KATI ATIKLAR VE KONTROLÜ. A.SUNA ERSES YAY Yard.Doç.Dr. (Tel: ) Öğrenci Görüşme Saatleri=Pazartesi-13:00-15:00

Transkript

1 KATI ATIKLAR VE KONTROLÜ A.SUNA ERSES YAY Yard.Doç.Dr (Tel: ) Öğrenci Görüşme Saatleri=Pazartesi-13:00-15:00 Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Esentepe Kampüsü, SAKARYA TAŞIMA VE TRANSFER 2 1

2 Amaç(lar): Transfer istasyonu kullanımının arkasındaki teori ve prensipleri anlamak Hedefler: Transfer istasyonu kullanmanın faydalarını belirlemek Transfer istasyonlarının ekonomik analizini belirlemek Transfer istasyonlarının tasarımını anlamak 3 TAŞIMA VE TRANSFER 1-Taşıma 2-Transfer 4 2

3 Katı Atık Toplama ve Taşıma İşlemi 5 Katı Atık Taşıma Atıklar bertaraf tesisinin yerleşime uzaklığına bağlı olarak ya toplama araçları ile taşınmakta veya aktarma merkezlerinde (transfer istasyonu) taşıma araçlarına aktarılarak taşınmaktadır. Transfer ve taşımanın fonksiyonel işlevini ifade eden araçlar ve olanaklar atıkların bir yerden diğer bir yere transfer edilmesi için kullanılmakta olup genellikle daha uzak mesafe ve yerleşimler kastedilmektedir. 6 3

4 Katı Atık Taşıma Alternatifleri Katı atıklarıntaşınması için değişik alternatifler bulunmaktadır. Kamyon ve treylerle taşıma Demiryolu ile taşıma Su yolu ile taşıma Katı atıkların boruiçerisindetaşınması Bu alternatiflerden bölge için en uygunu seçilmelidir. Ülkemizde sadece İstanbul daki adaların katı atıkları su yolu ile taşınmaktadır. Bu uygulamanın haricinde bütün atık taşıma işlemleri karayolu ile yapılmaktadır. Su yolu ile atık taşımanın en büyük uygulamaları Newyork ve Tokyo şehirlerinde yapılmaktadır. Su ve demiryolu ile taşımada bir yükleme için birde boşaltma için aktarma merkezi gerekmektedir. Bu ise ek bir maliyet oluşturmaktadır. 7 Kamyon veya Treylerle Taşıma Toplanmış katı atıklar çöp toplama kamyonlarına veya treyler tipi büyük hacimli araçlarla taşınır. Bertaraf etme tesisine olan mesafe az ise (15 km) toplama araçları taşıma işlemini yerine getirirler. Ancakmesafebertarafetmetesisineuzakise(20kmvebüyük) bir aktarma merkezine aktarılması ve taşınması söz konusu olur. Taşıt kullanımı aşağıdaki ihtiyaçları sağlamalıdır: Taşıtlar atıkları en az maliyette taşımalı Atıklar taşıma sistemine kadar örtülmeli Taşıtlar anayol trafiğine göre tasarlanmalı Taşıt kapasitesi izin verilebilir ağırlık limitlerini aşmamalı Boşaltım için kullanılan metotlar basit ve güvenilir olmalı 8 4

5 Kamyon veya Treylerle Taşıma Karayolları Trafik Yönetmeliği 128. maddesi: Araçların Ölçü ve Ağırlıkları : Madde Karayolunda trafiğe çıkarılacak araçlarda yüklü ve yüksüz olarak uyulacak boyutlar ve karayolu yapısına zarar vermeden güvenle seyredebilecek ağırlıklar şunlardır; Araçların boyutları ve ağırlıkları a- Azami genişlik 2.55 metre, Frigorifik araçlarda yalnız frigorifik yapı genişliği 2.60 m b-azami yükseklik 4.00 metre, 9 Kamyon veya Treylerle Taşıma Azami uzunluklar -Otobüs dışındaki diğer motorlu araçlarda: m. - Römorklarda : m. klar ve Kontrolü Çevre Müh.Böl-Katı Atı -İki dingilli otobüslerde : m. -İkiden çok dingilli otobüslerde:15.00 m. -Yarı römorklu araçlarda: m. -Mafsallı (Körüklü) otobüslerde: m. -Römorklu otobüslerde : m. -Römorklu araçlarda : m. geçemez. 10 5

6 Kamyon veya Treylerle Taşıma 11 Demir Yolu ile Taşıma Özel çelik kasalı vagonlar kullanılır. Hollanda da 23 ton kapasiteli üstten ve alttan boşaltmalı vagonlar kullanılmaktadır. Büyüyen şehirlerin yanındaki araziler konut olarak kullanıldıkça katı atıklarınçokdahauzaklarataşınması gerekmekte, bu durum demir yolunu ekonomik kılmaktadır. Sıkıştırılmalı vagonların kullanılması taşımayı ekonomik kılmaktadır. Yapılan araştırmalara göre aşağıdaki şartlar için demir yolu ile taşıma kara yoluna göre daha ekonomik olmaktadır. Özellikle anayoldan ulaşımı zor ve demir yollarının olduğu bölgeler için geçerlidir. Gidiş geliş mesafesi 80 km den fazla ise Günde en az 1000 ton çöp taşınıyorsa Aktarma istasyonlarında sıkıştırma yapılıyorsa Vagonlar sadece çöp için kullanılıyorsa 12 6

7 Suyolu ile Taşıma Bu yöntem İstanbul Adalar Belediyesi, Venedik, Londra ve New York ta kullanılmaktadır. Suyolu ile taşıma kara yolu ile taşımaya göre daha ekonomiktir. Londra da Thomas nehri üzerinde çöplerin 1 / 4 ü mavnalarla km uzağa taşınmaktadır Su yolunun kullanılmasını kısıtlayan hususlar şunlardır: 1. Özel rıhtım gerektirmesi 2.Demiryolu gibi yüklemede ve boşaltmada iki aktarma işlemine gerek duyulması 3. Deniz ve büyük göllerde gelgit ve fırtınadan etkilenmesi 13 Katı Atıkların Boru içinde Taşınması Bu sistemde bir boruya atılan çöpler vakumla veya basınçlı hava ile merkezi bir toplama sisteminde yada katı atık bertaraf etme tesisine iletilmektedir. Borudaki hava akım hızı m/sn dir. Boru çapı ara borularda 60 cm dir. İlk uygulama Stockholm da bir toplu konut alanında yapılmıştır. Katı atıkların kaynağında madde gruplarına ayrılarak toplanmasını bu sistemde sağlamak mümkündür. En büyük hava basınçlı sistem Amerika da Walt Disney Dünyası Eğlence Parkında kullanılmaktadır. l k 14 7

8 Katı Atıkların Boru içinde Taşınması 15 Katı Atıkların Boru içinde Taşınması Atık atma noktaları Katı Atıkların Boru İçerisinde Taşınması 16 8

9 Katı Atıkların Boru içinde Taşınması 17 Katı Atıkların Boru içinde Taşınması 18 9

10 Katı Atık Taşıma Optimizasyonu Atık Toplama Sistemlerinde Taşıma Optimizasyonu En büyük harcama grubunu oluşturduğu için taşıma masraflarını azaltacak en uygun çözümlerin araştırılması gerekir. 19 Katı Atık Taşıma Optimizasyonu 1. İki ayrı bertaraf etme tesisi bulunan bölgelerde taşıma optimizasyonu: Bir şehirde iki ayrı bertaraf etme tesisi varsa, hangi bölgelerin çöplerinin hangi tesise taşınacağını belirlemek üzere taşıma masrafları hesaplanır ve her iki tesis merkez alınarak eş maliyet eğrileri çizilir. Kesişen eş maliyet eğrilerini birleştiren eğri şehrin katı atıklarının hangi tesislere taşınacağını gösterir. Eğer tesislerden birinin kapasitesi diğerinden az ise eğri düşük ise, kapasiteliye doğru ötelenmelidir. T1 < T2 ise ayrım eğrisi T2'e doğru ötelenir 20 10

11 Katı Atık Taşıma Optimizasyonu 21 Katı Atık Taşıma Optimizasyonu 2. Klasik taşıma optimizasyonu Yerleşim yerinin herhangi bir bölgesinden (i) aktarma veya bertaraf tesisine (j) taşınmasını gösteren gaye fonksiyonu: Minimum olmalı ai : noktasal toplanan katı atık miktarını bi : bertaraf tesisinin kapasitesini Cij : Katı atığın i'den j ye kadar birim taşıma maliyetini Xij : i den j ye jy taşınan ş katı atık miktarını göstermektedir Her bir toplama noktasında, Her bir uzaklaştırılan noktada, olmalıdır

12 Katı Atık Taşıma Optimizasyonu 3. Aktarmalı taşıma halinde optimizasyon; Katı atıkların aktarma istasyonları ile büyük araçlar kullanılarak taşınması halinde, T1, T2, T3, Tk ile belirtilen aktarma istasyonlarının hangi tesislere atık ileteceği tahdit şartları ve gaye fonksiyonları yazılarak belirlenebilir. D 1 T 1 T 3 T 2 T 4 İki bertaraf etme tesisi ve çok sayıda aktarma merkezi bulunan şehirlerde optimizasyon D 2 23 Katı Atık Taşıma Optimizasyonu 4. Küçük bölge (mikro) güzergah araştırması ; En ekonomik ve kurallara uygun güzergah deneme yanılma yoluyla araştırılır. Kullanılan güzergahtan mümkün olduğunca tekrar geçilmemeli, güzergah kompakt olmalı, parçalı olmamalıdır. Başlama noktası mümkün olduğunca garaja yakın olmalıdır. Sık kullanılan yollar, trafiğin yoğun olduğu saatlerde kullanılmamalıdır. Bölünmüş yollarda, yolun üst sonundan dönerek toplama yapılmalıdır. Çıkmazk sokaklar kl yolun sağğ tarafındayken toplanmalıdır. l Tepelerde, toplama aracının yokuş aşağı inmesi için yukarıdan aşağıya doğru toplama yapılmalıdır. Bloklar etrafında mümkün olduğunca saat yönünde dönüşler yapılmalıdır Saat yönünde dönüşlerden önce, uzun ve düz yollardan toplama yapılmalıdır

13 Düzenli blok yerleşimin olduğu yerlerde kullanılan standart güzergahlar 25 trolü Katı Atıklar ve Kont Çevre Müh.Böl-K 26 13

14 Meskun Bölgelerde Atık Toplama Araçları için (Micro) Güzergah Seçimi Örnek 1. Şekil 'de görülen yerleşim bölgesi için atık toplama araçlarının uygun güzergahını belirleyiniz. Atık toplama güzergahının belirlenebilmesi için öncelikle servis alanı haritasının elde edilmesi gereklidir. Aşağıdaki kabuller esas alınacaktır. Yerleşim bölgesi tipik çizimi Not: 2, 6,12 = Blok boyunca mevcut hane sayısı 27 1.GENEL a) Ortalama hane halkı büyüklüğü = 3.5 kişi b) Birim KKA üretimi = 1.1 kg/kişi.gün c) Atık toplama sıklığı = 1/hafta d) Atık toplama hizmeti tipi = Karışık atık toplama e) 1 toplama ekibinin eleman sayısı = 1 kişi f) Toplama aracı kapasitesi = 10 m3 g) Toplama aracında sıkıştırılmış atığın birim hacim ağırlığı = 500 kg/m3 2. ATIK TOPLAMA GÜZERGAHI KISITLARI: a) Caddelerde U dönüşü yapılmayacaktır. b) Trafiğin akış yönünün sağdan olduğu düşünülerek caddenin her iki tarafından atık toplanacaktır

15 Çözüm: 1)Atık toplama rotaları için gerekli verilerin oluşturulması a) Toplanabilecek atıkların kaynaklandığı toplam konut sayısı, Konut Sayısı = 10 *(16) + 4 *(36) + 1*(28)= 332 konut b) Haftada toplanabilecek sıkıştırılmış katı atık hacmi, Katı Atık Hacmi= [332 konut* 3,5 kişi/konut *1,1 kg/kişi gün *7gün/ hafta] / 500kg/m 3 = 18 m 3 /hafta c) Haftada gerekli tur sayısı, Tur sayısı =18 m 3 /hafta /10m 3 /tur = 1,8 2 tur/hafta d) Her toplama turu başına toplanabilecek atıkların kaynaklandığı ortalama konut sayısı, Tur başına konut sayısı = 332 / 2= 166 konut 2- Temel rota denemeleri yapılarak birkaç adet toplama rotası belirlenir (Adım 3). Daha sonra nihai haritada en iyi rotalar yerleştirilerek çizilir. 29 trolü Katı Atıklar ve Kont Çevre Müh.Böl-K 30 15

16 TAŞIMA VE TRANSFER 1-Taşıma 2-Transfer 31 Transfer İstasyonu Katı atıklar toplandıktan sonra ya doğrudan ya da aktarma istasyonları ile bertaraf etme yerine iletilirler. Aktarma istasyonlarında küçük ve orta büyüklükte çöp toplama araçları ile iletilen katı atıklar burada büyükük hacimli araçlara genellikle sıkıştırılarak aktarılır ve nihai bertaraf etme yerine sevk edilirler. Taşıma karadan kamyon veya demir yolu ile deniz nehir veya kanal yoluyla mavnalarla yapılır. Katı atıkların toplanıp zararsız hale getirilmesi ve diğer temizlik işleri belediye bütçelerinin önemli bir payının bu işe ayrılmasını gerektirmektedir

17 Transfer İstasyonu İstanbul Büyükşehir Belediyesi Avrupa Yakasındaki Kemerburgaz düzenli depolama tesisi yaklaşık olarakavcılara55km,sarıyer e 20 km, Şişliye 30 km uzaklıktadır. Bu yüzden toplama araçlarındaki katı atıkların aktarma merkezlerine treyler tipi büyük hacimli kaplara sahip araçların aktarılması ve bunlara katı atıkların işleme ve depolama yerlerine taşınması ekonomik olmaktadır. Diğer yandan kapasitesi az olan çok sayıda araç trafik tıkanıklığına neden olmaktadır. Bu nedenle aktarma merkezleri inşa edilir, aktarma merkezlerine gelen çöp toplama araçları burada çöpleri treyler tipi büyük hacimli çöp taşıma araçlarına aktarırlar. Çöpler ya doğrudanğ treylere veya öncebir depoya daha sonra depodan treylere yüklenir. Treylere yükleme sırasında sıkıştırma yapılır. 33 Transfer İstasyonu 34 17

18 trolü Katı Atıklar ve Kont Çevre Müh.Böl-K 35 Transfer İstasyonları Tipleri Transfer istasyonları katı atık yükleme ve taşıma araçlarına göre 3 şekilde sınıflandırılırlar. 1- Direkt- Yüklemeli Transfer İstasyonları 2- Depolamalı-Yüklemeli Transfer İstasyonları 3- Direkt-Depolamalı Yüklemeli Transfer İstasyonları Transfer istasyonları ayrıca bir gün periyodunda taşınan veya transfer edilebilen katı atık miktarına göre, 100 ton/gün den az Küçük kapasiteli Transfer İstasyonları ton/gün arası Orta Kapasiteli Transfer İstasyonları 500 ton/gün den fazla Büyük Kapasiteli Transfer İstasyonlarıy olmak üzere kendi aralarında da sınıflandırılabilmektedir, l di 36 18

19 Depolamalı-yüklemeli Direk ve depolamalı-yüklemelinin birleşimi Direk-yüklemeli Direkt-Yüklemeli Transfer İstasyonları Bu tip transfer istasyonlarında, toplama araçlarındaki katı atıklar direkt olarak taşıma araçlarına boşaltılırlar ve bu araçlar ile bertaraf alanına taşınırlar, Direkt yüklemeli transfer istasyonları a) Sıkıştırmasız Direkt-Yüklemeli Transfer İstasyonları b) Sıkıştırmalı Direkt-Yüklemeli Transfer İstasyonları a) Sıkıştırmasız Direkt Yüklemeli Transfer İstasyonları Toplama araçlarındaki katı atıklar direkt olarak sıkıştırmasız taşıma araçlarına boşaltılmaktadır. Bu tip istasyonlarda boşaltma için iki yer yapılabilmektedir. Birinci olarak bir yaklaşım rampası yapılarak toplama araçları bu rampadan taşıma ş römorklerine katı atıkları boşaltabilirler. İkinci yer olarak taşıma römorkleri bir trapez kesitli yere konularak (yer seviyesinin altına) toplama araçları direkt olarak atıkları boşaltır

20 1- Direkt-Yüklemeli Transfer İstasyonları b) Sıkıştırmalı Direkt-Yüklemeli Transfer İstasyonları Büyük kapasiteli sıkıştırmalı direkt yüklemeli transfer istasyonlarında geniş ölçekli römorklar kullanılarak toplama araçları ile gelen katı atıklar düzenli olarak sıkıştırılmaktadır. Sıkıştırma öncesinde katı atıklar konveyörlere boşaltılırlar ve buradan sıkıştırma römorklerine iletilirler. Sıkıştırılmış katı atık balyaları taşıma araçları ile bertaraf alanlarına taşınmaktadır. Bu tip istasyonlarda geri kazanım yapılacaksa eğer sıkıştırma öncesinde yapılmalıdır. Orta kapasiteli direkt yüklemeli sıkıştırmalı transfer istasyonlarında toplama aracı istasyon giriş kısmından girerek katı atıkları boşaltma yerinde dökmektedir. Buradan katı atıklar düzenli bir şekilde sıkıştırılarak römorklere yüklemektedir Küçük kapasiteli sıkıştırmalı transfer istasyonlarında geniş konteynırlar kullanılarak katı atıklar römorklere konulmaktadır. Böylece yatay çerçeveli taşıma aracına alman katı atıklar bertaraf alanına götürülmektedir. Konteynırlar dolduğu zamantaşımadan. önce katı atıklar sıkıştırılır veboş konteynır taşıma aracına bağlanır. 39 trolü Katı Atıklar ve Kont Çevre Müh.Böl-K Sabit kompaktörle donatılmış direkt yüklemeli transfer istasyonu 40 20

21 trolü Katı Atıklar ve Kont Çevre Müh.Böl-K 41 trolü Katı Atıklar ve Kont Çevre Müh.Böl-K 42 21

22 1- Direkt-Yüklemeli Transfer İstasyonları Direk (doğrudan) yüklemeli aktarma merkezinin avantajları ve dezavantajları şunlardır; Avantajları: ohidrolik ekipmanın azlığından dolayı, işletme kesintisi nadiren görülür. oatıkların yönetimini kolaylaştırır. oinşa maliyeti daha ucuzdur. oaktarma araçlarının kullanım düzenikolaydır. osıkıştırmalı treylerden daha fazla yükleme yapılır. Dezavantajları: osıkıştırmalı istasyonlardan daha geniş treylere ihtiyaç vardır. oağır maddelerin direk treye atılması treye zarar verebilir. ogeri kazanım maddeleri için gerekli alanı azaltır. opik saatlerde direk boşaltma için uygun durma saatleri ve müsaitliği yeterli olmayabilir Depolamalı Yüklemeli Transfer İstasyonları Bu transfer istasyonlarında katı atıklar direkt olarak çukur içerisine boşaltılır ve buradan taşıma araçlarına çeşitli tiplerdeki yardımcı teçhizatlarla yüklenmektedir. Katı atıklar bu tip istasyonlarda 1-3 gün bekletilmek suretiyle depolanmaktadır. Bu bekleme süresi göz önüne alınarak tasarım ve kapasite yapılmaktadır. Bu istasyonlarda gelen tüm toplama kamyonları ağırlıklarına göre ek ücret alınmaktadır. Buna ek olarak her boşaltan şirket ismi, kamyon özellikleri ve istasyona giriş ve çıkış zamanları kayıtaltında tutulmaktadır. Orta veya küçük kapasiteli depolamalı-yüklemeli transfer istasyonlarında katı atıklar ilk önce depolama çukuruna boşaltılırlar. Bu depo çukurundan katı atıklar itilerek parçalarına ayrılmak üzere konveyör sistemine it i taşınırlar. Bu sistemde it demir, metal türü katı atıklar ayrılırlar ve buradan römorklerde sıkıştırılırlar. Daha sonra bertaraf alanına katı atıkların taşıması yapılır

23 trolü Katı Atıklar ve Kont Çevre Müh.Böl-K 45 2-Depolamalı Yüklemeli Transfer İstasyonları Bu sistemin avantaj ve dezavantajları şunlardır; Avantajları: ogüvenliveetkiliatık depolamaalanı sağlanır. osıkıştırılmamışs k t l atık çukurda veya platform üzerinde buldozer tarafından ezilir. oüsten yüklemeli treyler sıkıştırmalı treylerden daha ucuzdur. opik yüklemeler kolaylıkla idare edilebilir. oaktarma araçlarının kullanım düzenikolaydır. oekipman ve işletmenin basitliği istasyonun duraklamasını an aza indirir. ogeri kazanabilecek maddeler için izin verilebilir. Dezavantajları: oekipman ve yapı için ilk yatırım maliyeti diğer alternatiflere göre yüksektir. oçalışma alanı için ihtiyaç yüksektir. osıkıştırmalı istasyonlardan daha büyük treylere ihtiyaç vardır

24 3-Direkt ve Depolamalı-Yüklemeli Transfer İstasyonlar Genelde çok amaçlı hizmet faaliyetleri tek amaçlı faaliyetlere oranla daha çok tercih edilmektedir. Bazı transfer istasyonlarında, hem direkt yüklemeli hem de depolamalı yüklemeli yöntemler birlikte uygulanmaktadır. Bu çok amaçlı transfer istasyonlarında madde geri dönüşüm ü işlemleri l i de düzenli bir şeklide yapılabilmektedir. Bu tip transfer istasyonları ya kamu kuruluşları ya da özel atık toplamaşirketleri tarafından. dizayn edilmektedir. Taşınan tüm katı atıklar (kamu ve ticari ) transfer istasyonları girişindeki kontrol binasında incelenmektedir. Ticari toplama araçları tartılır ve araç sürücüsüne müşteri etiketi basılarak verilir. Toplama aracı daha sonra boşaltma platformuna giderek atıkları römorklere boşaltır. Boşalan toplama aracı tekrardan kontrol binasında tartılarak boş ağırlığı ölçülür ve boşalttığı katı atıkmiktarı hesaplanır. Katı atıklar daha sonra taşıma araçları ile nihai bertaraf yerlerine taşınırlar. 47 Transfer İstasyonları Tipleri (a) Konteynıra boşaltma (b) Treylere boşaltma, (c) Depolama ve kamyona boşaltma (d) Kompaktöre boşaltma 48 24

25 Transfer İstasyonunun Faydaları Aktarma (Transfer) istasyonlarının faydaları Taşıma ş m ekonomisi Personel ekonomisi Gerekli araç sayısının azalması Trafik yoğunluğunun azalması Düzenli depolama alanına giden araç sayısının azalması 49 Transfer (Aktarma) İstasyonu Sistem Seçimi Transfer istasyonu s tipini i i seçerken; Transfer edilecek atığın tahmini Atığın yapısı Pik saatler süresince ve uygun bekleme zamanı boyunca boşalma yapacak araçların sayısı Transfer istasyonunda geri kazanılacak materyallerin ayrılmasının istenip istenmediğine dikkat edilmelidir

26 Transfer (Aktarma) İstasyonu Özellikleri Transfer istasyonu kapasitesi, toplama araçlarının boşaltım için çok uzun süre beklemeyeceği ğ kadar olmalıdır. İstasyon tipi ne olursa olsun dizayn ve yapısı çöp veya dağılmasını engelleyecek şekilde olmalıdır. Çoğu büyük modern transfer istasyonları çevreden uzak inşa edilmiştir. Bakımları ve temizliği kolay olan malzemeden yapılmıştır. Transfer istasyonları yerleşim alanlarından ve konutlardan uzak yerlere ulaşımı kolay ana ve tali yollara bağlantısı bulunan alanlara tesis edilmelidir. Hakim rüzgar durumu, ortalama rüzgar hızı göz önüne alınmalıdır. Bu durum koku ve saçılma yönünden önemlidir. 51 Transfer (Aktarma) İstasyonu Yer Seçimi Transfer istasyonları mümkün oldukça; Çöplerin üretim yerlerine yakın olmalıdır. Ana yol ve tali yollara ulaşımı kolay olmalıdır. l İnsanlardan ve çevreden transfer işlemine itirazı olan olmamalı Dizayn ve işlem en ekonomik olacak şekilde yerleştirilmelidir. Ek olarak materyallerin geri dönüşümü ve enerji üretimi için transfer istasyon bölgesi kullanılırsa bu işlemler için doğacak ihtiyaçlarda düşünülmelidir

27 Transfer İstasyonu Yer Seçimi Transfer istasyonunun gerekli olup olmadığı, fizibilite çalışması ile belirlenir Tek yönlü taşıma mesafesinin kısa olduğu durumlarda transfer istasyonuna gerek duyulmaz Transfer istasyonu yapımı için gerekli kritik taşıma mesafesi tayini 53 Transfer istasyonunun kurulabileceği yerlerin taşıması gereken özellikler ; Katı atık üretiminin olduğu yerleşim yerine mümkün olduğunca yakın olmalıdır. Anayola olduğu kadar, ikinci veya ulaşım bakımından destekleyici yollara kolay ulaşım sağlanabileceği birgüzergahtaolmalıdır. Transfer işlemi sırasında halk ve çevre sağlığı bakımından sakıncaların enazolduğu biryerdeolmalıdır. Yapımı ve işletiminin en ekonomik olacağı yerde olmalıdır

28 Transfer Maliyetine Bağlı Olarak Yer Seçimi ; İdeal koşullarda transfer istasyonu, transfer maliyetinin en az olduğu alana kurulmalıdır Bazı atık yönetimi kurumlarının transfer istasyonlarının konumları ile ilgili karşılaştığı zorluk, transfer istasyonu yeri seçiminde sadece transfer maliyetinin tek başına bir kriter olmadığını göstermiştir. 55 İşletme Kısıtlarına Bağlı Olarak Konum Seçimi ; İki veya daha fazla transfer istasyonu ve bertaraf alanı söz konusu olduğunda, "Her bir transfer istasyonundan gelen atıkların dağıtılabileceği en uygun depolama alanının hangisi olacağı?" sorusunun cevabı aranmalıdır. Bu sorunun uygun cevabı için bir taşıma problemi ve optimizasyonu uygulanmalıdır

29 İşletme Kısıtlarına Bağlı Olarak Konum Seçimi ; Üç transfer istasyonunun her birinden üç farklı depolama alanına taşınması toplam katı atık miktarına göre belirlenecektir. Toplamp taşıma maliyetini minimum kılan çözüm en uygun çözüm olacaktır. Katı atıkların üç transfer istasyonu üzerinden üç depolama alanına dağılımı ile ilgili taşıma optimizasyonu problemi tanımı 57 İşletme Kısıtlarına Bağlı Olarak Konum Seçimi ; Depolama alanına taşınacak atık miktarı transfer istasyonuna miktarı, gelen atık miktarına eşit olmalıdır. Her bir depolama alanına belirli miktarda atık kabul edilmektedir. (Bunun sebebi belirli depolama alanına olan anayol ulaşımının kısıtlı olmasıdır.) Her bir transfer istasyonundan nakledilen atık miktarı sıfıra eşit ya da büyük olmalıdır 58 29

30 İşletme Kısıtlarına Bağlı Olarak Konum Seçimi ; Matematiksel olarak taşıma/ dağıtma problemi aşağıdaki gibi ifade edilebilir. Transfer istasyonları i ile gösterilir. Depolama alanları j ile gösterilir. Transfer istasyonu i'den depolama alanı j ye nakledilecek atık miktarı Xij Transfer istasyonu i'den depolama alanı j ye nakil maliyeti Cij Transfer istasyonu i ye taşınan toplam atık miktarı Ri Depolama alanı j ye kabul edilen toplam atık miktarı Dj Toplam l nakil maliyetleri i en aza indirgenirse, i ardından d aşağıdakiğ terimlerle tanımlanan hedef fonksiyonu veya gaye denklemi 59 İşletme Kısıtlarına Bağlı Olarak Konum Seçimi ; Matematiksel olarak kısaca ifade edilirse, ilgili kısıtlar (tahditler) altında gaye denklemini minimum kılan çözüm, en uygun çözüm olacaktır

31 İşletme Kısıtlarına Bağlı Olarak Konum Seçimi ; İlk kısıt, depolama alanına nakledilen atık miktarının transfer istasyonuna gelen atık miktarına eşit olmasıdır. İkinci kısıt, transfer istasyonundan nakledilen atık miktarının depolama alanının kapasitesine eşit veya daha az olmasıdır. Üçüncü kısıt ise, transfer istasyonundan nakledilen atık miktarının sıfıra eşit yada daha büyük olması gerektiğini göstermektedir. Pratikte km'yi aşan tek yönlü taşıma mesafelerinde, atık miktarına da bağlı olarak, transfer istasyonu yapımı genelde ekonomik olmaktadır. 61 Transfer İstasyonu Tasarımı Transfer istasyonlarının tasarımında dikkate alınan başlıca faktörler Transfer işlemlerinin tipi Depolama ve tesis kapasitesi ihtiyaçları Ekipman ve donanım ihtiyaçları Çevre ve halk sağlığı gerekleri Tasarım bakımından anahtar konu; Atık geri kazanım işlemlerinin transfer istasyonu faaliyetleri arasında yer alıp yer almadığı Geri kazanım işlemleri transfer istasyonunda yürütülüyorsa,toplama araçlarının boşaltılması için yeterli alan bulunmalıdır

32 Depolama İstasyonu Kapasite İhtiyaçları Planlama ve tasarım süreçlerinde titizlikle değerlendirilmelidir. Transfer istasyonunun tesis kapasitesi toplama araçlarının boşaltılması için uzun süre beklemeyeceği ğ şekilde seçilmelidir. Toplama araçlarının boşaltılmak için bekletilmesi sırasında harcanan zamanın yıllık maliyeti ile büyük transfer istasyonu kurulmasının veya daha fazla araç kullanılmasının ilave yıllık maliyeti karşılaştırılmalıdır. Bir transfer istasyonunda, transfer istasyonunun kapasitesinin ve az sayıda transfer aracı kullanılarak iş saatlerinin arttırılması, küçük bir transfer istasyonunda çalışılıp çok sayıda transfer aracı satın almaktan daha ekonomik olacaktır. Transfer istasyonun depolama kapasitesi, günlük atık hacmi ile bu hacmin 1,5 katı arasında değişen değerlerde olabilir. Teorik depolama kapasitesi, oluşan günlük atık miktarının üç katı olabilmektedir. 63 Ekipman ve Donanım İhtiyaçları Transfer istasyonunun atık yönetimi sistemindeki fonksiyonuna bağlıdır Gerekli ekipmanların tip ve miktarı transfer istasyonunun kapasitesine bağlı olarak değişir. Atıkları sınıflandırmak ve yükü yaymak için diğer ilave ekipmanlar da gerekebilir. Bu iki amaca yönelik olarak bazı istasyonlarda sallama kepçeli vinçler başarıyla kullanılmaktadır. Orta ve büyük ölçekli transfer istasyonlarında kantar olmalıdır 64 32

33 Çevresel İhtiyaçlar Uygun bir mimari tasarım ve işletme ile transfer istasyonlarının olumsuz etkileri en aza indirilebilir. Rüzgar korkulukları ya da diğer tip korkuluklar kullanılmaktadır (kağıt uçuşmaları için) Çevre sağlığı gereklerini karşılaması için en iyi yol işletmenin sürekli olarak izlenmesidir. Dökülen katı atıklar en kısa sürede toplanmalı Uzak alanlardaki istasyonlarda, tam atıksu arıtma tesisi inşası da gerekebilir 65 Sağlık ve Güvenlik Bir transfer istasyonunda öne çıkan sağlık ve güvenlik konuları partikül (toz) ve koku ile ilgilidir Tozların depolama alanı üzerinde yükselmesini önlemek için yukarıdan su spreyi kullanılmakta Çalışanların toz solumaması için toz maskesi kullanılması gerekir Depolu tip transfer istasyonlarında, çukur alanındaki traktörler kapalı olmalı ve tesiste havalandırma ile toz filtresi üniteleri bulunmalıdır 66 33

34 Tasıma seçeneklerinin ekonomik karşılaştırılması Örnek 2. Bir Büyükşehir KKA toplama/taşıma sistemi planlamasında, işletme maliyetlerinden hareketle hareketli ve sabit konteynır sistemleri, ile transfer istasyonu üzerinden taşıma seçeneklerinin kritik taşıma sürelerini belirleyiniz. Aşağıdaki işletme maliyetleri esas alınacaktır. Vinçli kamyonla hareketli konteynır sistemi (V = 6 m3) için = 25 $/saat Sabitkonteynır sistemi(15m3sıkıştırıcılı araçla taşımalı) =40 $/saat Taşıyıcı ve konteynır (80 m3'lük kasa ile) sistemi için = 40 $/saat Transfer istasyonu işletme maliyeti = 3.6 $/m3.atık 67 Çözüm: Taşıma maliyetleri $/m 3.dak birimine çevrilerek değişkenlerin etkisi en aza indirilir. Vinçli kamyon için (hareketli) 25/(6*60)= 0.07 $/m 3.dak 15 m 3 lük sıkıştırıcılı araçla taşımalı 40/(15*60)= $/m 3.dak sabit konteynır sistemi 80 m 3 lük kasalı araçlarla taşımalı araçla 40/(80*60)= $/m 3.dak Taşımalı transfer istasyonlu sistem için 68 34

35 trolü Katı Atıklar ve Kont Çevre Müh.Böl-K Bu durumda Hareketli konteynır sistemi 51 dak; Sabit konteynır sistemi 81 dak için ekonomiktir. Bunun üzerindeki süreler için transfer istasyonlu çözüm daha ucuzdur