Eco 338 Economic Policy Monetary Policy II

Transkript

1 Eco 338 Economic Policy Monetary Policy II

2 Dünyada Merkez Bankacılığı: Kısa tarihçe

3 Dünyada Merkez Bankacılığı: Kısa tarihçe 1668: Isveç Merkez Bankası (Riksbank) özel bir bankanın devlet bankası şekline dönüştürülmesiyle, devlete borç vermek ve ticari hesapların clearing ini sağlamak üzere kuruldu. Anonim şirket statüsünde kurulan banka, 1897 yılında münhasıran banknot ihraç etme yetkisini elde etti yılında kurulan (Bank of England) ilk merkez bankası olarak kabul edilir. İngiltere de, devlete borç verme fonksiyonunu yerine getirmek üzere anonim şirket statüsünde kurulmustur. 1800: Banque de France sermayesinin devlet - özel kesim ortaklığında kuruldu. Devletin bankeri durumundaki Banque de France a, önceleri yalnızca Paris'te banknot ihraç yetkisi verildi. Yetki sonradan tüm Fransa'ya genişletildi.

4 Dünyada Merkez Bankacılığı: Kısa tarihçe 1882: Bank of Japan birkaç milli banka tarafından gereğinden fazla ihrac edilen banknotların ortaya çıkardığı kaosu ortadan kaldırmak üzere amacıyla kuruldu. Bankalara, belli bir süre içinde banknotlarını geri çekme emri verilmiş ve BoJ münhasır banknot ihraç yetkisini aldı. 1876: Alman Merkez Bankasi Prusya Bankası adı altında kurulmuştur. Sermayesi kısmen devlete ait olmakla birlikte temelde Özel bir banka olarak kurulmuştur. Alman İmparatorluğunun oluşum safhasında banknot ihraç edebilen 33 banka vardı. Bunların arasında en önemlisi Prusya Bankasıydı (Reichsbank) 1913: US Federal Reserve kuruldu. ABD de ve yıllarında Bank of the United States adıyla, Bank of England ı model alan iki kısa merkez bankası denemesi yapılmıştı. Ancak, bu iki bankaya, İngiltere nin aksine sınırlı yetkiler verildi ve tecrübe başarılı olamadı (iç savaşın sonu) arasında ABD para-banka piyasası büyük kaos yaşadı. Binlerce banka, standart olmayan banknotları ihraç etti. Bu banknotlar sahteleriyle birlikte piyasada sirküle etti. Çok sayıda banka battı. İç savaş sırasında yapılan reformla banknotların standardizasyonu sağlandı. Ancak son borç verme mercii görevini görecek bir kurum oluşturulmadı. Problemler devam etti krizinden sonra başlayan çalışmayla 1913 de Fed kuruldu.

5 Türkiye de Merkez Bankacılığı: Kısa tarihçe 1847: Galata bankerleri Bank-ı Dersaadet adıyla, Osmanlı İmparatorluğu hükümeti izniyle bir banka kurdu. Ana işlev, imparatorluğun dış ödemelerini düzenlemekti. 1854: İlk Osmanlı dış borçlanması. 1856: Kırım savaşı sırasında yapılan ilk borçlanmadan sonra, geri ödemelerin düzenlenmesi için merkezi Londra da bulunan İngiliz sermayeli Ottoman Bank (Bank-ı Osmanî) kuruldu. İlerleyen yıllarda Ottoman Bank Bank-ı Osmanî-I Şahane, adını aldı yılında İngiliz-Fransız ortaklığı şeklinde yeniden örgütlenerek devlet bankası niteliği kazandı. Bankaya otuz yıllık bir süre için banknot basma ayrıcalığı ve tekeli verildi. Bankaya ayrıca diğer yetkilerde verildi: Devletin hazinedarlığı yetkisi Devlet gelirlerini tahsil etmek Hazinenin ödemelerini yerine getirip bonolarını iskonto etmek İç ve dış borçlara ilişkin faiz ve anapara ödemelerini yapmak Kaynak: TCMB

6 Türkiye de Merkez Bankacılığı: Kısa tarihçe 1930: TCMB nin kuruluşu Ulusal sermayeli bir merkez bankası oluşturulması, ile ilgili tartışma ve çalışmalar Türkiye Cumhuriyeti nin kurulmasıyla başladı yılından itibaren hazırlıklara girişildi. 11 Haziran 1930 da Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu kabul edilerek Banka kuruldu ve çalışmaya resmen 1 Ocak 1932 de başlandı. Kuruluşunda, TCMB ye 30 yil sure ile banknot ihrac etme yetkisi verildi. Bu yetki 1955 yilinda 1999 yilina kadar uzatildi yılında, banknot ihrac etme yetkisi sonsuza kadar uzatıldı. Merkez Bankası'nın sorumlulukları Türk ekonomisinin şartları ve yapısında meydana gelen değişikliklere paralel bir gelişme gösterdi. 1930'lu yılların durgunluk ortamını ve hızlı kalkınma ihtiyacını yansıtan ilk Merkez Bankası Kanunu'nda, Merkez Bankası'nın temel görevi, Türk devletinin ekonomik kalkınmasını desteklemek olarak belirlendi. Kaynak: TCMB

7 TCMB: Amaçları ve Yetkileri TCMB Kanunu: ( tarih, 4651 sayılı Kanun ile değiştirilen şekli) Madde 4- Bankanın temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. Banka, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan kendisi belirler. Banka, fiyat istikrarını sağlama amacı ile çelişmemek kaydıyla Hükümetin büyüme ve istihdam politikalarını destekler.

8 TCMB: Amaçları ve Yetkileri TCMB Kanunu Madde 4- (devam) I- Bankanın temel görevleri; a) Açık piyasa işlemleri yapmak, b) Hükümetle birlikte Türk Lirasının iç ve dış değerini korumak için gerekli tedbirleri almak ve yabancı paralar ile altın karşısındaki muadeletini tespit etmeye yönelik kur rejimini belirlemek, Türk Lirasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesi için döviz ve efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile dövizlerin Türk Lirası ile değişimi ve diğer türev işlemlerini yapmak, c) Bankaların ve Bankaca uygun görülecek diğer mali kurumların yükümlülüklerini esas alarak zorunlu karşılıklar ve umumi disponibilite ile ilgili usul ve esasları belirlemek, d) Reeskont ve avans işlemleri yapmak, e) Ülke altın ve döviz rezervlerini yönetmek, f) Türk Lirasının hacim ve tedavülünü düzenlemek, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve denetimini sağlayacak düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dahil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirlemek, g) Finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak, h) Mali piyasaları izlemek, ı) Bankalardaki mevduatın vade ve türleri ile özel finans kurumlarındaki katılma hesaplarının vadelerini belirlemektir.

9 Merkez Bankası Amaç ve Yetkileri: Diğer Örnekler ECB ( The prime responsibility of the ECB is the maintenance of price stability. It is therefore responsible for setting monetary policy for all those countries that are part of the single currency. To maintain the single currency needs one interest rate. That rate is set by the Governing Council of the ECB who meet twice a month to discuss it. Once they have set the interest rate it is mainly up to the National Central Banks to maintain that rate in their own countries. They do that by using 'open market operations'. The Banks make sure that there is a shortage of liquidity (in other words forms of money close to cash) in the system and they then provide the necessary liquidity on their terms. The ECB is also responsible for managing the foreign exchange reserves of the euro area countries and conducting any necessary foreign exchange operations. They operate a minimum reserve system. All credit institutions in the euro area have to keep a minimum reserve with the ECB. This has currently been set at 2% of their liabilities. The rest of their work is anything that may help support the member countries of the Community. This may mean helping to establish efficient payments systems or helping to maintain the stability of the financial system. The basic tasks that they carry out can be summarised as: to define and implement monetary policy for the euro area; to conduct foreign exchange operations and to hold and manage the official foreign reserves of the euro area countries; to issue banknotes in the euro area and to promote the smooth operation of payment systems. Further tasks are: to collect statistical information either from national authorities or other financial institutions and to review developments in the banking and financial sector.

10 Merkez Bankası Amaç ve Yetkileri: Diğer Örnekler Federal Reserve Bank ( The Board of Governors of the Federal Reserve System and the Federal Open Market Committee shall maintain long run growth of the monetary and credit aggregates commensurate with the economy's long run potential to increase production, so as to promote effectively the goals of maximum employment, stable prices, and moderate long-term interest rates. FED Guvernorler Kurulu ve Federal Acik Piyasa Komitesi, ekonominin uzun vadeli üretim artırma potansiyeli çerçevesinde maksimum istihdam, istikrarlı fiyatlar ve makul uzun vadeli faiz oranlari hedeflerine uygun para ve kredi büyüme oranlarını gerçekleştirecektir. [12 USC 225a. As added by act of November 16, 1977 (91 Stat. 1387) and amended by acts of October 27, 1978 (92 Stat. 1897); Aug. 23, 1988 (102 Stat. 1375); and Dec. 27, 2000 (114 Stat. 3028).]

11 Para Politikası ve Araçları Para Politikası Çerçeveleri: Parasal (Büyüklük) Hedefleme : Türkiye de 1990 lara kadar Enflasyon Hedefleme: Dünya: 1990 lardan itibaren enflasyon hedefelemeye geçiliyor Türkiye: : Kur çıpası rejimi 2001: Kriz : Yüksek enflasyon (2001 sonunda %68) Mali baskınlık Kurumsal altyapının oturmamış olması Dolarizasyonun nisbi yüksekliği MB ve amaç (fiyat istikrarı) bağımsızlığı sağlandı Beklenti Yönetimi: Enflasyon hedefinin belirlenmesi ve açıklandı 2005 de PPK nın düzenli toplantı takvimi önceden ilan edildi ve toplantılarda alınan kararları ve gerekçelerini halka duyuruldu. Araç bağımsızlığı sağlandı Ancak: TCMB nin hesap verme yükümlülüğü tesis edilmedi devam ediyor: (Açık) Enflasyon Hedefleme : Örtük/Gayriresmi enflasyon hedefleme 2006 dan itibaren: Açık/resmi enflasyon hedefleme

12 Para Politikası ve Araçları Hedefler Parasal Hedefleme Enflasyon Hedefleme Nihai Hedef Fiyat İstikrarı Fiyat İstikrarı (Nominal çapa görevi görür) Ara Hedef Parasal Büyüklükler / Bilanço Büyüklükleri (Nominal çapa görevi görür) Yok Not: arası Örtük Enflasyon Hedeflemesi döneminde Para Tabanı nominal çapa olarak kullanıldı Araçlar Likidite, bilanço değişiklikleri araçları Politika Faizleri (kısa vadeli faizler)

13 Kaynak: A. Kara, M. Orak (TCMB; 2008) Para Politikası ve Araçları

14 Para Politikası ve Araçları Kaynak: A. Kara, M. Orak (TCMB; 2008)

15 Para Politikası ve Araçları TCMB Beklenti Yönetimi ve İletişim Politikası: Her çeyrekte yayınlanan Enflasyon Görünümü Raporu Her ay PPK Toplantısından sonra 10 gün içinde yayınlanan PPK Toplantı Özetleri Diğerleri Diğer rapor ve düzenli yayınlar (ödemeler dengesi, beklenti anketi vs) Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu TCMB Yöneticilerinin sunum ve konuşmaları

16 Para Politikası ve Araçları Para Politikasının Operasyonel Araçları APİ Döviz alım satımı (döviz ve efektif) Reeskont penceresi işlemleri Zorunlu karşılıklar Merkez Bankası Borç Verme / Alma Disponibilite

17 TCMB: Borçlanma Borç Verme Oranları itibariyle: Borçlanma: % 6,50 Borç verme: % 9,00

18 TCMB: Zorunlu Karşılık Oranları Zorunlu Karşılık Oranı TL Yükümlülükler % da %6 dan %5 e indirildi. YP Yükümlülükler % de %11 den %9 a indirildi.

19 TCMB: Enflasyon Hedefleri ve Gerçekleşmeleri Hedef ,5 6,5 5,5 Gerçekleşme 7,7 9,7 8,4 10,1

20 Para Arzı Tanımları Merkez Bankası Parası Kamu Mevduatı Parasal Taban Açık Piyasa İşlemlerinden Net Borçlar Rezerv Para Emisyon Bankalar Mevduatı Fon Hesapları Banka Dışı Kesim Mevduatı

21 Para Arzı Tanımları Merkez Bankası Parası = Parasal Taban + Kamu Mevduatı Parasal Taban = APİ + Rezerv Para Rezerv Para = Emisyon + Bankalar Mevduatı + Fon Hesapları + Banka Dışı Kesim Mevduatı Yüksek Güçlü Para (High Powered Money) = Emisyon + Bankaların TCMB de Tuttukları Rezervler Emisyon = Dolaşımdaki Para + Banka Kasaları M1 = Dolaşımdaki Para + Vadesiz Mevduat M2 = M1 + Vadeli Mevduat

22 Para Arzı

23 Bilanço-Analitik Bilanço Dönüşümü Kaynak: TCMB

24 Analitik Bilançonun Seyri 03/01/ /01/ /01/ /01/ /01/ /01/ /01/ /01/ /01/ /01/ /01/ /01/ /01/ /01/ /01/ /04/2014 Varlıklar 13,370 17,511 60,284 74,890 76,761 73,609 88, , , , , , , , , ,045 Dış Varlıklar 14,806 18,646 34,388 51,517 52,839 52,282 70,354 87,690 88, , , , , , , ,151 İç Varlıklar ,787 24,506 23,142 19,259 16,003 12,664 11,579 5, , ,455 8,355 Hazine Borçları 1,001 1,497 32,826 31,236 28,036 23,036 19,426 18,767 16,886 13,406 8,599 7,920 7,736 8,365 8,845 8,677 Bankacılık Sektörüne Açılan Nakit Krediler ,024 6,634 13,176 18,866 TMSF'ye Kullandırılan Krediler Diğer Kalemler - 1,296-2,445-7,996-6,993-4,901-4,087-3,424-6,104-5,307-7,807-9,184-8,403-17,468-14,419-17,566-19,188 IMF Acil Yardım Takip Hesabı (Hazine) Değerleme Hesabı - 1, , ,069 2, ,859-6,606-4,389-7,023-19,489-13,428-22,039-19,460 Yükümlülükler 13,370 17,511 60,284 74,890 76,761 73,609 88, , , , , , , , , ,045 Toplam Döviz Yükümlülükleri 11,423 15,878 50,434 54,011 52,328 48,664 49,629 58,923 49,783 57,220 57,252 56,923 93, , , ,182 Dış Yükümlülükler 6,685 10,361 36,964 37,610 35,785 30,486 22,817 24,195 19,759 21,871 22,528 20,977 21,571 16,777 16,056 14,582 Iç Yükümlülükler 4,738 5,517 13,470 16,400 16,542 18,178 26,812 34,728 30,024 35,350 34,724 35,945 72, , , ,599 Döviz Olarak Takip Olunan Mevduat 1,714 1,227 3,177 5,903 6,440 6,057 13,831 18,720 12,250 14,934 15,869 7,673 8,167 9,023 11,118 12,842 Bankaların Döviz Mevduatı 3,024 4,290 10,293 10,498 10,102 12,121 12,981 16,008 17,775 20,415 18,855 28,272 63, , , ,758 Merkez Bankası Parası 1,947 1,633 9,851 20,879 24,433 24,945 38,756 42,231 55,273 55,384 51,094 70,753 53,176 64,468 64,894 56,864 Rezerv Para 3,979 6,181 8,314 10,567 15,204 20,858 30,291 36,161 42,796 44,843 45,572 73,152 80,209 75,113 85,684 90,521 Emisyon 2,246 3,398 5,136 7,552 10,724 14,218 19,404 25,257 26,651 32,825 37,662 48,295 53,836 59,136 74,323 78,335 Bankalar Mevduatı 1,680 2,617 3,007 2,779 4,356 6,574 10,658 10,684 16,023 11,731 7,755 24,699 26,197 15,621 11,047 11,783 Bankalar Zorunlu Karşılıkları 1,030 1,453 1,616 1,672 2,341 3, Bankalar Serbest İmkanı 649 1,164 1,391 1,108 2,016 3,459 10,658 10,684 16,023 11,731 7,755 24,699 26,197 15,621 11,047 11,783 Fon Hesapları Banka Dışı Kesimin Mevduatı Merkez Bankası Parası - 2,032-4,548 1,537 10,311 9,229 4,087 8,466 6,070 12,477 10,541 5,523-2,398-27,033-10,645-20,790-33,658 Açık Piyasa İşlemleri - 2,095-4,836 1,068 10,103 8,807 3,417 7,769 4,443 8,395 7, ,467-35,618-15,566-34,021-45,426 Kamunun TL Mevduatı ,627 4,081 2,796 5,530 5,069 8,584 4,921 13,231 11,768