ÜRİNER SİSTEM HİSTOLOJİSİ. Prof.Dr.Yusuf NERGİZ

Transkript

1 ÜRİNER SİSTEM HİSTOLOJİSİ Prof.Dr.Yusuf NERGİZ

2 SUNUM PLANI Üriner sistem hakkında genel bilgi Böbrek kan dolaşımı Böbrek histofizyolojisi Böbreklerin morfolojik yapısı (Kapsula,korteks,medulla nefron ve jukstaglomerullar aparatus) Renal interstitium Üreter Mesane Üretra Erkek üretrası Dişi üretrası

3 Bir çift böbrek, Bir çift üreter, Mesane ve Üretra dan oluşur.

4

5

6 Böbrekler, vücut sıvısı ve elektrolit düzeyini korur,asit baz dengesini sağlar. İdrarı oluşturur. Metabolik artıkları vücuttan atar. Böbrek,eritropoietin ve prostaglandin E2 salgılayarak bir endokrin organ olarak görev yapar. Renin enzimi salgılayarak kan basıncını düzenler. Böbrek,1,25 hydroxycholecalfirol ü aktive ederek D vitamini sentezinde rol oynar.

7 Böbreğe ortadan vertikal bir kesit yapıldığında; Kapsula Korteks Medulla dan oluştuğu gözlenir.

8

9

10

11 Böbrek korteks elemanları 1- Renal korpüsküller 2- Kortikal labirent 3- Medulla ışınları (Ferrein piramitleri)

12 Lob: Medulla piramidi + piramidin tabanı üzerindeki kortikal doku + medulla piramidinin her iki yanındaki Bertini kolonlarının yarısı. Lobül: Medulla ışını + medulla ışınının her iki yanındaki kortikal doku (İki A.interlobülaris arasındaki kortikal doku). Medullar ışını (Ferrein piramitleri): Nefronun düz tubülleri + toplayıcı kanal. Medulla piramidi tabanından kapsullaya doğru radier uzantılar olup, sayıları kadardır.

13 Kortikal labirent: Renal korpüsküller + Nefronun kıvrımlı tubülleri + toplayıcı tubül. Ürinifer tubül: Nefron + toplayıcı tubül. Bertini kolonları:böbrek piramitleri arasında yer alan kortikal doku.

14 Piramit:Korteksten medullaya inen düz tubüllerin farklı uzunlukta olması ve düzenlenmesiyle oluşan konik şekilli meduller yapılara piramit adı verilir.sayıları 8-18 kadar olup medullayı oluşturan yapılardır. Papilla:Böbrek piramidinin apikal bölümüne denir.

15

16

17

18

19

20

21 Böbrek medulla elemanları: 1-Böbrek piramitleri 2-Bertini kolonları

22 8-18 adet böbrek piramitlerinden oluşmuştur. Piramidin tabanı korteks e, apeksi hilusa doğrudur. Piramidin apeksine papilla renalis adı verilir. Apeks, 20 kadar Bellini kanalı ile area kribrozadan kaliks minörlere açılır. Böbrek piramitleri arasındaki böbrek dokusuna Bertini kolonları adı verilir. Böbrek medullası dış ve iç medulla olmak üzere 2 ye ayrılır

23

24

25 Kortikal nefronlar Jukstamedullar nefronlar İntermediet nefronlar

26 Böbrek cisimciği (Glomerul) -Kapiller yumak -Bowman kapsülü Nefron tubülleri. -Proksimal kıvrımlı tubül -Proksimal düz tubül(henle nin kalın inen parçası). - İnce inen parça - İnce çıkan parça - Düz distal tubül (Henle nin çıkan kalın parçası). -Kıvrımlı distal tubül

27

28

29 Glomerul üç bileşenden oluşur. 1. Glomerul kapillerleri 2. Mezengium 3. Bowman kapsülünün visseral yaprağını oluşturan podositler.

30

31

32

33

34

35 1. Makula densa 2. Ekstraglomerülar mezengial hücreler 3. Jukstaglomerülar hücreler

36

37

38 Angiotensinojen Renin Angiotensin- I ACE Angiotensin- II Aldosteron Vazokonstrüksiyon. ADH sekresyonu

39

40 Podositler, glomerülar kapiller yüzeyini tümüyle çevreleyen uzun ve dallanan uzantılara sahiptirler. Podosit gövdesinden primer uzantılar çıkar. Primer uzantılar sekonder uzantılar oluşturur, bunlara pedisel adı verilir (foot processes). Pedisellerin iskeletini, aktin filamanları oluşturur. Pediseller bazal laminaya integrin ile bağlanırlar. Pediseller arasında 40 nm genişliğinde filtrasyon yarıkları bulunur. Filtrasyon yarıkları arasında nefrin proteininden oluşan bir diafram bulunur.

41

42

43 1. Glomerül kapiller endoteli 2. Ortak bazal lamina 3. Pediseller

44

45 Glomerül kapiller endoteli çok sayıda fenestrata içerir. Fenestratalar diyaframsızdır Fenestrataların çapı:70-90 nm dir. Glomerül kapiller endoteli çok sayıda aquaporin-1 (AQP-1) su kanalları içerir. Nitrik oksit ve PGE2 salgılar.

46

47

48 2.Glomerullar bazal membran Üç katmandan oluşmuştur. Lamina rara eksterna (podosit ayakçığına yakın olan bölüm) Lamina rara interna (kapiller endoteline yakın olan bölüm) lamina densa (iki lamina arasında yer alır,tip IV kollajenden oluşmuştur) nm kalınlığında olup,kollajen tip-iv laminin,fibronektin.entaktin,agrin ve perlakan gibi proteinlerden oluşmuştur. PAS pozitif boyanır. Alport sendromu: kollajen tip-iv α5 zincirindeki gen mutasyonu sonucu hematüri ve proteinüri ile karekterize bir sendromdur.

49

50

51 Podositlerin sekonder ayakçıklarıdır. Foot process olarak ta adlandırılır. Pediseller arasında 40 nm genişliğinde ve diyaframla örtülü filtrasyon yarıkları bulunur. Filtrasyon yarıklarının proteini nephrin dir. Nephrin genindeki bir mutasyon,yaygın ödem ve proteinüri ile karekterize konjenital nefrotik sendrumu şekillendirir.

52

53

54

55 Mezengium, mezengial hücreler ve mezengial matriksten oluşmuştur. 1.Mezengial hücreler, İntra glomerülar mezengiyal hücreler Ekstra glomerülar mezengiyal hücreler (Lacis hücreleri) 2.Mezengial matriks, Mezengiyal hücreler, düz kas hücreleri ve makrofajların özelliklerine sahip özelleşmiş hücrelerdir.

56 1) Kasılabilir 2) Fagositik özelliğe sahiptirler 3) Çoğalabilme yeteneğindedir 4) Matriks ve kollajen sentezler. 5) PGE2,interlökin-1,PDGF ve endotelin salgılayan hücrelerdir.

57

58

59

60

61 Lümeni döşeyen hücreler kübik olup,asidofilik boyanırlar Apikallerinde sıkı bağlantılara sahiptirler. Apikal bölge iyi gelişmiş bir fırçamsı kenara sahiptir. Bazolateral bölgede yoğun hücre zarı kıvrımlarına sahiptir. Bazal yerleşimli çok sayıda uzun mitokondriyonlara sahiptir. Tubüloveziküler ve lizozomlar yoğun şekilde bulunur. Ultrafiltratın %67 si proksimal tubullerden rezorbe edilir. Bu reabsorbsiyonu Na+ K+ATP ase pompası ve AQP-I adlı 2 protein sağlamaktadır. Lumen çapı 60 µm olup toplam uzunluğu 14 mm dir.

62

63

64

65

66

67 Henle kulpu: inen kol (Proksimalın pars rektası-inen ince parça) + çıkan kol (Pars distalisin pars rektası-çıkan ince parça). Süzülmüş suyun %15 ni, NaCl,K +,Ca +2 ve HCO 3- un % 25 kadarını geri emer. İnce segment uzunluğu kortikal nefronlarda 1-2 mm iken jukstamedullar nefronlarda 9-10 mm dir. İnen ince kol suya karşı oldukça geçirgen olmasına karşın NaCl ye karşı az geçirgendir. Çıkan ince kol suya karşı geçirimsiz olup,nacl e karşı oldukça geçirgendir ve pasif diffüzyonla NaCl ün interstitiuma geçişine izin verir.

68

69

70 Henle kulpunun kalın segmentleri alçak kübik epitel ile döşelidir. İnce parça, basit yassı epitel ile örtülü olup, elektron mikroskobik incelemede 4 farklı tipte yassı epitel hücresi içermektedir. Bunlar: Tip-I epitel hücresi, Tip-II epitel hücresi, Tip-III epitel hücresi, Tip-IV epitel hücresi,

71

72

73 Lümeni, alçak kübik epitel hücreleriyle döşelidir. Apikal yüzeylerinde seyrek ve kısa mikrovilluslar bulunur. Bazolateral katlantı ve mitokondriyonlar az sayıdadır. Distal tubülün pars rekta ile distal kıvrıntılı tubülün birleşme yerindeki hücreler, özelleşip makula densayı oluşturur. Lumeni 25-45µm çapında olup, uzunluğu 4-5 mm dir. Suya karşı impermabledir. Aldosteron etksiyle Na+ ve HCO3 reabsorbe ederken buna karşın K+ ve amonyumu sekrete eder.

74

75

76

77 TOPLAYICI TUBÜLLER Toplayıcı tubüllerin lumeni 2 tip hücre döşer: 1-Esas (Açık) hücreler (AQP-2 su kanallarına sahiptirler). 2-İnterkalat ( Koyu) hücreler. Toplayıcı tubüller 3 bölgeye ayrılır: Kortikal toplayıcı tubül (2 sıralı kübik epitel). Medullar toplayıcı tubül (dış meduller bölgede 2 sıralı kübik,iç meduller bölgede tek sıralı kübik epitel) Papillar toplayıcı tubül (tek sıralı prizmatik epitel).

78 TOPLAYICI TUBÜLLER (devam) Toplayıcı tubüllerin lumeni Toplayıcı tubül, hem korteks hem de medullada yer alır. Toplayıcı tubül papilla renaliste çapı µm ye ulaşır ve Bellini Kanalları adını alır. Bellini kanalları kaliks minörlere açılır. Suya karşı geçirimsizdir ancak ADH mevcudiyetinde geçirimli hale gelir.

79 Toplayıcı Tubüller (Devam) Lümeni, esas hücreler ve interkalat hücreler olmak üzere iki farklı hücre tipinden oluşan kübik epitel ile döşelidir. Esas hücreler Na+ ve suyu geri emerler. İnterkalat hücreler H+ yada HCO 3- salgılar K+ geri emer. Asit baz dengesinin önemli düzenleyicileridir.

80

81

82

83

84 Arteryal dolaşım A.renalis A.interlobares A.arkuata (Kortikomedullar sınırda) A.interlobulares Aa.afferentia (Birinci kapiller ağ) Glomerul oluşturur. Aa.efferentia -Kortikal nefronlardan çıkan Aa.efferentialar (İkinci kapiller ağ), peritubuler kapiller ağı oluşturur. -Jukstaglomerullar nefronlardan çıkan Aa.efferentialar (medullada) vaza rektayı oluşturur.

85 Venöz dolaşım Kortikal peritubuller kapillerler v.interlobulares v.arkuata Kapsula ve yüzeye yakın kapillerler v.stellate v.interlobulares v.arkuata, Medulladaki peritubuller kapillerler v.arkuata ya dökülür. V.arkuata V.interlobares V.renales V.kava inferior.

86

87

88

89

90 Henle kulpu, Vaza rekta, Medulladaki toplama kanalı.

91

92 İnterstitiel doku,kortekste az (%7) medullada ise çok miktarda (%30) bulunur. Başlıca hücreleri; Kortekste *Fibroblast hücreleri, *İnterstitiel hücreler Medullada *İnterstitiel hücreler, *Fibroblast hücreleri, *Makrofajlar.

93 1-Kaliks minörler, 2-Kaliks majörler, 3-Pelvis renalis, 4-Ureterler, 5-Mesane, 6-Uretra.

94 Kalikslerden uretranın başlangıç kısmına kadar idrar boşaltma yolları duvarı 3 tabakadan oluşmuştur: 1-T.Mukaoza -L.epiteliyalis -L.propriya 2-T.muskularis, -İçte longitudinal, -Dışta sirküler tertiplenmiştir. 3-T.adventisya veya seroza. Kalikslerden uretranın başlangıç kısmına kadar lumeni tranzisyonal epitel döşer.

95

96

97

98

99 Böbrekleri mesaneye bağlayan bir çift tüptür. Retroperitoneal yerleşimlidir. İçten dışa doğru; 1-T.mukoza Lamina epitelialis (Transizyonel epitel) Lamina propia (düz kas ve bağ doku) 2-T.muskularis İçte longitudinal, Ortada sirküler, Dışta longitudinal düz kas hücrelerinden oluşur. 3-T.adventisya

100

101

102

103 Mukoza katlantılar (rugae) içerir. Kese idrarla dolarken katlantılar düzleşir. Lümeni transizyonal epitelle döşelidir. Lamina propria bez içermez. İçten dışa doğru 1)T.mukoza Lamina epitelialis (urotel) Lamina propria 2)T. muskularis (Detrusor kası) 3)T.seroza

104

105

106

107

108

109 Yaklaşık olarak 20 cm uzunluğunda olup 3 segmente ayrılır. 1.Prostatik uretra (3-4 cm uzunluğunda olup transizyonel epitel ile döşelidir), 2.Membranöz uretra (1 cm uzunluğunda olup,çok katlı prizmatik epitel ile döşelidir), 3.Penil uretra (15 cm uzunluğunda olup proksimali psödostratiye prizmatik epitel, fossa navikularis ise çok katlı yassı nonkeratinize epitel ile döşelidir). Lamina propriada Littre bezleri yer alır. Cowper bezleri ve Littre bezlerinin kanalları penil uretraya açılır.

110 4-5 cm uzunluğunda 5-6 mm çapında olup mesaneye yakın bölüm transizyonal epitel, sona doğru çok katlı yassı nonkeratinize epitele dönüşür. Çok sayıda muköz salgı salgılıyan küçük Littre bezleri barındırır.