Gercüş Formasyonu üzerine hafifçe diskordanslı gelir. Burada daha ziyade bir Non-Comformite (uyumlu olmayan) ve bu devirdeki hafif hareketlerden dolayı bir sedimantasyon değişmesi söz konusudur (Ericson, 1939). Hoya (Midyat) formasyonu kalkerleri oldukça kalın olup gayet düzenli tabakalanma ve yer yer karstik yapı göstermektedirler. Midyat kalkerlerinin denizel fasiyeste olması Orta Eosen'de deniz olan sahanın bir transgresyona (deniz basması) sahne olduğunu ve arazinin bugünkü görünümünü Vindobonien Transgresyonunda aldığını teyit etmektedir (Biricik,1975). Hoya Formasyonu, Güneydoğu Anadolu'da mostra verdiği yerlerde, genelde dik yamaçlar oluşturan kireçtaşları ve bunların diyajenetik değişimleri ile oluşan yaygın dolomitlerden meydana gelir. Bu dolomitler, zayıf ve iyi hazne kaya özellikleri sunar (Yılmaz, Duran, 1997). Kireçtaşı, kayaç türü olarak en iyi bu formasyonda 213

12 Makalelerle Mardin temsil edilmektedir. Bu formasyonun litolojisi ağırlıklı olarak kireçtaşı ve dolomitten oluşmaktadır. Kireçtaşları; krem, bej, gri ve beyaz renkli, orta-kalın tabakalı, yer yer som, iyi gözenekli, sertçe, köşekli kırılmalı ve yer yer dolomitik özelliklidir. Dolomitler ise; krem ve grimsi beyaz renkli, sertçe, orta-kalın tabakalı, ince-orta kristalli, yer yer şeker dokulu, çörtlü ve ara bantlı, ince kalsit damarlı ve iyi gözeneklidir. Midyat kireçtaşlarının en önemli etkisini yöredeki mimaride yapı malzemesi olarak görmekteyiz. Mardin yakın çevresinde Neojen arazisi mostra vermemektedir. Biricik (1975) bunun nedenini Eosen arazisinin Neojen arazisi üzerine nap şeklinde üzerlenmiş olmasıyla açıklamaktadır. Miyosen-Pliyosen'de meydana gelen faylanmalarla iyice kıvrılan, kırılan Mardin dağlan, Üst Pliyosen-Pleistosen döneminde meydana gelen Valak fazı ile birlikte topyekün yükselerek dış kuvvetler tarafından aşınmaya ve yontulmaya başlanmıştır (Altınlı,1963). Bu kıvrımlı yapıların zamanla dirençlerinin kırılması ile faylanmalar ve sonrasında ise bindirme ve şaryajlar şeklinde farklı morfolojik yapılar oluşmuştur. Pleyistosen başlarında meydana gelen yükselmelerle birlikte flüviyal aşındırma olayı da hızlanmış ve Kızıltepe ovasında bir piedmont kuşağı oluşmuştur. Daha çok Pliyo-Kuvaterner yaşlı bu polijenik depolar Mardin kentinin 4 km güneyindeki fay hattından itibaren başlar. Sözkonusu alüvyal deponun kalınlığı 3-30 metre arasında değişmekte olup kalker, kil ve kum gibi unsurlardan oluşmaktadır. Bu piedmont kuşağı yaklaşık olarak 120 km civarında bir yayılma alanına sahiptir. Piedmont ovası yeraltı suyu bakımından oldukça zengindir. Jeomorfolojik Özellikler: Mardin çevresinin bu günkü topografyasını; şiddetli kıvrım ve şaryaj hareketlerinden sonra toptan yükselen, karstlaşan, özellikle güney kesimlerinde fluvyal aşınmaya maruz kalan ve faylanan geniş alanlı bir peneplenin bir parçası olarak ifade edebiliriz. Genç tektonik hareketlere bağlı olarak yükselen, güneyi faylanan Mardin antiklinali güney kanadında, bu kesimde Kalkerli Midyat formasyonunun da incelme göstermesine ve altta aşınmaya karşı dirençsiz Gercüş formasyonunun ortaya çıkmasına bağlı olarak aşınım dalgası hızla ilerlemiş, ve üzerinde Mardin 214

13 Kentsel Yapı şehrinin de kurulu olduğu şahit tepeler dizisi ortaya çıkmıştır (Şekil 4). Şekil 4. Mardin kenti kuruluş yeri ve yakın çevresinin yapısaljeomorfolojik şematik blok diyagramı. Suriye düzlüğünden itibaren kuzeye doğru adeta bir duvar gibi yükselti kazanan Mardin dağlan öte yandan karst jeomorfolojisinin yaygın olduğu bir alandır. Karstlaşma üzerinde etkili olan faktörler; litoloji, iklim (özellikle bileşiminde Co2 olan yağmur sulan) ve taban suyu seviyesidir (Pekcan, 1999). Mardin çevresindeki plato yüzeylerinde mostra veren litoloji bileşimi CaCo3 olan kalker yapılı Midyat formasyonudur. Yağış değerlerinin de bölgenin diğer yörelerine göre elverişli bir oranda olduğunu belirtmiştik. Dolayısıyla Mardin çevresinde suyu geçirmeyen kil bantlarının bulunduğu Gercüş formasyonu seviyesine kadar karstlaşma hüküm sürmektedir. Biricik (1975) bu seviyenin Çağçağ ve Gurs kaynaklan gibi kaynakların seviyesi olduğunu belirtmektedir. Yazarın ileri sürdüğü gibi Yeşilli (Rışmıl) depresyonu bir uvala olarak kabul edilirse bu sav doğrudur. Karstik şekillerden dolin ve polyeler Ömerli- Midyat platosunda oldukça yaygındır. Bu şekillerin yerleşme ve tarım hayatı açısından önemli etkileri vardır. Midyat-Sanköy yerleşmesinin güneyindeki 2 km çapında ve 100 metre derinliğindeki Zivink uvalası karakteristik özellikler göstermektedir. Uvalanın tabanında oluşmuş tena rossalar üzerinde tahıl tarımı yapılmaktadır. Bu uvalanın kuzeyinde yine 200 metre çapında aynı şekilde kullanılan bir Uvala daha vardır. Nusaybin'in Efşik Köyünün Selvik ve ve Şekrin mezraları birer dolinin yamaçlarında yer alır. Karstik yapının çok sınırlı alanlarda 215

14 Makalelerle Mardin özellikle bazı uvalaların tabanlarında yerleşmeye imkan verdiğini bu durumda elverişli iskan sahalarının Mardin dağlarının yarılmış depresyon vadilerinde ve dağlık kütlenin geniş tarım arazilerine komşu güney yamaçlarında yoğunlaştığını söyleyebiliriz. Merdin kent yerleşmesi kuzeyindeki Yeşilli depresyonu, güneyindeki Kızıltepe ovası ve gür su kaynaklarının merkezi konumunda yer almaktadır. Ama kentin kuruluş yeri üzerinde etkisi olan en önemli faktör hiç şüphe yok ki savunma kaygısı ve buna imkan tanıyan çevresine göre oldukça yüksek ve görüş alanı geniş olan şahit tepe ile üzerindeki kale yerleşmesine uygun kalker korniştir. İlk bakışta su ihtiyacının getireceği güçlükler akla gelebilir ama kalker kornişin kalınlığı ve masif yapısı uzun süre su ihtiyacını giderecek sarnıçların yapımına elverişlidir. Geniş karstik plato üzerinde kıvrımlı yapı morfolojisi iskeletine bağlı olarak gelişmiş sübsekant depresyonlar, boğazlar, yarma vadiler, kentin de üzerinde kurulduğu tepe dizilerinde olduğu gibi şahit tepeler kornişli yamaçlar kuestalar yer alır. Bitki Örtüsü: Genel anlamda bölge, antropojen step sahasıdır. Ancak Mardin dağlarının kuytu yamaçlarında, özellikle Yeşilli vadisinde, Derik ve Mazıdağı çevresinde bölgenin batısında yetişen vejetasyonun (zeytin, meşe ve maki türleri) görülmesi bu çevrede korunaklı mikro iklim alanlarının oluştuğunu göstermektedir. Mardin yakın çevresindeki zengin ve çeşitli tarımsal aktiviteleriyle ünlü yerleşmeler (Gurs, Yeşilli, Rışmıl, Babilceviz, Kabala, Bülbül) bu durumu kanıtlamaktadır. Geçmişte yoğun ve tahrip edilmiş bir meşe vejetasyonun delilleri olan bozulmuş (özellikle Palamut Meşesi-<2- Brantii), meşe birlikleri Mardin çevresinin aslında vejetasyon açısından fakir olmadığını göstermektedir. Toprak Özellikleri: Toprak örtüsü açısından kalkerli dağlık arazi fakirdir ancak depresyonların tabanındaki terra rossalar ve vadi tabanlarındaki alüvyonlar (Yeşilli Vadisi) sınırlı da olsa özellikle bahçe tarımına imkan sunar. Ancak Mardin yakın çevresindeki en önemli toprak varlığı kentin 4-5 km güneyinden itibaren başlayan Kızıltepe ovasıdır. Ova topraklan yan kurak karasal iklim şartlarının etkili olduğu step vejetasyonu altında oluşmuş Kırmızı Kahverengi Topraklardır. Bu toprakların en önemli özelliği alkalen reaksiyon göstermeleri ile alt toprak katında aşın bazların ve kirecin birikmesi, 216

15 Kentsel Yapı dolayısıyla tahıl tarımına uygun olmasıdır (Atalay, 1982). Bu ova verimli toprak özelliğiyle geçmişte kentin tahıl ihtiyacını karşılamış olmalıdır. İklim: Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde iklim şartlan, yarı karasal bir ikliminin özelliklerini taşımaktadır. Ancak bu özellikler, Türkiye'de İç ve Doğu Anadolu'da görülen step iklimine göre farklılıklar gösterir. Özellikle yağışın yıl içindeki dağılışının bu bölgelerden çok, Akdeniz iklimi yağış rejimine benzemesi ile dikkat çeker. "En düşük sıcaklık derecelerinin ve yağışların kış mevsiminde toplanması, buna karşılık yaz mevsiminin çok sıcak ve kurak geçmesi, yağış konusundaki bazı yerel farklılaşmalara rağmen, ana çizgileri ile bölgede Akdeniz tipi bir yağış rejiminin varlığını ortaya koyar (Sözer, 1984). Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde inceleme yapan Ardel'e göre de, Güneydoğu Anadolu Bölgesi, iklim bakımından çevre bölgelerden farklı bir iklim karakteri arz eder. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Akdeniz İklimi'nin bozulmuş bir tipi vardır ki; buna De Martonne "Suriye İklimi" olarak tanımlar. Bu iklim tipi Akdeniz ikliminin kontinental bir şekli olup, bölgede güney ve güneydoğuya doğru gidildikçe tedrici bir surette çöl iklimine geçer (Ardel, 1961). Yaz mevsiminde, güneyden gelen tropikal kökenli hava kütleleri (ct) etki alanını genişletirken, polar kökenli hava kütleleri (cp,mp) kuzeye çekilerek etki alanını daraltır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ni etkisi altına alan bu kontinental tropikal hava kütlesi, Basra Körfezi'nden kaynaklanmaktadır. Çok kuru ve sıcak olan bu hava kütlesinin etkili olduğu dönemde, samyeli adını alan ve güneydoğudan esen rüzgâr da sıcaklığı arttırmaktadır. Bu etkilerle yaz mevsiminde Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin birçok yerinde, hava sıcaklığı 40 C'nin üzerine çıkabilmektedir. Avrupa'nın ortasındaki yüksek basınç alanından kaynaklanan cp hava kütleleri ise, daha çok kuzey ve kısmen de iç bölgelerimizde etkili olur. Bu hava kütlesinin getirmiş olduğu serin poyraz rüzgârlarının etkisi Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ne ulaşmadan etkisini yitirir. Yaz döneminde etkili olan bu genel koşullarda özellikle yaz mevsimi başı ve sonunda bazı sapmalar meydana gelmektedir. Polar 217

16 Makalelerle Mardin hava kütlelerinin kuzey ve kuzeydoğu yönünden, Güneydoğu'ya doğru hareket etmesiyle cephesel yaz yağışları oluşur ve sıcaklık da bir miktar azalır. Ancak bu tür yağışlar çoğunlukla bölgenin kuzeyiyle sınırlı kaldığından, İç ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinin güney kesimlerine ulaşmaz (Gürgen, 2002). Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde de yaz ve kış sıcaklıkları arasında önemli farklar bulunduğu için, karasallık yüksek değerlere ulaşır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yıllık sıcaklık farkları ve karasallık derecelerinin yüksek olmasında, Temmuz ayı sıcaklık ortalamalarının 30 C nin üzerine çıkması önemli etkendir. Yaz sıcaklık ortalamalarının çok yüksek değerlere ulaşmasında, Basra kökenli sıcak ve kuru hava kütlelerinin bölgeyi etkisi altına alması önemli rol oynamaktadır. Bu durum Mardin için de geçerlidir. Ancak Orografık koşullar Mardin çevresinde bu farkın azalmasına neden olmaktadır (Tablo 1). Nitekim üzerinde Mardin kentinin de kurulduğu Antiklinalin güney kanadında, yani güneye bakan yamaçlarında, güneş ışınlarının geliş açısı ve ortalama sıcaklığı daha yüksek değerlerde iken, bu durum kuzey yamaçlarda farklılıklar göstermektedir. Bu farklılık bitki örtüsü ve tarımsal faaliyetlerde kendini göstermektedir. 218

17 Kentsel Yapı Tablo 1: Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Aylık Ortalama Sıcaklık Değerleri ( C). Kaynak: Devlet Meteoroloji İşleri Gen. Müd. (Parantez içindeki değerler gözlem süresini "Yıl" olarak göstermektedir). 219

18 Makalelerle Mardin Tablo l'den de görüleceği üzere Mardin'de en sıcak ay Temmuzdur. Bu ayda sıcaklık ortalaması 30 C' ye ulaşmaktadır. Saha, bölgenin diğer merkezleriyle karşılaştırıldığında ortalamalar düşük değerler göstermektedir. Kısa süren ilkbaharın ardından, erken gelen yaz mevsiminin sıcaklık ortalaması neredeyse ilkbahar ortalamasının iki katına çıkar (Temmuz 29.9 C). Yaz döneminde bütün bölgede olduğu gibi uzun ve kararlı hava koşullan hakimdir. Yaz mevsiminin uzamasında, Mayıs aylarında yaz koşullarının yaşanması etkili olmuştur. Bu dönemde güneşlenme süresi ve şiddeti sonucunda, sıcaklık ortalamaları çok yüksek, yağış yok denecek kadar az, bağıl nem çok düşük ve potansiyel buharlaşma çok yüksek olmaktadır. Mardin çevresi ve bölge genelinde, ilkbahar sonu ve sonbahar başındaki yüksek sıcaklıklar göz önünde bulundurulursa, çok uzun bir yaz dönemi yaşanmaktadır. Yine de sıcaklık şartlan konusunda Güneydoğu Anadolu Bölgesi genelinde sıcaklığın en az değişiklik gösterdiği merkezin Mardin olduğunu söyleyebiliriz. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde. yıllık yağış miktarları ve yağışın yıl içi dağılışı arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Yer şekillerinin böyle sade bir yapı gösterdiği bölgede, yağış miktarındaki bu farklılık önemlidir. Yıllık ortalama yağış, Mardin'de mm dir. Bu farklılığın nedeni kuşkusuz orografık şartlardır. Mardin antiklinalinin güney yamaçları özellikle kış ve ilkbahar aylarında güney sektörlü hava kütlelerine maruz kaldığında çevresine göre daha fazla yağış almaktadır. En yüksek yağış alan ay olarak Ocak ön plana çıkarken, yağış miktarı, en yağışlı aydan itibaren sürekli olarak azalarak, yaz aylarında minimuma inmektedir (Tablo 2). Dolayısıyla Mardin çevresinde karasal etki gösteren Akdeniz yağış rejimi görülmektedir. 220

19 Kentsel Yapı Tablo 2: Mardin ve Karşılaştırma Amacı ile Seçilmiş Güneydoğu Anadolu Bölgesi İllerinin Aylık Ortalama Yağışları (mm) Karasallık ve Basra alçak basıncının bölgeyi etkisi altına alması nedeniyle, yaz mevsimi aşırı kurak geçmektedir. Bilindiği gibi bu mevsimde, sıcak tropikal hava kütlesi güneye çekilmiş durumdadır ve Akdeniz kıyıları boyunca uzanır. Aynı zamanda azami yağış cephesine karşılık gelen bu cephe, barometrik depresyonların etkisini gösterir ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde de Akdeniz Bölgesi'nde olduğu gibi, yağışların kış mevsiminde toplanmasına zemin hazırlar (Sözer,1969). Kar yağışları konusunda da Mardin'in çevre merkezlere göre farklı bir durumu söz konusudur. Bölgede özellikle Ocak, Şubat ve Mart aylarında ortalama kar yağışlı günler sayısının en fazla olduğu merkez, Mardin'dir. Kar yağışları uzun süre su kaynaklarını besleyici rolü bakımından önemlidir. 221

20 Makalelerle Mardin Tablo 3: Mardin ve Bölgenin Diğer İl Merkezlerinde Kar Yağışlı Gün Sayıları Erinç'in yağış etkinliği formülüne göre, Mardin'de Aralık, Ocak, Şubat ve Mart ayları çok nemli koşullara sahip iken, Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül ayları tam kurak geçmektedir. Bu durumda önemli bir zıtlık, dolayısıyla suyun yaz aylarında Mardin için önemi ortaya çıkmaktadır. Öyleyse Mardin için iklim açısından yaşanan en önemli dezavantaj uzun süren yaz kuraklığıdır. 222

21 Kentsel Yapı Tablo 4: Mardin ve Karşılaştırma Amacıyla Seçilmiş İstasyonların Yağış Etkinlikleri (Erinç Formülüne göre) (Gürgen 2002'den alınmıştır) Mardin Kentinin Kuruluş Yeri, Kentin Gelişimi ve Bugünkü Durum Mardin kenti, gerisinde sübsekant bir depresyonun bulunduğu ve alttaki marnlı yapının ortaya çıkmasından dolayı hızla aşındırılan ve boşaltılan bir vadinin önünde arta kalan şahit tepelerden birinin güney yamaçlarına kurulmuştur. Bu şahit tepenin üzerinde aşınmaya direnç gösteren masif kalker blok ve oluşturduğu kornişli yapı aynı zamanda yerleşme çekirdeğini oluşturan kalenin kuruluşuna ve 223

22 Şekil 5. Mardin kenti kuruluş yeri ve yakın çevresini gösteren 3 boyutlu sayısal arazi modeli savunmasına elverişli jeomorfolojik koşullan da sunmuştur. Kentin üzerinde kurulduğu şahit tepenin kuzeyindeki sübsekan depresyon (Rışmıl vadisi) kalker yapının altından çıkan flişli depolar nedeniyle hem kaynak sulan hem de toprak özellikleri açısından farklı bir ekosistem doğurmuş, vadi yoğun bahçecilik tarımı ve sayfiye yerleşmeleri özelliği dolayısıyla kentin yer seçimine olumlu katkılar sunmuştur. Söz konusu vadi dışında kente yakın tarım arazileri, dağlık kütlenin güney eteklerinde gelişen Pliyo-Kuvaterner dolgu malzemelerinden oluşmuş verimli Kızıltepe ovasıdır. Mardin ve yakın çevresinde yerleşmeye ilişkin ilk izler güneydeki ova tabanı üzerinde bulunmuştur (Girbunas, Gire Herzem Gire Korriye, Girharrin/Gülharrin, Tell Ermen Girnavaz) Bunlardan Mardine yakınlığı dolayısıyla da en önemlisi Girharrin/Gülharrin höyüğüdür. Höyük, Mardin kent merkezinin 11 km güney- güneydoğusunda, Mardin ile Nusaybin arasındaki karayolunun hemen batısında yer alan Ortaköy'ün (Girharrin) merkezindedir. Taban araziden 40 m yükseklikte olan höyük terasları ile birlikte, 400 x 300 m boyutlarında bir tepedir. Höyük konisi ise 75 x 70 m ölçülerinde ve oval biçimlidir. Rijli Deresi'nin batı yakasındadır. Höyüğün girişinde bulunduğu Navala Kütte Vadisi, kuzeydoğuya doğru doğal bir geçit sağlamaktadır. Kral yolu olarak adlandırılan yolun yakınında yer almaktadır. Tepe, büyük ölçüde çevre köylüler ve defineciler tarafından tahrip edilmiştir. Höyüğün adının Gir (tepe) ve Harrin (yol) kelimelerinden türediği ileri sürülmektedir. Asur 224

23 Kentsel Yapı vesikalarında adı geçen Huzirina kentinin burası olduğu iddia edilmektedir. Saptanan M.Ö binyıl malzemeleri bu dönemlerde tepede yerleşimlerin varlığına işaret etmektedir (Harmankaya ve diğ. 1998). Öyleyse bu yerleşme yeri ile ilişkili olarak daha kuzeyde sarp topografya üzerinde ortaya çıkan Mardin kenti bu eski yerleşmenin devamı olarak bir savunma ihtiyacından dolayı ortaya çıkmış olduğu düşünülebilir. Mardin adına tarihte ilk kez IV. yüzyılda Bizanslı tarihçi Amminianus Marcellinus değinir (Ritter, 1844). Araştırmacılar eski yazılı kaynaklarda Mardin'in şehir veya koloni olarak adının çok sık geçmemesinden kentin fazlaca bir öneme sahip olmadığı sonucunu çıkartmaktadırlar (Alioğlu, 2000). Zira Arap fethine kadar Mardin askeri bir üs veya gözetleme noktasıdır. Çünkü topografya, su ve toprak imkanları açısından burası büyük nüfus kitlelerini barındıracak ve yerleşmeyi cazip kılacak doğal çevre koşullarına sahip değildir. Anadolu'yu Mezopotamya'ya bağlayan "Kral yolu"nun (Ramsay,1961) ise şu andaki Mardin kent merkezinin situasyonu için değil de 11 km güneybatıdaki Girharrin (Ortaköy) yerleşmesi açısından önemli bir faktör olduğu söylenebilir. Arap fethine kadar önemsiz bir askeri mevki olduğu anlaşılan kent Arap fethi ile gelişmeye başlamış, Artuklu döneminde gerçek ve parlak bir kent halini almıştır. XI. yüzyılda Artuklular'ın Mardin'i başkent olarak ilan etmelerinden sonra kentte bir yapılaşma ve reformlaşma görülmüştür. Artuklu dönemi Mardin'deki imar faaliyetlerinde geleneksel kent dokusunun oluşmasında önemli rol oynamıştır. Şehir halen bu dokunun etkisi altındadır. Artuklulardan sonra Akkoyunlular ve Osmanlılar döneminde de Artukoğulları çağında elde edilen yapılaşma geleneği sürmüştür (Alioğlu, 2000). Mardin'de yoğun bir taş işçiliği hemen göze çarpar. Kullanılan taş Eosen yaşlı Kalker taşıdır. Mardin kentinin tüm mimarisi hemen hemen bu taştan oluşmuştur. Kervansarayların yoğun olması da Mardin' bir gezgin kenti, uğrak yeri olduğunu göstermektedir. Mardin çevresinin bir surla çepeçevre sarıldığı söylenmekte ise de böyle bir kalıntıya henüz rastlanmamıştır. Ancak şehrin Savur Kapı, Diyarbakır Kapı gibi taş tahkimat yapıları olması gereken bir savunma sisteminin varlığını anımsatır. Zirvedeki kale yapısı yaklaşık 225

24 Makalelerle Mardin 1200 metrede çevresi kalker kornişlerle sınırlı yapısal bir düzlüktür. Uzunluğu yaklaşık 800 metredir. Kimi yerleri bir duvar ile örülmüştür. Kale daralan yerinde bir tek çıkışı olan müstahkem bir yerdir. Kale içinde harap halde birçok yapılar mevcuttur. Kalenin X. yüzyılda Hamdaniler tarafından yapıldığı sanılmaktadır (Alioğlu,2000). Yerleşmenin sivil dokusu ilk kez 5. yüzyılda kale dışına taşmış kompleks kentsel yapı elemanları ise M.S ' lerde kale eteğinde oluşmaya başlamıştır. 1500'lerden 1890' a kadar olan dönem kentsel anlamda mahallelerin ve ilk yerleşme fonksiyonlarının oluştuğu dönemdir. Bu döneme ait 8 mahalle söz konusudur. 1890'dan sonra kentin daha çok batı tarafında gelişme olmuş, Amerikalılar kolej ve eğitim tesislerini bu kesime kurmuşlardır. Yerleşmeler batı yönüne doğru gelişme eğilimi göstermişlerse de bu alansal gelişme sınırlı kalmıştır (Şekil 6). Cumhuriyetle birlikte Mardin il merkezi olmasından sonra çeşitli resmi binalar kurulmuş, daha çok doğu yönünde topografyanın uygun şartlar sunduğu alanlarda yer seçilmiştir. Dolayısıyla kent doğuya doğru gelişme göstermiş, resmi binaların çevresinde konutlar yoğunlaşma göstermiştir (Savurkapı Mahallesi) yılları arasında kentsel büyüme devam etmiş, istasyon civarında eğitim ve askeri tesisler kurulmuştur. Aynı şekilde eğitim kurumlan eski yerleşmenin doğusunda da kurulmaya devam etmiştir (Kız Sanat Okulu, İmam Hatip Lisesi, Ticaret Lisesi ve Sağlık Okulu) arası dönemde ovada istasyon civarında gelişmeler olmuştur yılında İstasyon Mahallesi ve Küçük Sanayi Sitesi kurulmuştur. Kente artan göçün etkisiyle doğuda Enver Ensar mahallesi kurulmuştur. 226

25 Kentsel Yapı Şekil 6. Mardin kentinin gelişim dönemleri arası dönemde eski yerleşmenin güneybatı bölümünde gelişmeler olmuş, Saraçoğlu ve Cumhuriyet mahalleleri kurulmuştur. Bu mahallelerin oluşmasında Anıtlar Yüksek Kurulunun aldığı kararla kent merkezinin sit alanı ilan edilmesi ve bu alanda konut yapımına ruhsat verilmemesi etkili olmuştur. 1990'dan sonra kent, Diyarbakır yolu yönünde gelişmeye başlamıştır. Kentsel alanın bu yöne doğru gelişmesi artık topografık sınırların zorlandığını göstermektedir. Nitekim doğuda eğim oldukça fazla, güneyde tarım alanları ve kent merkezine uzaklık gibi dezavantajlar vardır. Bu yönüne doğru olan gelişmede, Diyarbakır kentiyle olan yoğun ilişkilerin de payı vardır. Eski Mardin Yerleşmesinin kuruluş yerinin doğal çevre özellikleri değerlendirildiğinde, en avantajlı unsurun, tarihi dönemler 227

26 Makalelerle Mardin için savunmaya elverişli topografya, çevresine hakim görüş ufku ve çevreyi kontrol unsurları oluşturur. Ama bu durumda da eski kale yerleşmesinin kurulduğu yapısal düzlük büyük bir nüfusu barındırabilecek bir genişlikte değildir. Üstelik su ihtiyacı ve kavurucu yaz sıcakları düşünüldüğünde burasının uzun süreli ve geniş kitleye yönelik bir yerleşme dolması düşünülemez. Dolayısıyla zamanla yerleşme ihtiyacı daha aşağılarda yamaçlarda karşılanmaya başlanmış buna yönelik olarak topografık koşullar adeta zorlanmış, sonuçta yeni kentsel fonksiyonlar topografyanın daha düz, eğimin ve ulaşımın kolay olduğu alanlara yönelmiştir. Mardin kentsel alanı bu zorluklan yaşarken, eski kente yakın kırsal bir yerleşme olan Kızıltepe yerleşmesi, sahip olduğu topografık ve diğer coğrafi avantajlardan dolayı hızla gelişmeye bağlamış ve idari anlamda bağlı bulunduğu Mardin kent nüfusuna oranla nüfusunu ikiye katlamıştır. Sonuç: İlk bakışta Mardin'in yerleşme alanı olarak elverişsiz bir yerde kurulduğu düşünülebilir. Ama geçmiş dönemlerin şartlarına bakıldığında; -Batı ve doğusunda antiklinali yararak Kızıltepe ovasına taşıdığı alüvyonları biriktiren ve oldukça verimli tarım topraklarının oluşumuna neden olan konsekant vadiler, -Bu akarsu vadilerindeki verimli meyve bahçeleri, -Savunma kalelerinin yapımına elverişli kornişli yapı, - Kornişli yapının, güneyden gelen yağış kütlelerini depolayıcı sarnıçların yapımına uygun litolojik şartlarda olması, -Aynı litolojik yapının konut yapımına uygunluğu, -En önemlisi de hem görsel hem de bakı ve görüş ufku açısından Mezopotamya düzlüklerine hakim bir konumda olması, Mardin kentinin kuruluş yerinin günün ihtiyaçlarına göre oldukça elverişli olduğunu göstermektedir. Ayrıca Mardin çevresi ilk bakışta fark edilmeyen korunaklı bir morfolojik çevreye sahiptir. Belki de bu özellik bile zaman zaman gizlenmek ya da korunmak, inzivaya çekilme ihtiyacı hisseden manastır çevresinin ihtiyacına yönelik olarak yorumlanabilir. Ancak 228

27 Kentsel Yapı bugün için Mardin kentinin kuruluş yeri modern anlamda kentleşme hareketlerine cevap verebilecek doğal koşulardan uzak, özellikle jeomorfolojik avantajlara sahip değildir. Bu nedenle ancak bir kültür miras değeri ve açık hava müzesi gibi kültürel fonksiyonlara yönelik planlanması ve düşünülmesi gereken Mardin kenti, ister istemez gelişim fonksiyonlarını daha elverişli konuma sahip yakın çevresindeki yerleşme ünitelerine özellikle de Kızıltepe yerleşmesine bırakmıştır. 229

28 Makalelerle Mardin Kaynaklar ALIOGLU, E.F., 2000, Mardin Şehir Dokusu ve Evler, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını, İSTANBUL ALTINLI, E., 1966, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun Jeolojisi (ikinci Kısım), MTA Dergisi No: 67, ANKARA ALTINLI, İ. E., 1963, 1/ Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası Cizre Paftası ve İzahatnamesi: MTA Enst. Yayınları, ANKARA ALTINLI, İ. E., 1963, 1/ Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası Diyarbakır Paftası ve İzahatnamesi: MTA Enst. Yayınları, ANKARA ALTINLI, İ. E., 1952, Siirt Güneydoğusunun Jeolojik İncelenmesi, MTA Rapor No: 1977 ANKARA ARDEL, A., 1961, "Güneydoğu Anadolu'da Coğrafi Müşahedeler", Türk Coğrafya Derg. S.21, s: , ANKARA ARNİ, P., 1939a, Petrol Rezervlerine Taalluk Eden Bazı Neticelerle Siirt Havalisi Jeolojisine Bir Yardım, MTA yayın No: 1284, ANKARA ARNİ, P., 1939b, Cizre ile Siirt Arasında Jeolojik Araştırmalar, MTA Yayın No: 18, ANKARA ARNİ, P., 1940, Siirt Batısında Başur Çayı Mıntıkasında Bitlis Dağları Güney Silsilelerinin Jeolojik Müşahedeleri, MTA Mecmuası, No: 4/21 ARNİ, P., 1941, Şarki Anadolu ve Mücavir Mıntıkalarının Tektonik Ana Hatları, MTA Yayını, seri - B, No: 4 ATALAY, İ., 1982, Toprak Coğrafyası, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Fakültesi yayınları No: 8 ATALAY, İ-MORTAN, K., 2006, Türkiye Bölgesel Coğrafyası, İnkılap Kitapevi yay.(genişletilmiş 3.Baskı), ANKARA BİRİCİK,A.S., 1975,Mardin ve Mücavir Mıntıkasının Strüktür ve Jeomorfolojisi, Türk Coğrafya Dergisi, s.26,istanbul 230

29 Kentsel Yapı BLANCKEN, H. M., 1944, Syrien, Arabien und Mesopotamien Handb. d.reg.geol. v.4 H. 17. BLUMENTHAL, M., 1946, Die neue geologische Karte der Türkei und einige ihrer stratigraphisch-tektonischen Grundzüge.Ecl.Geol. helv.vol.39. No.2 DOLAPÖNÜ, H., 1972, Tarihte Mardin, İstanbul. ERİCSON, D. B., 1939, Diyarbakır - Siirt Mıntıkasının jeolojisi Hakkında Rapor, MTA Yayın No: 875, ANKARA GÖYÜNÇ, N., 1991, 16. yy Mardin Sancağı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, XIV. Dizi, ANKARA GÜRGEN, G., 2002, Güneydoğu Anadolu Bölgesinin İklimi, Syf. 8, Dicle Ünv. Ziya Gökalp Eğt. Fak. Yay. No: 12, DİYARBAKIR HARMANKAYA, S. - O. TANINDI - M. ÖZBAŞARAN, TAY, 1998, Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri-3: Kalkolitik, Ege Yayınları, Takım ISBN , Cilt ISBN , İSTANBUL İLHAN, E., 1969,Türkiye Tektoniğinin Jeomorfolojisi ile İlişkisi, Jeomorfoloji Dergisi, No: 1 ANKARA MINORSKY, V., 1965, "Mardin" İslam Ansiklopedisi, Cilt: VII, İSTANBUL NOYAN S., 2005, Yıldızlara Yakın Şehir Mardin, ANKARA ORTYNSKY, I. - TROMP, S. W., 1946, Siirt - Pervari - Beytüşşebap - Şırnak ve Cizre Arasındaki Sahalarda Jeolojik İstikşaf Gezisi, MTA Yayını No: 1755, ANKARA ÖZDEMİR, M. A- KARADOĞAN, S., 1996, Türkiye'de il merkezlerinin coğrafi mekanla ilişkileri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, ELAZIĞ PEKCAN, N., (1999), Karst jeomorfolojisi, Filiz Kitabevi, İstanbul. REMSAY, W.M., 1961, Anadolunun Tarihi Coğrafyası, İstanbul 231

30 Makalelerle Mardin RITTER, C., 1884, Die Erkunde Von Asien, BERLİN SÖZER, A. N., 1969, Beşeri ve İktisadi Coğrafya açısından Bir Bölge Araştırması DİYARBAKIR HAVZASI, syf. 19, Diyarbakır Turizm Derneği Yay.No: 19, ANKARA SÖZER, A.N,.1984, "Güneydoğu Anadolu'nun Doğal Çevre Şartlarına Coğrafi Bir Bakış", Ege Coğ. Derg. Sayı:2, sf:8-30, İZMİR TOLUN, N., TERNEK, Z., 1952, Mardin Bölgesinin Jeolojisi, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, Cilt:III, Sayı:2, ANKARA TÜRKÜNAL, S., 1980, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun Jeolojisi, Jeoloji Mühendisleri Odası Yayını, No: 08, ANKARA YALÇINLAR,İ., 1976, Türkiye'de Bazı Şehirlerin Kuruluş ve Gelişmelerinde Jeomorfolojik Temeller; Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 17, s , İSTANBUL YILDIRIM, A., 2004, Hasankeyf - Gercüş ve Yakın Çevresinin Fiziki Coğrafyası (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, ANKARA YILMAZ, E., DURAN, O., (1997) Güneydoğu Anadolu Bölgesi Otokton ve Allokton Birimler Stratigrafi Adlama Sözlüğü, syf. 292., ANKARA YILMAZ, Y. ve YİĞİTBAŞ, E., 1990, Güneydoğu Anadolu'nun Farklı Ofiyolitik - Metamorfik Birlikleri ve Bunların jeolojik Evrimdeki Rolü, Türkiye Petrol jeologları Derneği, 8. Petrol Kongresi, ANKARA YÜCEL, T., 1987, Türkiye Coğrafyası, Türk Kültürünü Araştırma Enst. Yay. ANKARA 232

Karasu Nehri Vadisinin Morfotektonik Gelişiminde Tiltlenme Etkisi

Karasu Nehri Vadisinin Morfotektonik Gelişiminde Tiltlenme Etkisi Karasu Nehri Vadisinin Morfotektonik Gelişiminde Tiltlenme Etkisi Tilting effect on the morpho-tectonic evolution of Karasu River valley Nurcan AVŞİN 1 1 Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Coğrafya Bölümü Öz: Karasu

Detaylı

GİRİŞ. Faylar ve Kıvrımlar. Volkanlar

GİRİŞ. Faylar ve Kıvrımlar. Volkanlar JEOLOJİK YAPILAR GİRİŞ Dünyamızın üzerinde yaşadığımız kesiminden çekirdeğine kadar olan kısmında çeşitli olaylar cereyan etmektedir. İnsan ömrüne oranla son derece yavaş olan bu hareketlerin çoğu gözle

Detaylı

MEKANSAL BIR SENTEZ: TÜRKIYE. Türkiye nin İklim Elemanları Türkiye de İklim Çeşitleri

MEKANSAL BIR SENTEZ: TÜRKIYE. Türkiye nin İklim Elemanları Türkiye de İklim Çeşitleri MEKANSAL BIR SENTEZ: TÜRKIYE Türkiye nin İklim Elemanları Türkiye de İklim Çeşitleri Türkiye de Sıcaklık Türkiye de Yıllık Ortalama Sıcaklık Dağılışı Türkiye haritası incelendiğinde Yükseltiye bağlı olarak

Detaylı

BÖLÜM 16 YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GELİŞMESİ

BÖLÜM 16 YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GELİŞMESİ BÖLÜM 16 YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GELİŞMESİ TOPOĞRAFYA, YÜKSELTİ VE RÖLİYEF Yeryüzünü şekillendiren değişik yüksekliklere topoğrafya denir. Topoğrafyayı oluşturan şekillerin deniz seviyesine göre yüksekliklerine

Detaylı

VIII. FAYLAR (FAULTS)

VIII. FAYLAR (FAULTS) VIII.1. Tanım ve genel bilgiler VIII. FAYLAR (FAULTS) Kayaçların bir düzlem boyunca gözle görülecek miktarda kayma göstermesi olayına faylanma (faulting), bu olay sonucu meydana gelen yapıya da fay (fault)

Detaylı

Tabakalı kayaçların dalga şeklindeki deformasyonlarına kıvrım denir. Kıvrımların boyları mm mertebesinden km mertebesine kadar değişir.

Tabakalı kayaçların dalga şeklindeki deformasyonlarına kıvrım denir. Kıvrımların boyları mm mertebesinden km mertebesine kadar değişir. KIVRIM VE KIVRIM TİPLERİ Tabakalı kayaçların dalga şeklindeki deformasyonlarına kıvrım denir. Kıvrımların boyları mm mertebesinden km mertebesine kadar değişir. Deniz veya okyanus diplerinde (jeosenklinallerde)

Detaylı

Akdeniz in Pleyistosen Deniz Düzeyi Değişimlerini Karakterize Eden, Çok Dönemli-Çok Kökenli Bir Mağara: Gilindire Mağarası (Aydıncık-İçel)

Akdeniz in Pleyistosen Deniz Düzeyi Değişimlerini Karakterize Eden, Çok Dönemli-Çok Kökenli Bir Mağara: Gilindire Mağarası (Aydıncık-İçel) Akdeniz in Pleyistosen Deniz Düzeyi Değişimlerini Karakterize Eden, Çok Dönemli-Çok Kökenli Bir Mağara: Gilindire Mağarası (Aydıncık-İçel) The Cave With Multiple-Periods And Origins Characterizing The

Detaylı

BURDUR-YASSIGÜME KÖYÜNÜN, FİZİKİ COĞRAFYA AÇISINDAN, ÇEVRE SORUNLARI

BURDUR-YASSIGÜME KÖYÜNÜN, FİZİKİ COĞRAFYA AÇISINDAN, ÇEVRE SORUNLARI BURDUR-YASSIGÜME KÖYÜNÜN, FİZİKİ COĞRAFYA AÇISINDAN, ÇEVRE SORUNLARI Arş. Gör. Hakan YİĞİTBAŞIOĞLU Göller Yöresinde yeralan Burdur Havzası'nın oluşumunda tektonik hareketlerin büyük etkisi olmuştur. Havza

Detaylı

B- Türkiye de iklim elemanları

B- Türkiye de iklim elemanları B- Türkiye de iklim elemanları Sıcaklık Basınç ve Rüzgarlar Nem ve Yağış Sıcaklık Türkiye de yıllık ortalama sıcaklıklar 4 ile 20 derece arasında değişmektedir. Güneyden kuzeye gidildikçe enlem, batıdan

Detaylı

İnce Burun Fener Fener İnce Burun BATI KARADENİZ BÖLGESİ KIYI GERİSİ DAĞLARI ÇAM DAĞI Batıdan Sakarya Irmağı, doğudan ise Melen Suyu tarafından sınırlanan ÇAM DAĞI, kuzeyde Kocaali; güneyde

Detaylı

BAŞLICA TOPRAK TİPLERİ

BAŞLICA TOPRAK TİPLERİ BAŞLICA TOPRAK TİPLERİ Topraklar zonal, intrazonal ve azonal topraklar olmak üzere üçe ayrılır. 1. Zonal (Yerli) Topraklar iklim ve bitki örtüsüne bağlı olarak oluşan ve bütün katmanların(horizonların)

Detaylı

TABAKALI YAPILAR, KIVRIMLAR, FAYLAR. Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü

TABAKALI YAPILAR, KIVRIMLAR, FAYLAR. Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü TABAKALI YAPILAR, KIVRIMLAR, FAYLAR Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü TABAKA DÜZLEMİNİN TEKTONİK KONUMU Tabaka düzleminin konumunu belirlemek için tabakanın aşağıdaki özelliklerinin

Detaylı

GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ KONUMU, SINIRLARI VE KOMŞULARI:

GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ KONUMU, SINIRLARI VE KOMŞULARI: GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ KONUMU, SINIRLARI VE KOMŞULARI: Ülkemizin güney doğusunda yer alan bölge nüfus ve yüzölçümü en küçük bölgemizdir. Akdeniz, Doğu Anadolu Bölgeleriyle, Suriye ve Irak Devletleriyle

Detaylı

III.BÖLÜM A - KARADENİZ BÖLGESİ HAKKINDA

III.BÖLÜM A - KARADENİZ BÖLGESİ HAKKINDA III.BÖLÜM Bu bölümde ağırlıklı olarak Kızılırmak deltasının batı kenarından başlayıp Adapazarı ve Bilecik'in doğusuna kadar uzanan ve Kastamonu yu içine alan Batı Karadeniz Bölümü, Kastamonu ili, Araç

Detaylı

GERCÜŞ ANTİKLİNALİ VE ÇEVRESİNİN JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ (Geomorphological Features Gercüş Anticlinal and Surroding)

GERCÜŞ ANTİKLİNALİ VE ÇEVRESİNİN JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ (Geomorphological Features Gercüş Anticlinal and Surroding) MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ SAYI: 8 TEMMUZ-2003, İSTANBUL GERCÜŞ ANTİKLİNALİ VE ÇEVRESİNİN JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ (Geomorphological Features Gercüş Anticlinal and Surroding) ÖZET Ahmet YILDIRIM 1 Çalışma

Detaylı

JEOLOJİ İÇ KUVVETLER

JEOLOJİ İÇ KUVVETLER JEOLOJİ İÇ KUVVETLER Enerjisini yerin içindeki mağmadan alan güçlere iç kuvvetler denir. İç kuvvetlerin etkisiyle orojenez, epirojenez, volkanizma ve depremler meydana gelir. İç kuvvetlerin oluşturduğu

Detaylı

T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Meteoroloji Genel Müdürlüğü DEĞERLENDİRMESİ MAYIS 2015-ANKARA

T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Meteoroloji Genel Müdürlüğü DEĞERLENDİRMESİ MAYIS 2015-ANKARA T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Meteoroloji Genel Müdürlüğü 20142012 YILI ALANSAL YILI YAĞIŞ YAĞIŞ DEĞERLENDİRMESİ MAYIS 2015-ANKARA T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Meteoroloji Genel Müdürlüğü 2014

Detaylı

YER DEĞİŞTİREN YERLEŞMELERE İKİ ÖRNEK: KIRATLI ve BAHÇELİ KÖYLERİ

YER DEĞİŞTİREN YERLEŞMELERE İKİ ÖRNEK: KIRATLI ve BAHÇELİ KÖYLERİ İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü COĞRAFYA DERGİSİ Sayı 12, Sayfa 75-84, İstanbul, 2004 Basılı Nüsha ISSN No: 1302-7212 Elektronik Nüsha ISSN No: 1305-2128 YER DEĞİŞTİREN YERLEŞMELERE

Detaylı

2-Maden bakımından zengin olduğu halde endütrisi yeterince gelişmemiş olan bölgemiz hangisidir?

2-Maden bakımından zengin olduğu halde endütrisi yeterince gelişmemiş olan bölgemiz hangisidir? KPSS Coğrafya Kısa Bilgiler 1-Bitki çeşitliğinin en fazla olduğu bölgemiz hangisidir? -Marmara Bölgesi 2-Maden bakımından zengin olduğu halde endütrisi yeterince gelişmemiş olan bölgemiz hangisidir? -Doğu

Detaylı

YERKABUĞUNUN HAREKETLERİ

YERKABUĞUNUN HAREKETLERİ YERKABUĞUNUN HAREKETLERİ Yerkabuğunun hareketsiz bir denge halinde olmadığına dair bir çok kanıt vardır. Başlangıçta aslında yatay konumda olan tabakaların çoğu, bugün kabuğun içinde ezilmiş, eğimlenmiş,

Detaylı

BİNA BİLGİSİ 2 ÇEVRE TANIMI - İKLİM 26 ŞUBAT 2014

BİNA BİLGİSİ 2 ÇEVRE TANIMI - İKLİM 26 ŞUBAT 2014 BİNA BİLGİSİ 2 ÇEVRE TANIMI - İKLİM DOÇ. DR. YASEMEN SAY ÖZER 26 ŞUBAT 2014 1 19.02.2014 TANIŞMA, DERSLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER, DERSTEN BEKLENTİLER 2 26.02.2014 ÇEVRE TANIMI - İKLİM 3 05.03.2014 DOĞAL

Detaylı

SİVRİCE-MADEN YÖRESİNİN MEVZİİ COĞRAFYASI

SİVRİCE-MADEN YÖRESİNİN MEVZİİ COĞRAFYASI I T. C. FIRAT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ COĞRAFYA ANABİLİM DALI SİVRİCE-MADEN YÖRESİNİN MEVZİİ COĞRAFYASI (DOKTORA TEZİ) Tez Yöneticisi: Prof.Dr. H. Hilmi KARABORAN Hazırlayan: Ali YİĞİT ELAZIĞ

Detaylı

COĞRAFYANIN PUSULASI HARİTALARLA COĞRAFYA 2018 KPSS BAYRAM MERAL

COĞRAFYANIN PUSULASI HARİTALARLA COĞRAFYA 2018 KPSS BAYRAM MERAL COĞRAFYANIN PUSULASI HARİTALARLA COĞRAFYA 2018 BAYRAM MERAL 1 Genel Yetenek - Cihan URAL Yazar Bayram MERAL ISBN 978-605-9459-31-0 Yayın ve Dağıtım Dizgi Tasarım Kapak Tasarımı Yayın Sertifika No. Baskı

Detaylı

Yapısal Jeoloji: Tektonik

Yapısal Jeoloji: Tektonik KÜLTELERDE YAPI YAPISAL JEOLOJİ VE TEKTONİK Yapısal Jeoloji: Yerkabuğunu oluşturan kayaçlarda meydana gelen her büyüklükteki YAPI, HAREKET ve DEFORMASYONLARI inceleyen, bunları meydana getiren KUVVET ve

Detaylı

HEYELAN ETÜT VE ARAZİ GÖZLEM FORMU

HEYELAN ETÜT VE ARAZİ GÖZLEM FORMU HEYELAN ETÜT VE ARAZİ GÖZLEM FORMU İL HEYELAN AKTİVİTE DURUMU Olmuş Muhtemel Her ikisi FORMU DÜZENLEYENİN İLÇE AFETİN TARİHİ ADI SOYADI BELDE ETÜT TARİHİ TARİH KÖY GENEL HANE/NÜFUS İMZA MAH./MEZRA/MEVKİİ

Detaylı

ÖSYM. Diğer sayfaya geçiniz KPSS / GYGK-CS

ÖSYM. Diğer sayfaya geçiniz KPSS / GYGK-CS 31. 32. Televizyonda hava durumunu aktaran sunucu, Türkiye kıyılarında rüzgârın karayel ve poyrazdan saatte 50-60 kilometre hızla estiğini söylemiştir. Buna göre, haritada numaralanmış rüzgârlardan hangisinin

Detaylı

Veysel Işık Türkiye deki Tektonik Birlikler

Veysel Işık Türkiye deki Tektonik Birlikler JEM 404 Ders Konusu Türkiye Jeolojisi Orojenez ve Türkiye deki Tektonik Birlikler Ankara Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Tektonik Araştırma Grubu 2012 Dağ Oluşumu / Orojenez Orojenez genel anlamda

Detaylı

MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ, SAYI: 10, TEMMUZ-2004, İSTANBUL

MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ, SAYI: 10, TEMMUZ-2004, İSTANBUL MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ, SAYI: 10, TEMMUZ-2004, İSTANBUL RAMAN-GERCÜŞ ANTİKLİNALLERİ YÖRESİNDE DİCLE NEHRİNİN HİDROGRAFİK ÖZELLİKLERİ VE KAPMA OLAYLARI (The Hidrography Properties and Capture Events of

Detaylı

BÖLÜMLERİ: - 1. Adana Bölümü - 2. Antalya Bölümü YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ: AKDENİZ BÖLGESİ KONUMU, SINIRLARI VE KOMŞULARI: Akdeniz Bölgesi

BÖLÜMLERİ: - 1. Adana Bölümü - 2. Antalya Bölümü YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ: AKDENİZ BÖLGESİ KONUMU, SINIRLARI VE KOMŞULARI: Akdeniz Bölgesi AKDENİZ BÖLGESİ KONUMU, SINIRLARI VE KOMŞULARI: Bölge yurdumuzun güneyinde, Akdeniz boyunca bir şerit halinde uzanır. Komşuları Ege, İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu Bölgeleri, Suriye, Kıbrıs

Detaylı

Fiziki Özellikleri. Coğrafi Konumu Yer Şekilleri İklimi

Fiziki Özellikleri. Coğrafi Konumu Yer Şekilleri İklimi KİMLİK KARTI Başkent: Roma Yüz Ölçümü: 301.225 km 2 Nüfusu: 60.300.000 (2010) Resmi Dili: İtalyanca Dini: Hristiyanlık Kişi Başına Düşen Milli Gelir: 29.500 $ Şehir Nüfus Oranı: %79 Ekonomik Faal Nüfus

Detaylı

TÜRKİYE'NİN FİZİKİ ÖZELLİKLERİ VE COĞRAFİ KONUMU

TÜRKİYE'NİN FİZİKİ ÖZELLİKLERİ VE COĞRAFİ KONUMU TÜRKİYE'NİN FİZİKİ ÖZELLİKLERİ VE COĞRAFİ KONUMU Bölgelerimiz ve en kalabalık bölümlerinin eşleştirilmesi: İç Anadolu- Yukarı Sakarya Bölümü, Karadeniz - Doğu Karadeniz kıyıları, Ege-Kıyı ovaları, Marmara

Detaylı

TÜRKİYE DE İL MERKEZLERİNİN COĞRAFİ MEKANLA İLİŞKİLERİ

TÜRKİYE DE İL MERKEZLERİNİN COĞRAFİ MEKANLA İLİŞKİLERİ Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt: 8 Sayı : 2, Sayfa: 271-291, ELAZIĞ- 1996 Özet TÜRKİYE DE İL MERKEZLERİNİN COĞRAFİ MEKANLA İLİŞKİLERİ Yrd. Doç Dr. M. Ali ÖZDEMİR Arş. Gör. Sabri KARDOĞAN

Detaylı

MTA Genel Müdürlüğü nün Ortaya Çıkardığı Yeni Bir Kara Elmas Yöresi KONYA KARAPINAR Kömür Sahası

MTA Genel Müdürlüğü nün Ortaya Çıkardığı Yeni Bir Kara Elmas Yöresi KONYA KARAPINAR Kömür Sahası MTA Genel Müdürlüğü nün Ortaya Çıkardığı Yeni Bir Kara Elmas Yöresi KONYA KARAPINAR Kömür Sahası Şekil 1. Konya Karapınar Kömür Sahası nın coğrafik ve yer bulduru haritası. KONYA KARAPINAR Lokasyon: İç

Detaylı

AFYONKARAHİSAR DİNAR DOMBAYOVA LİNYİT SAHASI

AFYONKARAHİSAR DİNAR DOMBAYOVA LİNYİT SAHASI AFYONKARAHİSAR DİNAR DOMBAYOVA LİNYİT SAHASI Yılmaz BULUT* ve Ediz KIRMAN** 1. GİRİŞ MTA Genel Müdürlüğü tarafından ülkemizde kömür arama çalışmalarına 1938 yılında başlanılmış ve günümüzde de bu çalışmalar

Detaylı

AYAŞ İLÇESİ BAŞAYAŞ KÖYÜ ARAZİ İNCELEME GEZİSİ GÖREV RAPORU

AYAŞ İLÇESİ BAŞAYAŞ KÖYÜ ARAZİ İNCELEME GEZİSİ GÖREV RAPORU AYAŞ İLÇESİ BAŞAYAŞ KÖYÜ ARAZİ İNCELEME GEZİSİ GÖREV RAPORU Konu : Hümik asit ve Leonarditin fidan üretiminde kullanılması deneme çalıģmaları ve AyaĢ Ġlçesi BaĢayaĢ köyündeki erozyon sahasının teknik yönden

Detaylı

KÜRESEL ORTAM: BÖLGELER ve ÜLKELER

KÜRESEL ORTAM: BÖLGELER ve ÜLKELER 392 4. Ünite KÜRESEL ORTAM: BÖLGELER ve ÜLKELER 1. Bölge Kavramı... 146 2. Bölge Sınırları... 148 Konu Değerlendirme Testi-1... 151 145 Bölge Kavramı 393 394 BÖLGE NEDİR? Yeryüzünde doğal, beşeri ve ekonomik

Detaylı

Temel Kayaçları ESKİŞEHİR-ALPU KÖMÜR HAVZASININ JEOLOJİSİ VE STRATİGRAFİSİ GİRİŞ ÇALIŞMA ALANININ JEOLOJİSİ VE STRATİGRAFİSİ

Temel Kayaçları ESKİŞEHİR-ALPU KÖMÜR HAVZASININ JEOLOJİSİ VE STRATİGRAFİSİ GİRİŞ ÇALIŞMA ALANININ JEOLOJİSİ VE STRATİGRAFİSİ ESKİŞEHİR-ALPU KÖMÜR HAVZASININ JEOLOJİSİ VE STRATİGRAFİSİ İlker ŞENGÜLER* GİRİŞ Çalışma alanı Eskişehir grabeni içinde Eskişehir ilinin doğusunda, Sevinç ve Çavlum mahallesi ile Ağapınar köyünün kuzeyinde

Detaylı

COĞRAFYA ARAZİ KULLANIMI VE ETKİLERİ ASLIHAN TORUK 11/F-1701

COĞRAFYA ARAZİ KULLANIMI VE ETKİLERİ ASLIHAN TORUK 11/F-1701 COĞRAFYA ARAZİ KULLANIMI VE ETKİLERİ ASLIHAN TORUK 11/F-1701 Türkiye de Arazi Kullanımı Türkiye yüzey şekilleri bakımından çok farklı özelliklere sahiptir. Ülkemizde oluşum özellikleri birbirinden farklı

Detaylı

TÜRKİYE NİN İKLİMİ. Türkiye nin İklimini Etkileyen Faktörler :

TÜRKİYE NİN İKLİMİ. Türkiye nin İklimini Etkileyen Faktörler : TÜRKİYE NİN İKLİMİ İklim nedir? Geniş bir bölgede uzun yıllar boyunca görülen atmosfer olaylarının ortalaması olarak ifade edilir. Bir yerde meydana gelen meteorolojik olayların toplamının ortalamasıdır.

Detaylı

TOPOÐRAFYA ve KAYAÇLAR

TOPOÐRAFYA ve KAYAÇLAR Magmatik (Püskürük) Kayaçlar Ýç püskürük Yer kabuðunu oluþturan kayaçlarýn tümünün kökeni magmatikdir. Magma kökenli kayaçlar dýþ kuvvetlerinin etkisiyle parçalara ayrýlýp, yeryüzünün çukur yerlerinde

Detaylı

DOĞU KARADENĠZ BÖLGESĠNDE HEYELAN

DOĞU KARADENĠZ BÖLGESĠNDE HEYELAN DOĞU KARADENĠZ BÖLGESĠNDE HEYELAN Heyelan ya da toprak kayması, zemini kaya veya yapay dolgu malzemesinden oluşan bir yamacın yerçekimi, eğim, su ve benzeri diğer kuvvetlerin etkisiyle aşağı ve dışa doğru

Detaylı

-İÇİNDEKİLER- 1.1.ANTALYA... 2. Tarihi... 2. Nüfus... 3 4.PLANLAMA ALAN TANIMI... 6 5.PLAN KARARLARI... 7

-İÇİNDEKİLER- 1.1.ANTALYA... 2. Tarihi... 2. Nüfus... 3 4.PLANLAMA ALAN TANIMI... 6 5.PLAN KARARLARI... 7 -İÇİNDEKİLER- 1.KENTİN GENEL TANIMI... 2 1.1.ANTALYA... 2 Tarihi... 2 Coğrafi Yapı... 2 İklim ve Bitki Örtüsü... 3 Nüfus... 3 Ulaşım... 3 2.JEOLOJİK-JEOTEKNİK ETÜT RAPORU... 4 3.ÇED BELGESİ... 5 4.PLANLAMA

Detaylı

COĞRAFYA-2 TESTİ. eşittir. B) Gölün alanının ölçek yardımıyla hesaplanabileceğine B) Yerel saati en ileri olan merkez L dir.

COĞRAFYA-2 TESTİ. eşittir. B) Gölün alanının ölçek yardımıyla hesaplanabileceğine B) Yerel saati en ileri olan merkez L dir. 2012 LYS4 / COĞ-2 COĞRAFYA-2 TESTİ 2. M 1. Yukarıdaki Dünya haritasında K, L, M ve N merkezleriyle bu merkezlerden geçen meridyen değerleri verilmiştir. Yukarıda volkanik bir alana ait topoğrafya haritası

Detaylı

ÇAMLIDERE (ANKARA) NEOJEN SİLİSLEŞMİŞ AĞAÇLARI PALEOEKOLOJİ-PALEOKLİMATOLOJİ

ÇAMLIDERE (ANKARA) NEOJEN SİLİSLEŞMİŞ AĞAÇLARI PALEOEKOLOJİ-PALEOKLİMATOLOJİ ÇAMLIDERE (ANKARA) NEOJEN SİLİSLEŞMİŞ AĞAÇLARI PALEOEKOLOJİ-PALEOKLİMATOLOJİ Mehmet Sakınç*, Aliye Aras**, Cenk Yaltırak*** *İTÜ, Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü, Maslak/İstanbul **İ.Ü. Fen Fakültesi, Biyoloji

Detaylı

DERS 1. Bölge Sınırlarını Tespiti

DERS 1. Bölge Sınırlarını Tespiti DERS 1 Bölge Sınırlarını Tespiti İster fiziki ve ister beşeri konularda olsun, çalışma yapılacak alanların (havza, yöre, bölüm, bölge) sınırlarının saptanması gerekir. 1-Bir kıtayı ele alabiliriz. Kıtaların

Detaylı

Morphographic Features of Çermik and Nearby Areas

Morphographic Features of Çermik and Nearby Areas D.Ü.Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi 5,54-66 (2005) ÇERMİK ve YAKIN ÇEVRESİNİN MORFOGRAFİK ÖZELLİKLERİ Morphographic Features of Çermik and Nearby Areas Aydoğan MEŞELİ ( ) Özet Çermik, Doğu Anadolu

Detaylı

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KURAKLIK ANALİZİ. Bülent YAĞCI Araştırma ve Bilgi İşlem Dairesi Başkanı

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KURAKLIK ANALİZİ. Bülent YAĞCI Araştırma ve Bilgi İşlem Dairesi Başkanı T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI DEVLET METEOROLOJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KURAKLIK ANALİZİ Bülent YAĞCI Araştırma ve Bilgi İşlem Dairesi Başkanı İklim Değişikliği 1. Ulusal Bildirimi,

Detaylı

ABANT GÖLÜ CİVARININ TEKTONİK VE YAPISAL JEOLOJİSİNİN HAVA FOTOĞRAFLARI İLE KIYMETLENDİRİLMESİ GİRİŞ

ABANT GÖLÜ CİVARININ TEKTONİK VE YAPISAL JEOLOJİSİNİN HAVA FOTOĞRAFLARI İLE KIYMETLENDİRİLMESİ GİRİŞ ABANT GÖLÜ CİVARININ TEKTONİK VE YAPISAL JEOLOJİSİNİN HAVA FOTOĞRAFLARI İLE KIYMETLENDİRİLMESİ Sunay AKDERE Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, Ankara GİRİŞ Hava fotoğraflarından yararlanarak fotojeolojik

Detaylı

Yapısal jeoloji. 3. Bölüm: Normal faylar ve genişlemeli tektonik. Güz 2005

Yapısal jeoloji. 3. Bölüm: Normal faylar ve genişlemeli tektonik. Güz 2005 MIT Açık Ders Malzemeleri http://ocw.mit.edu 12.113 Yapısal jeoloji 3. Bölüm: Normal faylar ve genişlemeli tektonik Güz 2005 Bu materyallerden alıntı yapmak veya Kullanım Şartları hakkında bilgi almak

Detaylı

Bölgesel iklim: Makroklima alanı içerisinde daha küçük alanlarda etkili olan iklimlere bölgesel iklim denir.(marmara iklimi)

Bölgesel iklim: Makroklima alanı içerisinde daha küçük alanlarda etkili olan iklimlere bölgesel iklim denir.(marmara iklimi) YERYÜZÜNDEKİ BAŞLICA İKLİM TİPLERİ Matematik ve özel konum özelliklerinin etkisiyle Dünya nın çeşitli alanlarında farklı iklimler ortaya çıkmaktadır. Makroklima: Çok geniş alanlarda etkili olan iklim tiplerine

Detaylı

Kıyı turizmi. Kıyı turizminin gelişiminde etkili olan etmenler; İklim Kıyı jeomorfolojisi Bitki örtüsü Beşeri etmenler

Kıyı turizmi. Kıyı turizminin gelişiminde etkili olan etmenler; İklim Kıyı jeomorfolojisi Bitki örtüsü Beşeri etmenler Kıyı turizmi Kıyı turizmi denizden çok çeşitli rekreasyonel faaliyetlerle büyük ölçüde yararlanan ve konaklama, ağırlama gibi hizmetleri kıyıya bağlı bir turizm çeşididir. Kıyı turizminin gelişiminde etkili

Detaylı

Test. Beşeri Yapı BÖLÜM 7

Test. Beşeri Yapı BÖLÜM 7 BÖLÜM 7 Beşeri Yapı 1. Yeryüzünde sıcaklık ve yağış gibi iklim özellikleriyle birlikte denizler, buzullar ve yüksek alanlar gibi etkenler nüfus ve yerleşmenin dağılışında önemli rol oynar. Doğal şartlar

Detaylı

ÖZEL EGE LİSESİ İKLİM

ÖZEL EGE LİSESİ İKLİM ÖZEL EGE LİSESİ İKLİM Rehber Öğretmen : Şule Yıldız Hazırlayanlar : Bartu Çetin Burak Demiral Nilüfer İduğ Esra Tuncer Ege Uludağ Meriç Tekin 2000-2001 İZMİR TEŞEKKÜR Bize bu projede yardımda bulunan başta

Detaylı

KARTEPE-MAŞUKİYE-SAPANCA GEZİMİZ

KARTEPE-MAŞUKİYE-SAPANCA GEZİMİZ KARTEPE-MAŞUKİYE-SAPANCA GEZİMİZ Okulumuz Gezi İnceleme ve Tanıtma Kulübümüz 17-18 Ocak 2015 tarihinde bir gece konaklamalı KARTEPE-MAŞUKİYE-SAPANCA gezisi gerçekleştirdi.. 17 Ocak 2015 Cumartesi sabahı

Detaylı

1- Çevresine göre alçakta kalmış ve vadilerle derin yarılmamış düzlüklere ne denir?

1- Çevresine göre alçakta kalmış ve vadilerle derin yarılmamış düzlüklere ne denir? 1- Çevresine göre alçakta kalmış ve vadilerle derin yarılmamış düzlüklere ne denir? a. Ova b. Vadi c. Plato d. Delta 2- Coğrafi bölgelerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? a. Coğrafi özellikleri

Detaylı

VAN OVASININ İKLİM ÖZELLİKLERİ. Doç. Dr. Ejder KALELİOĞLU GİRİŞ

VAN OVASININ İKLİM ÖZELLİKLERİ. Doç. Dr. Ejder KALELİOĞLU GİRİŞ VAN OVAININ İKLİM ÖZELLİKLERİ Doç. Dr. Ejder KALELİOĞLU GİRİŞ Doğu Anadolu, denizlerden uzak ve yüksek bir bölgedir. Bölgenin ortalama yüksekliği 2000 m.'yi bulur. Bunun için bölgede şiddetli karasal bir

Detaylı

Eşref Atabey Türkiye de illere göre su kaynakları-potansiyeli ve su kalitesi eserinden alınmıştır.

Eşref Atabey Türkiye de illere göre su kaynakları-potansiyeli ve su kalitesi eserinden alınmıştır. Eşref Atabey. 2015. Türkiye de illere göre su kaynakları-potansiyeli ve su kalitesi eserinden alınmıştır. MARDİN İLİ SU KAYNAKLARI-POTANSİYELİ VE KALİTESİ DR. EŞREF ATABEY Jeoloji Yüksek Mühendisi Tıbbi

Detaylı

AKSARAY YÖRESĠNĠN JEOLOJĠK ĠNCELEMESĠ

AKSARAY YÖRESĠNĠN JEOLOJĠK ĠNCELEMESĠ T.C. AKSARAY ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ JEOLOJĠ MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ AKSARAY YÖRESĠNĠN JEOLOJĠK ĠNCELEMESĠ HARĠTA ALIMI DERSĠ RAPORU 3. GRUP AKSARAY 2015 T.C. AKSARAY ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ

Detaylı

KPSS 2008 GK (31) G.K. SORU BANK. / 408. SAYFA / 10. SORU KONU ANLATIM SAYFA 19 / 3. SORU

KPSS 2008 GK (31) G.K. SORU BANK. / 408. SAYFA / 10. SORU KONU ANLATIM SAYFA 19 / 3. SORU KPSS 2008 GK (31) G.K. SORU BANK. / 408. SAYFA / 10. SORU 31. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye nin Kuzey Yarım Küre de yer aldığının bir göstergesi olamaz? A) Akdeniz Bölgesi ndeki akarsuların kuzeyden

Detaylı

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ 4/3/2017 1 INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ Yrd.Doç.Dr. Orhan ARKOÇ e-posta : orhan.arkoc@klu.edu.tr Web : http://personel.klu.edu.tr/orhan.arkoc 4/3/2017 2 BÖLÜM 4 TABAKALI KAYAÇLARIN ÖZELLİKLER, STRATİGRAFİ,

Detaylı

TÜRKİYENİN JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ. Türkiye'nin jeomorfolojik Gelişimi (Yer şekillerinin Ana Hatları)

TÜRKİYENİN JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ. Türkiye'nin jeomorfolojik Gelişimi (Yer şekillerinin Ana Hatları) TÜRKİYENİN JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ Türkiye'nin jeomorfolojik Gelişimi (Yer şekillerinin Ana Hatları) Genetik Şekil Toplulukları 1- Tektonik Topografya 2- Akarsu Topografyası (Flüvial Topografya) 3- Volkan

Detaylı

COĞRAFİ YAPISI VE İKLİMİ:

COĞRAFİ YAPISI VE İKLİMİ: TARİHİ : Batı Toroslar ın zirvesinde 1288 yılında kurulan Akseki İlçesi nin tarihi, Roma İmparatorluğu dönemlerine kadar uzanmaktadır. O devirlerde Marla ( Marulya) gibi isimlerle adlandırılan İlçe, 1872

Detaylı

TOPOĞRAFYA, YÜKSELTİ VE RÖLİYEF

TOPOĞRAFYA, YÜKSELTİ VE RÖLİYEF YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ Tepeleri karlı dağlardan düz ve geniş ovalara kadar, dünyamızın yüzü çeşitli yeryüzü şekilleri ile biçimlenmiştir. Jeologların bir ödevi de değişik yerlerde değişik yeryüzü şekillerinin

Detaylı

4. FAYLAR ve KIVRIMLAR

4. FAYLAR ve KIVRIMLAR 1 4. FAYLAR ve KIVRIMLAR Yeryuvarında etkili olan tektonik kuvvetler kayaçların şekillerini, hacimlerini ve yerlerini değiştirirler. Bu deformasyon etkileriyle kayaçlar kırılırlar, kıvrılırlar. Kırıklı

Detaylı

ORTAÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI ŞENKAYA İLÇE MERKEZİNİN MEKAN OLARAK DEĞİŞTİRİLMESİ PROJESİ ONUR PARLAK TUĞÇE YAĞIZ

ORTAÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI ŞENKAYA İLÇE MERKEZİNİN MEKAN OLARAK DEĞİŞTİRİLMESİ PROJESİ ONUR PARLAK TUĞÇE YAĞIZ ORTAÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI ŞENKAYA İLÇE MERKEZİNİN MEKAN OLARAK DEĞİŞTİRİLMESİ PROJESİ ONUR PARLAK TUĞÇE YAĞIZ Erzurum, 2015 Proje adı Şenkaya ilçe merkezinin mekan olarak değiştirilmesi

Detaylı

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER BÖLGEMİZİ TANIYALIM TESTİ. 1- VADİ: Akarsuların yataklarını derinleştirerek oluşturdukları uzun yarıklardır.

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER BÖLGEMİZİ TANIYALIM TESTİ. 1- VADİ: Akarsuların yataklarını derinleştirerek oluşturdukları uzun yarıklardır. 1- VADİ: Akarsuların yataklarını derinleştirerek oluşturdukları uzun yarıklardır. PLATO: Çevresine göre yüksekte kalmış, akarsular tarafından derince yarılmış geniş düzlüklerdir. ADA: Dört tarafı karayla

Detaylı

BÖLGE KAVRAMI VE TÜRLERİ

BÖLGE KAVRAMI VE TÜRLERİ BÖLGE KAVRAMI VE TÜRLERİ Doğal, beşerî ve ekonomik özellikler bakımından çevresinden farklı; kendi içinde benzerlik gösteren alanlara bölge denir. Bölgeler, kullanım amaçlarına göre birbirine benzeyen

Detaylı

Silvan (Diyarbakır) da Az Bilinen Bir Doğal- Kültürel Miras: Hassuni Mağaraları ve Antik kenti

Silvan (Diyarbakır) da Az Bilinen Bir Doğal- Kültürel Miras: Hassuni Mağaraları ve Antik kenti : 74-79, 27 30 Mayıs 2010, Nevşehir Bütün hakları saklıdır ISBN: 978-605-5681-66-1 Silvan (Diyarbakır) da Az Bilinen Bir Doğal- Kültürel Miras: Hassuni Mağaraları ve Antik kenti ÖZ: Sabri KARADOĞAN Dicle

Detaylı

Herhangi bir noktanın dünya üzerinde bulunduğu yere COĞRAFİ KONUM denir. Coğrafi konum ikiye ayrılır. 1. Matematik Konum 2.

Herhangi bir noktanın dünya üzerinde bulunduğu yere COĞRAFİ KONUM denir. Coğrafi konum ikiye ayrılır. 1. Matematik Konum 2. Herhangi bir noktanın dünya üzerinde bulunduğu yere COĞRAFİ KONUM denir. Coğrafi konum ikiye ayrılır. 1. Matematik Konum 2. Özel Konum 1. Türkiye nin Matematik (Mutlak) Konumu Türkiye nin Ekvatora ve başlangıç

Detaylı

COĞRAFİ FAKTÖRLERDEN YERŞEKİLLERİNİN HARPUT UN KURULUŞU, GELİŞMESİ VE ŞEHRİN YER DEĞİŞTİRMESİ ÜZERİNE OLAN ETKİLERİ

COĞRAFİ FAKTÖRLERDEN YERŞEKİLLERİNİN HARPUT UN KURULUŞU, GELİŞMESİ VE ŞEHRİN YER DEĞİŞTİRMESİ ÜZERİNE OLAN ETKİLERİ Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, Elazığ 23-25 Mayıs 2013 81 COĞRAFİ FAKTÖRLERDEN YERŞEKİLLERİNİN HARPUT UN KURULUŞU, GELİŞMESİ VE ŞEHRİN YER

Detaylı

Physical Geography of Nusaybin, SE of Anatolia

Physical Geography of Nusaybin, SE of Anatolia D.Ü.Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi 10, 106-117 (2008) NUSAYBİN İN FİZİKİ COĞRAFYA ÖZELLİKLERİ 1 Physical Geography of Nusaybin, SE of Anatolia Taner KILIÇ 2 Özet Bu çalışmada Nusaybin İlçesi nin,

Detaylı

Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Antropoloji Bölümü. Öğr. Gör. Kayhan ALADOĞAN

Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Antropoloji Bölümü. Öğr. Gör. Kayhan ALADOĞAN Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Antropoloji Bölümü Öğr. Gör. Kayhan ALADOĞAN ÇORUM 2017 Alp - Himalaya kıvrım kuşağı üzerinde yer alan ülkemizde tüm jeolojik zaman ve devirlere ait araziler görülebilmektedir.

Detaylı

Murat TÜRKEŞ ve Telat KOÇ Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Çanakkale

Murat TÜRKEŞ ve Telat KOÇ Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Çanakkale (*)Türkeş, M. ve Koç, T. 2007. Kazdağı Yöresi ve dağlık alan (dağ sistemi) kavramları üzerine düşünceler. Troy Çanakkale 29:18-19. KAZ DAĞI YÖRESİ VE DAĞLIK ALAN (DAĞ SİSTEMİ) KAVRAMLARI ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Detaylı

COĞRAFİ KONUM ÖZEL KONUM TÜRKİYE'NİN ÖZEL KONUMU VE SONUÇLARI

COĞRAFİ KONUM ÖZEL KONUM TÜRKİYE'NİN ÖZEL KONUMU VE SONUÇLARI COĞRAFİ KONUM Herhangi bir noktanın dünya üzerinde kapladığı alana coğrafi konum denir. Özel ve matematik konum diye ikiye ayrılır. Bir ülkenin coğrafi konumu, o ülkenin tabii, beşeri ve ekonomik özelliklerini

Detaylı

JEOLOJĠ TOPOĞRAFYA VE KAYAÇLAR

JEOLOJĠ TOPOĞRAFYA VE KAYAÇLAR JEOLOJĠ TOPOĞRAFYA VE KAYAÇLAR Bir nehir kenarında gezerken çakılların renk ve biçim bakımından birbirlerinden farklı olduğunu görürüz. Bu durum bize, kayaçların farklı ortamlarda oluştuğunu gösterir.

Detaylı

Iğdır Aralık Rüzgâr Erozyonu Önleme Projesi

Iğdır Aralık Rüzgâr Erozyonu Önleme Projesi Iğdır Aralık Rüzgâr Erozyonu Önleme Projesi Proje Alanının Genel Özellikleri: Iğdır ili Türkiye nin en kurak ili olup yıllık yağış miktarı 250 mm civarındadır (Meteoroloji kayıtları). Yağan yağış ya da

Detaylı

1. İnsan etkisi dışında, kendiliğinden oluşan her unsur doğayı oluşturmaktadır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bir doğal unsurdur?

1. İnsan etkisi dışında, kendiliğinden oluşan her unsur doğayı oluşturmaktadır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bir doğal unsurdur? COĞRAFYA, yeryüzünü oluşturan doğal ortamların özelliklerini, Dünya üzerindeki dağılışlarını; doğal ortamla insan toplulukları ve etkinlikleri arasındaki karşılıklı ilişki ve etkileşimi nedenleriyle birlikte

Detaylı

TUFA ve TRAVERTEN-III

TUFA ve TRAVERTEN-III TUFA ve TRAVERTEN-III Dr.Esref ATABEY Jeoloji Yüksek Mühendisi TRAVERTEN LİTOFASİYESLERİ Sıcak su travertenlerindeki çökeller farklı fasiyes tiplerinde olabilmektedir. Her traverten çökelinde tüm fasiyesler

Detaylı

KIVRIMLAR (SÜNÜMLÜ / SÜNEK DEFORMASYON) Kıvrımlanma

KIVRIMLAR (SÜNÜMLÜ / SÜNEK DEFORMASYON) Kıvrımlanma KIVRIMLAR (SÜNÜMLÜ / SÜNEK DEFORMASYON) 1 Kıvrımlanma 2 1 Tabakalı kayaçların tektonik kuvvetlerin etkisiyle kazandıkları dalga şeklindeki deformasyon yapılarına kıvrım, meydana gelen olaya da kıvrımlanma

Detaylı

Toprak oluşum sürecinde önemli rol oynadıkları belirlenmiş faktörler şu

Toprak oluşum sürecinde önemli rol oynadıkları belirlenmiş faktörler şu TOPRAK OLUŞUMU Toprak oluşum sürecinde önemli rol oynadıkları belirlenmiş faktörler şu şekildedir: 1. İklim (su, sıcaklık, oksijen ve karbondioksit) 2. Ana materyal 3. Bitki ve hayvanlar (organik faktörler)

Detaylı

T.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi

T.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi T.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi LİSANS YERLEŞTİRME SINAVI-3 COĞRAFYA-1 TESTİ 26 HAZİRAN 2016 PAZAR Bu testlerin her hakkı saklıdır. Hangi amaçla olursa olsun, testlerin tamamının veya bir kısmının

Detaylı

HARPUT (ELAZIĞ) ÇEVRESİNDE BAKI FAKTÖRÜNÜN DOĞAL VE BEŞERİ ORTAM ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

HARPUT (ELAZIĞ) ÇEVRESİNDE BAKI FAKTÖRÜNÜN DOĞAL VE BEŞERİ ORTAM ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, Elazığ 23-25 Mayıs 2013 279 HARPUT (ELAZIĞ) ÇEVRESİNDE BAKI FAKTÖRÜNÜN DOĞAL VE BEŞERİ ORTAM ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Detaylı

KÜTAHYA NIN İKLİMSEL ÖZELLİKLERİ

KÜTAHYA NIN İKLİMSEL ÖZELLİKLERİ Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 17, Eylül 2015, s. 416-428 KÜTAHYA NIN İKLİMSEL ÖZELLİKLERİ Özet İsmail KARBUZ 1 İnceleme sahası; Ege Bölgesinin, İç Batı Anadolu bölümü nde yer alır.

Detaylı

DOĞRULTU-ATIMLI FAYLAR

DOĞRULTU-ATIMLI FAYLAR DOĞRULTU-ATIMLI FAYLAR Hareket vektörü fayın doğrultusuna paralel, eğim yönüne dik olan faylardır. Sapma Açısı: 00 o 1 http://www2.nature.nps.gov/geology/usgsnps/jotr/pic00015sm.jpg 2 3 http://www.geo.umn.edu/courses/1001/summer_session/crops_offset.jpg

Detaylı

ADIYAMAN HAVZASININ JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ 3

ADIYAMAN HAVZASININ JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ 3 Sabri KARADOĞAN 1 Saadettin TONBUL 2 ADIYAMAN HAVZASININ JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ 3 ÖZET Adıyaman havzası, Suriye-Arabistan düzlüklerine (platformuna) bakan ve Türkiye nin en güneyindeki tektonik-orojenik

Detaylı

FAYLARI ARAZİDE TANIMA KRİTERLER TERLERİ TEKTONİK IV-V. V. DERS. Doç.. Dr. Sabah YILMAZ ŞAHİN

FAYLARI ARAZİDE TANIMA KRİTERLER TERLERİ TEKTONİK IV-V. V. DERS. Doç.. Dr. Sabah YILMAZ ŞAHİN FAYLARI ARAZİDE TANIMA KRİTERLER TERLERİ JEOFİZİK K MÜHENDM HENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ TEKTONİK IV-V. V. DERS Doç.. Dr. Sabah YILMAZ ŞAHİN Fayları Arazide Tanıma Kriterleri Fay düzleminin karakteristik özellikleri

Detaylı

DENİZ BİYOLOJİSİ Prof. Dr. Ahmet ALTINDAĞ Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Anabilim Dalı

DENİZ BİYOLOJİSİ Prof. Dr. Ahmet ALTINDAĞ Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Anabilim Dalı DENİZ BİYOLOJİSİ Prof. Dr. Ahmet ALTINDAĞ Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Anabilim Dalı JEOLOJİK OSEONOGRAFİ Genelde çok karmaşık bir yapıya sahip olan okyanus ve deniz

Detaylı

VII. KIYILAR. Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notları

VII. KIYILAR. Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notları VII. KIYILAR 1 VII. KIYILAR KIYI KANUNU Kanun No: 3621 Kabul Tarihi: 04/04/1990 (17 Nisan 1990 tarih ve 20495 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.) Kıyı çizgisi: Deniz, tabii ve suni göl ve akarsularda,

Detaylı

İZMİR İLİ, ALİAĞA İLÇESİ, ÇAKMAKLI KÖYÜ, LİMAN AMAÇLI 1/5000 ÖLÇEKLİ NAZIM İMAR PLANI DİLEK ÇAKANŞİMŞEK ŞEHİR PLANCISI

İZMİR İLİ, ALİAĞA İLÇESİ, ÇAKMAKLI KÖYÜ, LİMAN AMAÇLI 1/5000 ÖLÇEKLİ NAZIM İMAR PLANI DİLEK ÇAKANŞİMŞEK ŞEHİR PLANCISI İZMİR İLİ, ALİAĞA İLÇESİ, ÇAKMAKLI KÖYÜ, LİMAN AMAÇLI 1/5000 ÖLÇEKLİ NAZIM İMAR PLANI DİLEK ÇAKANŞİMŞEK ŞEHİR PLANCISI 1- GİRİŞ : Aliağa ve Nemrut Liman bölgelerinden başlayarak Horozgediği Liman sahasına

Detaylı

Yüz ölçümü: 301 225 km² Nüfusu : 61.261.254 (2012) Önemli Şehirleri: Napoli, Milano, Torino, Venedik, Cenova

Yüz ölçümü: 301 225 km² Nüfusu : 61.261.254 (2012) Önemli Şehirleri: Napoli, Milano, Torino, Venedik, Cenova Yüz ölçümü: 301 225 km² Nüfusu : 61.261.254 (2012) Önemli Şehirleri: Napoli, Milano, Torino, Venedik, Cenova Başkenti: Roma Dili: İtalyanca Dini: Hristiyanlık Kişi Başına Düşen Milli Gelir: 29.500dolar

Detaylı

KAYAÇLARDA GÖRÜLEN YAPILAR

KAYAÇLARDA GÖRÜLEN YAPILAR KAYAÇLARDA GÖRÜLEN YAPILAR Kayaçların belirli bir yapısı vardır. Bu yapı kayaç oluşurken ve kayaç oluştuktan sonra kazanılmış olabilir. Kayaçların oluşum sırasında ve oluşum koşullarına bağlı olarak kazandıkları

Detaylı

ÇATLAKLAR VE FAYLAR sistematik çatlaklar (a) sistematik olmayan çatlaklar (b)

ÇATLAKLAR VE FAYLAR sistematik çatlaklar (a) sistematik olmayan çatlaklar (b) ÇATLAKLAR VE FAYLAR Kayaçların taneleri arasındaki bağın kopmasıyla oluşan süreksizliklere kırık denir. Kırılma yüzeyleri boyunca kayaçlar birbirinden ayrılırlar. Çatlak (Diaklaz), yarık, Fay İki kırılma

Detaylı

B A S I N Ç ve RÜZGARLAR

B A S I N Ç ve RÜZGARLAR B A S I N Ç ve RÜZGARLAR B A S I N Ç ve RÜZGARLAR Havadaki su buharı ve gazların, cisimler üzerine uyguladığı ağırlığa basınç denir. Basıncı ölçen alet barometredir. Normal hava basıncı 1013 milibardır.

Detaylı

T.C. MERSİN BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANLIĞI

T.C. MERSİN BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANLIĞI T.C. MERSİN BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANLIĞI YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARINA DAYALI ÜRETİM TESİSİ ALANI(ALAKÖPRÜ HİDROELEKTRİK SANTRALİ) 1/5000 ÖLÇEKLİ NAZIM İMAR PLANI PLAN İZAH RAPORU HAZIRLAYAN: MUZAFFER

Detaylı

ÜNÝTE - 1 TOPOÐRAFYA ve KAYAÇLAR

ÜNÝTE - 1 TOPOÐRAFYA ve KAYAÇLAR Doðal Sistemler ÜNÝTE - 1 TOPOÐRAFYA ve KAYAÇLAR TOPOÐRAFYA ve KAYAÇLAR...12 Ölçme ve Deðerlendirme...14 Kazaným Deðerlendirme Testi...16 Ünite Deðerlendirme Testi...18 Doðal Sistemler ÜNÝTE - 2 LEVHA

Detaylı

çöz kazan kpss ÖSYM sorularına en yakın tek kitap tamamı çözümlü coğrafya 2014 kpss de 94 soru yakaladık soru bankası

çöz kazan kpss ÖSYM sorularına en yakın tek kitap tamamı çözümlü coğrafya 2014 kpss de 94 soru yakaladık soru bankası çöz kazan kpss 2015 ÖSYM sorularına en yakın tek kitap tamamı çözümlü coğrafya 2014 kpss de 94 soru yakaladık soru bankası Mesut Atalay - Önder Cengiz KPSS Coğrafya Soru Bankası ISBN 978-605-364-900-7

Detaylı

2010-2011. I. Yarıyıl

2010-2011. I. Yarıyıl 2010-2011 I. Yarıyıl COG5101 TEMATİK KÜLTÜREL COĞRAFYA İnsanın evi olarak Yeryüzündeki kültürel olayları bütüncül bakış açıyla araştırmak. Tematik kültürel coğrafya dersi beş tema üzerine kurulmuştur:

Detaylı

TÜRKĠYE NĠN ĠKLĠMĠ BĠTKĠ ÖRTÜSÜ VE TOPRAK TĠPLERĠ

TÜRKĠYE NĠN ĠKLĠMĠ BĠTKĠ ÖRTÜSÜ VE TOPRAK TĠPLERĠ COĞRAFYA TÜRKĠYE NĠN ĠKLĠMĠ BĠTKĠ ÖRTÜSÜ VE TOPRAK TĠPLERĠ Türkiye nin Matematik Konumunun İklim Üzerindeki Etkileri Dört mevsim belirgin olarak yaşanır Akdeniz iklim kuşağında bulunur Batı rüzgarlarının

Detaylı

Ö:1/5000 25/02/2015. Küçüksu Mah.Tekçam Cad.Söğütlü İş Mrk.No:4/7 ALTINOLUK TEL:0 533 641 14 59 MAİL:altinoluk_planlama@hotmail.

Ö:1/5000 25/02/2015. Küçüksu Mah.Tekçam Cad.Söğütlü İş Mrk.No:4/7 ALTINOLUK TEL:0 533 641 14 59 MAİL:altinoluk_planlama@hotmail. ÇANAKKALE İli, AYVACIK İLÇESİ, KÜÇÜKKUYU BELDESİ,TEPE MAHALLESİ MEVKİİ I17-D-23-A PAFTA, 210 ADA-16 PARSELE AİT REVİZYON+İLAVE NAZIM İMAR PLANI DEĞİŞİKLİĞİ AÇIKLAMA RAPORU Ö:1/5000 25/02/2015 Küçüksu Mah.Tekçam

Detaylı