İŞLETMELERDE VERGİ YÖNETİMİ

Transkript

1 İŞLETMELERDE VERGİ YÖNETİMİ

2 İşletmelerde vergi yönetimi; muhasebe ve kayıtlarını inceleyen, bunların doğruluk ve düzenliliğini araştıran, yapılmış olan hata ve hileleri ortaya çıkaran işlemlerle birlikte, ekonomik ve mali analizlerle işletmenin daha verimli çalışması için gerekli verileri tespit eden, sorumlulara önlem almaları için yol gösteren, önerilerde bulunan bir yapının hayata geçirilmesidir. Günümüzde işletme faaliyeti ve sonuçları ile ilgilenen grupların sayısı artmaktadır. - Şirket ortakları, - Şirket yöneticileri, - Şirket çalışanları ve sendikalar, - İşletmeye finansman sağlayan kuruluşlar - İşletme ile ticari ilişkide bulunan işletmeler - İşletmeye borsada yatırım yapmayı düşünen yatırımcılar, - Devletin çeşitli birimleridir. Bir taraftan bu grupların hak ve çıkarlarının en iyi şekilde korunması, diğer taraftan işletmenin sağlıklı ve verimli şekilde gelişmesini sağlama kaygısı vergi kontrol ve yönetimini bir ihtiyaç olarak ortaya çıkarmıştır. Vergi kontrol ve yönetimi sonucu ortaya çıkan bilgi ve veriler işletmenin durumu ile faaliyet sonuçları hakkında doğru bilgilendirilmeyi sağlar. İşletme hakkında doğru bilgi sahibi olmak ise büyük önem taşır. Çünkü işletme ile ilgilenen kişi ve kuruluşların konu ile ilgili kararları da bu bilgilere dayanılarak verilir. Doğal olarak alınan kararların doğru ve isabetli olması, edinilen bilgi ve verilerin sağlıklı olmasına bağlıdır. Bu nedenle vergi kontrol ve yönetimi artık ihtiyaç haline gelmiştir. Vergi yasalarına dayanılarak yapılan vergi kontrol bir uyum çeşidi olup, genel vergi sistemi ve ilkelerine göre yürütülmelidir. İşletmelerin ekonomik ve finansal yapısının, faaliyet ve işlemleri ile bunlara ilişkin kayıtların sistemli bir şekilde ve stratejik bir yaklaşımla incelenmesi yapılmalıdır. İşletmelerin faaliyet ve işlemleri ile kayıtlar yapıldıktan belli bir süre sonra işlem ve olaylar yeniden gözden geçirilebilir. Aynı zamanda yapılmış olan işlem, kayıt ve bunlarla ilgili belgelerin doğruluğu, muhasebe ilke ve normlarına uygunluğu sorgulanır. Bu arada varsa eksiklikler ile yapılmış olan yanlışlıklar tespit edilip düzeltilebilir. Vergi yönetimi, işletme ile ilgili işlemlerin dayanaklarını, kayıtlarını ve sonuçlarını sistemli bir biçimde inceleyerek, eğer varsa; hata, hile ve kanuni ölçülere aykırı durumları tespit edip bunların düzeltilmesini ve gelecekte tekrar edilmesini önleyerek, vergi matrahının yasal ölçüler içerisinde tam ve doğru olarak tespitine yönelik yönetilmesi ve değerlendirilmesidir. Vergi Yönetimi ve Kontrollerde Hedefler/Amaçlar Vergi yönetimi ve kontroller; dikkatsizlik veya bilgi eksikliği yüzünden muhasebe ile ilgili işlem, kayıt ve hesaplarda yapılan yanlışlıkları tespit etme ve tespit edilen hataların düzeltilmesini hedefler. Vergi yönetimi ve kontroller, yasa dışı menfaat sağlamak amacıyla işletmeye ait işlem, kayıt ve hesaplar üzerinde yapılan hileleri tespit etmeyi ve bunların sonuçlarını ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır. Vergi yasalarında, objektifliği ve mükellefler arasında eşitliği sağlamak için vergi matrahının tespiti ile ilgili bir takım standartlar konulmuştur. İndirilecek giderler, kabul edilmeyen giderler, istisna ve muafiyetler, değerleme ölçüleri gibi. Vergi yönetimi ve kontroller işlem ve kayıtların kanuni ölçülere uygunluğunu araştırıp aykırılıkların düzeltilmesini hedeflemektedir.

3 İŞLETMELERDE VERGİ YÖNETİM ÇIKTILARI İş Akışları Ertelenmiş Vergilerin Hesaplanması Kilit Prosedürler TFRS-Vergi Karşılaştırma İleriye Taşınacak Zararların Değerlendirilmesi Bir işletmenin aktif ve pasifinde bulunan varlıkların ve yükümlülüklerin değerlemesi ile amortisman ve karşılık konularında TFRS ilkelerine, ticari kurallara ve vergi yasa hükümlerine uymayan durumlar incelenmelidir. Dönem sonundaki mal mevcudunun yüksek veya düşük değerlenmesi, aktifleştirilip amortismana tabi tutulması gereken bir harcamanın gider yazılması ile amortisman karşılıklarının yanlış ayrılması belli başlı değerleme hatalarıdır. Değerleme hataları mahiyetleri gereği dönem sonucunu doğrudan etkiler. Cari Dönem Vergi Hesaplama Finansal Tablolar Satınalma ve Elden Çıkarmalar Kapanış İşlemleri Vergi Denetim Sonuçları Vergi Oranları Tutarlılık Tekliflerin Hazırlanması İlişkili Kişilerle İlişkiler Finansal tablolarda bir takım hatalar yapılabilir. Kurulan sistem bütün hataları ortaya çıkarma konusunda yetersiz kalabilmektedir. Örneğin kayıtlara yansımayan işlemleri muhasebe sistemi belirleyip önleyemez. Her şeye rağmen yapılmış olan hataları tespit edip, düzeltilmelerini sağlamak vergi yönetiminin başlıca amaçları arasında yer alır. Vergi yönetimi için yeterli düzeyde kaynak ayrılıp-ayrılmadığı, vergi idaresi ile olan ilişkiler açısından örgütlenme yapısının yeterli olup-olmadığı, işlemlerin yeterli ölçüde kayıt altına alınıp-alınamadığı ve ağırlık verilmesi gereken vergi türlerinin araştırılması gerekmektedir. Benzer şekilde; vergi sisteminin karmaşıklığı, vergi afları ve vergi uygulaması (muhasebecilik ve müşavirlik sistemi) da vergi yönetimi başlığı altında vergi uyumuna etki eden önemli konulardır.

4 Vergi Kontrolü/Roller - Sorumluluklar Vergiler Finans Koordinatörü Finans Bölümü Vergi Bölümü Faaliyetler Stratejik Hedefler/Amaçlar x x x Risk Yaklaşımları x x x Operasyonel Yasal Değişiklikler x Faaliyet/İş Değişiklikleri x x Yeniden Yapılandırmalar x x x Satınalma/Tasfiye x x x Transfer Fiyatlandırması x x İhtirazı Kayıt Beyan x x x Vergiye Uyum Vergi iadeleri Vergi tarifesi Vergilendirme gözden geçirmeleri Vergi denetimi gibi düzenlemeleri anlama/kavrama, analiz etme (durum ve teknik analiz) ve izlemeyi içerir. Uygulama/Riskleri Belirlemek Muhasebe Vergi Muhasebesi x x Vergi Raporlaması x x x Uyum Vergi İadeleri x x x x Vergi Tarifesi x Vergi Gözden Geçirmeleri x x x x Vergi Denetimi x x x x Vergi Muhasebesi ve Raporlama: Muhasebe politikalarındaki esneklik ve düzenlemelerdeki eksiklik ve yetersizlikler, finansal tabloların farklı bir şekilde hazırlanması, sunulması ve yorumlanmasına yol açabilir. Vergi beyannamelerinde yer alan bilgilerin defterlere uygunluğudur. Bu defterlerin tasdiki ile ilgili bilgiler gibi şekli olanlarda dahil olmak üzere muhasebe defterlerine dayandırıldığından, vergi beyannamelerinin ekinde finansal tablolar ile hesap özetleri anlaşılmalıdır. Finansal tablolardaki sonuçların dayanaklarını oluşturan belgelere uygun olmasının yapılacak inceleme ile sağlanması gereğidir. Burada belgelere uygunluk dışında, muhasebe ilke ve kuralları ile vergi yasasına uygunluğunun araştırılması, kapsam dahilindedir. TFRS uygulamak zorunda olan işletmelerde vergi kuralları değil muhasebe standartları esas alınarak kayıtlar yapılmaktadır. Şirket için yapılan tüm giderler, ticari gider kabul edilmekte ve finansal tablolarda gösterilmektedirler. Böylece, dönem sonunda, Dönem Karı yada Zararı Hesabı ticari karı yada zararı gösterir. Vergi Yönetimi ve Stratejisi Satışlar/Tedarik/Üretim/Finans/İnsan Kaynakları Şirket Hesaplarını Gözden Geçirmek Gelir/Kurum KDV Ücretler Sorumluluklar Anlama Analiz İzleme Prosedürler ve Kayıtlar Organizasyon ve Kaynaklar Vergisel Konular Gerçekleştirmek

5 Vergi Kontrol Çerçevesi Anlamak Planlama/Tasarlama Hazır Olma Güvence Vergilendirmeyi anlama Mevzuat gözden geçirmeleri Amaç ve stratejileri tanımlamak Uygulama Ph Yaklaşımı 2. Aşama 1. Aşama 3. Aşama 4. Aşama Vergi Risk Yönetimi Vergi Planlaması Vergi Muhasebesi Vergi Raporlaması Koordinasyon İletişim Eğitim Otomasyon Değerlendirme Finansal Tablo Vergi Kontrolü Farkındalık/Hazırlık Uygulama/Sunum Testler ve Değerlendirme İç Kontrol/İç Denetim Vergi planlaması; cari ve gelecek vergi dönemlerindeki yükümlülüklerin azaltılması için farklı olanakların analiz edilmesi suretiyle ödenecek olan verginin miktar ve zamanının önceden belirlenmesidir. İşletme yöneticileri; Kısa dönemlerde, nakit dengelerini sağlamak Uzun dönemde ise nakit akımlarını yükseltmek zorundadır. Vergi planlaması ile nakit giriş ve çıkışları tahmin edilip, aylık potansiyel vergi yükü hesaplanır. Uygun strateji ile nakit girişleri maksimize, nakit çıkışları minimize edilerek, nakit açıkları en düşük finansman maliyetiyle kapatmak ve nakit fazlasını değerlendirmek gerekir. Vergi planlaması, yasalara bağlı kalarak ödenecek verginin, vergi yükünün ve yükün ortadan kaldırılması süresinin en aza indirilmesidir. Vergilerle ilgili risk analizi uzman desteği gerektirir. Vergi Risklerine Yaklaşımda 4 Yol Çünkü risk; beklenmeyen işlemlere, hatalara, finansal tabloların güven düzeyinde olumsuzluğa, gereksiz vergi yüklerine, cezalı tarhiyatlara, gecikme zam ve faizlerine ve bunların sonucu olarak itibar kaybına yol açar. Kabul Bilerek Sürdürmek Kabullenmek Yükümlülükleri Uygulamak Sonuçlarına Katlanmak Vergi idaresi incelenecek mükelleflerin seçiminde; belirlenmiş olan risk değerlendirmesi sonuçları dikkate alınarak gerçekleştirmektedir. Yasal düzenlemelerin yanlış uygulanması, Denetim ve gözetim eksikliği veya olmayışı, Vergisel İşlemlerin Muhasebesinin yanlış ve hatalı uygulanması, Mevzuata uyumsuzluk ve cezalı işlemlere maruz kalma, riskleri gerçekleşirse, beklenmeyen nakit çıkışı yaratır. İlişkiler Uyum İçin Gerekli Davranışlar Organizasyon Yönetim İlişkili Kişiler Operasyonlar İzleme Vergi Risklerine Yaklaşımda 4 Yol Sonlandırmak İşlemlere Son Verme Piyasadan Çekilme Elden Çıkarma Hedeflerde Değişiklik Kademeli Azaltma Transfer Sigorta Paylaşma (İş Ort. İştirak, Birleşme) Çeşitlendirme Fiyat Değişikliklerinden Korunma

6 Etkili Etkin ve Anlaşılır Vergi Yönetim Fonksiyonları Yapısı Vergi Kontrol Çerçevesi Amaçları Gerçekleştirmek Kontrol Sistemleri Deneyim ve Öğrenme Tanılayıcı Kontrol Sistemleri Stratejik Belirsizlikler? Stratejik Hareket Yöntemleri? Vergi Strateji Vergi Operasyonları ve Risk Vergi Muhasebesi ve Raporlama Vergi Uyumu Etkinlik Doğru Düşünülüyor mu? Temel Değerler Verim Kritik Değişkenler/Risklerden Kaçınılması Gereken Alanlar Şeffaflık Uygun Kontroller ve Hesap Verme Sorumluluğu Denetime Açık Olma Organizasyonun uyumlandırılması Yasa ve Düzenlemelere Uyum İşletmeler; ekonomik, sosyal ve psikolojik nedenlerle genellikle vergi vermeme eğilimindedirler. Vergi vermeme eğilimi, ödenen vergiler ile devletin sunduğu hizmetler arasında doğrudan ve aynı zaman diliminde ilişki kurulamamasından ve vergi yükünün kişisel tasarruf etme ve harcama yapma potansiyelini daraltması ve benzeri ekonomik nedenlerle veya denetlenip cezalandırılacaklarına ilişkin inancın az olması gibi sosyal ve psikolojik nedenlerden de kaynaklanabilmektedir. Diğer yandan vergi mevzuatının birçok alanı kapsaması, teşvik ve istisna uygulamalarının çokluğu gibi nedenlerle her zaman kolay anlaşılamaması ve işletmelerin ekonomik planlarını olumsuz etkileyecek sıklıkta değişikliklere tabi tutulması verginin yönetilmesini zorunlu kılmaktadır. Eğer potansiyel risklerinizi ortaya çıkarmak, ölçmek ve kontrol etmek, ödenecek verginin, vergi yükünün ve yükün ortadan kaldırılması süresinin en aza indirilmesini yönetmek, işlemlerinizin gelecek dönemlerde de daha etkin ve etkili planlanmasını istiyorsanız ph a başvurabilirsiniz. PH BAĞIMSIZ DENETİM YMM A.Ş. Oğuzlar Mh Sk. No:4/ Balgat-Çankaya/ANKARA Tel: Fax: ph@phymm.com.tr Yasal Uyarı:Çoğaltılamaz