DESTEKLEYENLER T. C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI TÜRKİYE BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA KURUMU (TÜBİTAK)

Transkript

1

2 DESTEKLEYENLER T. C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI TÜRKİYE BİLİMSELL VE TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA KURUMU (TÜBİTAK)

3 ii

4 iii 15. ULUSAL TURİZM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI Kasım 2014, ANKARA Ankara, 2014

5 iv

6 xviii BİLİM KURULU* Unvanı, Adı ve Soyadı Doç. Dr. Fatma Nur İPLİK Prof. Dr. Bahattin RIZAOĞLU Prof. Dr. Atila YÜKSEL Doç. Dr. Şenol ÇAVUŞ Doç. Dr. Osman Eralp ÇOLAKOĞLU Doç. Dr. Abdullah TANRISEVDİ Doç. Dr. Fisun YÜKSEL Prof. Dr. Şuayip ÖZDEMİR Prof. Dr. A. Akın AKSU Prof. Dr. Nilüfer TETİK Doç. Dr. Beykan ÇİZEL Doç. Dr. V. Rüya EHTİYAR Doç. Dr. Bahattin ÖZDEMİR Prof. Dr. Z. Sevgin AKIŞ RONEY Prof. Dr. Meryem AKOĞLAN KOZAK Prof. Dr. Bayram Zafer ERDOĞAN Prof. Dr. Nazmi KOZAK Doç. Dr. Dündar DENİZER Doç. Dr. Oktay EMİR Doç. Dr. Medet YOLAL Prof. Dr. Cevdet AVCIKURT Prof. Dr. Necdet HACIOĞLU Doç. Dr. Düriye BOZOK Doç. Dr. Murat DOĞDUBAY Doç. Dr. M. Oğuzhan İLBAN Prof. Dr. Doğan Yaşar AYHAN Prof. Dr. Doğan TUNCER Prof. Dr. Özcan YAĞCI Prof. Dr. Faruk ANDAÇ Prof. Dr. Mustafa KOYUNCU Doç. Dr. Dilek DÖNMEZ POLAT Prof. Dr. Mahir NAKİP Kurumu Adana Bilim ve Teknoloji Üniv. Adnan Menderes Üniv. Adnan Menderes Üniv. Adnan Menderes Üniv. Adnan Menderes Üniv. Adnan Menderes Üniv. Adnan Menderes Üniv. Afyon Kocatepe Üniv. Akdeniz Üniv. Akdeniz Üniv. Akdeniz Üniv. Akdeniz Üniv. Akdeniz Üniv. Alanya Hamdullah Emin Paşa Üniv. Anadolu Üniv. Anadolu Üniv. Anadolu Üniv. Anadolu Üniv. Anadolu Üniv. Anadolu Üniv. Balıkesir Üniv. Balıkesir Üniv. Balıkesir Üniv. Balıkesir Üniv. Balıkesir Üniv. Başkent Üniv. Başkent Üniv. Başkent Üniv. Çağ Üniv. Çanakkale Onsekiz Mart Üniv. Çanakkale Onsekiz Mart Üniv. Çankaya Üniv.

7 xix BİLİM KURULU* (devam) Prof. Dr. Mustafa TEPECİ Prof. Dr. Fevzi OKUMUŞ Doç. Dr. Mehmet Cihan YAVUZ Prof. Dr. Metin KOZAK Prof. Dr. Saime ORAL Prof. Dr. Alp TİMUR Prof. Dr. Özkan TÜTÜNCÜ Prof. Dr. Öcal USTA Doç. Dr. Ebru GÜNLÜ Doç. Dr. İzzet KILINÇ Prof. Dr. Adnan TÜRKSOY Prof. Dr. Kurtuluş KARAMUSTAFA Doç. Dr. Kenan GÜLLÜ Doç. Dr. Ömer ŞANLIOĞLU Doç. Dr. Mehmet KAŞLI Doç. Dr. Yaşar SARI Prof. Dr. Azize HASSAN Prof. Dr. Yüksel ÖZTÜRK Prof. Dr. Cevat TOSUN Prof. Dr. Muharrem TUNA Prof. Dr. Kurban ÜNLÜÖNEN Prof. Dr. Mehmet YEŞİLTAŞ Doç. Dr. Cemalettin AKTEPE Doç. Dr. Yasin BOYLU Doç. Dr. Fügen DURLU ÖZKAYA Doç. Dr. Bilgehan GÜLCAN Doç. Dr. Arzu KILIÇLAR Doç. Dr. Selma MEYDAN UYGUR Doç. Dr. R. Pars ŞAHBAZ Doç. Dr. Serdar TARAKÇIOĞLU Doç. Dr. Ahmet TAYFUN Doç. Dr. Akyay UYGUR Doç. Dr. Ali YAYLI Celal Bayar Üniv. Central Florida Üniv. Çukurova Üniv. Dokuz Eylül Üniv. Dokuz Eylül Üniv. Dokuz Eylül Üniv. Dokuz Eylül Üniv. Dokuz Eylül Üniv. Dokuz Eylül Üniv. Düzce Üniv. Ege Üniv. Erciyes Üniv. Erciyes Üniv. Erciyes Üniv. Eskişehir Osman Eskişehir Osman

8 xx BİLİM KURULU* (devam) Doç. Dr. İrfan YAZICIOĞLU Prof. Dr. Derman KÜÇÜKALTAN Prof. Dr. Seyfettin ERDOĞAN Prof. Dr. Salih KUŞLUVAN Doç. Dr. Metin TEBERLER Prof. Dr. Nüzhet KAHRAMAN Prof. Dr. Mithat Zeki DİNÇER Prof. Dr. Füsun İSTANBULLU DİNÇER Prof. Dr. İsmail KIZILIRMAK Prof. Dr. Turgut VAR Prof. Dr. Cengiz DEMİR Doç. Dr. İlhan BÖLÜKOĞLU Doç. Dr. Zafer ÖTER Prof. Dr. Ömer TORLAK Prof. Dr. Kemal BİRDİR Prof. Dr. A. Celil ÇAKICI Prof. Dr. Bahar TANER Doç. Dr. Göknil Nur SEVER Doç. Dr. Kamil UNUR Prof. Dr. Ercan BALDEMİR Doç. Dr. Umut AVCI Doç. Dr. Burhan KILIÇ Doç. Dr. Cafer TOPALOĞLU Doç. Dr. Halil DEMİRER Prof. Dr. Şeyhmus BALOĞLU Prof. Dr. Zeynep ASLAN Doç. Dr. İbrahim YILMAZ Doç. Dr. Asım SALDAMLI Prof. Dr. Ahmet AKTAŞ Prof. Dr. Levent ALTINAY Prof. Dr. Yüksel EKİNCİ Prof. Dr. Orhan BATMAN Prof. Dr. Muhsin HALİS İstanbul Arel Üniv. İstanbul Medeniyet Üniv. İstanbul Medeniyet Üniv. İstanbul Teknik Üniv. İstanbul Ticaret Üniv. İstanbul Üniv. İstanbul Üniv. İstanbul Üniv. İzmir Ekonomi Üniv. İzmir Katip Çelebi Üniv. İzmir Katip Çelebi Üniv. İzmir Katip Çelebi Üniv. Karatay Üniv. Mersin Üniv. Mersin Üniv. Mersin Üniv. Mersin Üniv. Mersin Üniv. Muğla Sıtkı Koçman Üniv. Muğla Sıtkı Koçman Üniv. Muğla Sıtkı Koçman Üniv. Muğla Sıtkı Koçman Üniv. Mustafa Kemal Üniv. Nevada LasVegasÜniv. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniv. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniv. Nişantaşı Üniv. Okan Üniv. Oxford BrookesÜniv. Oxford BrookesÜniv. Sakarya Üniv. Sakarya Üniv.

9 xxi BİLİM KURULU* (devam) Prof. Dr. Mehmet SARIIŞIK Doç. Dr. Oğuz TÜRKAY Doç. Dr. Mahmut DEMİR Prof. Dr. Teoman DUMAN Prof. Dr. Muzaffer UYSAL Prof. Dr. Doğan GÜRSOY Prof. Dr. Orhan İÇÖZ Prof. Dr. İge PIRNAR Doç. Dr. Gökçe ÖZDEMİR Sakarya Üniv. Sakarya Üniv. Süleyman Demirel Üniv. Uluslararası Antalya Üniv. Virginia PolytechnicÜniv. Washington StateÜniv. Yaşar Üniv. Yaşar Üniv. Yaşar Üniv. * Alfabetik Olarak Önce Çalışılan Kuruma, Daha Sonra Unvana ve Soyada Göre Düzenlenmiştir.

10 xxii KONGRE YÜRÜTME KURULU Doç. Dr. Arzu KILIÇLAR, Başkan Doç. Dr. Ahmet TAYFUN, Başkan Yardımcısı Yrd. Doç. Dr. Mustafa AKSOY, Üye Yrd. Doç. Dr. Ece KONAKLIOĞLU, Üye Arş. Gör. Dr. M. Murat KIZANLIKLI, Üye Arş. Gör. Ahmet UŞAKLI, Üye Arş. Gör. Emin ARSLAN, Üye Arş. Gör. Alper IŞIN, Üye Arş. Gör. Özgür YAYLA, Üye Arş. Gör. Cemal Ersin SİLİK, Üye Arş. Gör. Fulden Nuray GÜRAL, Üye

11 xxiii İÇİNDEKİLER ÖNSÖZLER 1 Gazi Üniversitesi Turizm Fakültesi Dekanı Sayın Prof. Dr. Kurban ÜNLÜÖNEN in Önsözü 2 Sunuş 15.Ulusal Turizm Kongresi Yürütme Kurulu Başkanı Sayın Doç. Dr. Arzu KILIÇLAR Sayfa vii ix BİLDİRİLER 1 Avrupalı Seçkin Destinasyonlar (EDEN) Kapsamında Engelsiz Şehirler ve Turizm: Ulusal Yazılı Medyada Engelsizlik Üzerine Bir Tarama Engin ASLAN, Doç. Dr. Gül GÜNEŞ 2 Alanya nın Engelli Turizmine İlişkin Durumunun Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma Doç. Dr. Düriye BOZOK, Çisem KAYA, Övgü AÇIKSÖZLÜ 3 Akçakoca nın Engelli Turizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi Yrd. Doç. Dr. Muammer MESCİ, Öğr. Gör. Emrah ÖZTÜRK, Yrd. Doç. Dr. Zeynep MESCİ 4 Gaziantep in Engelli Turizmine İlişkin Durumunun Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma Prof. Dr. Kemal BİRDİR, Öğr. Gör. Halil İbrahim KARAKAN, Öğr. Gör. Okan ÇOLAK, Öğr. Gör. Neslihan KAN 5 Fiziksel Engelli Bireylerin Restoranlarda Karşılaştıkları Ergonomik Sorunlar Yrd. Doç. Dr. Aslı ALBAYRAK 6 Engellilerin Tatil Alışkanlıkları ve Seyahat Engelleri Okt. Dr. Gülseren ÖZALTAŞ SERÇEK, Arş. Gör. Sadık SERÇEK 7 Engellilerin Turizm Hizmetlerine Erişilebilirlikleri Yrd. Doç. Dr. Ebru Z. BOYACIOĞLU, Doç. Dr. Selda ÇAĞLAR 8 Engelli Tüketicilerin Konaklama İşletmelerine İlişkin Etik Tutum ve Beklentilerinin Belirlenmesi Doç. Dr. M. Oğuzhan İLBAN, Doç. Dr. M. Emin AKKILIÇ, İlbey VAROL, Emin GÜLEÇ 9 Hangi Turizm? Engelsiz, Ulaşılabilir, Erişilebilir? İsimlendirme Sorununa Bir Çözüm Önerisi Öğr. Gör. Hanım Kader ŞANLIÖZ ÖZGEN 10 Turizmin Disipliner Gelişiminde İntihal Engeli: Turizm Alanındaki Lisansüstü Tezlerde ( ) Yapılan Atıflar Üzerine Bir Araştırma Arş. Gör. Sertaç SERT Sayfa

12 xxiv BİLDİRİLER (devam) 11 Turizm Alan Yazınında Engelliler İle İlgili Çalışmaların Bibliyometrik Profili ( ) Arş. Gör. Gülhan CEVİZKAYA, Arş. Gör. Selin İLSAY, Prof. Dr. Cevdet AVCIKURT 12 Müzelerin Sessiz ve Karanlık Dünyası: "Herkes İçin Müzeler" Mümkün Mü? Arş. Gör. Hülya YEŞİLYURT, Arş. Gör. Burçin KIRLAR, Öğr. Gör. Ceyda LALE 13 Türkiye de Turizm Rehberliği Eğitiminin İlgili Mevzuat Çerçevesinde Kavramsal Analizi Prof. Dr. Necdet HACIOĞLU, Arş. Gör. Özge GÜDÜ DEMİRBULAT 14 Lisans ve Ön Lisans Düzeyinde Turizm Rehberliği Eğitimi Veren Okullardaki Müfredatların Turizm Rehberliği Meslek Yönetmeliğine Uygunluğunun İncelenmesi Yrd. Doç. Dr. Ömer Zafer GÜVEN, Öğr. Gör. Uğur CEYLAN 15 Türkiye de Turist Rehberliği Eğitimi Veren Eğitim Kurumlarına Yönelik Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. Nazım ÇOKİŞLER, Doç. Dr. Zafer ÖTER 16 Turizm Sektöründe Yabancı Dil Eğitim Engelleri ve Çözüm Önerileri Üzerine Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. Erkan AKGÖZ, Yrd. Doç. Dr. Aytuğ ARSLAN 17 Turizme Yerel Halkın Bakışı: Iğdır İli Örneği Öğr. Gör. Gülşen BAYAT, Yrd. Doç. Dr. Burcu ILGAZ YILDIRIM 18 Turizm Gelişiminin Eskişehir Odunpazarı Sakinlerinin Yaşam Kalitesi Üzerindeki Etkisi Doç. Dr. Yaşar SARI, Arş. Gör. Cansev ÖZDEMİR 19 Yerel Halk Gözüyle Turizm Sektörü ve Etkileri: Konya İli Beyşehir İlçesi Üzerine Bir İnceleme Müşerref KÜÇÜK 20 Yerel Halkın Turizme Bakış Açısı: Bodrum İlçesi Örneği Nazik ÇELİKKANAT, Yrd. Doç. Dr. Evren GÜÇER 21 Antalya ve Mersin Plajlarında Yapılan Düzenlemelerin Erişebilirlik Kapsamında İncelenmesi Prof. Dr. Kemal BİRDİR, Arş. Gör. Ali DALGIÇ, Arş. Gör. Anıl KALE 22 Mersin Otellerinde ve Kent Merkezinde Engelli Bireylere Yönelik Düzenlemeler Doç. Dr. Kamil UNUR, Öğr. Gör. Gülser YAVUZ, Okt. Hasan KÖŞKER 23 Erişilebilir Turizm Destinasyonları İçin Uygulanabilecek Düzenlemeler: Örnek Destinasyonlar Yrd. Doç. Dr. İlke BAŞARANGİL Sayfa

13 xxv BİLDİRİLER (devam) 24 Alışveriş Merkezlerinin Fiziksel Engeller Açısından İncelenmesi: İzmir Örneği Doç. Dr. Işıl ÖZGEN, Arş. Gör. Burçin KIRLAR 25 Kelime İlişkilendirme Testi Aracılığıyla Sürdürülebilir Turizm Olgusunun Kavramsal Analizi Öğr. Gör. Emrah KESKİN, Öğr. Gör. Emrah ÖRGÜN 26 Sürdürülebilir Turizmin Turizm Talebi Üzerine Etkisi Nur ÇELİK, Prof. Dr. Ozan BAHAR 27 Otellerde Personelin Yeşil Bilinci: Bir Yeşillenen Otel Örneği Yrd. Doç. Dr. Nilüfer VATANSEVER TOYLAN, Arş. Gör. Meltem YALÇIN KAYIKÇI, Arş. Gör. Ayşegül KUTLUK 28 Yerel Halkın Ekoturizme Yönelik Algılarının Değerlendirilmesi: Harmancık Örneği Öğr. Gör. Gencay SAATCI, Öğr. Gör. Abdullah ÜLKÜ 29 Kariyer Engellerinin Mutluluk Üzerindeki Etkisinde Kariyer Motivasyonunun Rolü: Otel İşletmelerinde Kadın İşgörenler Üzerine Bir Uygulama Yrd. Doç. Dr. Pelin KANTEN, Yrd. Doç. Dr. Murat YEŞİLTAŞ, Yrd. Doç. Dr. Gürkan AKDAĞ 30 İstanbul da Faaliyet Gösteren Dört ve Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Çalışan Yiyecek-İçecek Hizmetleri (F&B) Personelinin Kariyer Engelleri Yrd. Doç. Dr. Ümit SORMAZ, Yrd. Doç. Dr. Eda GÜNEŞ, Yrd. Doç. Dr. Yasin BİLİM 31 Kadın İşgörenlerde Algılanan Kariyer Engelleri ve Kariyer Sonlandırma Eğilimi İlişkisi: Konaklama İşletmelerinde Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. Bayram ŞAHİN, Burçin SÖNMEZ, İbrahim Halil KAZOĞLU, Aslı Ceren SAYGI 32 Bağımsız Karar Verme (Otonomi) Düzeyine Göre Lisans Turizm Öğrencilerinin Sektör Algısı ve Profili Prof. Dr. A. Celil ÇAKICI, Arş. Gör. Ferhat ŞEKER 33 Gastronomik Deneyimlerin Tekrar Ziyaret Niyetine Etkisi: Eskişehir Örneği Doç. Dr. Mehmet KAŞLI, Arş. Gör. Barış DEMİRCİ, Öğr. Gör. Üzeyir KEMENT 34 Gastronomi Turizminde Beslenme Engelleri Kapsamında Vegan Beslenme Örneği Okt. Dr. Menekşe CÖMERT, Doç. Dr. Fügen DURLU ÖZKAYA 35 Turistik Bir Çekicilik Olarak Gastronomi Müzeleri Yrd. Doç. Dr. Hakan YILMAZ, Arş. Gör. Pınar ŞENEL 36 Gastronomi Turizmi Üzerine Kavramsal Bir İnceleme Doç. Dr. Burhanettin ZENGİN, Öğr. Gör. Hande UYAR, Öğr. Gör. Gül ERKOL Sayfa

14 xxvi BİLDİRİLER (devam) 37 Duygusal Emek Boyutları, Süreci ve Sonuçlarının Engelli Turizm Pazarında Değerlendirilmesi Öğr. Gör. Merve BAŞ, Doç. Dr. Burhan KILIÇ 38 Konaklama İşletmelerinde Birey Örgüt Uyumunun İş Tatmini Üzerindeki Etkisinde Yönetici Desteğinin Aracılık Rolü Yrd. Doç. Dr. Güney ÇETİN GÜRKAN, Doç. Dr. Şule AYDIN TÜKELTÜRK, Prof. Dr. Derman KÜÇÜKALTAN 39 İşgören Yalnızlığının Bir Öncülü Olarak Örgütlerde Dışlanma: Beş Yıldızlı Otel İşletmeleri Çalışanları Üzerine Bir Araştırma Doç. Dr. Korhan KARACAOĞLU, Arş. Gör. Yurdanur YUMUK 40 Otel İşletmelerinde İşyeri Zorbalığının Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi Yrd. Doç. Dr. Göksel Kemal GİRGİN, Yrd. Doç. Dr. Nuray TETİK 41 Belediyelerin Turizme Yönelik Faaliyetlerinin Yerel Halk Tarafından Değerlendirilmesi: Afyonkarahisar Örneği Doç. Dr. Elbeyi PELİT, Yusuf GÖKÇE 42 Engellilere Yönelik Faaliyet Gösteren Sivil Toplum Kuruluşlarının Engelsiz Turizmdeki İşlevleri Üzerine Bir İnceleme Yrd. Doç. Dr. Serhat HARMAN 43 Yerel Yönetimlerin Turizmde Engellilere Yönelik Uygulamaları: Çanakkale İli Örneği Yrd. Doç. Dr. Ş. Okan MERCAN, Ayşe PAK, Meral ÜZÜLMEZ 44 Engelli Bireylerin ve Ailelerinin Sorunlarının Tespit Edilmemesinin Sosyal Turizm Projelerine Engel Teşkil Etmesi: Kırklareli İli Örneği Yrd. Doç. Dr. Kaplan UĞURLU, Arş. Gör. Hilmi AR 45 Yiyecek İçecek İşletmesi Tasarımının Tüketici Tercihleri Üzerindeki Etkisi Yrd. Doç. Dr. Aydan BEKAR, Arş. Gör. Filiz GÜMÜŞ DÖNMEZ, Çağrı SÜRÜCÜ 46 Parmakların Okuduğu Menü: Braille Alfabesi İle Bir Model Önerisi Öğr. Gör. Osman GÜLDEMİR, Öğr. Gör. Gencay SAATCI 47 Tüketicilerin Masa Servisi Yapan Restoranlarda Önem Verdiği Hususların Şikayet Davranışı Eğilimlerine Etkisi Prof. Dr. Ayşe ŞAHİN, Prof. Dr. A. Celil ÇAKICI, Arş. Gör. Ozan GÜLER Sayfa

15 xxvii BİLDİRİLER (devam) 48 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları Yardımıyla Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri Alt Sektörünün Likidite Durumunun Analizi Doç. Dr. Erdinç KARADENİZ, Yrd. Doç. Dr. Levent KOŞAN, Arş. Gör. Selda KAHİLOĞULLARI, Banu ZENCİR 49 Otel Yöneticilerinin Bakış Açısıyla Kongre Turizminin Önündeki Engeller: Kapadokya Bölgesinde Bir Araştırma Doç. Dr. İbrahim YILMAZ 50 Diyarbakır ın Marka Kent Olması Önündeki Engeller ve Çözüm Önerileri Okt. Dr. Gülseren ÖZALTAŞ SERÇEK, Arş. Gör. Sadık SERÇEK 51 Güzelyurt (Gelveri) Turizminin Önündeki Engeller: Fikir Tepsisi Yöntemi Öğr. Gör. Fatih PEKTAŞ, Öğr. Gör. Mehmet CAN, Öğr. Gör. Yusuf ACAR, Arş. Gör. Bekir EŞİTTİ, Öğr. Gör. Neşe ÇULLU KAYGISIZ, Öğr. Gör. Şule ARDIÇ YETİŞ 52 Yavaş Şehir Kriterlerinde Engellilik (Betimsel Bir Araştırma) Nur Neşe ŞAHİN, Doç. Dr. Murat DOĞDUBAY 53 Hüzün Turizmi ve Mabetleşme Süreci Kapsamında Sarıkamış Öğr. Gör. Dr. Şevket YİRİK, Arş. Gör. Faruk SEYİTOĞLU 54 Türkiye nin Dağ Turizm Potansiyeli, Çeşitleri, Sorunlar ve Çözüm Önerileri Okt. Hasan KÖŞKER, Doç. Dr. Kamil UNUR 55 Manisa Mesir Macunu Festivali Ziyaretçilerinin Festivale Katılım Nedenleri ve Memnuniyet Düzeylerini Etkileyen Unsurların Belirlenmesi Arş. Gör. Z. Gökçe DÖNER, Prof. Dr. Mustafa TEPECİ 56 Müzikal Etkinliklerin Kısıtlanan Kültür Turizmini Geliştirmek İçin Kullanımı: Bodrum Örneği Cem YALÇIN, Doç. Dr. Zafer ÖTER, Yrd. Doç. Dr. Serkan ÇELİK 57 Destinasyon Markalaşmasında Mitolojik Logo ve Amblemin Önemi: Muğla Araştırması Yrd. Doç. Dr. Uysal YENİPINAR, Öğr. Gör. Oya YILDIRIM 58 Turistik Destinasyon Seçiminin Demografik Özelliklere Göre Belirlenmesi: Yerli Turistler Üzerine Bir Araştırma Arş. Gör. Ümit ŞENGEL, Arş. Gör. Salim İBİŞ, Doç. Dr. Burhanettin ZENGİN, Prof. Dr. Orhan BATMAN 59 Engelsiz Turizm Açısından Destinasyon Yönetim Örgütünün Önemi Doç. Dr. Gökalp Nuri SELÇUK, Arş. Gör. Nihan KINALI, Öğr. Gör. Meltem ERDOĞAN Sayfa

16 xxviii BİLDİRİLER (devam) 60 Turistik Bir Destinasyon Olarak Başkent Ankara nın İmajı Yusuf DÜNDAR, Yrd. Doç. Dr. Evren GÜÇER 61 Konaklama İşletmelerinde Üst Düzey Yöneticilerin Engelsiz Turizme Bakış Açıları: Alanya Örneği Yrd. Doç. Dr. Boran TOKER, Yaşar Yiğit KAÇMAZ 62 Konaklama İşletmelerinin Engelliler İçin Olanakları ve Yöneticilerin Görüşleri: Kuşadası Örneği Yrd. Doç. Dr. Tuğrul AYYILDIZ, Yrd. Doç. Dr. Hakan ATAY, Yrd. Doç. Dr. Ahu YAZICI 63 Engelli Turizmi ve Belek teki Otel Yöneticilerinin Engelli Turizmine Bakış Açıları Yrd. Doç. Dr. Gülay ÖZDEMİR YILMAZ, Yrd. Doç. Dr. Seda ŞAHİN, Prof. Dr. Cevdet AVCIKURT 64 Engelli Turizminin Sorunlarına Yönelik İstanbul daki 4 ve 5 Yıldızlı Zincir Otel İşletmelerinde Bir Uygulama Arş. Gör. Begüm Dilara EMİROĞLU, Yrd. Doç. Dr. Şehnaz DEMİRKOL 65 İş Sağlığı ve Güvenliği Davranışı Üzerinde Etkili Olan Faktörler: 4 ve 5 Yıldızlı Otellerin Yiyecek-İçecek Departmanı İşgörenleri Üzerine Bir Uygulama Doç. Dr. Ali YAYLI, Arş. Gör. Ceren AVCI 66 Türkiye de Faaliyet Gösteren Zincir Otel İşletmelerinde Kurumsal Sosyal Sorumluluk Projeleri Üzerine Bir İçerik Analizi Yrd. Doç. Dr. Sabri ÇELİK, Öğr. Gör. Mehmet CAN 67 Problem Çözümünde Kısıtlar Teorisi: Bir Otel İşletmesinde Uygulama Yrd. Doç. Dr. Levent KOŞAN, Öğr. Gör. Kemal ENES, Öğr. Gör. Çağlar ATAK KOŞAN, Öğr. Gör. Okan ÇOLAK 68 Turizm Araştırmaları İçin Yeni Bir Kavram: Pozitif Psikolojik Sermaye Yrd. Doç. Dr. Beril DÖNMEZ, Prof. Dr. Kemal BİRDİR 69 Dezavantajlı Bireylerin Turizmde İstihdamı: İnsan Kaynakları Yöneticilerinin Algı, Görüş ve Deneyimlerinin İncelenmesi Öğr. Gör. Ülker ERDOĞAN ARACI, Prof. Dr. Nilüfer KOÇAK 70 Konaklama İşletmelerinde Engelli İstihdamı: Potansiyel Engelli İşgörenlere Yönelik Bir Uygulama Arş. Gör. Derya GÜNEY, Vedat GÖLLER 71 Konaklama İşletmelerinin İşletme ve İşgören Yapısı: Alanya Bölgesinde Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. Engin ÜNGÜREN, Yrd. Doç. Dr. Aydın ÇEVİRGEN Sayfa

17 xxix BİLDİRİLER (devam) Sayfa 72 Konaklama İşletmelerinde İşgörenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının Belirlenmesine Yönelik Antalya Belek Bölgesinde Bir Araştırma Süleyman AKKAŞOĞLU, Ahmet KARATAŞ 73 Seyahat Acentesi Çalışanlarının İş-Aile ve Aile-İş Yaşamı Çatışmalarının İşten Ayrılma Niyetlerine ve Duygusal Tükenmişliklerine Etkisi Yrd. Doç. Dr. Övünç BARDAKOĞLU, Yrd. Doç. Dr. Yılmaz AKGÜNDÜZ, Öğr. Gör. Ceylan E. ALKAN 74 Otel İşletmelerinde Duygusal Zeka, İş Yaşam Dengesi ve İş Stresi İlişkisi: Alanya da Bir Uygulama Seray GÜLERTEKİN GENÇ, Arş. Gör. Volkan GENÇ, Prof. Dr. Murat GÜMÜŞ 75 Çalışanların Duygularını Yönetme Becerilerinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisi: Sabiha Gökçen Havalimanı Çalışanları Üzerine Bir Uygulama Tülay GÜNEY, Yrd. Doç. Dr. Erkan TAŞKIRAN, Yrd. Doç. Dr. Emrah ÖZKUL 76 Turizm İşletmelerinde Örgütsel Sessizliğin Bir Kriz Nedeni Olarak Değerlendirilmesi Yrd. Doç. Dr. Cihan SEÇİLMİŞ, Arş. Gör. Seher KONAK, Öğr. Gör. Dönüş ÇİÇEK 77 Profesyonel Turist Rehberlerinin Algıladıkları Mesleki Engelleri Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. F. Özlem GÜZEL, Öğr. Gör. Dr. Ali TÜRKER, Arş. Gör. İlker ŞAHİN 78 Engelli Turistlerin Turlarda Karşılaştıkları Sorunlar: Turist Rehberleri Açısından Bir Değerlendirme Yrd. Doç. Dr. Uysal YENİPINAR, Öğr. Gör. Seçkin ESER 79 Rehberlik Mesleğinde Bir Engel Olarak Cinsiyet Ayrımcılığı: Bayan Turist Rehberleri Üzerine Bir Araştırma Doç. Dr. Burhanettin ZENGİN, Öğr. Gör. Gül ERKOL, Arş. Gör. Nuray EKER 80 Bir Uzmanlaşma (İhtisaslaşma) Modeli: Ulaşılabilir Turizm Tur Planlaması Örneği Gamze ÖZOĞUL, Günseli GÜÇLÜTÜRK BARAN 81 Engelliler ve Turizm: Engelli Bireylerin ve Seyahat Acentası Yöneticilerinin Algılamaları Prof. Dr. Meryem AKOĞLAN KOZAK, Arş. Gör. Arzu TURAN 82 Havayolu Taşımacılığında Hedef Pazar Olarak Engelli Turizmi Durum Analizi Öğr. Gör. Ertuğrul DÜZGÜN

18 xxx BİLDİRİLER (devam) 83 Kişilerin Uluslararası Seyahat Engellerini Ölçmeye Yönelik Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. Bayram ŞAHİN, Burçin SÖNMEZ, Hülya KAHVECİ 84 Araç Kiralama İşletmeleri Yöneticilerinin Engelli Pazarına Bakış Açılarını Belirlemeye Dönük Bir Araştırma Arş. Gör. Bayram AKAY, Öğr. Gör. Abdullah USLU 85 Otel İşletmelerinin Büyüklüklerine Göre Stratejik Yönetim ve Araçlarını Uygulama Anlayışları Üzerine Bir Araştırma Murat ÖDEMİŞ, Prof. Dr. Mehmet YEŞİLTAŞ 86 Kurumsallaşma Düzeyi ve İşletme Yapısı Arasındaki İlişki: Türkiye deki Beş Yıldızlı Otellerde Bir Araştırma Dr. Erkan YAĞCI, Yrd. Doç. Dr. Aydın ÇEVİRGEN 87 İzmir Şehir Otelleri Çalışanlarında İş-Aile ve Aile-İş Çatışması Düzeylerinin ve Boyutlarının Belirlenmesi Dr. Tuğba PALA MORKOÇ, Prof. Dr. Mustafa TEPECİ 88 Konaklama İşletmelerinde Kontrol Odağı Üzerine Bir İnceleme Doç. Dr. Yasin BOYLU, Öğr. Gör. Günay EROL, Arş. Gör. Ebru ARSLANER 89 Kariyer Uyum Yetenekleri Turizm Sektörüne Bağlılığı Etkiler Mi? Lisans Düzeyinde Turizm Eğitimi Alan Öğrencilere Yönelik Bir Uygulama Yrd. Doç. Dr. Murat YEŞİLTAŞ, Yrd. Doç. Dr. Gürkan AKDAĞ, Doç. Dr. Hüseyin ÇEKEN, Arş. Gör. Mert GÜRLEK 90 Türkiye de Örgün Turizm Eğitiminin Önündeki Engellerle Mücadelede TİYADER ve Turizm Meslekleri ve Turizm Konseyi Meslek Yasası Taslağı Prof. Dr. Ali ERBAŞ, Yrd. Doç. Dr. Rahman TEMİZKAN, Öğr. Gör. Duran CANKÜL 91 Otel Yöneticileri Tarafından Lisans Düzeyinde Turizm Eğitimi Almış İşgörenlerin Yeterliliklerinin Değerlendirilmesi Yrd. Doç. Dr. Gülay ÖZDEMİR YILMAZ, Zeynep TOPCU 92 Lisans Düzeyinde Turizm Eğitimi Veren Bir Kurumda Öğrencilerin Örgüt Kültürü Algısı Öğr. Gör. Dr. S. Banu YILDIZ 93 ENAT (European Network ForAccessibleTourism-Avrupa Erişilebilir Turizm Ağı) İle Türkiye nin Erişilebilir Turizme Yönelik Otel İşletmelerini Kapsayan Düzenlemeleri ve Bu Düzenlemelerin Karşılaştırılması Yrd. Doç. Dr. Atınç OLCAY, Yrd. Doç. Dr. İbrahim GİRİTLİOĞLU, Özlem PARLAK Sayfa

19 xxxi BİLDİRİLER (devam) Sayfa 94 Engelli Turizmine İlişkin Yasal Düzenlemeler: Türkiye İle Avrupa Birliği Mevzuatlarının Karşılaştırılması Öğr. Gör. Bayram KANCA, Arş. Gör. Çağdaş ERTAŞ 95 Şarap Turizminin Önündeki Yasal Engeller: Bozcaada Şarap Turizmi Örneği Yrd. Doç. Dr. Turgay BUCAK, Arş. Gör. Serdar SÜNNETÇİOĞLU, Ayşe SÜNNETÇİOĞLU 96 Türkiye de Turizm Sendikalarının Sorunlarının Analizi Pelin NASÖZ, Yrd. Doç. Dr. Şehnaz DEMİRKOL 97 Meslek Yüksekokullarında Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Eğitime Bakış Açıları ve Turizm Eğitiminden Beklentileri Prof. Dr. Necdet HACIOĞLU, Öğr. Gör. Aydın ÜNAL, Öğr. Gör. Neslihan KAN, Öğr. Gör. Gencay SAATCI 98 Turizm Alanında Doktora Eğitimi Alan Öğrencilerin Memnuniyetlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma Öğr. Gör. Serap ÖZDEMİR GÜZEL 99 Önlisans Düzeyinde Turizm Eğitimi Almış Mezunların Mesleki Eğitime Yönelik Görüşleri: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Örneği Yrd. Doç. Dr. Mustafa DOĞAN, Öğr. Gör. Dilek KEKEÇ MORKOÇ 100 Leonardo Da Vinci Programına Katılan Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma Dr. Murat ÖZEKİN 101 Otel İnternet Sitelerinde Engelli Bireylerin İhtiyaçlarına Yönelik Bilgilerin Varlığı Üzerine Bir Araştırma Arş. Gör. Orhan Can YILMAZDOĞAN, Yrd. Doç. Dr. Saadet Pınar TEMİZKAN 102 Engelli Bireylerin Turizm Hizmetlerine Yönelik E- Şikâyetleri Arş. Gör. Hümeyra DOĞRU, Arş. Gör. Sonay KAYGALAK, Arş. Gör. Ceren MİRAL ÇAVDIRLI, Arş. Gör. Volkan BAHÇECİ 103 Gazete İnternet Sayfalarında Engelli Turizmi: İçerik Analizine Dayalı Bir Değerlendirme Öğr. Gör. Ali Turan BAYRAM, Öğr. Gör. Yusuf ORMANKIRAN, Öğr. Gör. Dr. Mustafa Cumhur AKBULUT 104 Türkiye de Turizm Sektöründe Güvenceli Esneklik (Flexicurity) Uygulamasının Önündeki Engeller Arş. Gör. Demet TÜZÜNKAN 105 Türkiye de Turizm Gelirinin Makro Ekonomik Belirleyicileri: Panel Veri Analizi Yrd. Doç. Dr. Ceyhun Can ÖZCAN

20 xxxii BİLDİRİLER (devam) 106 Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri Alt Sektörünün Banka Kredisi Kullanım Düzeyinin Analizi: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları Üzerinde Bir Araştırma Doç. Dr. Erdinç KARADENİZ, Doç. Dr. Ömer İSKENDEROĞLU, Arş. Gör. Mehmet BEYAZGÜL, Banu ZENCİR 107 Türkiye'de Engelli Turizm Pazarındaki Farklı Talep Özelliklerinin Analizi Öğr. Gör. Merve BAŞ, Yrd. Doç. Dr. Şevki ULAMA 108 Turizmin Gelişiminin Önündeki Terör Engeli: Çözüm Süreci nin Türkiye nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde Turizm Sektörüne Etkisinin Değerlendirilmesi Arş. Gör. Çağdaş ERTAŞ, Öğr. Gör. Bayram KANCA 109 Türkiye de Engelli Turizm Pazarının SWOT Analizi Yöntemiyle Değerlendirilmesine Yönelik Kavramsal Bir Çalışma Prof. Dr. Kemal BİRDİR, Arş. Gör. Sıla KARACAOĞLU 110 Türk Wellness Felsefesinin Oluşturulması ve Şifahane Konseptinin Yeniden Değerlendirilmesi: II. Bayezid Darüşşifası Örneği Yrd. Doç. Dr. Mehmet Han ERGÜVEN 111 Medikal Turizm Pazarında Yaşanan Etik Problemler ve Bölge Pazarında Ortaya Çıkan Sorunlar (Akdeniz Bölgesi Örneği) Öğr. Gör. Dr. Şevket YİRİK, Arş. Gör. Remziye EKİCİ 112 Sağlık Turizmi Perspektifinde Uluslararası Hastaların Türkiye yi Tercih Etme Ölçütlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma Doç. Dr. Asım SALDAMLI, Doç. Dr. Dilek DÖNMEZ POLAT, İlknur ÇEVİK Sayfa

21 TÜRKİYE DE ÖRGÜN TURİZM EĞİTİMİNİN ÖNÜNDEKİ ENGELLERLE MÜCADELEDE TİYADER VE TURİZM MESLEKLERİ VE TURİZM KONSEYİ MESLEK YASASI TASLAĞI ÖZET Ali ERBAŞ Prof. Dr., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Turizm Fakültesi Rahman TEMİZKAN Yrd. Doç. Dr., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Turizm Fakültesi Duran CANKÜL Öğr. Gör., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Turizm Fakültesi Bologna süreci ile güçlenmesi gereken diplomalar turizm alanında değerini kaybetmektedir. Turizm kısa süreli sertifika programlarıyla pas geçilen diplomalıların girmediği bir sektör halini almıştır. Bu durum 1956 yılından itibaren turizm eğitimine yapılan milyarlarca dolarlık yatırımın heba olmasına sebep olmaktadır. MYK gibi kısa süreli belgelendirmelere karşı, hiçbir avantajlı durum sağlamayan diplomalar için harcanan zaman, çaba ve ekonomik kaynaklar israf anlamına gelmektedir. Yasal bir düzenleme ile diplomalıların sektörde ve turizmle ilgili kamu kurumlarında istihdamının sağlanması ve turizm konseyi kurulması sektörün sadece nitelikli personel ihtiyacını çözmekle kalmayacak, sektörün önünün açılmasını, turizm gelirlerinin artmasını, yatırımların artmasını ve paydaşların kendilerini ifade edecekleri bir ortamın oluşmasıyla daha doğru adımlar atılmasını sağlayacaktır. Böylece, her düzeyde turizm diploması veren eğitim kurumları ve eğiticileri (öğretmenler ve akademisyenler) hak ettikleri değeri bulacak ve görevlerini ircaa etmeye devam edebileceklerdir. Bu çalışma, sektörde turizm diplomalıların istihdam edilmesinin önünü açan ve turizm konseyinin kuruluşunu ve işleyişini sunan bir yasa taslağını sunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Turizm Eğitimi, Tiyader, Turizm Meslek Yasası, Türkiye Turizm Konseyi. GİRİŞ Turizm sektörü Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için ihmal edilemeyecek kadar önemli bir sektördür. Turizm sektöründe başarılı olmak ancak kalifiye insan kaynağı ile mümkün görünmektedir. Türkiye teşvik kanunları ile 1980 li yıllardan itibaren turizm arzını ve buna bağlı olarak talebi arttırmıştır. Sektörde istihdam edilecek kalifiye personelin yetiştirilmesi için her düzeyde eğitim kurumları kurulmuştur. Turizm altyapı ve üstyapısı hızla gelişip, turizm arzı ve talebi hızla büyürken, eğitim kurumları nitelik ve nicelik açısından bu büyümeye cevap verememiştir (Yeşiltaş, Öztürk ve Hemmington, 2010). Turizmin hızlı büyümesinden dolayı eğitimli işgücü ihtiyacının kısa süreli sertifika programları ve kurslar ile karşılanması ihtiyacı doğmuştur (Mayoka ve Akama, 2007, s. 299) yılı itibari ile Türkiye de her düzeyde turizm eğitimi verilmekte ve her yıl 20 bin civarında mezun verilmektedir. Bununla birlikte, sektörün büyümesi devam ettiği için her

22 1302 düzeyde turizm eğitimi veren okul ve kontenjan sayıları da artmaktadır. Ancak, mezunların diplomaları ile elde ettikleri mesleği icra etme yetkisi ve hakkı sertifika programları ile pas geçilmektedir. Mezunların çok önemli bir kısmı sektörü kısa süre içinde terk etmektedir. Ülke imajına da son derece etki eden stratejik bir sektör olan Turizm sektöründe faaliyet gösteren çok çeşitli işletmelerde yapılan işlerin meslek statüsünde olmaması, yasal bir varlıklarının olmaması ve çalışanların sicil kaydına sahip olmamaları, kendi meslekleriyle ilgili söz sahibi olmamaları, kendilerini temsil eden bir meslek odalarının olmaması gibi sebepler turizm diplomalarını anlamsız hale getirmektedir. Mesleki Yeterlilik Kurumumu (MYK) Kanunu ile bu tür işleri yapacak olanlar için standartlar belirlenmiştir. Ancak, bu standartlar içinde işleri yapabilecek olanlara diploma ile ilgili bir mecburiyet getirilmemiştir. Bir kişi, eğitim almış olduğu alana bakılmaksızın MYK tarafından akredite edilmiş eğitim merkezleri tarafından ücret karşılığı birkaç aylık sertifika eğitimine tabi tutulacak ve eğitim sonunda ücret karşılığı belgelendirilecektir. Turizm diplomasına sahip olanlar da bu belgelendirmeye tabi olacaklardır. Dolayısıyla hangi düzeyde olursa olsun turizm diploması, sahibine hiç bir fark kazandırmamaktadır. Bu durumda, eğitim dönemleri boyunca çocuklarını ekonomik olarak destekleyen ailelerin kaynakları, umutları, emekleri, hayatlarının bir dönemi, öğrencilerin gençlik yılları, devletin eğitim kurumlarının inşası, içinin tefrişatı ve eğiticilere ödediği maaşlar için harcadığı kaynaklar ve bu eğitimin her düzeyde devam edebilmesi için harcanan enerji, finansal kaynaklar ve zaman heba olup gitmektedir (Temizkan, Erbaş ve Cankül, 2014). Turizm diplomalarının bir fark oluşturmadığı MYK kanunu ile daha net bir şekilde görülmeye başladığı için turizm eğitim kurumlarının kontenjanları boş kalmaya başlamıştır yılı ÖSYM verilerine göre turizm eğitimi ön lisans düzeyinde açılan kontenjanın 7001 tanesi, lisans düzeyinde ise 8240 kontenjanın 2434 tanesi ilk atama sonrası boş kalmıştır (ÖSYM, 2013) yılında ise ÖSYM kılavuzunda turizm eğitimi ön lisans düzeyinde lisans düzeyinde ise 8978 kontenjan açılmıştır (ÖSYM, 2014). Kontenjanlardaki boşluğa rağmen bir önceki yıla göre kontenjanların arttığı görülmektedir. TUROFED başkanı Osman Ayık bu gidişatı gördüğü için Türkiye de üniversitede turizm eğitimine artık gerek yok açıklamasını yapmıştır (TURİZMDEBUSABAH, 2013). Bu durum turizm işlerini kapsayan bir turizm meslekleri yasası ile diplomalara değer kazandırılmadığı sürece TUROFED başkanının öngörüsü doğrultusunda gelişmeye devam edecektir. Bu durumun, turizm akademisyenlerine olan talebi ve dolayısıyla verilen değeri de azaltacağı düşünülmelidir. Bu çalışmanın amacı, turizm akademik camiasının dikkatini, sektörü düzenleyerek birçok sorunu ortadan kaldıracak, sektöre ivme kazandıracak, diplomalıların sektöre girmelerinin önündeki engelleri ortadan kaldıracak, turizm akademisyenlerine ve ürünleri olan diplomalılara değer katacak ve bütüncül bir yaklaşımla TİYADER tarafından hazırlanmış olan yasa taslağına çekmektir. Bu yasa taslağına katkılarını almaktır.

23 1303 TÜRKİYE DE TURİZM SEKTÖRÜNDE DİPLOMALI EĞİTİM Turizm gelişmekte olan ülkeler için istihdam sağladığı ve ödemeler dengesine katkı sağladığı için önem kazanmaktadır. Bununla birlikte, gelişmiş ülkelerin uluslararası turizmden en büyük payı almaya devam ettikleri görülmektedir. Turizmin gelişmiş ülkeler için de ilgi çekici bir sektör olduğu görülmektedir (Tosun, 1999, s. 217 ; Dieke, 1988, s. 41). İleri ülkelerin gelişmişlik düzeyine ulaşılabilmesi için gelişmekte olan ülkelerin ekonomi, sanayi ve tarım politikalarının yanı sıra turizme ve turizm alanındaki her türlü yatırıma önem vermesi gerekmektedir (Avcıkurt ve Köroğlu, 2002, s. 3) Turizm sektöründe hayatta kalmak ve rekabet avantajı sağlamak, turistik ürünü sunan, işleyen ve yöneten kalifiye personele ulaşmaya bağlıdır (Zagonari, 2009, s. 2). Teşvik kanunları ile ithalat, inşaat ve emlak vergilerinden muafiyet, orta ve uzun vadeli yerli veya yabancı para biriminde alınan kredilere düşük faiz oranları, su ve elektrikte indirim, hazine arazilerinin 99 yıla kadar kiralanmasında kolaylıklar ve proje bölgelerine elektrik, su, kanalizasyon, yol ve telekomünikasyon hizmetleri için gerekli altyapının sağlanmasında öncelik gibi girişimcileri turizm sektörüne yatırım yapmaya cesaretlendiren teşvikler verilmiştir. Türkiye ye gelen turist sayısı yatırımlarla birlikte hızla artmıştır. Türkiye de turizm arzı ve talebini arttırmaya odaklanmış bir plan uygulanmış olmasına rağmen bu planda kalifiye insan kaynakları ihtiyacının karşılanması planı eksik kalmıştır (Yeşiltaş ve diğerleri, 2010). Oysaki uluslararası turizmde gittikçe artan rekabet ortamında, avantajlı bir durum elde etmek, ancak müşteri memnuniyetinin sağlanması ile mümkün olacaktır. Müşteri memnuniyetinin sağlanması ve destinasyonun rekabet gücü kazanması için ihtiyaç duyulan bilgi, yetenek ve donanıma sahip işgücü ancak etkin ve kaliteli turizm eğitim ve öğretimiyle (Ünlüönen, 2000, s. 218 ; Ayikoru, Tribe ve Airey, 2009, s. 191) ve turizm okulları mezunlarının sektörde çalışmaları ile mümkündür (Kuşluvan ve Kuşluvan, 2000, s. 252). Kamu ve özel sektör, turizmin olumlu toplumsal ve ekonomik etkilerini görmüş ve profesyonel ve iyi eğitimli işgücünün hizmetin kalitesini arttırma ve kaliteli hizmet sağlamada vazgeçilmez olduğunun farkına varmış ve orta öğretimden lisansüstü düzeye kadar her düzeyde turizm eğitimi verilmeye başlanmıştır. Bununla birlikte, sertifika programları ile de sektöre insan kaynağı yetiştirmeye çalışılmaya devam edilmektedir. Turizm eğitimindeki bu gelişme ve büyümeye rağmen birçok ülke özellikle gelişmekte olan ülkeler stratejik plan ve politikalardan yoksundur (Mayoka ve Akama, 2007, s. 299). Turizm sektöründe diplomaların sertifika programlarıyla pas geçilmesi ile eğitimli diplomalı kalifiye personelin sektörde ve kamuda istihdam edilememesinin sonucu olarak sorunlar büyüyerek devam etmektedir. İhtiyaç duyulan işgücünü yetiştirmek üzere ülke çapında turizm eğitimi veren kurumlar açılmıştır (Okumuş ve Yağcı, 2005, s. 94). Ancak, artan turizm eğitimi talebine cevap verecek kurumların kapasiteleri turizm sektörü ile uyumlu bir şekilde büyümemiştir (Yeşiltaş ve diğerleri, 2010). Bu durum sertifika programlarının gerekliliğini savunmada kullanılabilecek bir argüman olabilir. Türkiye de de sektörün hızla artan insan kaynağı ihtiyacını karşılamak üzere eğitim kurumları tarafından milli eğitim bakanlığı aracılığı ile

24 1304 turizmle ilgili her düzeyde programlar hayata geçirilmiştir. Yükseköğretim düzeyinde turizm eğitimi veren Ön lisans, Lisans ve Lisansüstü programlar vardır (Okumuş ve Yağcı, 2005, s. 96). Tablo Öğretim Yılları Arasında Turizm Eğitiminde Okul, Öğrenci, Eğitici ve Mezun Sayıları Eğitim türü Yıllar Okul/Üniversite Öğrenci Mezun Eğitici sayısı sayısı Sayısı Sayısı Turizm meslek lisesi Turizm Ön lisans Programları Turizm Lisans Turizm Lisansüstü Programları Toplam Kaynak: Temizkan ve diğerleri (2013). Önlisans programları, sektörün alt ve orta düzey yönetici ihtiyacını karşılamayı amaçlarken (Ünlüönen ve Boylu, 2005, s. 5 ; Hacıoğlu, Kaşlı, Şahin ve Tetik, 2008, s. 42) lisans düzeyinde eğitim veren programların amacı öğrencileri sektörde yönetici düzeyindeki kadrolara hazırlamaktır (Yeşiltaş ve diğerleri, 2010 ; Ünlüönen ve Boylu, 2005, s. 8 ; Avcıkurt ve Karaman, 2002, s. 53 ; Eser, 2002, s. 4). Lisansüstü turizm eğitimi yüksek lisans ve doktora düzeyinde olmak üzere iki düzeyde verilmektedir (Okumuş ve Yağcı, 2005, s. 106 ; Yeşiltaş ve diğerleri, 2010 ; Gürdal, 2002, s. 393 ; Ünlüönen ve Boylu, 2005, s. 10). Yüksek lisans düzeyindeki eğitimin iki genel amacı vardır. Birincisi, öğrencilere kariyer kazandırmak, ikincisi, turizm sektörüne orta ve üst düzeye yönetici, eğitici, danışman ve araştırmacı yetiştirmektir. Doktora düzeyindeki turizm eğitimin temel amacı ise, bir disiplin olarak turizmle ilgili akademik araştırmalar yapmak, problem çözmek ve eğitim-iletişim yeteneklerini geliştirmektir (Olsen ve Khan, 1989, s. 16 ; Ünlüönen ve Boylu, 2005, s. 10 ; Yeşiltaş ve diğerleri, 2010). Dolayısı ile Türkiye turizm sektörünün insan kaynağı ile ilgili ihtiyacını karşılamak üzere her düzeyde diploma veren resmi eğitim kurumlarıyla gerekli yatırımı yapmış ve üretmeye devam etmektedir. Farklı düzeylerde her yıl binlerce mezun veren yüzlerce turizm eğitimi veren okul ve program olmasına rağmen kalifiye eleman bulamamak gibi bir sıkıntının sektör tarafından dile getirilmesi (Ünlüönen ve Boylu, 2009, s. 969) turizm eğitimi almış olan diplomalıların sektörde tutulma oranlarının çok düşük olmasıyla (Okumuş ve Yağcı, s. 92 ; Mısırlı, 2002, s. 454) açıklanabilir. Hacıoğlu (1985) turizm okullarından mezun olanların %94 ünün sektörde çalışmadığını tespit etmiştir. Kuşluvan ve Kuşluvan (2003) özellikle

25 1305 turizm lisans öğrencilerinin %33 ünün turizm sektöründe çalışmayı düşünmediğini tespit etmiştir. Henüz öğrenci iken böyle düşünenlerin mezun olduktan sonra oranının artması beklenebilir. Benzer şekilde, mezunların sektörde istihdam edilenlerin oranının çok düşük olduğu önemli oranlarda farklı sektörlerde istihdamı tercih ettikleri bulgusuna ulaşan birçok çalışma mevcuttur (ILO ve Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1994 ; Pavesic ve Brymer, 1990 ; Kuşluvan ve Kuşluvan, 2003). Yeşiltaş ve diğerlerinin (2010) ifade ettikleri sektördeki kalifiye personel açığının okul veya program sayısının yetersizliği ile bir ilişkisi olsa da mezunların sektörde tutulamaması ile ilişkisinin daha güçlü olabileceği anlaşılmaktadır (Eivazi Gharamaleki, 2011). Mezunların sektörde istihdamının sağlanabilmesi için turizm meslek yasaların çıkarılmalıdır ve turizm eğitimi aldığını belgeleyen diploma sahibi olmayanların istihdam edilmesi engellenmelidir. (Eivazi Gharamaleki, 2011). Turizm fakültelerinde ve 4 yıllık lisans eğitimi veren yüksekokullarda işletmecilik eğitimi verilmekle birlikte turizm olgusu ve sektör ile ilgili mesleki eğitim de verilmektedir. Bunlara ek olarak sektörde staj adı altında uygulamalı ve işbaşı eğitimler de verilmektedir (Temizkan ve Temizkan, 2008). Turizm meslek liselerinden lisansüstü düzeye kadar, turizm teorik ve uygulamalı eğitiminin yanı sıra, işletmecilik eğitimi de verildiği düşünüldüğünde, bir turizm işletmesinde en alt düzeyden en tepe yöneticiye kadar başka alanlardan diploma sahibi olanların turizm diplomalılardan daha kalifiye olamayacağı görülmektedir. Sektörde turizm diplomalıların yerine turizm diplomasızların istihdam ediliyor olmasının, okullarda verilen eğitimin niteliğinin düşük olmasıyla açıklanmaya çalışılması ise bu eğitimi bin bir fedakârlıkla verenlere yapılabilecek en büyük hakaret olarak görülmelidir. Alaylılar ve turizm diploması olmayanlar işlerini doğru yapıyor iseler ve diplomalılara ihtiyaç yok ise kalifiye personel eksikliği ile ilgili şikâyetlerin devam etmemesi gerekirdi. Gelen turist sayısında 6. olan Türkiye nin, elde edilen gelir açısından 13. Sırada yer almasının önemli sebeplerinden birisinin niteliksiz işgücünün sunduğu kalitesiz hizmet ve turistlere sergiledikleri hatalı tavırlar olduğu düşünülmelidir. Dünya turizm piyasasında Türkiye, kalifiye personel eksikliğine bağlı olarak kaliteli (gelir düzeyi yüksek) turisti kaliteli hizmet sunan destinasyonlara kaçırmış olabilir. Mısırlı da (2002) Türkiye de turizm eğitiminin ve sektörün personel ve istihdam sorunlarının önemli bir bölümünün turizm ile ilgili mesleklerin ve meslekte çalışan eğitilmiş iş görenlerin yasal himaye altına alınmamış olmasından kaynaklandığını ifade etmiştir. Turizm meslekleri, bu mesleklerin değişik kademelerinde çalışma hakkı, unvan kullanma, kanuni bir düzenleme ile himaye altına alınmadıkça, haksız rekabet şartlarında istihdam önlenmedikçe ne çok yetenekli insanları bu sektörün değişik kademelerine çekmek, ne de yeteneklileri meslekte sürekli olarak tutmak mümkün olabilecektir. Nitelikli ve bilgili insanları mesleğe çekmenin ve meslekte kalmalarını sağlamanın yolu, ilgili meslek için gerekli eğitimi almış, bunu diploma ile belgelendiren kişilere yasal bir hak olarak verecek hukuki düzenleme ile gerçekleştirilmesinin mümkün olacağını dile getirmiştir.

26 1306 Her alanda, verilen eğitimin ve eğitim kurumlarının eksiklikleri vardır ve yöntemleri tartışılır. Bu tür eksikler ve yöntemler her alanda sürekli olarak tartışılır ve geliştirilir. Tıp, Hukuk, Mühendislik, Hemşirelik, Öğretmenlik vs. her tür program ve alanda eğitimin ve uygulamanın nasıl gerçekleştiği ve gerçekleşmesi gerektiği periyodik kongreler ile tartışılır. Turizm alanında da benzer problemler olabilir. Türkiye de tıp eğitiminin eksikleri, uygulama olanaklarının yetersizliği gibi sorunlar bahane edilerek tıp diplomalı hekimler yerine hastanelerde turizm mezunları veya üfürükçüler hekim olarak istihdam edilemez. Bunun gibi, Meslek yasasından ve diplomalıların sektörde çalıştırılmasını zorunlu hale getirmeden önce, turizm eğitimini ne kadar iyi yaptığımızı tartışmalıyız demenin anlamsız olduğu görülmektedir. Turizm eğitiminin daha iyi nasıl yapılabileceği, tıpkı hukuk eğitimini, tıp eğitimini, mühendislik eğitimini, öğretmenlik eğitimini daha iyi hale getirmenin yollarının aranması gibi ayrıca tartışılması gereken bir konudur. Bu durum, diplomaların hakkının yok sayılmasının, görmezden gelinmesinin gerekçesi olmamalıdır. Dünyada turizm meslek yasası olan başka bir ülke olmadığından bizim de yapmamıza gerek yoktur diye düşünülmemelidir. Turizm bilimsel alan olarak da sektör olarak da tıp, hukuk ve mühendislikler gibi alanlardan çok daha yeni olmasına rağmen kısa sürede dünya ekonomisinde etkili bir fenomen halini almıştır. Türkiye bu konuda bir model ülke olabilir (Temizkan ve diğerleri, 2014). TURİZM DİPLOMASINA VERİLEN DEĞER Herhangi bir sektörde sağlıklı ve karlı yatırım yapmak veya mevcut yatırımların karlı hale getirilmesi, ilgili alanlarda meslek yasalarının olması ve tam olarak yerleşmesi ile mümkündür. Çünkü meslek, Belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş (TDK, 2013) olarak tanımlanmaktadır. Bu tanıma göre turizm alanındaki sistemli bilgi ve beceri esas olarak turizm eğitimi veren, turizm liseleri, turizm ön lisans ve turizm fakülte ve yüksek okullarında kazandırılmakta ve bu okullardan mezun olanlara hak ettikleri turizm diplomaları verilmektedir. Üyesi olunan Bologna sürecinin temel amaçlarından biri çeşitli alanlarda verilen eğitimin kalite güvencesinin sağlanarak diplomaların toplum için daha yararlı hale getirilmesidir. Konuya bu açıdan bakıldığında Dünya da ve ülkemizde turizmin bilimsel alt yapısının güçlü olduğu ve giderek daha güçlü hale geldiği görülmektedir. Bütün bu gelişmelere rağmen, ülkemize bakıldığında turizm eğitimi son derece hafife alınmaktadır. Örneğin, Türkiye İş Kurumu (İş kur) un turizm alanında birçok bölgede istihdamı geliştirme adına iş garantili kurslar düzenlemektedir. İş kur söz konusu turizm eğitimleri ihale usulü vermekte ve bu ihaleleri alan kar amaçlı kuruluşlar sertifikalar üretmeye devam ederek turizm alanında önemli tahribatlar yapmaktadır. Bunun dışında çok çeşitli dernekler vakıflar, turizm eğitimi vermeye çalışmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı bir taraftan Turizm Liseleri ile formel turizm eğitimi verirken, diğer taraftan çeşitli otellerle anlaşarak turizm liselerinin ve üniversite turizm diplomalarını ikame eden sertifikalar vermesi toplumda fırsat eşitsizliğine ve hukuksuzluğa sebep olmaktadır. Çünkü yıllarca süren pek çok

27 1307 meşakkatli sınav ve süreçlerden geçerek liselerde ve üniversitelerde turizm eğitimi alanlar maalesef kısa süreli kurs alarak sektöre katılanlara göre dezavantajlı durumlara düşürülmektedir. Bunun doğal sonucu olarak da turizm alanında diploma sahibi olmayanlar çoğunluğu oluşturduğundan turizm alanındaki sızlanmaların önü kesilememekte ve turizmin hemen her alanında kaos ortamı devam etmektedir (Erbaş, Cankül ve Temizkan, 2013). Sektörün diplomaya değer vermediği buna istinaden diplomalının da sektörden kaçtığı görülmektedir. Sektör dışında turizm ile ilgili kamu hizmetleri söz konusu olduğunda turizm diplomalının dışlandığı görülmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı uzman yardımcısı ve müfettiş kadrolarına KPSS puanı ile alım yapılmaktadır. Turizm işletmeciliği yüksekokulları ve turizm fakültelerinde turizm işletmeciliği bölümleri ve bu bölümlerden çıkan on binlerce mezun olmasına rağmen turizm sektöründen sorumlu bakanlık, turizm diplomalıları, merkez ve taşra teşkilatında istihdam edilmek üzere başvuracaklar içine dahi almamaktadır. Bakanlık, uzman yardımcısı, müfettiş ve taşra teşkilatında idarecilik gibi kadrolarda, turizm olgusunu bilen ve sektörü tanıyan turizm diplomalıları değil alternatifi olarak başka fakülte ve bölümlerin mezunlarını istihdam etmektedir (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013) yılında 5544 nolu kanunla kurulan Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK), Kanunun 1. Maddesinde belirtildiği gibi ulusal ve uluslararası meslek standartlarını temel alarak, teknik ve meslekî alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarını belirlemek; denetim, ölçme ve değerlendirme, belgelendirme ve sertifikalandırmaya ilişkin faaliyetleri yürütmek için gerekli ulusal yeterlilik sistemini kurmak ve işletmektir. Ancak, yine aynı maddede belirtildiği gibi mesleğe giriş şartları meslek kanunuyla belirlenmiş olan meslekler bu kanun kapsamı dışındadır. Örneğin; Tabiplik, diş hekimliği, hemşirelik, ebelik, eczacılık, veterinerlik, mühendislik ve mimarlık meslekleri ile en az lisans düzeyinde öğrenimi gerektiren mesleklerin sertifikasyon programları ile verilen sertifikalarla icra edilmesi mümkün değildir. Aynı kanunun, 22. Maddesi kişilerin meslekî yeterlilik düzeylerinin, MYK tarafından yetkilendirilmiş personel belgelendirme kurum ve kuruluşları tarafından yapılacak sınavla belirleneceğini ifade etmektedir. Bu durum orta öğretim, ön lisans, lisans ve lisans üstü düzeylerdeki turizm eğitimine paralel bir belgelendirme ile diploma hakkının tecavüze uğraması anlamına gelmektedir. Kanunun bu maddesine göre MYK herhangi bir sivil toplum kuruluşunu veya meslek erbaplarının kurmuş olduğu dernekleri, özel eğitim kurumlarını turizm meslekleriyle ilgili eğitim ve sertifika vermek üzere görevlendirebilir (MYK1, 2006). Hazırlanmış olan meslek standartları mesleğin gerektirdiği yeterliliklere göre 8 seviyede sınıflandırılmıştır. Bu seviyeler mesleği yapacak olan kişinin eğitim düzeyini ifade etmesine rağmen bu eğitimin mesleki eğitim olmasıyla ilgili bir zorunluluk yoktur (MYK2, 2006).

28 1308 Bu durum turizmci olmak için turizm meslek liselerinden turizm işletmeciliği anabilim dalı doktora programlarına kadar alınacak eğitimin ve diplomaların sağladığı hakların herhangi bir alanda eğitim alanlara eğitim kurumu bile olmayan kurumlar tarafından verilecek birkaç aylık sertifika programı ile de sağlanabileceği anlamına gelmektedir. Mesleğe giriş şartları bir turizm meslek kanunu ile belirlenmediği sürece hangi seviyede olursa olsun turizm alanında verilen diplomanın, sertifika programları aracılığıyla boş ve anlamsız hale getirilmesinin önünün her zaman açık olacağı görülmektedir. Turizm yükseköğretiminde boş kalan kontenjanlar giderek artmaktadır. Bu durumun, MYK ya akredite olmuş, ehliyet kursu tarzı belgelendirme merkezleri tarafından kısa sürede verilecek sertifikalara karşı pas geçilen diplomalar için harcanan zaman, çaba ve ekonomik kaynakların israf olarak değerlendirilmesinden kaynaklandığı düşünülmelidir. Bologna süreci ile amaçlanan lise ve üniversitelerin yaptıkları eğitim ve öğretimin sürekli olarak daha mükemmel hale getirilerek mezunlara verilen diplomaların daha nitelikli olmasını temin etmek suretiyle topluma ve işletmelere daha yüksek katkıların sağlanmasıdır. Ancak, mevcut haliyle, turizm insan kaynakları alanında görülen uygulama Bologna kriterleri ile güçlendirilmeye çalışılan diploma uygulamalarının tam aksine, ilgili ilgisiz kişi ve kuruluşların turizmin her alanında sertifikalar dağıtılarak alaylı personelin eleman yetiştirme adı altında niteliksiz elemanların turizm sektörüne yerleştirilerek diplomalı turizm personelinin sektörde çalışmasını önleyecek şekilde hareket edilmektedir. Bu bakımdan turizm diplomalarını veren ilgili yönetici ve akademik personelle turizm lisesi öğretmenlerinin çalıştıkları kurumların verdiği diplomaların hukukunu korumaları konusunda üzerlerine düşen sorumlulukları yerine getirmeleri büyük önem taşımaktadır (Erbaş ve diğerleri, 2013). Bu sorumluluklarını ivedi olarak yerine getirmedikleri takdirde TUROFED başkanının ifade ettiği şekilde önce yükseköğretim düzeyinde ve daha sonra orta öğretim düzeyinde turizm diploması veren kurumlar kontenjanlarını dolduramamaya başlayacak ve kapatılma yoluna gideceklerdir yılından bu yana devletin turizm eğitimine yapmış olduğu milyarlarca dolarlık yatırım heba olma yolunda ilerlemektedir. Bu durumda birkaç yıl içerisinde araştırma görevlisi, öğretim görevlisi ve yardımcı doçent doktor gibi sözleşmeli statüde görev yapan akademik personel akademisyenliğe veda etmek zorunda kalabilir. Daimi kadrolarda yer alanlar ise kendi alanları dışında bir bölümde yer aramak durumunda kalabilirler. Mayoka ve Akama (2007) yaptıkları çalışmada toplumsal ve ekonomik bir olgu olan turizmin sistem yaklaşımı ile ele alınması gerektiğini ortaya koymuşlardır. Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Eylem Planı belgesinde (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2007, s. 8-9) Ulusal ve il bazında turizm konseyleri kurulması ve sektörün bu konseyler tarafından alınan kararlar doğrultusunda düzenlenmesi kararı alınmıştır. Paydaşların kendilerini ifade edebilecekleri bir konseyin kurulması turizmin bütüncül bir sistem olarak

29 1309 değerlendirilmesini sağlayacaktır. Ancak, 2014 yılının sonlarına gelindiği noktada Ulusal Turizm Konseyi ile ilgili hiçbir girişim gerçekleştirilmediği görülmektedir. SONUÇ Artık Türkiye de ve Türkiye gibi turizm ülkelerinde turizm eğitimi sertifika programlarıyla yapılamayacak kadar ciddi bir sektör haline gelmiştir. Türkiye de her düzeyde diplomalı eğitim veren turizm eğitim kurumları yeterli sayıya ulaşmıştır. Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Eylem Planı belgesinde belirtildiği gibi; sektörü bütüncül bir bakış açısıyla düzenleyecek bir konseyin kurulmasını ve turizm mesleklerinin diplomalılar tarafından yapılmasını sağlayacak bir yasanın çıkartılması gerekmektedir. Bu çalışma ile önerilen turizm personeli meslek yasası taslağı ve Türkiye turizm konseyi organizasyon şemaları aşağıda yer almaktadır; TÜRKİYE TURİZM KONSEYİ VE TURİZM PERSONELİ MESLEK KANUNU TASLAĞI Birinci Bölüm Amaç, Kapsam ve Tanımlar Amaç ve Kapsam Madde 1 - (1) Bu Kanunun amacı; Türkiye Turizm Konseyi nin merkez ve taşra teşkilatının kurulmasına ve turizm mesleklerinin icra edilmesine yönelik usul ve esasları düzenlemektir. (2) Bu Kanun; Türkiye Turizm Konseyi ve turizm personeli mesleklerine kabule, mesleklerin icrasına, Türkiye Turizm Konseyinin Merkez ve Taşra Teşkilatının kurularak turizm personeli meslek birimlerinin kuruluşuna, organlarının niteliklerine ve seçimlerine, organlık niteliğini yitirme hâl ve usullerine, görev ve yetkilerine, çalışma usullerine, üyeleri ile olan karşılıklı hak ve yükümlülüklerine, gelir ve giderleri ile bütçelerine, Kültür ve Turizm Bakanlığının mesleğe ilişkin görev ve yetkilerine, meslek kuruluşlarıyla iş birliğine ve turizm personeli meslek kuruluşlarının Bakanlıkça denetlenmesine ilişkin usul ve esasları kapsar. Tanımlar Madde 2 - Bu Kanunun uygulanmasında; a) Bakanlık: Kültür ve Turizm Bakanlığını, b) Konsey: Türkiye Turizm Konseyini, c) Konsey Şubesi: Türkiye Turizm Konseyi Şubesini, d) Meslek: Turizm mesleklerini, (Konaklama, Yiyecek-İçecek, Seyahat, Rehberlik, Rekreasyon ve Animasyon, Turizm Eğitimcileri)