Prof. Dr. Kemal Benlioğlu. King B besiyerinde Acidovorax citru!i kolonileri ( images/fig21.jpg) Prof. Dr.

Transkript

1 Karpuz Bakteriyel Meyve Lekesi Bacterial Fruit Blotch Etmen Acidovorax citru!i Aerobik, Gram negatif Tek, bazende 2-3 kamçısı ile hareketli Oksidaz pozitif King B besiyerinde Acidovorax citru!i kolonileri ( images/fig21.jpg) Ekonomik önemi Karpuzların en önemli hastalıklarından biridir. Bitkinin gelişme devresine bağlı olarak çok ciddi ürün kayıplarına neden olabilir. Özellikle erken dönemlerdeki enfeksiyonlar ürünün pazar değerini %100 etkileyebilir.

2 Konukçuları ve Yayılışı Konukçular Karpuz-Watermelon (Citru!us lanatus) Kavunları-Melon (özellikle cantaloupe) enfekte edebilir, ancak ana konukçu karpuzdur. (Cucumis melo) diğer kabakgil üyeleri Coğrafik dağılım: Asya: İsrail, Turkiye (1996 da Çanakkale Ezinede karpuzlarda saptandı) Kuzey Amerika: ABD (Alabama, Arkansas, California, Delaware, Florida, Georgia, Indiana, Iowa, Maryland, Mississippi, Missouri, North Carolina, Oklahoma, Oregon, South Carolina, Texas Okyanusya: Australia, Queensland, Guam, Northern Mariana Islands. Belirtiler Fidelerde Olgun yapraklarda Meyvelerde Fidelerdeki Belirtiler Kotiledon yaprakların arka yüzünde yağlımsı suda haşlanmış gibi lekeler Lekeler nekroze olur kahverengi siyaha döner Bazı fideler enfeksiyon sonrası yaşamını yitirebilir. Sağlıklı görünenler meyve dönemine değin belirti göstermeden kalabilirler

3 Olgun Yapraklardaki belirtiler Yapraklar üzerinde geniş dairesel koyu kahverengi köşeli lezyonlar oluşur Etrafı sarımtırak bir hale ile çevrilidir Yaprak damarları boyunca uzanan pas rengi lezyonlar, Yaprak altında lazyonların olduğu damarlarda suda haşlanmış belirtiler Yapraktaki lezyonlar meyvelerdeki belirtiler için ana inokulum kaynağıdır Meyvelerdeki belirtiler Meyvedeki tipik belirti yeni gelişen meyve yüzeyinde koyu yeşil leke Lekeler başlangıçta 1-2 cm çaplı olabilir fakat giderek genişler, koşullar uygun olarsa tüm meyve yüzeyini kaplayabilir Leke kabukta içeri doğru işlemez Ancak lekeler yüzeyde çatlamalara neden olur Buradan giren saprofitler meyveyi çürütebilir Meyvelerdeki belirtiler 2-3 haftalık meyve üzerinde mum tabakası olmadığı için enfeksiyona çok duyarlıdır Meyve gelişip üzerinde mum tabakası oluştuğunda enfekte olmaz

4 Meyvelerdeki belirtiler covers/1998/ djn98cvr.htm Kavunlarda-Cantaloupe belirtiler İnokulum Kaynakları Bulaşık tohum Bulaşık fide Citron kavunu Toprağa karışmış bulaşık karpuz kabukları Konukçusu olmadığı zaman bakteri yazın bir kaç haftadan fazla yaşayamaz Bir önceki yıl dökülen tohumlardan çıkan bitkiler Yabani kabakgiller(yabani kavun-citron kavunu)

5 Enfeksiyon Hastalık bulaşık tohum ile başlar ve yayılır Meyve enfeksiyonları çiçeklenme ve erken meyve döneminde olur. Kabuk yüzeyi mumla kaplanan meyve enfekte olmaz Etmene karşı dayanıklı bir karpuz çeşidi yoktur, ancak koyu yeşil renkli kabuğa sahip olanlar açık renklilere göre daha az duyarlıdır Triploid (çekirdeksiz) karpuzlar diploid (çekirdekli) lerden daha az duyarlıdır Çekirdeksiz karpuzlarda yaprak enfeksiyonları daha fazla meyve enfeksiyonları daha azdır Tarlada yüksek sıcaklık, serbest su ve yüksek hava nemi hastalığın yayılmasını teşvik eder Acidovorax citru!i Yaşam çemberi Plant Disesase 79(8): Yağmurlama sulama hastalığın yayılmasında önemli rol oyar Bulaşık tohum Bulaşık tohumdan çıkan bitkilerde kotiledon yapraklarda belirtiler İnokulum kaynakları Gönüllü bitkiler bitki artıkları yabancı otlar Çevresel faktörlere göre hastalık şiddeti değişir Fide ile hastalık yayılır Meyve olgunlaşmadan önce lezyonlar ğörülür Hastalıklı meyve tarlada çürür tohumtoprağa karışır Hastalık bitkiden bitkiye tarlada yayılır Mücadelesi Kültürel önlemler Temiz tohum ve fide kullanılmalıdır, fideler testlenmelidir Serada-alçak tunelde tüm alet ekipman kasalar vs %1 lik NaClO ile dezenfekte edilmeli Fidelikte mutlaka hastalık izlenmeli, birbirleri ile fiziksel temas ettirmeye çalışılmalıdır Fidelikte bulaşma varsa tüm fideler imha edilmelidir Hastalığın görüldüğü seralarda tüm bitkiler imha edilmeli ve dezenfeksiyon işlevinden sonra ertesi yıl ekim yapılmalıdır. Serada-alçak tünellerde yabancı ot bulunmamalıdır Hastalık görülen alanlarda 2-3 yıllık rotasyon uygulanmalıdır Hasattan sonhra bitki artıkları derin sürümle gömülmelidir Fide testi

6 Mücadelesi Kimyasal mücadele Tarlada hastalık görüldüğünde yada fidelerden gelme şüphesi varsa dikimden hemen sonra 7-10 gün aralıklarla bakır hidroksitli preparatlar kullanılmalıdır. Eğer hastalık belirtisi görülmemiş fakat şüheleniliyorsa ilk erkek çiçekler görüldüğünde bakır hidroksitle ilaçlama yapılmalıdır ve meyve olgunlaşıncaya değin ilaçlamaya devam edilmelidir. Tarlada yeşil aksam ıslak ise ilaçlama yapılmamalıdır.

7 Kök Uru-Kök Kanseri (Crown Gall) Etmen Agrobacterium tumefaciens (tüm çift çenekli konukçularda) Agrobacterium vitis (Bağda) Agrobacterium rubi (Böğürtlen ve benzeri üzümsü meyvelerde) Agrobacterium rhizogenes (çift çenekli konukçularda saçak köklülük) Agrobacterium tumefaciens kolonileri Kök ucunda Agrobacterium tumfaciens hücreleri Martha Hawes, University of Arizona Agrobacterium tumfaciens bakterisi ( Çevresel Kamçılı gram - )

8 Ekonomik Önemi Dünyada her yerde yaygın olarak görülen bir bakteridir. Özellikle meyve ve bağ fidancılığını tehdit eden, fidan sertifikasyonda toleransı 0 olan ve hiçbir kimyasal mücadelesi olmayan çok önemli bir hastalıktır. Konukçuları Agrobacterium tumefaciens (Smith & Townsend) Conn. bitki patojenleri içinde konukçu dizisi en geniş olan etmendir. Tek çenekli bitkiler haricinde 93 bitki familyasına ait 331 genus içinde 643 bitki türünde hastalığa neden olmaktadır. Bakteri bitki köklerinde, kök tacında, gövde üzerinde ur veya galler oluşturur. Özellikle sert ve yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarında, gül ve krizantem gibi süs bitkilerinde, şeker pancarı, pamuk, patates, tütün gibi tarla bitkilerinde, kavakta ve böğürtlen ahududu gibi üzümsü meyvelerde ve bağda ekonomik kayıplar oluşturabilir. Belirtiler Hastalık öncelikle gövde, taç veya köklerde küçük siğil benzeri anormal gelişmeler şeklinde kendini gösterir. Meyve ağaçları ve süs bitkilerinde urlar özellikle bitkinin toprağa yakın kısmında kök tacının olduğu yerlerde toprak altında gelişir. Ancak böğürtlen ve benzeri üzümsü meyvelerde ve bağda bitkinin toprak üstü kısımlarında gövde ve saplar üzarinde oluşur. Meyve ağaçlarında bitkinin toprak üstü kısımlarında ur görülmez. Urlar başlangıçta küçük şişkinlikler şeklinde, küremsi beyaz ve pembemsi renkte süngerimsi yapıdadır. Ekseriyetle bahar sonu ve yaz başlangıcında görülmeye başlar. Urlar yaşlandıkça renkleri koyu kahverengi ve siyaha döner sertleşir ve odunsu bir yapıya dönüşür. Bazıları bitkiden koparak ayrılabilir. Bazıları da bitkinin yaşam süresince üzerinde kalır. Çoğunlukla bitkinin üst aksamında herhangi bir belirti görülmeyebilir. Ancak enfeksiyon şiddetli ise bitkiler cüceleşir, kuru zayıf gelişmiş meyve oluşumuna neder olur ve bitki su ve besin maddesi taşınmasına bağlı olarak çeşitli besin maddesi noksanlığı belirtileri gösterebilir.

9 Kayısıda A. tumefaciens in neden olduğu urlar Domateste A. tumefaciens in neden olduğu urlar Gülde A. tumefaciens in neden olduğu urlar Elma da A. tumefaciens in neden olduğu urlar Kavakta A. tumefaciens in neden olduğu urlar Bağda A. vitis in neden olduğu urlar Böğürtlende A. rubi nin neden olduğu urlar

10 Elma da A. tumefaciens in neden olduğu urlar Bağda A. vitis in neden olduğu urlar Patojenisite testleri İnokulum kaynakları Ana inokulum kaynağı topraktır. Ancak Agrobacterium vitis sadece bitki artıklarında yaşamını sürdürebilir. Toprakta varlığı saptanmamıştır. Bulaşık üretim materyali Bitki artıkları

11 Hastalık Çemberi Toprakta yeni dikim yapıldığında kök çevresinde kolonize olur Kopan ur parçaları ve bulaşık toprakta yaşamını sürdürür Enfeksiyon sonrası rizosferde biofilm oluşumu Kiraz ağacı kök boğazında urlar Bakteri ilkbaharda sürgünlerde özsudan izole edilebilir Bakteri sağlıklı görünen bu çeliklerle bulaşır Bakteri asma köklerinde nekrotik lezyonlara neden olur, omca söküldüğünde bu bitki artıklarında kalır Don yaraları enfeksiyon noktalarıdır Dormant dönemde bakteri xylemde yaşamını sürdürür Agrobacterium vitis yaşam çemberi Hastalıklı omcalar zayıflar ve ölür Bulaşma-Enfeksiyon Bakteri toprak orijinlidir, toprakta veya bitki artıklarında çok uzun yıllar canlı kalabilir. Yapılan araştırmalar toprakta 40 yıl canlı kalabildiğini göstermiştir. Bakterinin enfeksiyon yapması ve ur oluşturması için taze açılmış yara gereklidir. Özellikle budama, toprak işleme, don, toprak altı zararlılarının neden olduğu yaralar enfeksiyon oluşmasında çok önemli rol oynar. Bakteri ilk oluşan urların çevresinde bol miktarda bulunur. Ancak bu urların çevresinde ve bitkinin diğer kısımlarında da urlar oluşabilir, bu ikincil urlarda patojen bulunmayabilir. Bakterinin türüne göre urların bulundukları yer ve şekilleri farklılaşabilir. Örneğin böğürtlen ve benzeri üzümsülerde Agrobacterium rubi nin neden olduğu, bağlarda Agrobacterim vitis in neden olduğu havai urlar görülür. Meyve ağaçlarında ise daima toprak altındadır ve enfeksiyon yapan tür Agrobacterium tumefeciens dir. Bitkilerde ur dışında yoğun saçak kök oluşumuna neden olan tür ise Agrobacterium rhizogenes ismini alır.

12 Ur Oluşum mekanizması Agrobacterium tumefaciens toprakta özellikle kök dokularından sızan besin maddelerinin bol olarak bulunduğu kök çevresinde (rizosfer) yoğun olarak bulunur. Ancak enfeksiyon için mutlaka yara gereklidir. Özellikle fidanlarda doğal olarak yada söküm dikim sırasında oluşan yaralar fidan enfeksiyonlarında son derece önemlidir. Bakteri yara dokusuna kemotaksi ile ulaşır. Bakteri hücresi içinde yer alan dairesel formda DNA içeren plasmid (Ti plasmid) bu enfeksiyonlarda önemli rol oynar. Yaradan sızan besin maddeleri özellikle fenolik bir bileşik olan acetosyringone bakterinin yara dokusunu tanımada, yaraya yönelmesinde ve de Ti plasmitinde bulunan hastalık yapan genlerin (Vir genleri) aktive olmasında çok önemli rol oynar. Bu genler plasmidde bulunan DNA parçasının (Ti DNA) kesilerek bitki hücresi içine aktarılmasında, tümör oluşturan hücrelerden salgılanan ve bakterinin beslenmesinde rol oynayan bileşiklerin (Opin) oluşumunda rol oynarlar. Agrobacterium tumefaciens in doğal olarak gerçekleştirdiği bu gen trransfer yöntemi günümüzde biyoteknolojide pek çok çift çenekli bitkiye gen trasferinde kullanılmaktadır. Bitki hücresine aktarılan ve bitki kromozomuna dahil olan Ti DNA daha sonra hücrede bol miktarda sitokinin ve indol asetik asit gibi büyüme hormonlarının sentezlenmesine ayrıca bakterinin beslenmesi için gerekli opin, agrocinopin adı verilen yeni bileşiklerin oluşumunda rol oynar. Sonuçta büyüme hormonlarının etkisiyle bitkide ur ve galler oluşur. Agrobacterium tumefaciens Ur oluşum mekanizması Bitki Hücresi Plasmid TiDNA Nucleoid Kromozom TiDNA Ur Agrobacterium tumefaciens Mücadelesi Kesinlikle hastalıktan ari temiz üretim materyali kullanılmalıdır. Fidanlık veya meyve bahçesi plantasyonu kurulurken ağır ve nemli topraklardan kaçınılmalı eğer tesis kurulmuş ise drenaj kanalları açılmalıdır. Hastalığın daha önce varlığının saptandığı alanlarda kesinlikle meyve bahçesi tesis edilmemelidir. Daha önce hastalığın varlığının saptandığı bir alanda meyve bahçesi tesis ederken toprak örnekleri alınarak karar verilmesi uygulanacak test yöntemi ne olursa olsun güvenilir değildir. Mutlaka toprak dezenfeksiyon yöntemleri uygulandıktan sonra dikim yapılmalıdır. Yetiştiricilik işlemleri sırasında bitki gövdesinde, köklerinde ne şekilde olursa olsun yara açmaktan kesinlikle kaçınılmalı, toprak altı zararlıları ile mutlaka mücadele edilmelidir. Özellikle bağlarda çift gövde sistemi olacak şekilde yetiştiricilik tekniği uygulanmalı, bir gövde enfekte olduğunda urlar aletle çıkarılarak yara yerleri dinitro orto krezollu bileşiklerle dezenfekte edilmeli, diğer sağlıklı gövdeden ürün alınmaya çalışılmalıdır.

13 Mücadelesi Fidanlık kurarken önce fidanlık toprağının bu bakteriyle bulaşık olur olmadığını kontrol etmek gerekir. Bunun için ilkbaharda iyi işlenmiş toprağa 1-2 yaşında kökleri traş edilmemiş ve temiz şeftali çöğürleri 1-3 m aralıklarla dikilir. Son baharda çöğürler sökülerek köklerde ur olup olmadığı kontrol edilir. Çöğürler bulaşık çıkarsa, bu toprakta fidancılık yapılmamalıdır. Meyve ağaçları ve süs bitkilerinde A. tumefaciens in neden olduğu kök uru hastalığına karşı dünyada hiç bir kimyasal mücadele yöntemi bulunmamaktadır. Ancak etmene karşı Avustralya da bulunan ve patojen olmayan bir Agrobacteium türü (A. radiobacter) biyolojik preparatı ile etkin olarak mücadele edilebilmektedir. Son yıllarda ülkemizde de ruhsatlı olarak piyasaya verilen bu preparat (NoGall) günümüzde daha da geliştirilmiş olup yeni kurulacak meyve bahçelerinde dikimi öncesi mutlaka fidanlara uygulanması gerekir.

14 Ateş Yanıklığı Fire Blight Etmen Erwinia amylovora Bakteri Gram-negatif olup, çubuk şeklindedir. Boyutları x µ arasında, zincir veya tek tek görülebilir. Bakteri hücresi Çevresel kamçılı ve hareketlidir. Ekonomik Önemi Ateş Yanıklığı Hastalığı Dünyada Bitkilerde hastalık yaptığı saptanan ilk Bakteri hastalığıdır. Tüm Dünyada karantinaya tabi bir hastalıktır. Duyarlı çeşitlerde bir yılda ağacı tamamen kurutabilir. Yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarının en tahripkar hastalığıdır. Sadece o yılın ürününü etkilemekle kalmayıp, ağaçlarda sürgün, ana dal ve gövdeyi hastalandırarak gelecek yıllardaki ürüne de etki edip ağacı kurutabilmektedir.

15 12,3*#032*+$4)5 16*706,*3$& Coğrafik Dağılımı./8/9'. &3 :$;*4&3603)*4'3203'<053$6)0'504'50"&$'#%043':)&$0&$ = <,'>?@?'("66)%% AB4)C?'*D'E%%)4*)&F - Erwinia amylovora İlk kez A.B.D.' de görülen hastalık = D)6$'<%)+23'*D'#$06&'04:'0##%$& Kanada, Yeni Zelanda, Meksika, İngiltere, Hollanda, Polonya, Danimarka, Belçika, Fransa, Almanya, Mısır, Güney ve Kuzey Kıbrıs, İsrail, İsveç, Norveç, İrlanda, Yunanistan, Lübnan, İsviçre, Ermenistan, Bulgaristan ve Güney İtalya' da mevcuttur. Türkiyede varlığı T. J. Burrill (ABD) 1878 Ateş Yanıklığı (Erwinia amylovora) GGG?0#&4$3?*6+!"##$%&'()*%*+,'-./0 Sultandağ 38 48'N 31 28'E Sonbahar 1985 Akşehir gölü Zirai Mücadele Araştırma wenstitüsü 1985 ANKARA

16 Armut ağaçlarında Erwinia amylovora enfeksiyonu Sultandağ-Afyon(Öktem ve Benlioğlu, 1985) Patojenisite testi Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Ağustos-1986, Ankara (Öktem & Benlioglu, 1988) Türkiyede Ateş Yanıklığı Afyon 1985 Isparta 1986

17 Ateş Yanıklığı Epidemisi Türkiye 1985 Kıbrıs 1984 İsrail 1985 Mısır 1982 Momol and Zeller (1992)Epideminin Mısırda Nil deltasından başlayarak kuzeye doğru yayıldığı ve Türkiye ye geldiğini belirtti. Eradikasyon Kararı Kararlar Teknik Broşür hazırlanmalı Orta Anadolu Bölgesinde Tarım İl Müdürlüklerindeki elemanların eğitimi SOrta Anadolu Bölgesinde 17 ilde Ateş Yanıklığı sürveyi Isparta ve Afyon tarım il Müdürlüklerine ilaç yardımı Afyon: 760 kg Bakır sülfat, 608 kg Bakırlı ilaç Isparta: 1000 kg akır sülfat 800 kg Bakırlı ilaç Ulusal bir proje hazırlanması Afyon ve Isparta ilinde hastalıkla ağaçların eradike edilmesi ve üreticiye karşılıklarının ödenmesi

18 Paralı Eradikasyon Yıl Armut ağacı Sayısı Ayva ağacı sayısı Kaynak: Yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarında ulusal Ateş Yanıklığı Projesi (Benlioglu, 1988) Orta Anadoluda 14 ilde sürvey sonuçları (1987) Ağaç türü İncelenen Ağaç sayısı Hastalıklı ağaç sayısı Bulunma oranı Armut Ayva Elma Muşmula TOPLAM Kaynak: Yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarında ulusal Ateş Yanıklığı Projesi (Benlioglu, 1988) Türkiye de 48 ilde sürvey sonuçları ( ) Ağaç türü İncelenen Ağaç sayısı Hastalıklı ağaç sayısı Bulunma oranı Armut Ayva Elma Yeni Dünya TOPLAM Kaynak: Yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarında ulusal Ateş Yanıklığı Projesi (Benlioglu, 1988)

19 Kırklareli Türkiye de yıllarında Ateş İstanbul Kocaeli Sakarya Yanıklığı epidemisi Samsun Çankırı Amasya Çorum Gümüşhane Bursa Ankara Erzurum Eskişehir Yozgat Sivas Erzincan Ağrı Kırşehir Tunceli Bingöl Afyon Muş Kayseri Van İzmir Uşak Nevşehir Malatya Elazığ Aydın Denizli Isparta Konya Niğde K.Maraş Diyarbakır Bitlis Burdur Adıyaman Hakkari Muğla Adana Antalya İçel Hatay Giresin Kaynak: Yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarında ulusal Ateş Yanıklığı Projesi (Benlioglu, 1994) İlaç denemeleri ( ) İlaçlar Cu-oxychloride Cu-oxychloride+Maneb Phosethyl-Al Phosethyl-Al Phosethyl-Al Copac E (Ammonia+CuSO4) Streptomycin Doz 100 l suya Ankara 1 İzmir 2 Adana 400 g g g g g ml g (1) Benlioglu (1994), (2) Demir & Gündoğdu, (1991) Cu-oxychloride+Maneb and Phosethyl-Al (400 g/100 l) ruhsatlandırıldı Çeşit Reaksiyonları Araştırma kurumu Duyarlı Orta Derecede Dayanıklı Armut Dayanıklı Armut çeşiti Ankara 1 14 Armut çeşiti Coscia, Ankara, Mustafabey, Akça Adana 15 Yenidünya çeşiti 1 Mustafabey, 2 Akça Yalova 1 26 Armut çeşiti Wilder Coscia Kaynak: (1)Yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarında ulusal Ateş Yanıklığı Projesi (Benlioglu, 1994) (2) Aysan et al., (1994)

20 Türkiyede Ateş Yanıklığı Çalışmaları Yayınlar Türçe (13) İngilizce (57) Tezler Doktora (4) Yüksek Lisans (9) Konukçuları E. amylovora Rosaceae familyasının Malus ve Pyrus cinslerinin yanında 37 cinsi ve 128 türü enfekte etmekte, özellikle elma (apple), armut (pear) ve ayvalarda (quince) çok zararlı olmaktadır. Ayrıca yenidünya (loquat) ve muşmula (medlar) ağaçlarında da ciddi enfeksiyonlar oluşmaktadır. Bunların dışında Cotoneaster spp. (dağ muşmulası-cotoneaster), Pyracantha spp. (ateş dikeni-firethorn), Crataegus spp. (ak diken-alıç-howthorn), Sorbus spp (üvez-mountain ash) ve Stranvaesia davidiana gibi bazı süs ve orman florası konukçuları arasındadır. Cotoneaster spp. (Dağ muşmulası) Crataegus spp. (Akdiken)

21 Pyracantha spp. (Ateş dikeni) Stranvaesia davidiana ( Sıtranvezi ) Belirtiler İlk belirtiler genellikle çiçek ve çiçek demetlerinde görülür. Başlangıçta enfekteli kısımlar suda haşlanmış gibi bir görünüm alır, daha sonra tüm çiçek demeti büzüşün, kahverengileşir, zamanla siyahlaşarak ateşte yanmış gibi bir görünümde ağaçta asılı kalır. Hastalıklı sürgünler üzerindeki yapraklar üzerinde orta damar yada ana damarlar boyunca uzanan kahverengi siyahımsı lekeler oluşur. Siyahlaşma arttıkça yapraklar kıvrılır, suyunu kaybeder ve siyahlaşmış sürgün üzerinde asılı kalır. Uç sürgünler yada ana dallar genellikle enfekte olur ve uçtan geriye doğru solgunluk görülür. Genç sürgünlerin ucu tipik olarak 180 derece C şeklinde kıvrılır. Hastalık sürgün ve çiçek demetlerinden aşağıya ana dallara doğru ilerler. Burada kanserler oluşmaya başlar. Belirtiler Ana dal ve gövde üzerindeki kanserli dokular başlangıçta suda haşlanmış görünümde ve yumuşaktır. Hastalıklı sürgünlerde kabuk kahverengimsi siyaha döner. Başlangıçta doku yumuşaktır fakat zamanla kahverengi siyaha döner ve sertleşir. Kanserler ana dalı çepeçevre sararsa kanserli dalın üst kısmı tamamen ölebilir. Bazen kanser dalı çepeçevre kuşatmadan enfeksiyon durabilir. O zaman dokuya batık, genellikle sağlıklı dokudan kesin bir yarıkla ayrılan sert dormant kanser haline dönüşür. Bakteri sürgün ve dallardaki kanserlerden aşağıya doğru içten ilerleyebilir ve aşağıda ana gövde hatta anaca kadar Bu durumda anaç duyarlıysa tüm ağaç ölür. Hastalıklı olgunlaşmamış küçük meyveler enfekte olduğunda başlangıçta suda haşlanmış gibi, sonra kahverengi siyaha döner, büzüşür ve ağaçta asılı kalır. Nemli koşullarda enfekteli kısımlar üzerinde sütümsü, yapışkan bakteriyel akıntılar (ooze) oluşur. Başlangıçta süt rengi olan oozlar hava ile temasından kısa bir süre sonra kahverengine döner

22 Armut Çiçek Demetlerinde Akıntı-Ankara cropprot/ tfipm/fireblyt.htm Blossom blight and ooze of pear flowers. Department of Primary Industries, Victoria, Australia. Armut ağaçlarında Ateş Yanıklığı Belirtileri Isparta, 1991

23 Apple (çeşit Daldabir) Ankara 1989 Apple (çeşit Golden delicious) Isparta fig22.htm imgnum= tfipm/fireblyt.htm

24 fireblyt.htm Armut ağaçlarında Ateş Yanıklığı (Çeşit. Bartlett=Williams) Belirtileri Bucak-Burdur, 1989 E. amylovora gövde enfeksiyonu Sultanhisar-Aydın 1998

25 pome/firepm/firepm2.html apple_fireblight.htm ompear(.html

26 Armut ağaçlarında Ateş Yanıklığı (Çeşit. Bartlett=Williams) Bucak-Burdur, 1989 Yeni dünya Ankara 1988 Ayva Isparta 1988 Yabani armut(ahlat) Isparta 1988 Muşmula, Isparta 1988 Muşmula, Orhangazi-Bursa 1994

27 Elmada Nectria ga!igena Elmada Nectria ga!igena Elmada Nectria ga!igena pertiseyumları

28 Elmada Nectria cinnabarina Armut Testereli arı zararı Haplocampa sp Haplocampa brevis Testereli arı zararı Haplocampa testudinea Kayısıda çiçek sürgün monilyası Monilia laxa Ayvada meyve monilyası Monilia linhartiana

29 İnokulum Kaynakları E. amylovora kışı bir önceki yılda enfeksiyonlar sonucu dal ve gövdede oluşmuş kanserlerin kenarlarındaki kabuk dokusu içinde geçirir. İlkbaharda burada çoğalan bakteriler ilk inokulum kaynağını oluşturur. Yağmur, böcekler ve rüzgar primer inokulumu çiçeklere, gelişmekte olan yeni sürgün ve genç yapraklara taşır. Araştırmalar E.amylovora nın aynı zamanda çiçekler, yapraklar, sürgünler ve meyveler üzerinde epifitik olarak yaşayabildiğini ortaya koymuştur. Primer enfeksiyonlar bir kez oluştuğunda, patojen dokular içinde çoğalmaya ve ilerlemeye devam eder. Daha sonra enfekteli dokulardan meydana gelen bakteriyel akıntılardan sekonder enfeksiyonlar oluşur. Enfeksiyon-Bulaşma Bakteriler; yağmur,rüzgar, böcekler, kuşlar, budama ve yağmurlama sulama ile hızla yayılır ve yeni enfeksiyonlar yapar. Özellikle sürgün gelişiminin teşvik edildiği, aşırı yağış olduğu ve emici böcek (yaprak biti, Psy!a spp.) populasyonunun arttığı durumlarda çok şiddetli enfeksiyonlar görülebilir. Hastalığın yayılmasında, böcekler en önemli faktörlerden biri olarak kabul edilmektedir. Bazı önemli vektör böcek türlerine örnek olarak; Aphis pomi (Elma afidi), Aphis mellifera (Bal arısı), Bombus terrestris (Yaban arısı), Eriosoma lanigerum (Elma pamuklu biti), Formica spp. (Karıncalar), Musca domestica (Kara sinek), Psy!a pyricola (Armut pisillası), Tetranychus spp. (Kırmızı örümcek)'ler verilebilir. Bal arıları bakterileri çiçeklere taşır Bakteriler nektar bezlerinden çiçekleri, yara ve stomalardan yaprakları enfekte eder ve hücreler arasında çoğalır, Enfekteli çiçekler büzüşür, renkleri koyulaşır ve ölür Bakteri Genç sürgünler doğrudan enfekte olur Hücreler arasında gelişme Enfeksiyon diğer çiçeklere, sürgünlere ve yapraklara yayılır Bakteri akıntılarla böcek ve yağmurla yayılır Kanserler dalı tamamen saraibir Enfekteli dokular çöker Bakteri kanserlerin kenarındaki dokularda kışlar Genç ağaçlar tamamen hastalanıp kuruyabilirler Sürgünler ölür, ölü yapraklar dalda asılı kalır Bakteri aşağıya doğru ilerler ve dallar enfetke olur Prof. Dr. Kemal Agrios, Benlioğlu 2005

30 Armutta Psy!a pyricola Mücadelesi Ateş yanıklığı hastalığına karşı etkin bir mücadele için başlıca 3 önemli esas üzerinde durulmalıdır. Bunlar; Bahçede inokulumu en aza indirgeyecek Konukçudaki duyarlılığı minimuma indirecek yetiştiricilik teknikleri uygulamak ve En kritik dönemde ilaçlamalar yaparak enfeksiyonu önleyecek önlemler şeklinde sıralanabilir. Kültürel Önlemler Hastalıkla bulaşık alanlardaki konukçu bitkilerden kesinlikle üretim materyali (fidan, çelik, aşı gözü, aşı kalemi, anaç vs.) alınmamalıdır. Özellikle hastalıkla bulaşık illerde bulunan resmi ve özel fidanlıklar ve anaçlıklar sürekli denetlenerek hastalık saptandığı takdirde yakılarak imha edilmelidir. Büyük dallar kesildiğinde budama yerlerine % 10' luk NaOCl ( Sodyum hipoklorit, çamaşır suyu) sürülmeli ve aşı macunu ile kapatılmalıdır. Budamada kullanılan bıçak, testere, makas vs. % 3 lük lizol eriyiği veya %10 luk sodyum hipoklorid çözeltisine daldırılarak dezenfekte edilmelidir.

31 Kültürel Önlemler Vegetasyon devresinde ağaçlar devamlı kontrol altında tutulmalı, hastalıklı çiçek demeti, sürgün ve dallar enfeksiyon noktasının en az cm altından kesilip çıkarılmalıdır. Bu işlemlerde kullanılan aletler her seferinde daha önce belirtilen dezenfektanlardan birine batırılarak budama işlemleri sürdürülmelidir. Bahçede dengeli gübreleme yapılmalı, aşırı vejetatif gelişmeyi sağlayan gübrelemelerden kaçınılmalı, ayrıca bahçe toprağının ph sı seviyelerinde tutulmalıdır. Yağmurlama sulama uygulanmamalı, mümkün olduğu taktirde damla sulama tercih edilmelidir. Kültürel Önlemler Hastalığın yayılmasında önemli olan Ateş Dikeni, Dağ muşmulası, Ak diken, üvez gibi orman ve süs ağaçlarında enfeksiyon varsa, mutlaka sökülerek yakılmalıdır. Hastalıklı bahçelerde arı kovanları mevcutsa kaldırılmalıdır. Birçok böcek türünün etmenin vektörü olması nedeniyle, zararlılarla (özellikle Psy!a pyricola, Lygus lineolaris) mutlaka mücadele edilmelidir. Ayrıca hastalıkla bulaşık alanlarda hastalığın yayılmasında rol oynayan arı otlatmalarından kaçınılmalıdır. Hastalığa karşı dayanıklı çeşit ve anaçlar seçilmelidir. Ülkemizde genelde yaygın olan armut çeşitleri hastalığa karşı duyarlıdır. Elmalardan en çok duyarlı olanlar Jonathan, Rhode Island, Greening, Yellow transparent, Idared, Rome Beauty, klon anaçlarından M9, M26 ve M27 dir. Kimyasal Mücadele Ağaçların durgun olduğu dönemde budamadan sonra % 2' lik bordo bulamacı uygulanmalıdır. Daha sonra çiçeklenme başlangıcından itibaren (beyaz rozet ) 7-8 gün aralıklarla en az 3 ilaçlama yapılmalıdır. Çiçeklenme ve hızlı sürgün gelişiminin olduğu devrede ağaçlarda yaralanmalara neden olabilecek fırtına ve dolu sonrası mümkünse 24 saat içinde ilaçlama yapılmalıdır. Bahçe devamlı kontrol altında tutulmalı, şiddetli sürgün ve dal enfeksiyonları görüldüğünde hastalıklı kısımlar kesilip çıkarılmalı ve ilaçlamalara devam edilmelidir.

32 Kullanılacak ilaçlar ve dozları Etkili madde adı ve oranı Bakır sülfat % 98 +Sönmemiş kireç Bakır oksiklorür + Maneb % % 20 Formulasyonu Bulamaç* W.P. Dozu (Preparat) 100 lt. suya 2 kg + 1 kg 400 g Fosetyl Al W.P. 400 g * Bordo bulamacı ağaçların durgun olduğu dönemde uygulanır.

33 Patateslerde Karabacak ve Yumuşak Çürüklük Hastalığı (Black Leg and Soft Rot of Potatoes) Etmen Gram-negatif, kapsülsüz, fakültatif anaerob, çevresel kamçılı ve hareketli bakterilerdir. Bu bakteriler güçlü pektolitik enzimleri ile bitkilerin hücre duvarındaki pektini parçalayarak hücreler arası bağların kopmasına ve hücrelerin dağılarak (macerasyon) hücreler arası suyun dışarıya çıkmasına ve sulu bir görünüm alan belirtilere neden olurlar. Pectobacterium atrosepticum (Syn-Erwinia carotovora subsp. atroseptica) Pectobacterium carotovorum subsp. carotovorum (Syn-Erwinia carotovora subsp. carotovora) Pectobacterium chrysanthemi pv chrysanthemi (Syn-Erwinia chrysanthemi) Ekonomik önemi Dünyada patates yetiştirilen bütün ülkelerde yaygın olarak görülür. Hem tarla hem de depoda patateslere zarar veren önemli bir hastalıktır.

34 Konukçuları Erwinia carotovora subsp. atroseptica sadece patateste hastalık yapar. Erwinia carotovora subsp. carotovora nın konukçu dizisi çok geniştir. Başta patates olmak üzere pek çok bitki türünde hastalık oluşturur. Sebzeler (havuç, turp, soğan, domates, patlıcan, biber, lahana, marul, ıspanak, hıyar, kabak, enginar) Tarla bitkileri (ayçiçeği, mısır) Süs bitkileri (zambak, sümbül, difenbahya, afrika menekşesi) Belirtiler Patates Erwinia carotovora subsp. atroseptica ve E. carotovora subsp carotovora tarlada dip yanıklığı Karabacak adı veriler belirtilere, Erwinia chrysanthemi ise tarlada solgunluk şeklinde ortaya çıkan hastalıklara neden olur. Hastalık önce tarlada kendini belli eder. Bitkilerin gelişmesinde bir durgunluk, çalılaşma ve bodurlaşma görülür. Gövdede en sık görülen belirti karabacak veya dip yanıklığı adı verilen bitki gövdesinin hemen toprak üstündeki kısmında siyahlaşma ve yumuşama şeklinde devam etmesidir. Ana gövdedeki siyahlaşma ve çürüme stolonlara ve yeni oluşan yavru yumrulara doğru yayılır. Ağır enfekteli yumrulardan çıkan bitkilerde yan köklerin hiç oluşmadığı gözlenir. Hastalıklı bitkilerde yapraklar hafif kıvrılır, renkleri bronzlaşır ve sertleşerek gevrekleşirler zamanla sararıp kahverengileşirler. Belirtiler Patates Hastalığın ikinci kademesi yumrularda görülür. Hasta bitkilerden hasta yumrular oluşur. Bu tip yumrularda kesit yapıldığında başlangıçta krem-beyaz renkte ve sulu bir çürüme gözlenir. Ancak öncelikle diğer bakterilerin varlığında renk hızla değişir ve siyahlaşır. Böyle yumrularda hızlı ve kokulu bir çürüme gözlenir. Hastalık direkt yumrularda çürümeye neden olması yanında enfekteli bitkilerin ölümü veya çok az oranda ve hastalıklı yumru bağlamaları nedeniyle önemli oranda zararlı olmaktadır. Ayrıca enfekteli yumruların depoya girmesi halinde yeni yumru bulaşmaları olmakta ve ürün kaybı artmaktadır. Erwinia bakterileri yumru üzerinde mekanik zararlanma olan alanlarda ya da lentisellerin etrafında içeriye doğru çökük, kahverengimsi, siyah kuru lezyonlar oluşturmaktadır. Hastalığın depodaki bu belirtisine Sert Çürüklük adı verilmektedir. Diğer bitkiler Tipik sulu, cıvık yumuşak çüdüklük belirtilerine neden olur

35 Patates tarlasında Karabacak hastalığı belirtileri-nevşehir Patates tarlasında Karabacak hastalığı belirtileri-nevşehir Patates yumurularında yumuşak çürüklük belirtileri

36 Patates yumrusunda yumuşak çürüklük belirtisi (De Boer, 2004) Patates yumrusunda Sert Çürüklük belirtisi (De Boer, 2004) Tütünde yumuşak çürüklük belirtileri Marulda yumuşak çürüklük belirtileri Kavunda yumuşak çürüklük belirtileri Lahanada yumuşak çürüklük belirtileri

37 Mısırda gövdede yumuşak çürüklük belirtileri Soğanda yumuşak çürüklük belirtileri Havuçta yumuşak çürüklük belirtileri İnokulum kaynakları Bulaşık yumru Etmen toprakta yaşamını sürdürür. Yeraltı suları hariç tüm yüzey sularında yaşamını sürdürür. Brassicae grubu yabancı otların rizosferinde Hastalıklı bitki artıklarında yaşayabilir.