AVANTAJLI OLDU U HUSUSUNDA PUÇLARI

Transkript

1 %5 fiveren S GORTA PR M H SSES TEfiV VE HANG TEfiV N AVANTAJLI OLDU U HUSUSUNDA PUÇLARI I- G R fi Ali TERZ O LU* (Resmi Gazete, fl Kanunu ve Baz Kanunlarda De ifliklik Yap lmas Hakk nda Kanun, 26 May s 2008 tarih ve say l nüshas ) say l yasan n 20. maddesiyle 4447 say l kanununa geçici 7. madde eklenmifltir tarihinden itibaren geçerli olan bu hükümle iflveren sigorta primi hissesinin iflsizlik fonundan karfl lanmas düzenlenmifltir. Bu teflvik yafl aras ndaki ilave iflçilerin asgari ücrete tekabül eden iflveren sigorta primi hissesinin tamam ndan bafllanarak y llar itibariyle %20 oran nda azalt larak karfl lanmas düzenlenmifltir say l yasan n 2. maddesi ile 4857 say l yasan n 30.maddesindeki yeni düzenlemede; tarihinden itibaren, eskiden oldu u gibi elliden fazla iflçi çal flt ran iflyerleri için %3 özürlü çal flt rma zorunlulu u ve zorunlu olan her bir özürlü say s için asgari ücretin iflveren sigorta primi hissesi tutar hazine taraf ndan karfl lanacakt r. Zorunlu özürlü say ndan fazla, yada zorunlu olmad halde özürlü çal flt ran iflyerleri için ise bunun yar s kadar teflvik uygulanaca düzenlenmifltir say l yasan n 24. maddesi ile de 5510 say l yasan n 81. * SGK Baflmüfettifli 175 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

2 maddesinin birinci f kras na eklenen bendi ile Malullük Yafll l k Ölüm sigortalar iflveren sigorta primi hissesinin %5 inin hazinece karfl lanaca- düzenlenmifltir. Bu makalede; %5 iflveren sigorta primi hissesinin indirilmesi ile ilgili teflvik ana hatlar ile incelenecek ve di er iki teflvik ile mukayesesi ve avantajl olan n tespiti ile ilgili ipuçlar verilecektir. II- %5 MALULLÜK YAfiLILIK ÖLÜM S GORTALARI PR M ND R M : Bu uygulama ile ilgili tarihinde (SGK Genelgesi 2008/93) yay nlanm flt r. Bu teflviki özetlemek gerekirse; 1) Özel iflyerlerinde çal flan, Malullük Yafll l k Ölüm sigortas na tabi olanlar bu teflvikten yararlanabilir. ste e ba l sigortaya devam edenler, Sosyal Güvenlik Destek Primine tabi olarak çal flanlar ile resmi iflyeri iflçileri için bu teflvikten yararlanmalar mümkün olmayacakt r. 2) Bu teflvikten yararlanmak için di er teflviklerden farkl olarak, iflverenin prim, idari para cezas gecikme zamm gibi borcunun bulunmamas gerekir. Borç incelemesi iflveren baz nda de il, iflyeri dosya numaras baz nda olacakt r. 3) Bu teflvikten yararlan rken 5510 say l kanun türü seçilerek Ayl k Prim Hizmet Belgesi verilecektir. Ancak iflverenin yanl fll kla 5510 say l kanun türünü seçmeden verdi i APHB için daha sonra ka t olarak 5510 seçene i seçilmemifl iptal ve 5510 kanun türü seçili ek APHB vermek suretiyle (borcu olmama ve benzeri di er flartlar tafl mas kofluluyla) yararlanmas mümkün olacakt r. 4) fiirketin nevi de iflikli i, birleflmesi vb durumlarda teflvikten yararlanabilmek için iflyerine devir alan iflverenin, muaccel olan borçlar n ödemesi gerekmektedir, aksi halde teflvikten yararlanmas mümkün de- ildir. SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

3 5) APHB e bildirge olarak verilemeyip, ka t ortam nda verilmiflse iflleme al nacak ve kurum ntranet program vas tas yla iflleme alacakt r. 6) Ek ve iptal, 5510 kanun türü seçildikten sonra verilmesi durumunda; süresi d fl nda verilen ek nedeniyle %5 iflveren teflvikinden yararlanmak mümkün olmayacakt r, çünkü bu kanun türü seçilerek verilse dahi süresi d fl nda verilen APHB den dolay bu teflvikten yararlan lmayacakt r, Fakat iptalin süresi d fl nda verilmesi halinde iptal APHB kadar 5510 say l kanun türü seçilerek tahakkuk etmifl teflvik iptal edilecektir. 7) Bu teflvikten yararlanman n önemli koflullar ndan birisi de tahakkuk eden primi süresinde ödemektir. Daha aç k anlatmak gerekirse; borcu olmayan iflyeri dosyas ndan 5510 say l kanun türü seçilerek süresinde verilen APHB ile %5 iflveren primi indirimi tahakkuk etmifl olmas na ra men, bu teflvik düflülerek iflverenin ödemesi gereken prim tutar n n eksiksiz ödenmemesi halinde bu aya ait teflvik iptal edilecektir, borcun ödendi i tarih müteakip ay n APHB verilme süresinin sona ermesinden önce ise bir sonraki ay için eski borç konumunda olan bu borçtan dolay borcu olmama flart yerine geldi inden, teflvikten yararlan labilir. 8) flyeri dosyas nda alt iflveren bildirimi de varsa, as l iflverenin teflvikten yararlanabilmesi için, bütün alt iflverenlerle birlikte borcunun bulunmamas gerekir. Ancak alt iflverenlerden birisinin teflvikten yararlanabilmesi için sadece kendi bildirimlerinden dolay borcunun olmamas yeterlidir, as l iflverenin borcunun bulunmas halinde dahi alt iflveren kendi borcu yoksa teflvikten yararlanabilir. 9) Primlerin on-line tahsilat yetkisi bulunan bankalara yat r lmas halinde, bir sorun oldu unda daha k sa sürede hesaba geçip geçmedi- ini görmek mümkün olacakt r. 177 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

4 III- D ER TEfiV KLER LE %5 fiveren H SSES TEfiV N N MUKAYESES : Ayn iflverene ait bir iflyeri dosyas ndan bütün teflviklerden yararlanmak mümkündür. Yukarda 3 adet teflvikten bahsedilmifltir, ayr ca 5746 say l yasa ile getirilen Ar-Ge teflviki de yürürlüktedir. Uygulamada, karmafl k olan yafl ilave iflçi teflviki diye tan mlanabilecek teflvikten yararlanma oran oldukça azd r. Özürlü teflvikinden yararlanmak biraz daha basit ve bu teflvike nazaran 3 ay önce yürürlü e girdi i için, yararlanan iflverenler biraz daha fazlad r. Bu bilgiler fl nda, bir iflyerinde; bir k s m iflçiler için seçene i seçilerek özürlü (54857 de zorunluluktan fazla özürlü çal flt r lmas halinde seçilecektir) teflvikinden, bir k s m iflçiler için 4447 seçene i seçilerek yafl ilave iflçi teflvikinden ve kalan iflçiler için de 5510 seçilerek %5 iflveren hissesi primi indirimi teflvikinden, olmak üzere 3 ayr teflvikten faydalan labilir. Bu teflviklerin yasadaki düzenlemesi; iflyeri baz nda iflverenin teflvikten yararlanmas n n mümkün olaca ve bir iflyeri için ancak bir teflvikten yararlan labilece i fleklinde olmas nedeniyle, Tebli, Yönetmelik ve Genelge ç k ncaya kadar bu flekilde yorumlanm fl ve buna göre de hesaplamalar gelifltirilmifltir.(terzio lu, 2008) Ancak uygulama sigortal baz nda olunca, ayn iflyerinde çal flan iflçilerin bir k sm n n bir teflvikten yararlan rken di erlerinin di er iki teflvikten yararlanmas mümkündür. Esas olan ayn iflçinin birden fazla teflvikten yararlanamamas d r. Bu durumda üç farkl teflvikin üç farkl uygulamas söz konusu oldu undan hangisinden yararlanmak avantajl d r sorusu akla gelen ilk sorudur. Özürlü ve yafl teflviklerinde iflyerinin borcunun bulunmamas flart yokken, %5 iflveren primi teflvikinde dosyada iflverenin borcunun bulunmamas gerekmektedir. Yine Özürlü ve yafl teflvikinde asgari ücret esas al nmas na ra men, %5 iflveren hissesi teflvikinde iflçilerin prime esas kazançlar esas al nmaktad r. SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

5 Daha önceki makalemde iflyeri baz nda hangi teflvikin avantajl oldu u hususunda toplam iflçi say s na i, ortalama ücreti farkl olan iflyerlerinde y llar itibariyle teflvikin %100 den %20 ye kadar inece inin de göz önünde bulundurularak ortalama iflçi say s na o denmek suretiyle gelifltirilen formül ile ortalama iflçi say s n n art fl na göre avantajl olan teflviki seçmek gerekti i aç klanm flt r. Ancak uygulama bu yönde olmam flt r. Uygulaman n sigortal baz nda teflvikten yararlan lmas yönünde düzenlendi ine göre avantajl olan seçmek nas l olacakt r? Bu durumda çok basit bir eflitlik kurmak gerekir. De iflkenlerimiz; asgari ücret ile iflveren hissesi oran (%19,5 - %25 aras ) ve fiili ücrettir y l için özürlü teflviki ile yafl ilave iflçi teflvikini birlikte de- erlendirerek hesaplama yapmak gerekirse; 638,70 x %19,5 = fiili ücret x %5 eflitli ini çözdü ümüzde, fiili ücretin 2490,93 YTL ve üzerinde olmas halinde %5 iflveren hissesi teflvikini seçmek daha avantajl d r. Bu hesaplamay %24,5 a göre yapt m zda 638,70 x %24,5 = fiili ücret x %5 eflitli ini çözdü ümüzde de 3129,63 YTL ve üzerinde olmas durumunda %5 iflveren hissesi teflviki daha avantajl d r. Bu hesaplama, %19,5 veya %24,5 yerine iflyerinin tabi oldu u iflveren hissesi oranlar konmak suretiyle ayn flekilde yap labilir. Bu hesaplamay biraz daha basitlefltirmek gerekirse; 638,70 x %19,5 / %5 eflitli ini çözdü ümüzde 638,70 x 3,9 = 2490,93 buluruz, burada önemli olan konu Özürlü teflviki ile yafl ilave iflçi teflvikinden yararlanan sigortal lar n (iflyerinin iflveren hissesinin %19,5 olmas halinde) ücretlerinin asgari ücretin 3,9 kat ndan az olmas halinde daha avantajl oldu u, ayn hesaplamay iflveren hissesinin %25 olmas halinde buldu umuz oran 5 olacak ve asgari ücretin 5 kat ndan fazla ücreti olan iflçilerin, 2008 ve müteakip y llar için özürlü teflvikinde bu oranlar, aynen geçerli olmas na ra men, yafl ilave iflçi teflviki için sadece 2008 y l için geçerlidir, bu durumda %5 iflveren hissesi teflvikinden yararlanmas daha avantajl d r. 179 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

6 IV-SONUÇ: tarihinde yürürlü ü giren Özürlü teflviki ile yafl ilave iflçi teflvikinde, iflverenlerin geçmifl dönem prim borçlar n n olup olmamas aranmazken, tarihinde yürürlü e giren %5 iflveren hissesi teflvikinde iflverenlerin borcunun bulunmamas flart vard r. Ayr ca bu iki, özürlü ve yafl ilave iflçi teflvikine isabet iflveren sigorta primi hissesi d fl nda kalan prim borcunu, iflverenin süresinde ödememesi halinde, teflvik de süresinde ödenmemekte, Ancak geç de olsa, iflveren kendisine düflen primi ödemesi halinde, teflvikin de geç ödemesi söz konusu olaca ndan, teflvike isabet eden primin gecikme zamm yla, kendisine düflen primin asl ve gecikme zamm n da, ödemek kofluluyla teflvikten yararlanabilirken, %5 iflveren primi teflvikinden yararlanman n koflullar ndan birisi de primin süresinde yat r lmas d r. Ayn zamanda iflverenin borcunun da bulunmamas d r. flyerinin tehlike derecesine göre de iflen iflveren hissesinin, %5 e bölünmesi sonucu bulunacak rakam n, asgari ücret ile (asgari ücret kaç lira olursa olsun) çarp lmas sonucu bulunacak tutardan daha fazla ücreti(pek) olan sigortal lar n %5 iflveren hissesi teflvikine geçmesi daha avantajl d r. Ayr ca 2009 y l ndan itibaren yafl ilave iflçi teflvikinde y llar itibariyle %20 lik azalma söz konusu oldu undan, hesaplama yap l rken 2009 ve müteakip y llardaki yap lan hesaplama sonucunda bulunan asgari ücretin kaç kat olmas gerekti i bulundu ise bunun 0,8 ile ( y lar itibariyle %20 flerlik dilimleri azalt laca ndan) çarp lmas suretiyle hesaplama yap lmal d r y l nda, yukar daki hesaplamadan hareketle, bulunan 3.9 kat n n 0,8 i al nd nda 3,12 kat bulunmakta ve 2009 y l nda da asgari ücretin 638,70 oldu una göre hesaplama yap ld nda 1992,74 YTL lik ücret bulunmaktad r. Bu ücretin üzerinde ücreti olan iflçi için yafl teflviki yerine %5 iflveren sigorta primi hissesi teflvikini seçmek daha avantajl d r. Bu örnek hesaplamay anlatmak için verilmifl SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

7 olup, 2010 y l için yukar daki hesaplama aynen al narak %19,5 iflveren hissesi primine tabi bir iflyeri için bu hesaplama, 3.9 kat n n 0,6 ile çarp lmas sonucu 2,34, 2011 y l için 1,56 ve 2012 y l için ise 0.74 katsay s bulundu undan her halükarda yafl teflviki terk edilip %5 iflveren sigorta primi hissesine geçilmesi daha avantajl olmaktad r y l ndaki asgari ücrete göre %19,5 iflveren hissesi primi ödeyen iflyeri için 638,70 yerine yeni asgari ücret konmak suretiyle avantajl olan ücret s n r bulunabilir. KAYNAKÇA 2008/93 say l Sosyal Güvenlik Genelgesi ( ) tarihinde. Ankara: Resmi Gazete Terzio lu, Ali (2008) say l yasa ile getirilen teflviklerden hangisini seçmek gerekir? Sorusuna cevap aramak, T SK flveren Dergisi, 10, (Temmuz 2008). T.C. Yasalar ( ) say l fl Kanunu ve Baz Kanunlarda De ifliklik Yap lmas Hakk nda Kanun. Ankara: Resmi Gazete (26887 say l ) 181 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

8 182