Bu makale Kasım 2006 tarihinde Vergi Sorunları Dergisi nin 218 numaralı sayısında yayımlanmıģtır.

Transkript

1 Bu makale Kasım 2006 tarihinde Vergi Sorunları Dergisi nin 218 numaralı sayısında yayımlanmıģtır. YATIRIM FONLARINDAN ELDE EDĠLEN GELĠRLERĠN VE GENEL ANLAMDA YATIRIM FONLARININ VERGĠLENDĠRĠLMESĠ M. AYKUT KELECĠOĞLU Gelirler BaĢkontrolörü 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu nun 37. maddesine göre halktan katılma belgeleri karģılığında toplanan paralarla, belge sahipleri hesabına, riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, altın ve diğer kıymetli madenler portföyü iģletmek amacıyla kurulan mal varlığına yatırım fonu adı verilir. Tüzel kiģiliği olmayan yatırım fonları anılan kanunun 32. maddesine göre kanun kapsamında faaliyette bulunabilecek sermaye piyasası kurumları arasında sayılmıģtır. Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) uygulamasında, kanunun 2. maddesi gereğince Sermaye Piyasası Kurulu nun düzenleme ve denetimine tabi fonların sermaye Ģirketi sayılması nedeniyle, yatırım fonları sermaye Ģirketi sayılmaktadırlar. Sermaye Ģirketi sayılması nedeniyle kurumlar vergisi mükellefi olan yatırım fonları, sermaye piyasalarını teģvik etmek amacıyla getirilen düzenlemelerin birçoğundan yararlanmaktadırlar. Gelir Vergisi Kanunu (GVK) uygulamasında ise, yatırım fonu katılma belgeleri sahiplerinin bu belgelerden elde ettikleri kâr payları ve/veya bu belgeleri elden çıkarmaları dolayısıyla sağladıkları gelirler bağlamında vergilendirme söz konusudur. ÇalıĢmamızda özellikle 5520 sayılı KVK, 5527 sayılı GVK da DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Kanun, GVK nın geçici 67. maddesi ve 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı sonrasında karmaģık hale gelen yatırım fonlarının ve söz konusu fonlardan elde edilen gelirlerin vergilendirilmesini, sistematik bir yaklaģımla ve vergilendirmedeki tarihsel süreci de kapsayacak Ģekilde açıklamaya çalıģacağız. 1. GELĠR VERGĠSĠ MÜKELLEFLERĠNĠN YATIRIM FONLARINDAN ELDE ETTĠKLERĠ GELĠRLERĠN VERGĠLENDĠRĠLMESĠ 1.1. YATIRIM FONU KATILMA BELGELERĠNDEN ELDE EDĠLEN KÂR PAYLARININ VERGĠLENDĠRĠLMESĠ GENEL HÜKÜMLER Yatırım fonu katılma belgelerinden elde edilen kâr paylarının nasıl vergilendirileceği irdelenirken, öncelikle ana yapı aktarılmaya çalıģılacaktır. Çünkü özellikle son dönemlerde yatırım fonu katılma belgelerine ait kâr paylarının da dahil olduğu menkul sermaye iratlarının önemli bölümünde geçici maddelerle tanınan istisnalar ve tevkifat uygulamasındaki farklılıklar vergilendirilme sürecinin anlaģılabilmesini güçleģtirmektedir. GVK nın menkul sermaye iradı baģlıklı 75. maddesine göre Sermaye Piyasası Kanunu na göre kurulan yatırım fonları katılma belgelerine ödenen kâr payları menkul 1

2 sermaye iradı sayılmaktadır. GVK nın 22. maddesine göre, yatırım fonu katılma belgesi kâr paylarının yarısı benzer nitelikteki menkul sermaye iratlarında olduğu gibi gelir vergisinden istisna edilmiģtir. Vergi istisnası dıģında kalan kısım için bu gelirleri elde edenlerce beyanname verilip verilmeyeceği GVK nın 86. maddesinde yer alan koģulların bulunup bulunmadığına bağlıdır. Bilindiği üzere söz konusu maddede, kazanç ve iratların istisna haddinin içinde kalan kısımları ile tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiģ menkul sermaye iratlarından GVK nın 103. maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aģmayan kısmı için yıllık beyanname verilmeyeceği, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirlerin beyannameye dahil edilmeyeceği belirtilmiģtir. Dolayısıyla yatırım fonu katılma belgesi kâr paylarının yarısı her hâlükârda beyannameye dahil edilmeyecek, kalan kısmı için tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiģ menkul sermaye iradı olması sebebiyle belirli haddi geçmesi durumunda beyannameye ithal edilecektir. Yukarıda belirtilen hükümler aģağıda açıklanacak olan geçici maddelerle tanınan istisna ve yine geçici maddelerle belirlenen tevkifat düzenlemeleri gereği, yukarıda belirtildiği gibi uygulanmamaktadır. Ancak söz konusu hükümlerin yürürlük süreleri dolduğunda ve akabinde benzer bir düzenleme yapılmadığında vergileme bu Ģekliyle yapılacaktır. GENEL OLARAK YATIRIM FONLARI GVK M. 94 E GÖRE GELĠR VERGĠSĠ KESĠNTĠSĠNE TABĠDĠR. GVK M. 22 YE GÖRE KÂR PAYLARININ YARISI ĠSTĠSNADIR. GVK NUN 86. MADDESĠNDEKĠ KOġULLARI SAĞLIYORSA BEYANNAME ĠLE BEYAN EDĠLECEKTĠR ÖZEL HÜKÜMLER TARĠHĠNE KADAR YÜRÜRLÜKTE OLAN UYGULAMA Bahsettiğimiz istisna düzenlemelerinin ilkini GVK nın geç. 55. maddesi oluģturmaktadır tarihleri arasında yürürlükte bulunan uygulamaya göre bu tarihler arasında menkul kıymetler yatırım fonları katılma belgelerine ödenen kâr payları veya bu fonların katılma belgelerinin Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsasında alım satımından elde edilen kazançlar için yıllık beyanname verilmez. Diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de bu gelirler beyannameye dahil edilmez. Görüleceği üzere yatırım fonu katılma belgesi kâr payı Ģayet menkul kıymet yatırım fonuna ait ise bir önceki bölümde yapılan açıklamalar dikkate alınmaksızın, bu gelirlerin beyan edilmemesi durumuyla karģılaģılmaktadır. ġayet menkul kıymet yatırım fonu dıģında, örneğin gayrimenkul yatırım fonu veya borsa yatırım fonu gibi bir yatırım fonu mevcutsa ve bu fonun kâr payı varsa vergileme önceki bölümde açıklanan Ģekliyle yapılmaktaydı. Ayrıca tarihine kadar yürürlükte bulunan GVK nın 76. maddesinde yer alan indirim uygulamasına göre, menkul kıymet yatırım fonları, risk sermayesi yatırım fonları, gayrimenkul yatırım fonları kâr paylarının söz konusu madde gereğince belirlenen indirim oranının uygulanması suretiyle bulunacak kısmı bu iratların beyanı sırasında indirim oranı olarak dikkate alınıyordu. 2

3 E KADAR YATIRIM GVK M. 94 E GÖRE GELĠR VERGĠSĠ TEVKĠFATINA TABĠDĠR. GEÇ.M 55 E GÖRE MENKUL KIYMET YATIRIM FONLARI KÂR PAYLARI TARĠHLERĠ ARASINDA GELĠR VERGĠSĠNDEN ĠSTĠSNA EDĠLMĠġTĠR. DOLAYISIYLA BEYANNAME ĠLE BEYAN EDĠLMEYECEKTĠR. DĠĞER YATIRIM FONLARI KÂR PAYLARI ĠNDĠRĠM ORANI (M. 76/2) VE M.22 HÜKÜMLERĠ UYGULANDIKTAN SONRA 86. MADDEDEKĠ KOġULLARIN VARLIĞI HALĠNDE BEYAN EDĠLECEKTĠR TARĠHLERĠ ARASINDA GEÇERLĠ OLAN UYGULAMA Yatırım fonu katılma belgeleri kâr paylarının vergilendirilmesi tarihinden sonra daha da karmaģık bir hal almıģtır tarihinde yürürlüğe giren GVK nın geçici 67. maddesi yatırım fonlarının da arasında bulunduğu menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının vergilendirilmesinde köklü değiģiklikler yapmıģtır. Maddeyle yapılan düzenlemeyle çeģitli finansal araçlardan elde edilen getirilerin aynı düzeyde kaynakta vergilenmesi, ticari faaliyetlere dahil olmayan gelirler için kaynakta yapılan bu vergilemenin nihai vergileme olması amaçlanmıģtır. Geçici 67. maddeyle getirilen temel ilkelerden birisi, tevkifat gerçekleģtirilirken mükellefin gerçek veya tüzel kiģi olması, mükellefin tam veya dar mükellef olması, vergi mükellefiyeti bulunup bulunmaması, vergiden muaf olup olmaması ve elde edilen kazancın vergiden istisna olup olmamasının dikkate alınmayacak olmasıdır. Bu Ģekliyle stopaj elde edene göre farklılaģtırılmamaktadır tarihleri arasında yürürlükte bulunan düzenlemeye göre (geçici 67. maddenin 1 numaralı fıkrasının 6. paragrafı), borsa yatırım fonları hariç menkul kıymet yatırım fonlarının katılma belgelerinin fona iadesinde gelir vergisi kesintisi yapılmayacak, aynı maddenin 8 numaralı bendine göre de menkul kıymet yatırım fonu katılma belgelerinin fona iadesinden elde edilen gelirler için yıllık beyanname verilmeyecek, diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de bu gelirler beyannameye dahil edilmeyecektir. Bu noktada kanun lafzında yer alan yatırım fonu katılma belgelerinin fona iadesi kavramının açıklanması gerekmektedir. Çünkü geçici 67. maddenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar vergi mevzuatında bulunmayan bu kavram, anılan madde ile vergi mevzuatında yerini almıģtır. Katılma belgesi sahipleri belgelerini fon içtüzüklerinde belirlenen esaslara göre fona iade etmek suretiyle her an paraya çevirebilirler. Ayrıca, içtüzüğünde hüküm bulunmak Ģartıyla fon kurucusunun talebi ve Borsa nın uygun görmesi üzerine menkul kıymet niteliği verilen fonların katılma belgeleri Borsa da iģlem görebilir. Borsada iģlem görmeyen katılma 1 Erdem ATEġAĞAOĞLU, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunu Bakımından Menkul Kıymet Gelirlerinin Vergilendirilmesi, Legal Yayıncılık, Ġstanbul: 2006, s

4 belgelerinin, aracılık amacıyla Borsa dıģında alım satımı, fon içtüzüklerinde bulunması kaydıyla mümkündür. 2 hüküm Yatırım fonları genel olarak sermaye Ģirketi kabul edilmekte ve fon bünyesinde ortaya çıkan kazancın ortaklara dağıtılması sermaye Ģirketleri için belirlenen usul ve esaslardan farklılık arz etmektedir. Yatırım fonu katılma belgelerinin kuruculara (fona) satıģı yoluyla elde edilen gelirler, fon bünyesinde oluģan gelirin ortaklara dağıtılması anlamına gelir ve fon bünyesinde ortaya çıkan kazancın dağıtımı bu Ģekilde gerçekleģtirilir. 3 Yatırım fonları esas olarak kâr payı dağıtmamaktadırlar. Katılma belgelerinin değerleri günlük olarak tespit edilip ilan edilmektedir. Katılımcı katılma belgesini elden çıkardığında alıģ bedeli ile satıģ bedeli arasındaki fark kâr payı olarak kabul edilmektedir. 4 Yatırım fonu katılma belgelerinin kuruculara (fona) iade edilmesi suretiyle elde edilen gelir, kâr payı mahiyetinde olup, menkul sermaye iradı olarak gelir vergisine tabi olacaktır. Diğer yandan yatırım fonu katılma belgelerinin kurucular (fon) dıģındaki kiģi veya kurumlara satılmasından elde edilen kazançlar ise GVK nın mükerrer 80. maddesi gereğince diğer kazanç ve irat olarak gelir vergisine tabi olacaktır. 5 Bu bağlamda geçici 67. maddede geçen yatırım fonu katılma belgesinin fona iadesi ibaresinden anlaģılması gereken, önceki uygulamada olduğu gibi yatırım fonu katılma belgeleri karģılığında elde edilen kâr payıdır. ĠĢte bu kâr payları Ģayet menkul kıymet yatırım fonlarına ait ise geçici 67. madde kapsamında gelir vergisi tevkifatına tabi olmayacağı gibi, yıllık gelir vergisi beyannamesi ile hiçbir Ģekilde beyan edilmeyecektir. Ancak menkul kıymet yatırım fonu haricindeki diğer yatırım fonu mevcut ise (Örn. Borsa yatırım fonu, gayrimenkul ve risk sermayesi yatırım fonu) bu fonlardan elde edilen kâr payları için GVK nın geçici 67. maddesi uyarınca % 15 oranında tevkifat yapılacaktır. Tevkifat yapılan bu gelirler için yine geçici 67. maddede yer alan özel hüküm gereği (7 numaralı fıkra) yıllık beyanname verilmeyecek, yapılacak olan tevkifat bu gelirler üzerinden alınan nihai vergi olacaktır TARĠHLERĠ ARASINDA MENKUL KIYMET YATIRIM FONLARINDAN ELDE EDĠLEN KÂR PAYLARI GEÇ.M. 67 KAPSAMINDA TEVKĠFATA TABĠ DEĞĠLDĠR. GEÇ. M. 67 YE GÖRE YILLIK BEYANNAME VERĠLMEYECEKTĠR. BORSA YATIRIM FONLARI, GAYRĠMENKUL VE RĠSK SERMAYESĠ YATIRIM FONLARI KATILMA BELGELERĠNDEN ELDE EDĠLEN KÂR PAYLARI GEÇ M. 67 YE GÖRE TEVKĠFATA TABĠDĠR. (% 15) GEÇ M. 67 YE GÖRE TEVKĠFATA TABĠ OLMASINDAN DOLAYI YILLIK BEYANNAME VERĠLMEYECEKTĠR. (TEVKĠFAT NĠHAĠ VERGĠ OLACAKTIR) TARĠHĠNDEN SONRAKĠ UYGULAMA 2 Sermaye Piyasası ve Borsa Temel Bilgiler Kılavuzu, ĠMKB Yayınları, 15. Basım, Ġstanbul:Ağustos 2000, s Erdoğan SAĞLAM, Yatırım Fon ve Ortaklıklarından Elde Edilen Kâr Payları ile Bunların Katılma Belgesi ve Hisse Senetlerinin Alım-Satımından Doğan Kazançların Vergilendirilmesi, YaklaĢım Mart 2000, Cem TEKĠN- Emre KARTALOĞLU, Menkul Kıymet Gelirlerinin Vergilendirilmesi, YaklaĢım Yayıncılık Mart 2006, s. 357, 4 Serbülent BAYRAK- Mustafa TAN, Menkul Kıymet Gelirlerinin Vergilendirilme Esasları, Sirküler Rapor, Turmob Yayınları, Sayı:2006-2, Ankara:ġubat 2006, s TEKĠN-KARTALOĞLU, a.g.e, s

5 Menkul kıymetlerin vergilendirilmesinde köklü değiģiklik yapan GVK nın geçici 67. maddesinde tarihinde 5527 Sayılı Kanunla revizyona gidilmiģ, yapılan revizyona paralel olarak da 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu yayımlanmıģtır 6. Yapılan değiģiklik uyarınca yatırım fonu katılma belgelerinin fona iadesinden elde edilen gelirler için stopaj yapılmaması uygulamasına son verilmiģtir. Bir baģka ifadeyle tarihinden itibaren menkul kıymet yatırım fonu katılma belgelerinin fona iade edilmesinden dolayı elde edilen gelirler üzerinden stopaj yapılacaktır. Ancak, 2006/10731 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereğince geçici 67. maddede belirtilen % 15 lik genel stopaj oranı söz konusu gelirler için % 10 a indirilmiģtir. Dolayısıyla, tarihinden itibaren geçici 67. maddede yapılan değiģiklik gereği, yatırım fonu katılma belgeleri (menkul, gayri menkul ve risk sermayesi yatırım fonları katılma belgeleri) kâr payları stopaja tabi olacak ve stopaj oranı % 10 olarak dikkate alınacaktır. Geçici 67. maddenin 7 numaralı bendine göre bu gelirler tevkifata tabi olduğundan gerçek kiģiler tarafından yıllık beyanname ile beyan edilmeyecek, diğer gelirler nedeniyle verilecek beyannameye bu gelirler dahil edilmeyecektir. Geçici 67. madde gereğince menkul kıymet yatırım fonları kâr paylarının stopaja tabi olmasının önemli bir istisnası bulunmaktadır. Söz konusu istisna geçici 67. maddede yapılan düzenleme gereği ve bu maddenin 5527 sayılı kanunla değiģik 17. fıkrasının Bakanlar Kuruluna tanıdığı yetkiye istinaden bu geliri elde edenlerde kendini göstermektedir. 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına göre dar mükellef gerçek kiģiler geçici 67. maddenin 1, 2 ve 3 numaralı fıkralarında yer alan gelirleri elde etmiģlerse, bu gelirler üzerinden tevkifat yapılmayacaktır. Bir baģka anlatımla tam mükellef gerçek kiģilerin yatırım fonu katılma belgelerinden elde ettikleri kâr payları % 10 oranında stopaja tabi iken, dar mükellef gerçek kiģiler için herhangi bir vergileme söz konusu değildir.(tevkifat oranı % 0 dır.) Bu durumda söz konusu uygulama ile geç. 67. madde ile getirilen stopajın elde edene göre farklılaģtırılmaması ilkesine ters düģüldüğünü söylemek yanlıģ olmayacaktır. Geç. 67. maddede 5527 sayılı kanunla yapılan değiģiklik sonrası, borsa yatırım fonları hariç ibaresi madde metninden çıkarıldığı için, menkul kıymetler yatırım fonu katılma belgelerinin fona iadesinden elde edilen gelirlerin yanı sıra borsa yatırım fonu katılma belgelerinin fona iadesi de % 10 oranında stopaja tabidir. Söz konusu stopaj anılan gelirin nihai vergisi niteliğindedir TARĠHĠNDEN SONRA MENKUL KIYMET, BORSA, GAYRĠMENKUL VE RĠSK SERMAYESĠ YATIRIM FONLARINDAN ELDE EDĠLEN KÂR PAYLARI GEÇ.M. 67 KAPSAMINDA % 10 ORANINDA TEVKĠFATA TABĠDĠR. (DAR MÜKELLEF GERÇEK KĠġĠLER TARAFINDAN ELDE EDĠLENLER HARĠÇ) GEÇ. M. 67 YE GÖRE YILLIK BEYANNAME VERĠLMEYECEKTĠR. STOPAJ NĠHAĠ VERGĠ NĠTELĠĞĠNDEDĠR YATIRIM FONLARI KATILMA BELGELERĠNĠN ALIM SATIMINDAN ELDE EDĠLEN KAZANÇLARIN VERGĠLENDĠRĠLMESĠ Gelir Vergisi mükellefleri açısından yatırım fonlarından elde edilen gelirler sadece söz konusu fonların katılma belgelerinden elde edilen kâr payından (yatırım fonu katılma 6 Söz konusu karar tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıģtır. 5

6 belgesinin kuruculara -fona- iade edilmesi suretiyle elde edilen gelir) ibaret değildir. Yatırım fonu katılma belgelerinin alım satımından elde edilen kazançlar da (yatırım fonu katılma belgelerinin kurucular -fon- dıģındaki kiģi veya kurumlara satılmasından elde edilen kazançlar) bulunmaktadır ve bunlar vergilendirilmektedir ÖNCESĠ VERGĠLEME GVK nın mük. 80. maddesine göre, menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılması değer artıģ kazancı olarak kabul edildiğinden, yatırım fonu katılma belgelerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artıģ kazancı olarak gelir vergisine tabi tutulacaktır. 7 Geçici 67. maddenin yürürlüğe girdiği tarihine kadar, yatırım fonu katılma belgelerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar için herhangi bir tevkifat uygulaması söz konusu olmamıģtır. Geçici 67. madde ile birlikte, söz konusu belgelerin elden çıkarılmasından elde edilen kazançlar (iģlemin banka veya aracı kurum vasıtasıyla gerçekleģtirilmesi Ģartıyla) % 15 oranında stopaj yapılacaktır. Yatırım fonu katılma belgesi kâr payında olduğu gibi, tevkifata tabi olan bu gelirler için geç. 67. madde hükmü gereği, beyanname verilmeyecek, diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye ithal edilmeyecektir. Bu uygulama yatırım fonunun türü ne olursa olsun geçerlidir TARĠHĠNDEN ÖNCE YATIRIM FONLARI KATILMA BELGELERĠNĠN ELDEN ÇIKARILMASINDAN DOĞAN KAZANÇLAR GVK MÜK. M.80 E GÖRE DEĞER ARTIġ KAZANCI OLARAK KABUL EDĠLĠR. GEÇ. M. 67 YE GÖRE DAN SONRA % 15 STOPAJA TABĠDĠR. YILLIK BEYANNAME VERĠLMEYECEKTĠR. STOPAJ NĠHAĠ VERGĠ NĠTELĠĞĠNDEDĠR SONRASI VERGĠLEME Yatırım fonu katılma belgelerinin elden çıkarılmasından doğan kazançların tarihinden sonra vergilendirilmesinde yukarıdaki prensip ana hatlarıyla korunmuģtur. Ancak geçici 67. maddede 5527 sayılı kanunla yapılan değiģiklik sonrasında yukarıdaki düzenlemeye istisnai bir hüküm getirilmiģtir. Buna göre, sürekli olarak portföyünün en az % 51 i ĠMKB de iģlem gören hisse senetlerinden oluģan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkarılmasında tevkifat söz konusu olmayacaktır (Uygulama tarihinde yürürlüğe girmiģtir). Bu nitelikteki yatırım fonu katılma belgelerinin dıģındaki katılma belgelerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar için 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı nın yürürlüğe girdiği tarih olan tarihinden itibaren % 10 oranında tevkifat yapılacaktır tarihleri arasında elde edilen menkul kıymet yatırım fonları katılma belgelerinin ĠMKB da alım satımından elde edilen kazançlar geç m. 55 e göre gelir vergisinden istisnadır. Bu gelirler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de bu gelirler beyannameye dahil edilmez. 6

7 Yatırım fonu katılma belgelerinden elde edilen kâr paylarında olduğu gibi, bu belgelerin elden çıkarılmasında, bu iģlemi gerçekleģtirenler dar mükellef gerçek kiģi konumunda iseler, 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereğince tevkifat yapılmayacaktır TARĠHĠNDEN SONRA YATIRIM FONLARI KATILMA BELGELERĠNĠN ELDEN ÇIKARILMASINDAN DOĞAN KAZANÇLAR GVK MÜK. M.80 E GÖRE DEĞER ARTIġ KAZANCI OLARAK KABUL EDĠLĠR. GEÇ. M. 67 YE GÖRE DAN SONRA % 10 STOPAJA TABĠDĠR. YILLIK BEYANNAME VERĠLMEYECEKTĠR. STOPAJ NĠHAĠ VERGĠ NĠTELĠĞĠNDEDĠR. DAR MÜKELLEFLERĠN ELDE ETTĞĠ BU NĠTELĠKTEKĠ GELĠRLER ĠLE SÜREKLĠ OLARAK PORTFÖYÜNÜN EN AZ % 51 Ġ ĠMKB DA ĠġLEM GÖREN HĠSSE SENETLERĠNDEN OLUġAN YATIRIM FONLARININ BĠR YILDAN FAZLA SÜREYLE ELDE TUTULAN KATILMA BELGELERĠNĠN ELDEN ÇIKARILMASINDAN ELDE EDĠLEN GELĠRLER ĠÇĠN GEÇ. M.67 YE GÖRE TEVKĠFAT SÖZ KONUSU DEĞĠLDĠR. 2. KURUMLAR VERGĠSĠ MÜKELLEFLERĠNĠN YATIRIM ORTAKLIĞINDAN ELDE ETTĠĞĠ GELĠRLERĠN VERGĠLENDĠRĠLMESĠ 2.1. YATIRIM ORTAKLIĞI HĠSSE SENETLERĠNDEN ELDE EDĠLEN KÂR PAYLARININ VERGĠLENDĠRĠLMESĠ Bu gelirlerin geç. 67. maddeye göre tevkifata tabi olup olmadığını saptamak için tarihsel süreçte ikili bir ayırıma gitmek gerekmektedir sayılı Kanunla geç. 67. maddede yapılan değiģiklik öncesinde tıpkı gelir vergisi mükellefleri gibi menkul kıymet yatırım fonu (borsa yatırım fonu hariç) katılma belgeleri kâr payları için herhangi bir tevkifat söz konusu değildi. Tevkifat menkul kıymet yatırım fonu dıģındaki yatırım fonlarının katılma belgelerinin kâr payları için geçerliydi sayılı kanunla geç. 67. maddede yapılan değiģiklik sonrasında tarihinden itibaren dar mükellef kurumlar hariç, kurumlar tarafından yatırım fonu katılma belgelerinin ilgili olduğu fona iadesinden elde edilen kazançlar (kâr payı) için % 10 oranında tevkifat yapılacaktır sayılı KVK nun geçici 1. maddesi gereğince GVK nun geçici 67. maddesi uyarınca yapılan vergi kesintileri 5520 sayılı KVK nun 34. maddesi hükümleri çerçevesinde kurumlar vergisinden mahsup edilebilir. Kurumlar Vergisi mükelleflerinin kurum kazancına dahil katılma belgeleri kâr payları, 5520 Sayılı KVK nın 5. maddesinin 1/a fıkrası gereğince iģtirak kazancı istisnasından yararlanamaz YATIRIM FONU KATILMA BELGELERĠNĠN ALIM SATIMINDAN ELDE EDĠLEN KAZANÇLARIN VERGĠLENDĠRĠLMESĠ Gelir vergisi mükellefleri gibi kurumlar vergisi mükelleflerince yatırım fonlarının fon dıģındaki kiģi ve kuruluģlara satılması durumunda tarihine kadar geçici madde 7

8 67 ye göre % 15 oranında, bu tarihten sonra ise % 10 oranında tevkifat yapılacaktır. Tevkif edilen vergiler kurum kazancından mahsup edilecektir. Yatırım fonu katılma belgelerinden elde edilen kâr paylarında olduğu gibi, bu belgelerin elden çıkarılmasında, bu iģlemi gerçekleģtirenler dar mükellef kurum konumunda iseler, 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereğince tevkifat yapılmayacaktır. Ayrıca, yine gelir vergisi mükelleflerinde olduğu gibi sürekli olarak portföyünün en az % 51 i ĠMKB de iģlem gören hisse senetlerinden oluģan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkarılmasında tevkifat söz konusu olmayacaktır. 3. YATIRIM FONLARININ KURUM KAZANÇLARININ VERGĠLENDĠRĠLMESĠ 3.1. KURUMLAR VERGĠSĠ KANUNU KARġISINDAKĠ DURUMU Sermaye Piyasası Kanunu nun 37. maddesine göre tüzel kiģiliği olmayan yatırım fonları 5520 Sayılı KVK nın 2. maddesindeki özel düzenleme gereği sermaye Ģirketi sayılmakta ve dolayısıyla kurumlar vergisi mükellefi kabul edilmektedirler. Yatırım fonlarının kurumlar vergisi mükellefi olmasına ve fon bünyesinde elde edilen kazançların kurumlar vergisine tabi olmasına karģın, KVK nın 5. maddesi yatırım fonlarının bir kısım kazançlarını bu vergiden istisna etmiģtir. Söz konusu maddeye göre, - menkul kıymet yatırım fonlarının portföy iģletmeciliğinden doğan kazançları, - portföyü Türkiye de kurulu borsalarda iģlem gören altın ve kıymetli madenlere dayalı yatırım fonlarının portföy iģletmeciliğinden doğan kazançları, - giriģim sermayesi yatırım fonlarının kazançları, - gayrimenkul yatırım fonlarının kazançları, - emeklilik yatırım fonlarının kazançları, - konut finansman fonları ile varlık finansmanı fonlarının kazançları, kurumlar vergisinden istisnadır. Görüleceği üzere sadece menkul kıymet yatırım fonları ile altın ve kıymetli madenlere dayalı yatırım fonlarının portföy iģletmeciliği kazançları kurumlar vergisinden istisna edilirken, diğer yatırım fonlarının portföy iģletmeciliği kazançları dahil tüm kazançları bu verginin konusu dıģına çıkarılmıģtır YATIRIM FONLARININ KURUM KAZANÇLARININ GELĠR VERGĠSĠ KESĠNTĠSĠ KARġISINDAKĠ DURUMU TARĠHĠNE KADAR 5281 Sayılı Kanunla GVK na eklenen geç. 67. madde öncesinde yatırım fonlarının kazançları üzerinden gelir vergisi kesintisi GVK nın 94/6-a maddesine göre yapılmaktaydı. Buna göre, 8

9 - borsa yatırım fonları hariç portföyünün en az % 25 i hisse senetlerinden oluģan menkul kıymetler yatırım fonlarının (A tipi yatırım fonu) portföy iģletmeciliği kazançları, - risk sermayesi yatırım fonlarının kazançları, - gayrimenkul yatırım fonlarının kazançları, üzerinden % 0 oranında, B tipi yatırım fonu olarak adlandırılan portföyünün % 25 inden fazla hisse senedi bulunan menkul kıymet yatırım fonlarının portföy iģletmeciliği kazançlarından % 10 oranında tevkifat yapılmaktaydı TARĠHĠNDEN SONRA /10731 SAYILI BAKANLAR KURULU KARARI ÖNCESĠ UYGULAMA tarihine kadar yürürlükte bulunan GVK nın geçici 67. maddesine göre borsa yatırım fonları hariç 8 menkul kıymet yatırım fonlarının kurumlar vergisinden istisna edilmiģ portföy kazançları dağıtılsın dağıtılmasın % 15 tevkifata tabi olup, bu kazançlar üzerinden ayrıca GVK nın 94. maddesine göre tevkifat yapılmayacaktır. Görüleceği üzere geç. 67. maddenin getirdiği en büyük yenilik, menkul kıymet yatırım fonlarının A tipi veya B tipi olup olmadığına bakılmaksızın tamamı için, portföy kazançlarını % 15 oranında stopaja tabi tutulmasıdır. Konuya menkul kıymet yatırım fonu özelinde bakacak olursak, tarihinden sonra menkul kıymet yatırım fonu kâr payları stopaja tabi değilken, menkul kıymet yatırım fonlarının portföy iģletmeciliği kazançlarının stopaja tabi olması dolayısıyla kurum bünyesinde vergileme yapılmıģtır /10731 SAYILI BAKANLAR KURULU KARARI SONRASI UYGULAMA GVK nın geç. 67. maddesine eklenen ve Bakanlar Kuruluna yetki verilmesine iliģkin 17. fıkra hükmü uyarınca yürürlüğe giren 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı mevcut sistemde yine değiģiklik yapmıģtır. Anılan Bakanlar Kurulu Kararı na göre; - Sermaye Piyasası Kanunu na göre kurulan menkul kıymetler yatırım fonlarının (borsa yatırım fonları ile konut finansmanı fonları ve varlık finansmanı fonları dahil) portföy iģletmeciliği kazançları üzerinden; % 0 a. Borsa yatırım fonları ile konut finansmanı fonları ve varlık finansmanı fonları için b. Diğer yatırım fonları için 1 Ekim 2006 tarihine kadar uygulanmak üzere % 10, 1 Ekim 2006 tarihinden itibaren uygulanmak üzere % 0 oranında tevkifat yapılacaktır. Ayrıca; 8 Geç. 67. maddede 5527 sayılı kanunla yapılan ve tarihinden itibaren geçerli olan değiģikliğe göre; menkul kıymet yatırım fonlarının (borsa yatırım fonları, konut finansman fonları ve varlık finansman fonları dahil) kurumlar vergisinden istisna edilmiģ portföy kazançları dağıtılsın dağıtılmasın % 15 oranında gelir vergisi kesintisine tabi tutulmuģtur. Ancak oran 2006/10731 Sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile değiģtirilmiģ olup, ayrıntılı açıklamalara bir sonraki alt baģlıkta yer verilmiģtir. 9

10 - Sermaye Piyasası Kanunu na göre kurulan menkul kıymetler yatırım fonlarının (borsa yatırım fonları ile konut finansmanı fonları ve varlık finansmanı fonları dahil) Geçici 67. maddenin (1), (2), (3) ve (4) numaralı fıkralarında belirtilen gelirleri üzerinden yapılacak tevkifat oranları; a. Borsa yatırım fonları ile konut finansmanı fonları ve varlık finansmanı fonları için % 0 b. Yukarıdakiler dıģında kalanlar 1 Ekim 2006 tarihine kadar uygulanmak üzere % 10, 1 Ekim 2006 tarihinden itibaren uygulanmak üzere % 0 olarak belirlenmiģtir. 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı sonrası çıkan sonuç Ģudur. Yatırım fonlarının türü ne olursa olsun tarihinden sonra portföy iģletmeciliği kazançları üzerinden yapılacak tevkifat oranı sıfıra indirilmek suretiyle, kurumlar vergisi mükellefi olan yatırım fonlarının üzerindeki vergi yükü önemli ölçüde indirilmiģtir. (Bu sisteme geçilirken de bir geçiģ süreci uygulanmıģ, gelir vergisi tevkifatı önce % 15 den %10 a, sonra % 0 a indirilmiģtir.) Ancak bu noktada bir konuya da özellikle dikkat edilmesi gerekir sayılı KVK nın 15. maddesinin 3 numaralı fıkrasına göre KVK nın 5. maddesinin 1/d fıkrasında yazılı kazançlardan (emeklilik yatırım fonları hariç) tarihinden itibaren % 15 stopaj yapılması gerekmektedir. Ancak 5520 sayılı kanunun geçici 1. maddesine göre GVK nun geçici 67. maddesi uyarınca tevkifat yapılan kazanç ve iratlar üzerinden tevkifat yapılmayacağı hükme bağlandığından, menkul kıymet yatırım fonları ( borsa yatırım fonları ile konut finansman fonları ve varlık finansman fonları dahil) için geçici 67. maddenin yürürlük süresinin sonuna kadar 5520 sayılı KVK nın 15. maddesi uygulanmayacaktır. Belirtilen fonların dıģındaki yatırım fonlarının (giriģim sermayesi yatırım fonu, gayrimenkul yatırım fonu) kazançları için geçici 67. madde gereğince tevkifat yapılmayacağından KVK nın 15. maddesi gereğince % 15 oranında tevkifat yapılacaktır. Bakanlar Kurulu Kararının kurumlar vergisi mükelleflerine gelir vergisi tevkifatı anlamında tanıdığı avantaj bununla da sınırlı değildir. Borsa yatırım fonları, konut finansmanı fonları ve varlık finansmanı fonları dahil menkul kıymet yatırım fonlarının Geçici 67. maddenin 1, 2, 3 ve 4 numaralı fıkralarında belirtilen menkul kıymet alım satım kazancı, itfa geliri, dönemsel getiriler, ödünç iģlemlerden sağlanan gelirler ile mevduat ve repo gelirleri üzerinden yapılacak tevkifat oranı da tarihinden sonra % 0 a indirilmiģtir. (Bu sisteme geçilirken de bir geçiģ süreci uygulanmıģ, gelir vergisi tevkifatı önce % 15 den %10 a, sonra % 0 a indirilmiģtir) 10