Ekonomi Bülteni. 02 Temmuz 2012, Sayı: 25. Yurtdışı Gelişmeler. Yurtiçi Gelişmeler. Finansal Göstergeler. Haftalık Görünüm

Transkript

1 Ekonomi Bülteni, Sayı: 25 Yurtdışı Gelişmeler Yurtiçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Görünüm AB Zirvesinden Önemli Adımlar Geldi, Ama Yeterli Değil Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Doğukan Ulusoy Ali Can Duran 1

2 Yurtdışı Gelişmeler İspanya ve Güney Kıbrıs kurtarma fonuna başvurdular. İspanya ve Güney Kıbrıs 17 ülkeyi kapsayan para birliğinde Yunanistan, İrlanda ve Portekiz den sonra yardım isteyen 4. ve 5. ülke oldular. İki ülkenin de ne kadarlık bir tutar için başvurduğu belirtilmezken, İspanya daha önce bankalarını yeniden sermayelendirmek için isteyebileceği tutarın 1 milyar ya kadar çıkartabileceğini belirtmişti. Güney Kıbrıs ın ise 1 milyar luk bir yardıma başvurabileceği konuşuluyor. Gelişmelere paralel uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody s 28 İspanyol Bankası nın notunu 1 ila 4 kademe arasında düşürdüğünü açıklarken, karara gerekçe olarak İspanya nın kredibilitesinin azalması ve bankaların daha büyük zararlara imza atacağı yönündeki beklentilerini gösterdi. Diğer yandan bir başka kredi derecelendirme kuruluşu Fitch ise Güney Kıbrıs ın kredi notunu bir kademe düşürerek BBB- den BB+ ya çekti ve böylece ülkenin notu üç büyük kredi derecelendirme kuruluşu tarafından çöp seviyesine çekilmiş oldu. AB liderler zirvesi toplandı. Piyasaların sonuçlarını merakla beklediği AB liderler zirvesinden ilk açıklamalar gelmeye başladı. AB Konsey Başkanı Herman Van Rompuy yaptığı açıklamalarda ECB nin liderliğinde banka birliğinin oluşturulacağı yönünde sinyaller verdi ve ayrıntıların daha sonra açıklanacağını dile getirdi. Rompuy ayrıca İspanya da bazı bankaların yeniden sermayelendirilmesi için kullanılacak olan 1 milyar luk fonun hükümetler dışında bir mekanizma ile doğrudan bankalara aktarabileceğini vurguladı. Diğer yandan Almanya Başbakanı Angela Merkel in bir başka kritik konu olan ortak ESM in ülke tahvilleri almasına yönelik tavrını yumuşattığı görüldü. Euro Bölgesi nde enflasyonun Haziran da %2.4 olarak gerçekleşmesi bekleniyor. Avrupa Merkez Bankası (ECB) Haziran ayı için yıllık enflasyon tahminini piyasa beklentileri dahilinde %2.4 olarak açıkladı. Euro Bölgesi nde enflasyonun %2 lik hedefin üzerinde seyretmesine rağmen, yukarı yönlü enflasyonist baskıların görülmemesi, ECB nin 5 Temmuz da alacağı faiz kararı öncesinde, %1 olan politika faizinde bir indirime gidilmesi ihtimalini arttırdı. Hatırlanacağı üzere IMF Başkanı Lagarde da son yaptığı açıklamalarda ECB nin faiz indirimine gitmesi gerektiği yönünde görüş bildirmişti. Almanya da perakende satışlar geriledi. Euro Bölgesi nin en büyük ekonomisi olan Almanya da son dönemde açıklanan ekonomik veriler kötüleşmeye devam ediyor. Mayıs ayında perakende satışlar bir önceki aya göre %.3 bir önceki yıla göre ise % oranında geriledi. Almanya da tüketicilerin gıda harcamalarının geçen yıla oranla %.1 arttığı gıda dışı harcamalarının ise %1.7 oranında azaldığı görüldü. ABD de konut sektörüne ilişkin veriler olumlu geldi. ABD de hafta boyunca açıklanan konut sektörüne ilişkin veriler beklentilerden daha olumlu gerçekleşti. Mayıs ayı Bekleyen Konut Satışları %1 olan piyasa beklentisinin üzerinde %5.9 luk bir artış gösterdi ve endeks son iki yılın en yüksek seviyesini işaret etti. Konut fiyatlarını takip eden Case-Shiller Endeksi ise Nisan ayında aylık bazda %.7 lık artış gösterdi. AB zirvesi başlamadan önce açıklanan veriler piyasalarda risk iştahının yükselmesine neden oldu. ABD de işsizlik maaşı başvuruları 386 bin kişi oldu. ABD de haftalık işsizlik maaşı başvuruları piyasa beklentilerine paralel 386 bin olarak açıklandı. Başvurular hala kritik eşik olan 4 bin kişinin altında seyretmeye devam etse de 4 haftalık ortalama 387 bine yükseldi ve yukarı yönlü trendini devam ettirdi. ABD de Tüketici Güven Endeksleri gerilemeye devam ediyor. Michigan Üniversitesi Tüketici Güven Endeksi nin 6 ayın en düşük seviyesine gerilemesinin ardından, ABD Tüketici Güven Endeksi de 63.5 olan piyasa beklentilerinin altında 62 olarak açıklandı ve son 4 ayın en düşük seviyesini işaret etti. BIS gelişmiş ülkeleri uyardı. Uluslararası Takas Bankası (BIS) yaptığı yıllık değerlendirmede gelişmiş ülkeleri uyardı. BIS Genel Başkanı Jaime Caruana merkez bankalarının krizin çözümü konusunda arada kaldıklarını ve politika yapıcılarının son çareleri olmaya zorlandığını söyledi. Caruana gelişmiş ülkelerin devasa boyutlarda uyguladıkları gevşek para politikalarının da bir sınırı olduğunu dile getirdi ve bu gevşek para politikalarının çok uzun süre devam etmesi durumunda yan etkilerin ortaya çıkacağı belirtildi. BIS Genel Başkanı ayrıca, hükümetlerin kararlı adımlar atmakta geç kalmalarının zararlarının merkez bankaları tarafından kapatılmaya devam etmesi halinde bir noktadan sonra enflasyonun kontrol altına alınması konusunda ciddi zorluklar yaşanabileceğini vurguladı. 2

3 Yurtiçi Gelişmeler Dış Ticaret Dengesi, Mayıs 212 Dış Ticaret Dengesi Mayıs ayında 8 milyar $ olan piyasa beklentilerinin üzerinde 8.6 milyar $ lık bir açık verdi. Mayıs ayında açığın bir önceki yılın aynı ayına göre %16 oranında daraldığı görülürken ihracat %2 artarak 13.2 milyar $ a ithalat ise %3 artarak 21.8 milyar $ a yükseldi. 12 aylık dış ticaret açığı 99.2 milyar $ dan 97.6 milyar $ a geriledi ve Temmuz ayından bu yana en düşük değerini almış oldu. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış verilere bakıldığında, bir önceki ay ciddi bir çıkış yakalayıp %6.4 oranında artan ihracat Mayıs ayında %1.4 geriledi. İthalat ise Nisan da %.8 azalmasın ardından Mayıs ayında % oranında bir artış gösterdi. İhracat ülke grupları bazında incelendiğinde ise Mayıs ayında AB ile yapılan ihracat geçen yılın aynı ayına göre 1.6 puan geriledi ve toplam ihracat içindeki payı %36.2 ya düştü. Nominal ihracat rakamları aynı dönemde %6.9 oranında gerileyerek 4.76 milyon olarak gerçekleşti. AB nin ihracatta azalan payının ise Yakın ve Orta Doğu ülkelerine kaydığını görüldü (geçen yıla göre 11 puan artış). Nisan ayında da olduğu gibi en çok ihracat yapılan ülke, Almanya yı ikinci sıraya iten İran oldu. Mayıs ayında İran a yapılan ihracat %161 oranında artarak 1.7 milyar $ olurken, bunun büyük bir bölümü altın ihracatından kaynaklandı. Son gelen verilerde de görülen İran a yapılan altın ihracatındaki hızlı artış, petrol ödemelerinin altın ile yapıldığı yönündeki tezleri kuvvetlendirdi Dış Ticaret Dengesi (Yıllık, Milyar $) Mayıs ayı verilerinde ayrıca Enerji Dışı Denge nin daralmaya devam ettiği, enerji dengesinin yatay seyrini koruduğu gözlemlendi. 12 aylık Enerji Dışı Denge Ekim ayında bulunduğu 61.2 milyar $ dan 46.9 milyar $ a kadar geriledi. Önemli oranda gerileyen enerji fiyatlarının gecikmeli etkileri önümüzdeki dönemde enerji açığı tarafına pozitif yansıyarak açığın daha da daralmasına yardımcı olabilecek Dış Ticaret Dengesi Enerji dengesi Enerji dışı denge -12 May6 May7 May8 May9 May1 May11 Kapasite Kullanım Oranı, Haziran 212 Kapasite Kullanım Oranı Mayıs ayında geçen yılın aynı dönemine göre piyasa beklentileri dahilinde 2.1 puanlık bir düşüş gösterdi ve %74.6 olarak gerçekleşti. Mevsimsel etkilerden arındırılmış KKO ise Ocak ayından bu yana süre gelen düşüş trendini devam ettirdi ve bir önceki aya göre 1.3 puan gerileyerek %74.4 olarak açıklandı. Son iki ayda %3.42 oranında gerileyen endeks Ocak ayında %76.8 ile en yüksek değerini almıştı. Sektörel olarak incelendiğinde ise son aylarda olduğu gibi Haziran ayında da Kimya %79.7 ile en yüksek kapasite kullanım oranına sahip olan sektör olarak öne çıktı. Otomotiv sektörünün geçtiğimiz aylarda satışlardaki düşüşlerle sinyallerini daha önce verdiği gibi Motorlu Taşıtlar ın KKO su 7.6 puan ile geçen yıla göre en sert düşüşü gösteren sektör oldu ve Kapasite Kullanım Oranı %71 olarak gerçekleşti. (%) Mevsimsel Etkilerden Arındırılmış Kapasite Kullanım Oranı Haziran 8 Haziran 9 Haziran 1 Haziran 11 Haziran 12 3

4 H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler DIBS End. 5 Günlük Değ (%, $ Bazında).4 DIBS End. 1 Aylık Değ (%, $ Bazında) 2.4 Emtia End..7 Emtia End Altın 1.3 Altın 1. TL-Basket -.1 TL-Basket.5 EURO/$.8 EURO/$.5 MSCI TR MSCI TR 1.2 MSCI EM MSCI EM ABD-S&P.3 ABD-S&P AB zirvesinin piyasalara pozitif yansıdığı görülüyor. USD Libor 1 ay, 3 ay ve 12 ay (%) Aylık Libor Faizi (%) USD JPY EUR Aylık USD Libor 3 Aylık USD Libor Aylık USD Libor Ocak 1 Ocak 11 Ocak 12 Ocak 1 Ocak 11 Ocak 12 ECB den önümüzdeki hafta bir faiz indirimi beklentisine paralel Euro libor faizleri hızla geriliyor. Endonezya-JCI Kore-Kospi Hindistan-Sensex Çin-Shangai Tr-Imkb1 Mac-Bux Rus-Micex Cz-Prague Pol-WIG Br-Bovespa Meks-Bolsa MSCI Emerging Hisse Senedi Endeksleri Değişim (%) Hisse Senedi Endeksleri (Ocak 21=1) MSCI IMKB Endeksi MSCI GOÜ Endeksi Jp-Nikkei225 Ger-Dax Fr-Cac4 UK-FTSE 1 EU-DJ Stoxx 5 ABD-DJ Indus ABD-S&P G-7 Ortalama MSCI Global Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) Ocak 1 Ocak 11 Ocak 12 IMKB diğer GOÜ hisse senedi endekslerinden pozitif ayrışmaya devam ediyor. Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 4

5 Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Değer Kaybediyor Değerleniyor Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler 14 Politika Faiz Oranları (%) 4 GOÜ CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; Fitch, LT FX) 12 1 Gösterge Tahvil Faiz Oranı 3 TR, BB+ Poland, A- Rus, BBB Bra, BBB 8 6 MB Haftalık Repo Faizi Gecelik Borç Alma ve Borç Verme Faiz Koridoru MB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi Ocak 11 Nisan 11 Temmuz 11 Ekim 11 Ocak 12 Nisan 12 1 Ocak 1 Ocak 11 Ocak 12 Gösterge tahvil getirisi %8.55 le Ekim 211 sonrasında en düşük seviyelerinde. USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL MXN CZK PLN HUF ZAR 1 Aylık Değ (%).1 KRW Günlük Değ (%) 1. TRY JPY GBP EURO Kasım 1 Şubat 11 Mayıs 11 Ağustos 11 Kasım 11 Şubat 12 Mayıs TL GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı) GOÜ Ortalaması Temel Endişe: Cari Açık Temel Endişe: Enflasyon Risk iştahındaki artışla beraber Dolar iştahı düşüyor. Emtia Endekslerinde Değişim (%) Tarım Tem. Maden Aylık Değ (%) Günlük Değ (%) Değ. Maden -2.2 Enerji Top. Endeks Endişe (VIX) Endeksi VIX (Endişe) endeksi tüm olumlu havaya karşın halen 2 li seviyelerde. Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 5

6 Haftalık Görünüm AB Zirvesinden Önemli Adımlar Geldi, Ama Yeterli Değil Son iki haftalık dönemde pozitif gelişmeler üst üste geldi. G7 ülke merkez bankaları gerekirse ortak müdahalede bulunuruz diyerek zor durumda devrede olacaklarını bir kez daha vurguladı (14 Haziran). Piyasaların uzun süredir sonucunu merakla beklediği Yunanistan seçimlerinde seçmen AB ile devam mesajı verdi (17 Haziran). FED twist operasyonuna bir 6 ay daha devam edeceğim ve hatta gerekirse yeni bir parasal gevşeme yapabilirim dedi (2 Haziran). Sorunlu İspanyol bankalarına uygun koşullarla 1 milyar destek garantisi çıktı (21 Haziran). Ve son olarak ECB AB bankalarının borçlanırken kullanabilecekleri teminatların kapsamını genişleterek bankaları rahatlattı (22 Haziran) Bu kadar olumlu habere karşın global hisse senedi endeksi son iki haftada sadece %.5 yükseldi, $/ paritesi halen 1.25 li seviyelerde, petrol fiyatları başta olmak üzere emtia fiyatları sert bir şekilde gerilemeye devam ediyor, VIX endeksi biraz gerilese de halen endişe eşiği olarak kabul edilen 2 li seviyelerde... Aslında son iki haftalık tablonun neredeyse Almanya 1 Yıllık Tahvilleri ile Spread (Baz Puan) birebir kopyası son 3 senelik zaman zarfına 6 bakıldığında da görülüyor. Örneğin, işler son noktaya geldiğinde ECB devreye girerek tahvil aldı, bankalara kaynak sağladı, ya da AB ve 5 IMF tarafından Yunanistan, İrlanda, Portekiz e İtalya 393 milyar luk kredi desteği (toplamda bu üç 4 İspanya ülkenin ekonomisinin %73 ü büyüklüğünde) verildi. Ama sorunun esas kaynağına yönelik 3 adımlar atılamayınca, ya da ancak piyasalardaki risk algısı bozulduktan sonra atılınca, 2 krizin başlangıcı sayılabilecek Ekim-29 dan bugüne piyasaların sert bir şekilde gerilemeye 1 devam ettiği izlendi. Gelinen noktaya bakıldığında Ekim/29 - Haziran/212 arasında: $/ paritesi 1.5 nin üzerindeki seviyelerden 1.25 lere geriledi, hisse senedi endeksleri dibe Ocak 1 Ocak 11 Ocak 12 indi (Yunanistan: -%78, Portekiz: -%33, İrlanda: -%7, İspanya: -%41, İtalya: -%39, Türkiye: +%31) ve CDS ler tarihi yüksek seviyelere ulaştı (Yunanistan: 14 dan a, Portekiz: 58 den 823 a, İrlanda: 138 den 614 e, İtalya: 73 den 54 a İspanya: 72 den 59 bps ye yükseldi vs. Türkiye: 193 den 26 a yükseldi) Sadece piyasalar tarafında değil, ekonomik olarak da oldukça kötü bir performans gösterildi. Bu ülkelerin ekonomileri son 3 yılda küçülmekten kurtulamadı. (3 yıllık kümülatif büyüme: Yunanistan: - %13.1 Portekiz: - %3., İrlanda: - %6.7, İtalya: - %3.4, İspanya: - %3.1 vs. Türkiye: + %12.8). Bu noktada artık çok açık ki, piyasalar AB den artık daha net adımlar bekliyor Haziran AB liderler zirvesi bu anlamda önemli bir fırsattı. Zirve öncesinde kıta Avrupa sının Almanya nın ardından üç büyük ekonomisi olan Fransa, İtalya ve İspanya nın kararlı açıklamaları bu zirvede bir şeylerin değişebileceğine ilişkin önemli bir sinyaldi. Özellikle, İtalya nın teknokrat başbakanı Monti nin zirveden önceki çıkışlarını önemsemek gerek. Monti AB nin artık kangren haline gelmiş sorunlara ilişkin acil adım atması gerektiğini ve çok zamanı olmadığını açık açık söyledi. Arkasında siyasi gücü olmayan ve seneye koltuğu bırakacak olan bir teknokrat başbakanın bu çıkışı artık işlerin yönetilemez noktaya yaklaştığının açık bir ifadesi. Zirvenin sonuç bildirgesi Cuma akşamı gelecek ama şu ana kadar yapılan açıklamalar büyük resmi anlamak için yeterli. Bu doğrultuda önemli sayılabilecek adımların atıldığı görülüyor: 1- AB Kurtarma Fonu nun (EFSF/ESM) ülkeler dışında bankalar için de kullanılabilmesi: Bu özellikle İspanya açısından önemli bir gelişme. Daha önce prensipte İspanyol bankalarının alması kararlaştırılan 1 milyar bu kanalın üzerinden gelecek. Bu sayede İspanya daha önce Yunanistan, Portekiz ve İrlanda nın yaşadığı tarzda ağır bütçe önlemleri almaya zorlanmayacak. Bundan sonra da yeni banka kurtarmaları gündeme gelirse aynı sistem çalışacak. Geçen yılın sonunda ve bu yılın başında ECB bankalara 1 trilyon luk uzun vadeli ve düşük faizli kaynak vererek bankaların sorunlarını önemli ölçüde azaltmıştı. Şimdi ise acil durumlarda kullanılabilecek bir fonun da olması ECB nin fonlama operasyonunu tamamlayan önemli bir gelişme. 6

7 Haftalık Görünüm 2- ESM in artık öncelikli alacaklı olmaması: Daha önce destek yapılan bir ülke borcunu yeniden yapılandırırsa ESM diğer tahvil alacaklılarına kıyasla daha öncelikli alacaklı olarak muamele görüyordu. Bu durum yatırımcıların sorunlu ülkelerin tahvillerini alırken daha temkinli davranmalarına yol açıyordu. Yapılan değişiklikle bu ayrıcalığın kaldırılması kararlaştırıldı. 3- ESM in gerektiğinde sorunlu ülke tahvillerini alabilmesi: Bunu daha önce ECB özellikle Eylül/211-Ocak/212 arasında yüklü olmak üzere denemişti. Bugün itibarı ile aktifinde 225 milyar luk ülke tahvili (ağırlığı İtalya ve İspanya tahvilleri) var. Buna karşın İtalya ve İspanya nın 1 yıllık tahvil getirileri %5.9 ve %6.6 ile halen tarihi yüksek seviyelerine yakın. ESM in yapacağı tahvil alımlarında ECB den daha farklı bir yol izlemesi düşünülüyor. İkincil piyasadan bu tahvilleri almaktan ziyade ilk ihraçta tahvil alımları yapan yatırımcıların kayıplarının %1 ila %2 sinin karşılanmasına yönelik planlar var. Bu sayede ESM elindeki limitli kaynağı kaldıraçlı olarak kullanabilecek. 4- Banka Denetim Otoritesinin oluşturulması: AB şayet zor duruma giren bankaları kurtaracaksa, bunun karşılığında banka denetim otoritesini hayata geçirmek istiyor. Çünkü hangi oranda risklerin alındığı bilinmeyen bir mekanizmaya Almanya nın destek vermek istemeyeceği açık. Bu amaçla ECB bünyesinde AB bankalarını denetleyecek bir otorite kurulacak. Bu AB genelinde oluşturulacak bir Banka Birliğinin önemli aşamalarından biri. Ama AB genelinde bir mevduat garantisine ilişkin şu ana kadar hiçbir gelişme olmadı ve sorunlu ülkelerden mevduat çıkışı devam ediyor. 5- Büyümeye 12 milyar luk destek verilmesi: AB genelinde büyümeyi destekleyecek 12 milyar luk bir fon oluşturulmasına ve ilgili fonun hem ECB nin hem de Avrupa Yatırım Bankası nın (EIB) sermayesinin arttırılmasında kullanılmasına karar verildi. Bununla ilgili yıl sonuna kadar çalışmalar tamamlanacak ve fon ancak bundan sonra hayata geçirilecek. Fakat bu kaynağın nereden geleceğine ilişkin şu aşamadan herhangi bir bilgi yok. Özet ve Sonuç: Zirvede şu ana kadar açıklanan kararlar henüz bazıları çok taslak halinde olsa da- oldukça pozitif ve piyasa beklentilerinin üzerinde. Zaten buna paralel Cuma günü risk iştahının önemli ölçüde arttığı izlendi. ESM in öncelikli alacaklı olmaması ve ESM in ülke tahvilleri alabilmeleri konularında daha önce katı duruş sergileyen Almanya nın taviz vermesi de bir o kadar önemliydi. Buna karşın yukarıdaki ilk 3 maddede yazan ESM merkezli reformlarla ilgili bir nokta önemli. ESM daha önce oluşturulmuş 5 milyar luk bir fon. Fonun miktarı arttırılmadan kapsamı genişletilmeye çalışılıyor görüntüsü var. Bunu yaparken yukarıda açıklandığı üzere kaldıraçtan da yararlanılmaya çalışılsa da sadece İtalya ve İspanya nın tahvil toplam tahvil borcunun 2.3 trilyon üzerinde olduğu düşünülürse, ESM in tüm sorunlara çare olabileceğini düşünmek çok mümkün değil. Ayrıca halen AB genelinde ortak bir Eurobond ya da mevduat garantisi gibi önemli adımlarda ilgili hiçbir gelişme olmadı. 7