G Ü R Ü L T Ü. İş Sağlığı ve Güvenliğinde Fiziksel Etkenler ENDÜSTRİDEKİ GÜRÜLTÜ

Transkript

1 İş Sağlığı ve Güvenliğinde Fiziksel Etkenler GÜRÜLTÜ ISI FİZİKSEL ETKENLER HAVA AKIMI BASINÇ 1 NEM 2 ENDÜSTRİDEKİ GÜRÜLTÜ G Ü R Ü L T Ü İŞYERLERİNDE ÇALIŞANLARIN ÜZERİNDE, FİZYOLOJİK ETKİLER BIRAKAN VE İŞ VERİMİNİ OLUMSUZ YÖNDE ETKİLEYEN SESLER OLARAK TANIMLANABİLİR

2 MESLEK HASTALIĞI İşçinin, çalıştığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleridir. Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü 5 6 Meslek Hastalıkları Grupları A - Kimyasal maddelerle ortaya çıkan meslek hastalıkları B - Mesleki cilt hastalıkları C - Pnömokonyozlar ve diğer solunum sistemi hastalıkları D - Mesleki bulaşıcı hastalıklar E - Fiziksel etkenlerle olan meslek hastalıkları GÜRÜLTÜ ZARARLARININ MESLEK HASTALIĞI SAYILABİLMESİ İÇİN; GÜRÜLTÜLÜ İŞ TE EN AZ İKİ YIL, GÜRÜLTÜ ŞİDDETİ SÜREKLİ OLARAK 85 db in ÜSTÜNDE OLAN İŞLERDE EN AZ 30 GÜN, ÇALIŞILMIŞ OLMAKSI GEREKİR. Yükümlülük süresi 6 ay

3 GENÇ VE SAĞLIKLI BİR KULAK 20 Hz. İLE GÜRÜLTÜNÜN SEBEP OLDUĞU İŞİTME KAYBI TİPLERİ Hz. FREKANSLAR ARASINDAKİ SESLERE UYUM SAĞLAR YANİ BU ARALIKTAKİ SESLERİ DUYABİLİR. YİNE, GENÇ VE SAĞLIKLI BİR KULAK 20 μpa ŞİDDETİNDEKİ SES İLE 200 Pa ŞİDDETİNDEKİ SESLERİ SAĞLIKLI OLARAK DUYABİLİR. 1 - İLETİM TİPİ İŞİTME KAYBI İletim tipi işitme kaybı, kulak zarında ve orta kulak kemiklerinde meydana gelen kayıplardır. 2 - ALGI TİPİ İŞİTME KAYBI Algı tipi işitme kaybı iç kulakta duyma hücrelerinde meydana gelen kayıplardır Noise damage occurs HERE İŞİTME KAYBINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER KALICI İŞİTME KAYBININ HİÇ BİR ŞEKİLDE TEDAVİSİ MÜMKÜN DEĞİLDİR. SŞ - Şiddetine, SF - Frekans dağılımına, ES - Etkilenme süresine, KY - Kişinin yaşına, KD - Kişisel duyarlılığına, KC - Kişinin cinsiyetine

4 GÜRÜLTÜNÜN İŞİTME KAYBI DIŞINDAKİ PSİKOLOJİK ETKİLERİ ( 1 ) GÜRÜLTÜLÜ ORTAMLARDA KALAN VEYA YAŞAYAN İNSANLARDA Konsantrasyon, dikkat ve reaksiyon kapasitesi zayıflayabilir. Yorgunluk, uyku bozuklukları ve geç uyuma halleri görülebilir. Merkezi sinir sistemi bozuklukları, baş ağrıları ve stresler görülebilir. Metobolik ve hormonel bozukluklar görülebilir. GÜRÜLTÜNÜN İŞİTME KAYBI DIŞINDAKİ PSİKOLOJİK ETKİLERİ ( 2 ) BİRDEN BİRE ŞİDDETLİ BİR GÜRÜLTÜNÜN ETKİSİNDE KALINDIĞINDA Kan basıncı (tansiyon) yükselmesi görülebilir. Kan dolaşımı bozukluğu görülebilir. Solunum hızı değişmesi ve Terlemenin artması gibi hususlar görülebilir GÜRÜLTÜNÜN İŞİTME KAYBI DIŞINDAKİ PSİKOLOJİK ETKİLERİ (3) GÜRÜLTÜ AYRICA Konuşurken bağırma, Sinirli olma hali, Karşılıklı anlaşma zorluğu, Kişiler arasındaki ilişkilerde olumsuzluklar ve İş kazalarının artmasında etkin rol oynar

5 İŞİTME KAYBININ KESİN TANISI İÇİN 1 - Odyometrik test yapılmalı ve yaş dikkate alınmalı 2 - Gürültü düzeyi ölçülmeli 3 - Odyogramlardan da yararlanılmalı 4 - İşitme zorluğuna sebep olan diğer etkenler giderilmeli GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ ( 1 ) A TEKNİK KORUNMA a) GÜRÜLTÜ KAYNAĞINDA Gürültü düzeyi düşük makineler seçilmeli ve değiştirilmeli Gürültü düzeyi daha az olan işlem seçilmeli Gürültü kaynağı izole edilmeli. 5 - Geçici işitme kayıpları bertaraf edilmeli GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ ( 2 ) b) GÜRÜLTÜLÜ ORTAMDA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER: Makinelerin yerleştirildiği zeminde, Gürültü kaynağı ile maruz kalan kişi arasında, Engel konularak ve Uzaklık artırılarak Sesin geçebileceği ve yansıyabileceği duvar, tavan, taban gibi yerler ses emici malzeme ile kaplamak. GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ ( 3 ) c) GÜRÜLTÜNÜN ETKİSİNE MARUZ KALAN KİŞİDE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER: 1 Gürültüye maruz kalan kişinin, sese karşı iyi izole edilmiş bir bölme içine alınması, 2 Gürültülü ortamdaki çalışma süresinin kısaltılması, 3 Gürültüye karşı etkin kişisel koruyucu kullanmak

6 GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ ( 3 ) KULAK KORUYUCULARININ GÜRÜLTÜ ENGELLEME DEĞERLERİ B TIBBİ KORUNMA 1 Gürültülü işlerde çalışacakların işe girişlerinde odyogramları alınmalı ve sağlıklı olanlar çalıştırılmalıdır. İş kazalarının önlenmesinde, kesin denilebilecek, yeterli önlem alınabiliniyorsa, gürültülü işlerde doğuştan sağır ve dilsizlerin çalıştırılması da düşünülebilir. 2 Gürültülü işlerde çalışanların, her altı ayda bir odyogramları alınmalı ve işitme kaybı görülenlerde, gerekli tedbirler alınmalıdır. AZALTMA CİNSİ DERECESİ PAMUK 5-16 db PARAFİNLİ PAMUK db CAM PAMUĞU 7,5-32 db KULAK TIKACI db KULAKLIK db KULAKLIKLARININ ALIŞTIRMA PROGRAMLARI SABAH ÖĞLEDEN SONRA 1. GÜN ½ Saat ½ Saat 2. GÜN 1 Saat 1 Saat 3. GÜN 2 Saat 2 Saat 4. GÜN 3 Saat 3 Saat 5. GÜN Tüm vardiya süresince

7 Titreşim, Araç, gereç ve makinelerin, çalışırken oluşturdukları salınım hareketleri sonucu meydana gelir. Titreşim; Vücudu etkileme biçimi yönünden iki türde incelenir. Çalışmakta olan ve iyi dengelenmemiş araç ve gereçler genellikle titreşim oluştururlar. 1) El-Kol titreşimi ve 2) Bütün vücut titreşimi El kol titreşimi; İnsanda el kol sistemine aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle de; damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimi ifade eder. El kol titreşimi için; Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 5 m/s 2, Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 2,5 m/s

8 El - Kol Titreşim Kaynakları Bütün vücut titreşimi; Genellikle el ve el parmakları ile kollara ulaşan titreşimleri oluşturan titreşim kaynakları; Taş kırma makineleri, kömür ve madencilikte kullanılan pnömatikçekiçler, ormancılıkta kullanılan testereler, parlatma ve rende makineleri vb. Vücudun tümüne aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk oluşturan, özellikle de, bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimi ifade eder Bütün vücut titreşimi için; Tüm vücut Titreşim Kaynakları Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 1,15 m/s 2 Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 0,5 m/s 2 Tüm vücudun, etkisi altında kaldığı titreşim kaynakları; Traktör ve kamyon kullanımı, dokuma tezgahları, yol yapım, bakım ve onarım makineleri, özellikle çelik konstrüksiyonlu yapılarda titreşime sebep olan makine ve tezgahlar ve benzeri araç gereçler

9 Titreşim tek frekanslı ve sinüzoidal olabileceği gibi kompleks frekanslı ve rasgele bir tipte de olabilir. İnsanlar; 1 HZ. ile 1000 Hz. arasındaki titreşimleri algılarlar. Vücudun mekanik titreşime gösterdiği reaksiyon,karışık bir olay olup çok iyi bilinmemektedir Buna rağmen titreşim; 1. Vücutta bazı doku yapılarının deformasyonuna, 2. Solunum hızının artmasına, 3. Oksijen tüketiminin artmasına ve buna bağlı olarak enerji harcamasının artmasına, 4. Performansta gerilemeye, 5. Sübjektif algılamada bozulmaya, 6. Kalp atım sayısının artmasına, buna bağlı olarak kan basıncının artmasına, (5 Hz. frekanslı titreşime maruz kalan kişilerin %50 sinden fazlasında kan basıncında artma görülmektedir), 7. Merkezi sinir sistemi hücrelerinin fonksiyonlarında aksamaya, neden olduğu bilinmektedir

10 Ayrıca; titreşim nedeniyle, Kanda glikoz ve glikojen konsantrasyonunda azalma olduğu da bilinmektedir. Bu değişikliklerden çoğu titreşime maruziyetin başlangıçında yüksek iken daha sonra normale dönüşebilmektedir. Titreşime, maruziyete omuz başlarında ağrı, yorgunluk, soğuğa karşı hassasiyet artması söz konusu olabilir Titreşimle birlikte, 8-10 o C ısıya kısa süre maruziyette, parmaklarda ve avuç içinde beyazlaşma olabilir. Ön kol ve omuz kaslarında ağrılar görülebilir. Bütün vücudu titreşime maruz kalan bazı işçilerde disk kayması denilen bel ağrıları da meydana gelebilir. Fonksiyon bozukluğu olarak; zamanın uzaması, uyku bozuklukları, baş ağrısı ve yorgunluk görülebilir

11 Tüm vücudun veya el ve kolların titreşime maruziyeti sonucunda oluşan etki; titreşimin; 1) Titreşimin frekansına, 2) Titreşimin şiddetine, 3) Titreşimin Yönüne, 4) Maruz kalınan süreye, 5) Titreşimin uygulandığı bölgeye ve 6) Uygulandığı bölgenin büyüklüğüne, 7) Titreşime maruz kalan kişinin yaşına, 8) Cinsiyetine ve 9) Kişisel duyarlılığı ile 10) Genel sağlık durumuna bağlıdır Titreşimden oluşan meslek hastalığının yükümlülük süresi ise 2 yıldır. RADYASYON

12 X-ışınları, ışık ışınları, ısı, radyoaktif maddelerin saldığı ışınlar ve evrenden gelen kozmik ışınlar ile mikro dalgalar ve radyo dalgalarının hepsi birer radyasyon biçimidir. Radyasyon vücuda yüksek dozda girdiğinde insan sağlığı için zararlıdır. Bütün dokulardan kolayca geçerek derine işleyen ışınlar ise en tehlikeli olanlarıdır Kozmik ışınlar, Alfa ışınları, Beta ışınları, Nötron ve Proton ışınları, X-Işınları ile Gamma ışınları bir ortamdan geçerken ortamla etkileşerek, doğrudan veya dolaylı olarak iyon çiftleri oluştururlar, bu nedenle bu ışınlara iyonlayıcı ışınlar da denir. 47 İyonizan ışınların biyolojik tesirleri çok çeşitlidir. Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları, ışının cinsine, enerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak değişir. Radyoaktif maddelerin vücuda girmesi ve bazı organlara yerleşmesi neticesinde ise organizma iç radyasyona maruz kalabilir

13 Bu tür ışınlar deri, troid ve kan yapıcı organlar başta olmak üzere diğer bütün organlar üzerinde olumsuz etkilere sahiptirler. Canlılığın azalmasına, halsizliğe, baş ağrısına, anemi ve lösemiye yol açarlar. Ayrıca, genetik etkileri de vardır. Bu ışınlar tohum hücreleri üzerinde kromozom sayısında değişme, parçalanma, ikiye bölünme ve inversiyon halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeye İYONİZAN OLMAYAN IŞINLAR Mor Ötesi (Ültraviyole) Işınlar Görünür Işık Kızılötesi (İnfrared) Işınları Kısa Dalga Işınları Mikro Dalgalar Televizyon Dalgaları Radyo Dalgaları sahiptirler Uzun süre bu ışınlara maruziyet sonucunda bazı organlarda (kırmızı kemik iliği) ısı yükselmesi meydana gelir. Bu ışınlara uzun süre maruziyet halinde katarakt da görülebilir. BASINÇ

14 Kuvvetin tatbik edildiği her noktada bir basınç vardır. İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda basınç ise; normal hava basıncının 1 atmosfer daha fazla veya daha az olması gereken veya olan işyerlerindeki basınçtır. Normal şartlarda hava basıncı 1 atm basıncına eşittir. Atmosfer basıncından daha yüksek ya da daha düşük basınçlı yerlerde çalışan işçilerde; Kalp, dolaşım, solunum rahatsızlıkları görülebilir Normalde 4,5 N/cm 2 kadar basınç değişimi organizmada rahatsızlık hissi dışında sağlık sorunu yaratmaz. Balon ve uçak gibi araçlarla süratle yükseklere çıkılması halinde, doğal olarak atmosfer basıncının düşmesi nedeniyle, normal atmosfer basıncı altında dokularda erimiş olan gazların serbest hale gelmesi ile karıncalanma, kol ve bacaklarda ağrılar ile bulanık görme, kulaklarının iç ve dış tarafındaki basınç farkından dolayı kulak ağrıları gibi belirtiler meydana gelir. Vücuttaki oksijenin parsiyel basıncının düşmesi sonucu anoksemi, taşikardi görülebilir

15 Denizaltı personeli, dalgıçlar, gemi kurtarıcılarında ise; deniz dibine inildikçe vücut üzerindeki basınç artması olur. Bu basıncın 4 atmosferi aşması halinde, kişi solunum ile fazla azot alacağından, azot narkozu içine düşebilir. Karar verme, düşünme ve istemli hareketler kötüleşebilir ve su üstüne çıkılmazsa, şuur çekilmesi baş gösterebilir. Kişi normal basınca döndüğü takdirde bu belirtiler hemen kaybolur. Soluma apareyi içine verilen basınçlı havanın bileşimindeki azot yerine helyum ikame edilirse, azot narkozunun ortaya çıkması önlenmiş olur. Yüksek basınç altında, vücuttaki oksijen parsiyel basıncının artması başlangıçta hafif bir rahatsızlık hissi verir. Daha sonra ciddi semptomlar izler. İleri safhada ise koma hali görülebilir Basınç değişikliği nedeni ile görülen akut hadiselerde yükümlülük süresi 3 gün, diğer hadiselerde ise, yükümlülük süresi 10 yıl dır