ALANYA NIN ENGELLĠ TURĠZMĠNE ĠLĠġKĠN DURUMUNUN BELĠRLENMESĠNE YÖNELĠK BĠR ÇALIġMA

Transkript

1 ALANYA NIN ENGELLĠ TURĠZMĠNE ĠLĠġKĠN DURUMUNUN BELĠRLENMESĠNE YÖNELĠK BĠR ÇALIġMA Doç. Dr. Düriye BOZOK Balıkesir Üniversitesi, Turizm Fakültesi Çisem KAYA Balıkesir Üniversitesi Övgü AÇIKSÖZLÜ Balıkesir Üniversitesi ÖZET Engelsiz Turizmin, engellilerin topluma bağımsız olarak dâhil edilmesi stratejisi doğrultusunda, engelli bireylerin saygın ve eşit muamele ile özgürce tatil yaparak toplumsal yaşama katılma haklarına erişimlerinin sağlanması hedeflenmektedir. Bu hedef bağlamında dünyada ve Türkiye de birçok proje geliştirilmekte ve uygulamaya konmaktadır. Bu projelerden birisi de, Alanya İlçesinde 2011 tarihinde tüm tarafların katılımı ile imzalanan Engelsiz Turizm Kenti Alanya Projesi dir. Bu çalışmanın amacı, turizm sektörü açısından oldukça önem taşıyan Alanya destinasyonunda engelli turizmine yönelik durum tespitini yapmaktır. Böylelikle bu konuda yapılan planlama çalışmalarının önemi vurgulanmış ve engellilerin Alanya içerisindeki seyahat imkânını artırmaya yönelik öneriler getirilmiştir. Çalışmada veri toplama tekniği olarak, nitel araştırma yöntemlerinden görüşme ve gözlem teknikleri kullanılmıştır. Toplamda 17 kişiyle yüz yüze görüşme ve gözlem yapılmıştır. Ayrıca, görüşmelere ek olarak 6 adet çekim merkezinde yalnızca gözlem yapılmıştır. Elde edilen bulgulara göre; Alanya ilçesinin, engelli turizmi için altyapı ve üstyapı düzenleme çalışmalarına sahip olduğu ancak yeterli olmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca otel işletmelerinin de mimari düzenlemeler ve donanım açısından yetersiz olduğu görülmüştür. Ancak Alanya belediyesi tarafından oluşturulan Engelli Yaşam Merkezi, her alanda engelli bireylere yönelik hizmet verebilecek düzenlemeleri planlamaları ve uygulamaları gerçekleştirmektedir. Bu alanda hazırlanan çalışmalarda farklı sektörlerin işbirliğine büyük ölçüde önem verilmektedir. Bu bağlamda Alanya kentinin diğer kentler için de örnek olabileceği düşünülmüştür. Anahtar Kelimeler: Engelli Turizmi, Alanya, Alanya'da Engelli Turizmi GĠRĠġ Engellilik kavramı; bireyin bir veya daha fazla ana yaşamsal aktivitesini büyük ölçüde sınırlayan fiziksel veya zihinsel bozukluğu, bu tarz bir bozukluğun kaydını veya bu tarz bozukluğu olduğu kabul edilenleri karşılamaktadır. İnsanlar doğuştan gelen bir bozukluk sebebiyle engelli olmasalar da her an doğal afetler, trafik ve iş kazaları, terör eylemleri gibi nedenler sonucunda engelli olabilirler. Turizm endüstrisi, yapısı gereği birbirinden çok farklı değerlere ve görünüşlere sahip

2 2 insanlara ev sahipliği yapmaktadır. Dezavantajlı gruplardan biri olarak görülen engelli bireyler turizm endüstrisinin misafirlerinden sadece bir grubunu oluşturmaktadırlar. Turizm endüstrisi dezavantajlı gruplara yönelik ayrımcılıklara karşı durarak tamamen tarafsız şekilde her bireye eşit hakları sağlamalıdır. Yaşayan her canlının olduğu gibi insanlarında ve dolayısıyla engelli bireylerinde gezmeye, eğlenmeye, dinlenmeye, farklı yerleri keşfetmeye, farklı kültürleri öğrenmeye hem hakkı hem de ihtiyacı vardır. Bu sebeple engelli bireylerin bu tip isteklerini karşılayabilmeleri amacıyla bir takım düzenlemelere ve yardımlara ihtiyaç duydukları bilinmektedir. Bu düzenlemeleri ve yardımları engelli bireylere sağlayabilecek olan kimseler toplumun bütününü oluşturmaktadır. Engelli turizmi, ancak gerekli düzenlemelerin yapılması sonucu gerçekleşebilecek bir turizm çeşididir. Gerekli düzenlemelerin maliyetleri yüksek olsa da, engelli bireylerin tek başına veya bir refakatçiyle seyahat edebilmeleri ve turizme sorunsuzca katılabilmeleri sağlamaktadır. Bununla beraber bir yandan engelli bireylerin gelişimini, özgüvenini arttırmakta ve diğer bireylere bağımlılığını azaltmakta, diğer yandan da engelli turizminin gelişmesine katkı sağlaması açısından önem taşımaktadır. Engelli seyahatinin artmasıyla turizm gelirlerinde hissedilir oranda yükselme meydana gelecektir. Böylece engelli turizmi, için yapılan düzenlemelere yönelik maliyetler, uzun dönemde kar sağlayıcı olacaktır. İfade edilen bu unsurlar, çalışmanın önemini açıkça ortaya koymaktadır. Engellilerin turizme katılabilmesi için yapılacak düzenlemelerin mutlaka bir plan/planlama dâhilinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bunun için bölge içinde bulunan işletmelerin, derneklerin ve yerel yönetimlerin işbirliği yaptığı çalışmalar oluşturulmalıdır. Turistik bir bölgenin gelişim sürecinin planlama çalışmaları kapsamında gerçekleştirilmesi, o bölgenin gelişiminin ve bölgedeki turistik ürünlerin yapısının istenilen düzeyde olmasını sağlayacaktır. Alanya, tarihi özellikleri ve doğal yapısı ile önemli bir turizm destinasyonu olarak değerlendirilebilir. Turizm faaliyetlerine katılma konusunda böyle bir turizm alanını ziyaret etmenin, diğer bireyler kadar engelli bireyler için de önemli olacağı düşünülebilir. Engelli bireyleri ziyarete teşvik edebilecek önemli bir unsur, ziyaret sürecinde hareketlerinin kısıtlanmaması veya en aza indirilebilmesi olacaktır. Bu noktada engelli bireylerin ilgili destinasyona ulaşılabilirliği de önemlidir. Dolayısıyla ulaştırma, alt yapı ve üst yapının geliştirilmesi yönünde araştırmalar yapılmalıdır. Bu çalışma ile engelli bireylerin turizme katılımı sürecinde, Alanya nın çeşitli çekim merkezlerinde turistik düzenlemelerin yeterlilik durumu tespit edilmeye çalışılmıştır. Elde edilen veriler ışığında, engelli turizminin geliştirilebilmesi ve turistik çekim merkezlerine engelli bireylerin de yoğun katılımını sağlayıcı öneriler geliştirilmeye çalışılmıştır. ENGELLĠĞĠN TANIMI Engelli ile ilgili uluslararası ve ulusal düzeyde, bireylerin sosyal ve fiziksel yetersizlikleriyle ilgili çok sayıda kavram ve tanımlama bulunmaktadır. Bu kavram ve

3 3 tanımlamaların bir kısmı konuya sosyal, bir kısmı da medikal açıdan bakmaktadır. Bu bağlamda, engelli kavramı aslında herkes tarafından bilinen bir kavram olarak görülmesine rağmen bu kavramın içeriğini net şekilde ifade etmek güçtür. Bunun sebebi, engelli kavramının hem ulusal hem de uluslararası çalışmalarda çok geniş ve sınırları belirlenemeyen bir kesimi ifade etmesidir (Dalbay, 2009, s.35). Özür veya engel, bireyin yaşadığı sürece toplumda yaş, cinsiyet anlamında ve sosyal, kültürel anlamda gerçekleştirmesi gereken faaliyetleri, yetersizlik nedeniyle yerine getirememesi durumudur (Ulutaşdemir, 2007, s.120). Engellilik kavramına Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Birleşmiş Milletler (BM) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından farklı bakış açıları ile yaklaşıldığı görülmekte ve özür veya engel kavramının Avrupa genelinde standart bir karşılığı bulunmamaktadır (Organisation for EconomicCooperationand Development, 2008, s.16). Engellilik doğuştan veya sonradan ortaya çıkan bir rahatsızlık, bir kaza ile bireyin kendi kendisine yapması gereken bedensel veya zihinsel faaliyetleri yerine getirmedeki yetersizlik veya kısıtlılığı ifade etmektedir. Bunların sonucunda da yürüme, görme, işitme, konuşma gibi faaliyetlerde çekilen zorlukların meydana gelmesidir. Aslında bedensel veya ruhsal bütünlüğü, geçici veya daimi olarak, doğuştan veya yaşlılık nedeniyle azalmış olan kişi engelli dir, yaşadığı toplumun gerekleriyle uyuşamayan insan engelli insan dır (BÖİB ve TUİK, 2004). Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi ne göre engelli, diğer bireylerle eşit koşullar altında topluma tam ve etkin bir şekilde katılımlarının önünde engel teşkil eden uzun süreli fiziksel, zihinsel, düşünsel ya da algısal bozukluğu bulunan kişileri içermektedir(t.c. Resmi Gazete, 2009). Bunun yanında Dünya Sağlık Örgütü (WHO) engelli kavramını hastalık sonuçlarına dayanan, sağlık yönünden tanımlama yapmıştır. Buna göre, engellilik bedensel, zihinsel ve ruhsal özelliklerinden belirli bir oranda, sürekli olarak fonksiyon ve görüntü kaybına neden olan organ yokluğu veya bozukluğu sonucu kişinin normal yaşam gereklerine uyamama durumu şeklinde ifade edilirken, bu kişiye de engelli denilmektedir (World Health Organization, 2014). Dünya nın en büyük azınlığı olarak nitelenen engelliler, turizm endüstrisi için en büyük özel pazar anlamına gelmektedir. Çağdaş toplum olmanın gereği ve temel bir insan hakkı olarak toplumda yaşayan her bireyin olduğu gibi engelli bireylerinde bütün hizmetlere ve olanaklara eşit ulaşması sağlanmalıdır. Bu kapsamda, seyahat etmek, dinlenmek, gezip görmek de bu haklardandır. Dünya genelinde yapılan araştırmalara göre, engellilere çeşitli yaşam kolaylıkları sağlanması amacıyla gerçekleştirilen yerel iyileştirme hizmetleri, büyük oranda engelli bireyi, topluma tekrar kazandırılabilmektedir (Zengin ve Eryılmaz, 2013: 54-56). ENGELLĠ TURĠZMĠ Turizm endüstrisi için önemli olan bu özel pazarın en önemli hedeflerinden birinin; engelli

4 4 turizminin gelişmesi olduğu düşünülmektedir.bugün dünyada 1 milyardan fazla insan herhangi bir türlü engellilik ile yaşamakta ve bu insanların 200 milyonu hayatlarını devam ettirme konusunda kayda değer zorluklar yaşamaktadır. 15 yaş ve üstü kişiler arasında engellilik ile yaşamak durumunda olan kişi sayısını Dünya Sağlık Araştırması (World Health Survey) 785 milyon kişi olarak belirtirken bu toplam dünya nüfusunun %15,6 sını temsil etmekte, Küresel Hastalık Yükü (Global Burden of Disease) ise bu rakamı 975 milyon kişi (%19.2) olarak tahmin etmektedir(world Health Organization, 2011). Engellilere yönelik toplum tarafından olumlu yaklaşımlar olduğu gibi olumsuz yaklaşımlarında küçümsenmeyecek derecede var olduğu bilinmektedir. Örneğin engelli insanların da diğer sağlıklı insanlar gibi istihdam, seyahat, turizm, alış veriş, boş zaman uğraşları gibi yaşamın birçok kesitlerinde yer alabileceği düşüncesi çok az ilgi görmüştür. Bu nedenle de turizm altyapısını oluşturan ulaşım, konaklama ve diğer öğelerin engelli insanlar tarafından kullanımı oldukça zayıftır (Artar ve Karabacakoğlu, 2003, s. 7) yılının Birleşmiş Milletler tarafından Uluslararası Özürlüler Yılı olarak ilân edilmesiyle, toplumun tümünün engelli hakları alanında örgütlenmeye yönlendirilmesi amaçlanmış, bu gruptaki insanlara yönelik davranışlarda önemli ölçüde anlayış değişikliği gözlenmiştir (Artar ve Karabacakaoğlu, 2003, Arıcı, 2010). Bu gelişme sonrasında başta Birleşmiş Milletler (BM) olmak üzere birçok uluslararası kuruluşun özürlülükle ilgili politikalarında bir zenginleşme görülmüştür(patır, 2012, s. 25). 21. Yüzyılın ilk uluslararası insan hakları belgesi olarak nitelendirilen Birleşmiş Milletler (BM) Engelli Haklarına İlişkin Sözleşme nin 2006 yılında ilan edilmesi ve 2007 yılında imzalanması ile engelli bireylerin tüm insan hak ve temel özgürlüklerinden tam ve eşit yararlanmasını teşvik ve temin etmek amaçlanmıştır. Bunun yanında, doğuştan sahip oldukları onurlarına saygıyı güçlendirmenin amaçlandığı görülmektedir(t.c. Resmi Gazete, 2009). Bir engelli bireyin yerel ya da küresel destinasyonlarda engelliliği ile beraber seyahat edebileceği yaygınlaşmaktadır. Engellilerin seyahat deneyimlerine yönelik çalışmalara bakıldığında, 1970 yılının sonlarından, 1980 ve 1990 yıllının başına kadar uzanmakta olduğu görülmektedir (Allon, 2013, s. 481). Engellilere yönelik çalışmalar 1980 li yılların sonları ile 1990 lı yılların ortalarından itibaren özellikle yasal düzenlemelere paralel olarak hız kazanmıştır (Yaylı ve Öztürk,2006, s.87). Dünya Turizm Örgütü (WTO) 1 Ekim 1999 tarihinde Turizmde Global Etik İlkeler Bildirgesi ni kabul etmiştir. Bu ilkeler kapsamında, Turizm faaliyeti insan haklarının, özellikle de çocuk, yaşlı, engelli, etnik azınlıklar gibi daha savunmasız grupların bireysel haklarının gelişmesine katkı sağlamalıdır ve turizme katılma hakkı çerçevesinde dünyanın sahip olduğu değerler tüm insanlara açıktır, engellilerin turizm hareketine katılması kolaylaştırılmalı ve teşvik edilmelidir maddeleri bulunmaktadır (World Tourism Organisation, 1999).2005 yılında Birleşmiş Milletler, Dünya Turizm Örgütü Genel Konseyitarafından Herkes için Erişilebilir Turizm konulu öneriler geliştirilmiş ve kurul tarafından 2013 yılında örgüt üyelerine duyurulmuştur(tütüncü ve Aydın, 2013, s. 262).

5 5 Engellilerin Haklarına İlişkin 2007 de Birleşmiş Milletler Sözleşmesi çerçevesinde geliştirilen Herkes İçin Erişilebilir Turizm ise, engelli kişilerin fiziksel çevreye, diğer bireylerle eşit koşullar altında, erişim sağlamak için uygun çözümler sunulmasını kapsamaktadır. Engellilere yönelik dünya genelinde değişmekte olan eğilimlere paralel olarak Türkiye de de sosyal devlet olma bağlamında bir takım yasal değişiklikler yapılmıştır. 1950'li yıllardan itibaren engelli bireylere yönelik çeşitli politikalar üretilmiştir yılına gelindiğinde Başbakanlığa bağlı Özürlüler İdaresi Başkanlığı kurulmuştur (Burcu, 2006, s.75) li yıllarda özürlülük konusunda mevcut yetersiz altyapı ve kurumsallaşmayı orta ve uzun vadede gidermek amacıyla, özürlülerin sosyal hakları insan hakları kapsamında değer bulmaya başlamıştır. Nitekim 2005 yılında 5378 sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yasa bugüne kadar edinilmeyen birçok hakka işaret etmesi ve bunların özürlü bireylere kazandırılması açısından önemlidir. Ayrıca 2005 yılında 1982 tarih 2634 sayılı Turizmi Teşvik Yasası uyarınca hazırlanan Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin Asli konaklama tesislerinin genel nitelikleri başlıklı 18. maddesinin c bendinde bedensel engelliler için düzenlemelere yer verilmiştir. Bu düzenlemeler, Toplam kapasitesi seksen oda ve üzerinde olan oteller ile tatil köylerinde en az bir oda olmak üzere toplam oda kapasitesinin % 1 i oranında odada, ayrıca tesis girişi, genel tuvaletler ile en az bir adet yeme-içme ünitesinde, mola noktaları, temalı parklar ile eğlence merkezlerinde ise kendi türlerinin asgari niteliklerinde belirtilen şekilde bedensel engellilerin kullanımına uygun düzenlemeler yapılır şeklinde ifade edilmiştir (T.C. Resmi Gazete, 2005). Özürlüler Kanunu na bağlı olarak Resmi Gazete de yayınlanan Kamu Binaları, Kamuya Açık Alanlar ve Toplu Taşıma Araçlarının Özürlülerin Kullanımına Uygun Duruma Getirilmesi İle İlgili 2006/18 Sayılı Başbakanlık Genelgesi, kamu kurum ve kuruluşlarına ait mevcut resmî yapıların, tüm yol, kaldırım yaya geçidi, açık ve yeşil alanlar, spor alanları ve benzeri sosyal ve kültürel altyapı alanları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılmış, umuma açık hizmet veren her türlü yapıların engellilerin erişilebilirliğe uygun duruma getirileceği belirtilmiştir. Büyükşehir belediyeleri ve belediyelerin, şehir içinde kendilerince sunulan veya denetimlerinde gerçekleştirilen toplu taşıma hizmetlerinin engellilerin kullanımına uygunluğunu sağlayacağı, bu uygulamaların gerçekleştirilmesi için 7 yıllık süre tanındığı ve bu sürenin tarihinde başladığı da belirtilmiştir (T.C. Resmi Gazete,2006). Bununla beraber 80 ülke ile birlikte Türkiye'nin de taraf olduğu Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme 2008 tarihli ve 5825 sayılı Kanunla uygun bulunmuş ve Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Sözleşme, engelli kişilerin haklarına bütüncül bir koruma sağlanmıştır (Kolat, 2009, s.186). Bu sözleşmenin 18. maddesinde Seyahat Özgürlüğü ve Uyrukluk başlığı altında Taraf devletler engellilerin diğer bireylerle eşit koşullar altında seyahat ve yerleşim yerini seçme

6 6 özgürlüğüne ve uyrukluk hakkına sahip olduğunu kabul eder denilmekte ve bu şekilde ayrımcılığın olmayacağı vurgulanmaktadır (T.C. Resmi Gazete, 2009). Sektörel açıdan ise engellilerin seyahatini kolaylaştırmaya yönelik çeşitli faaliyetler gerçekleştirilmiştir. Bunlardan bir tanesi TÜRSAB bünyesinde bulunan Herkes İçin Engelsiz Turizm Komitesi 'dir. Bu komite 2008 yılında hazırladığı bir raporda İngiliz Üniversitesi Surrey tarafından yürütülen OSSATE (One-Stop-Shop Accessible Tourism in Europe Avrupa da Erişilebilir Turizm) adlı araştırmanın sonuçlarına yer verilmiş ve Avrupa daki engelli nüfusun yaklaşık % 70 inin seyahat ettiği belirtilmiştir. Bu kişilerin genellikle refakatçi ile seyahat ettikleri düşünüldüğünde, Avrupa da seyahat eden potansiyel rakamın 130 milyon kişi ve turizm harcamasının 80 milyar Euro dan fazla olduğu söylenmektedir(zengin ve Eryılmaz, 2013: 54-56). Engelli turizminde turistik seyahatlerin kolaylaştırılması her sorumluluğun ve sürdürülebilirliğin bir parçasıdır. Bu nedenle erişilebilirlik sürdürülebilir turizm politikalarının temel unsurudur. Engelliler için ulaşılabilir turizm; engelli bireylere, diğer bireylerle eşit şekilde fiziksel çevre, ulaşım, bilgi ve iletişim ile halka açık ya da genel kullanıma uygun tesislere erişilebilirliği sağlamak adına uygun tedbirleri tanımlar (World Tourism Organization, 2011). Engelli bireylerin saygın ve eşit muamele ile özgürce tatil yaparak toplumsal yaşama katılma haklarına erişimlerinin sağlanması ancak yerli ve yabancı turistlerin tatillerini sorunsuzca geçirmelerine imkân sağlayacak ulaşılabilirlik ve erişilebilirlik çalışmalarının doğru biçimde yapılması ile mümkün olacaktır. Diğer taraftan turizm sektörü açısından engelli turizmine girebilmenin başlıca şartı, engellilerin ihtiyaçlarına cevap verebilecek tesis, çevre ve personele sahip olunmasıdır. Bu anlamda turizm işletmeleri, yerel yönetimler ve derneklerin koordineli bir şekilde yetki ve sorumlulukların kesin hatlarıyla belirlendiği bir işbirliği içinde olmaları gerekmektedir. Engellilere yönelik yasal düzenlemelerin geliştirilmesi ve yavaş yavaş uygulanmaya başlaması, engelli bireylerin daha fazla hareket eder hale gelmesini sağlamıştır. Turizm sektöründe de bu hedef kitleye yönelik girişimlerin arttığı gözlemlenmektedir. Örneğin Marmaris İçmeler de bulunan ACT Access Centres Türkiye Panorama Park Oteli, 2007 yılından bu yana engelli bireylere yönelik faaliyet göstermektedir (Behramoğlu, 2007, s.40-42). Ancak engellilerin tamamen kendilerine yönelik tesisler haricinde, toplumun tüm bireyleriyle iç içe tatil yapmasını mümkün kılacak uygulamaların ilgili tüm taraflarca amaçlandığının bilinmesi, her yönüyle kazanımların artışını sağlayacaktır. Bu bağlamda, Türkiye de de T.C. Aile ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından planlanan ve yürütülen çalışmalar bulunduğu gibi kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum örgütleri ve üniversiteler tarafından hazırlanan, geliştirilen projeler bulunmaktadır. Hazırlanan bu projelerden bir tanesi Alanya da hayata geçirilmiştir. Alanya Belediyesi tarafından 2003 yılında başlatılan Engelsiz Turizm çalışmaları neticesinde tarihinde T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Aile ve Sosyal

7 7 Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Altid ve Altso nun katılımı ile Engelsiz Turizm Kenti Alanya Protokolü nü imzalamıştır. Daha sonra Türkiye nin örnek engelsiz turizm destinasyonu olma yolunda önemli bir ilke imza atarak, Avrupa Komisyonu tarafından desteklenen ve erişilebilirlik konusunda çalışmalar yürüten profesyonelleri bir araya getiren E.N.A.T.(European Network foraccessible Tourism) a üye olmuş, böylece Alanya, Türkiye'de E.N.A.T. üyesi ilk şehir ünvanını kazanmıştır (Herkes İçin Turizm, 2013).E.N.A.T. Avrupa Erişilebilir Turizm Ağı erişilebilir turizm uygulama çalışmalarında ve tanıtımlarda öncü olmayı hedefleyen, kar amacı gütmeyen bir dernektir(european Network foraccessible Tourism, 2014). ARAġTIRMANIN YÖNTEMĠ Bu çalışmayla engelsiz bir yaşamın ve engelsiz turizm anlayışının gelişmesine katkı sağlanmaya çalışılmaktadır. Bir bireyin tatili sırasında yararlandığı bütün faaliyetlerden engelli bireylerde faydalanabilmelidir. Engelli bireylerin her faaliyet gibi turizm faaliyetlerine katılımlarının daha kolay kılınabilmesi ve bu faaliyetlere katılım sürecinde rahat hareket edebilmeleri için de bazı düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Bu anlamda yapılan çalışma doğrultusunda engelli bireylere yönelik faaliyet gösteren işletme yöneticilerinin ve engelli bireylerin engelli turizmine bakış açılarının ortaya konması ve Alanya da yapılan çalışmaların anlamlı bir farkındalık oluşturup oluşturmadığının saptanması hedeflenmiştir. Alanya da Engelsiz Turizmin temelinde yer alan, engellilerin topluma bağımsız dâhil edilmesi stratejisi doğrultusunda engelli bireylerin saygın ve eşit muamele ile özgürce tatil yaparak toplumsal yaşama katılma haklarına erişimlerinin sağlanması hedeflenmiştir. Bu hedef, ancak yerli ve yabancı turistlerin tatillerini sorunsuzca geçirmelerine imkân sağlayacak ulaşılabilirlik ve erişilebilirlik çalışmalarının doğru biçimde yapılması ile mümkün olacaktır. Bu nedenle çalışmada, Antalya ilinin Alanya ilçesindeki engelli bireylere yönelik durumun tespiti ve yapılması gereken düzenlemeler değerlendirilmektedir. Araştırmanın evrenini, Alanya da yerli ve yabancı ziyaretçilerin talep ettikleri ve kullandıkları turistik destinasyonlardaki müze ve ören yerleri ile söz konusu çekiciliklerin yöneticileri ve bölgede bulunan engelli bireyler oluşturmaktadır. Alanya da bulunan turizm destinasyonlarında engelli bireylere yönelik gerçekleştirilen düzenlemelerin durumu araştırılarak, engelli turizminin gelişimine yönelik öneriler getirilmesi planlanmıştır. Önerilerde mevcut durum, diğer ülkelerdeki ve Türkiye'deki uygulamalar, yasal dayanaklar ve talep yapısı da dikkate alınmıştır. Bu nedenle araştırma yöntemi nitel araştırma yöntemi olarak seçilmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinin karmaşıklığını gidermek üzere Denzin ve Lincoln (1994) nitel araştırmayı şu şekilde tanımlamışlardır: nitel araştırma (belirli bir nokta üzerinde) odaklanmada çok metotlu; araştırma problemine yorumlamacı yaklaşımı benimseyen bir yöntemdir. (Altunışık, Coşkun, Bayraktaroğlu ve Yıldırım, 2012, s. 303). Araştırmada nitel araştırma örnekleme yöntemlerinden amaçlı örnekleme yöntemleri arasında yer alan

8 8 maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemi seçilmiştir. Bu örnekleme yönteminde amaç, göreli olarak küçük bir örneklem oluşturmak ve bu örneklemde çalışılan probleme taraf olabilecek bireylerin çeşitliliğini maksimum derecede yansıtmaktır. Patton a göre (1987), maksimum çeşitlilik gösteren küçük bir örneklem oluşturmanın en azından iki yararı bulunmaktadır. Bu yaralardan biri örnekleme dâhil her durumun kendine özgü boyutlarının ayrıntılı bir biçimde tanımlanmadır. Diğer bir yararı ise, büyük ölçüde farklı özellik gösteren durumlar arasında ortaya çıkabilecek ortak temalar ve bunların değerinin ortaya çıkarılmasıdır (Karahan ve Özüekren, 2009, s.73). En fazla turist çeken yerlerden biri olma özelliği dikkate alınarak, Alanya ilindeki ziyaretçi yoğunluğu olan müze ve ören yeri ile iki ve daha üstü yıldıza sahip otel işletmeleri, işletme yöneticileri ve engelliler için kurulmuş dernekler araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır. Çalışma alanı olarak belirlenen Alanya da bulunan engelliler için yapılan tüm düzenlemeler, 2003 Yılında Alanya Belediyesi tarafından başlatılan Herkes İçin Alanya projesiyle ele alınmıştır. Projenin amacı, toplumun çoğunluğunu oluşturan engelli, yaşlı, güçsüz, çocuk, hasta ve hamile bayanlar gibi hareket yeteneğinde kayıp yaşayan bireylerin hayatını kolaylaştıracak gerekli tedbirleri almak, eksikleri tespit etmek, tespit edilen eksiklikleri doğru biçimde projelendirerek, ulaşılabilirliklerini arttırıp günlük yaşamlarını kolaylaştırmaktır. Alanya da bulunan engelliler için yapılan tüm düzenlemelere bu amaçların gerçekleştirilebilmesi için kurulmuş olan Engelsiz Yaşam Merkezi ve Patika Engelsiz Yaşam Derneği nden ulaşılmıştır. Turizme katılım sürecinde bireyin öncelikli olarak katıldığı faaliyetler ele alınarak, güzergâhtaki konaklama işletmeleri, parklar, sahiller ve çekim merkezleri değerlendirmeye alınmıştır. Bunlar; merkez ilçede faaliyet gösteren 2 yıldız ve üstü belgeye sahip olduğu tespit edilen 7 tane otel, Gökkuşağı engelsiz oyun alanı, Recepağa oyun alanı, Alanya Kalesi, engelsiz halk plajı, cafeler, caddeler, ulaşım araçları, çalışmanın gerçekleştiği mahaller olmuş, Patika Engelsiz Yaşam Gönülleri Derneği ve Engelsiz Yaşam Merkezindeki yetkililerle ve Engelli bireylerle yüz yüze görüşme ve gözlem yapılmıştır. Araştırmanın geçerliliği açısından görüşme formu, Zengin ve Eryılmaz (2013), Arıcı (2010), Uygun (2010) ve Yenişehirlioğlu (2013) tarafından gerçekleştirilen çalışmalara bağlı olarak ve konu hakkında deneyimli olduğu bilinen uzmanların ve akademisyenlerin görüşlerinden yararlanılarak araştırmacılar tarafından geliştirilmiştir. Sorular, engellilere yönelik gerekli temel düzenlemeler esas alınarak geliştirilmiştir. Görüşme formu, engellilerin turizm faaliyetlerine katılım sürecinde sıklıkla kullanabileceği faaliyet alanlarına göre yapılandırılmış özellikte, turizme katılım esnasında birey için oldukça önem taşıyan konaklama işletmelerine ve gezilip görülebilecek çekim merkezlerine yönelik olarak toplam 9 sorudan oluşmaktadır. Bu soruların yer aldığı görüşmelere ilişkin elde edilen veriler, görüşme ve gözlemler esnasında kayıt altına alınmış ve görüşme sonrasında tasnif edilmiştir. Elde edilen veriler betimsel analiz tekniğine tabi tutulmuştur. Betimsel analiz, verilerin sınıflandırılması, özetlenmesi ile sonuçlara ulaşılmasıdır(altunışık ve diğerleri, 2012, s. 323). Araştırmanın güvenirliği açısından

9 9 toplanan veriler betimsel bir yaklaşımla doğrudan sunulmaya çalışılmıştır. Araştırmanın güvenirliğini artırmak için, araştırma birden fazla kişiyle yapılmış ve gözlem yoluyla elde edilen bulguların yapılan görüşmelerde de teyit edilmesine dikkat edilmiştir. Bu çalışmada, bedensel, görme, işitme, dil ve konuşma ile zihinsel engelli bireylerin, turizme katılımlarını kolaylaştırmak üzere yapılması gereken düzenlemeler üzerinde durulmaktadır. BULGULAR Tablo 1: Maksimum Çeşitlilik Örneklemi İçin Demografik Bilgiler YaĢ Eğitim Durumu yaģ 2 Ġlköğretim yaģ 5 Lise yaģ 1 Üniversite yaģ 5 Yüksek Lisans 1 50 yaģ ve Üzeri 4 Doktora 1 Alanya da bulunan otel yetkilileri, Engelsiz Yaşam Merkezi yetkilileri ve engelli bireylerle yapılan görüşme sonucunda; çalışma alanına alınan otellerin engelliler için düzenlenmiş odalarının bulunmadığı veya bulunan oda sayısının ve gerekli donanımlarının yetersiz kaldığı görülmüştür. Bununla beraber yoğun sezon içinde bu oda tiplerinin engelli olmayan misafirlere de verildiği tespit edilmiştir. Görüşmeler esnasında, engelli bireylerin otellere çoğunlukla bir grubun içinde ve bir refakatçiyle (anne, baba veya yardımcı) geldiği tespit edilmiştir. Oda ve oda içi mobilyaların gerekli standartlara uygun olmaması veya yetersiz nitelikte olması engelli bireylerin hareketlerini kısıtlamakta ve zorlaştırabilmektedir. Engelli bireyler, bu nedenle otel konaklamasında bir yardımcı veya refakatçiye ihtiyaç duymaktadır. Fakat engelli bir grup Alanya da bir otelde tatil yapmak istediği takdirde bunu karşılayabilecek tam donanımlı bir otel bulunmadığı belirtilebilir. Buna göre; araştırmadaki üç, dört ve beş yıldızlı otellerin büyük çoğunluğunun en az bir kez engelli bireylere hizmet sunduğu görülmektedir. Otel dışındaki diğer alanlara bakıldığında ise, engelli bireylerin en fazla kullanacağı alanlardan olan cadde ve sokakların engellilere göre düzenlendiği, banka ATM lerinin engelli bireylerin kullanımına uygun şekilde yapıldığı ve kentin birçok noktasına asansörler, rampalar, görsel işaretler, ulaşılabilir telefonlar ve sesli uyarı sistemlerinin yerleştirildiği, yerel halkın bu konuda farkındalığının sağlanmış ve engelli bireyler için düzenlenmiş alanların diğer amaçlarla (engelliler için yapılmış kabartmalı yüzeye şekillerinin üzerine araba park etmek gibi) kullanılmadığı, Alanya esnafının da bu konuya duyarlı olduğu ve işletmelerin gerekli rampa yönlendirme ve engelli tuvaletleri bulundurulacak şekilde düzenlendiği gözlemlenmiştir. Bunların dışında engelli bireylerin başkasına ihtiyaç duymadan özgürce hareket edebileceği ulaşım altyapısına sahip olduğu

10 10 ve kente hizmet veren tüm toplu taşıma araçlarının engelli bireylerin kullanımına uygun olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca belediye tarafından oluşturulan bir komisyonun yetkili ve sorumlu kişileri, sosyal hizmetler proje koordinatörü, fizik rehabilatasyon uzmanı tarafından rutin bir şekilde denetimler yapılmaktadır. Turistik bir destinasyona gelen ziyaretçiler için çekim unsurlarından olan tarihi özelliklere sahip ören yerleri ve müzeler gibi mekanlar, engelli bireyler için de ziyaret etmek isteyecekleri mekanlar olmaktadır. Ziyaret merkezlerinde engelli bireylere yönelik düzenlemelerin bulunmaması, engelli ziyaretçilerin hareketlerini kısıtlayacak ve bu tür faaliyetlere katılımlarını zorlaştıracaktır. Engelli bireylerin, müze ve ören yerlerindeki hareketlerini kolaylaştırmak üzere rampa ve asansör uygulamalarının bulundurulması gerekmektedir. Bu açıdan, Alanya Kalesi nin restorasyon çalışmaları içinde tarihi dokuya zarar vermeden engelli bireylerin özgürce gezebileceği şekilde restore edilmesi amaçlanmıştır. Alanya daki ziyaret merkezlerinde bu tür uygulamaların yeterli bulunmadığı ancak bununla ilgili projelerin olduğu engelsiz yaşam merkezi yetkililerinden öğrenilmiştir. Kültürel ve tarihi alanlarla ilgili bilgilendirme panoları görme engelliler için Braille alfabesiyle yazılmış olduğu, plajda engellilere özel şezlonglar, tuvaletler, duş yerleri ve yüzebilen plaj sandalyelerinin bulunduğu görülmektedir. Engelliler için düzenlenmiş park alanlarının mevcut olduğu ve bu park alanlarında engellilerin de kullanabileceği spor aletlerinin, engelli oyun alanlarının bulunduğu gözlenmiştir Yılında Alanya Belediyesi tarafından başlatılan Herkes İçin Alanya projesi kapsamında çeşitli aktiviteler oluşturulduğu görülmektedir. Engelli bireylerin yüzerek spor yapmaları amacıyla Olimpik Yüzme Havuzuna engelli havuz asansörü takılarak başlatılan Her Kulaç, Bir Hayat aktivitesi başlatılmıştır. Böylece Alanya Belediyesi olimpik yüzme havuzunun duş alanları, tuvaletleri engelli bireyler için revize edilmiş, özel bir soyunma odası tasarlanmış ve engelli bireylerin havuzdan duş alanına geçerken kullanabilecekleri ıslak mekân tekerlekli sandalye temin edilmesi sağlanmıştır. Ayrıca görevlendirilen yüzme eğitmeni tarafından yüzme bilmeyen engelli bireylere yüzme öğretildiği bilgisine ulaşılmıştır. Diğer bir aktivite ise proje kapsamında Alanya Belediyesi ve Alanya Yelken Kulübü işbirliği ile gerçekleştirilmiş Hayata Yelken Aç aktivitesidir. Bedensel engelliler yelken takımında gerçekleştirilen eğitimler ve antrenmanlar sayesinde engelli bireylerin ulusal, uluslararası yarışmalara katılmaları planlanmaktadır. Yarışmalarda tecrübe kazanan engelli sporcuların 2016 da Brezilya nın Rio De Jenario kentinde düzenlenecek olan olimpiyatlarda bedensel engelli yelken branşında milli takım bünyesinde katılımlarının planladığı ve böylesi bir yarışmanın Alanya içinde de gerçekleştirilerek engelli sporcular sayesinde bölge turizmine katkı sağlanmasının amaçlandığı bilgisine ulaşılmıştır. Alternatif turizmin geliştirilmesine destek olan Tarihin Sesi Ol aktivitesiyle, sesli ve görüntülü rehber sistemi oluşturulmuştur. Böylece Ziyaretçiler, Audiotur duraklarının,

11 11 numaralarını cihazlarına tuşlayarak bulundukları alan ile ilgili görsel bilgileri izleyip, işitsel bilgileri dinleyebilmektedir. Söz konusu rehber sisteminin İngilizce, Almanca, Rusça ve Türkçe olarak düzenlenmiş olduğu görülmüştür. Gazipaşa havalimanı engelliler için erişilebilir hale getirilmiş ve otopark alanında engelliler için özel park alanları, kullanıma uygun tuvaletler iç ve dış hatlar terminallerinde tekerlekli sandalye servisinin bulunduğu gözlemlenmiştir. Bu düzenleme sonucunda, tatilini Alanya da geçirmek isteyen engelli birey ve yakınları için ulaşım kolaylılığı sağlandığı belirtilebilir. SONUÇ Engeli olsun ya da olmasın tüm bireyleri kapsayan, daha kaliteli yaşam şeklini öngören uygulamalar, bireylerin yaşamını eşit koşullarda sürdürülebilmelerini sağlayacaktır. Toplumda her bireyin eşit koşulları paylaşması, toplumun genel barış ve refahı açısından da önem taşımaktadır. Bu nedenle, toplum içinde bir engeli bulunması sebebiyle yaşamında kısıtlamalarla karşılaşan engelli bireylere yönelik düzenlemelerin, öncelikli olarak gerçekleştirilmesi önem taşımaktadır. Bu araştırma da, engelli bireylerin turizme katılabilmeleri için gerekli düzenlemeleri ve bu düzenlemelerin uygulanma durumunu incelemek üzere gerçekleştirilmiştir. Alanya kentinde yapılan bu çalışma sonucunda, gözlem ve görüşme yapılan otellerin hepsinde engellilerin kullanımına uygun odaların yetersiz olduğu ve otellerde eğitimli personelin de bulunmadığı, ancak otel işletmelerinin genel alanlarında engellilere yönelik düzenlemelerin ve işaretlemelerin bulunduğu görülmüştür. Otellerdeki düzenlemelerin çoğunlukla bedensel engellilere yönelik olduğu gözlemlenmiştir. Oteller bulundukları dönemin şartlarına uygun mimari yapı ile inşa edildiği için engellilere yönelik yapılabilecek uygulamaları gerçekleştirmek işletmeler açısından zor olmaktadır. Bu nedenle işletmeler az sayıda engelliyi ağırlamak için bütün oteli revize etmeyi reddetmektedir. Alanya kentinde ise, genel olarak engelli gruplarının tamamının rahat hareket edebilmesine uygun düzenlemelerin yapıldığı görülmüştür. Bu durum yerel yönetimlerin ve halkın engelli bireylere karşı duyarlı olduğunun göstergesidir. Fakat Alanya da turistik çekim merkezleri, engelli bireyler açısından birçok engelleyici ve kısıtlayıcı unsur barındırmaktadır. Engellilere yönelik işaretlemelerin, engelli park alanlarının ve işitme engelliler için audio sisteminin bulunmadığı ziyaret merkezlerinde, en önemli alanlardan olan engelli tuvaletleri de neredeyse hiç bulunmamaktadır. Engelli tuvaleti bulunan ziyaret merkezlerinde de, bu alanların kullanıma uygun olmadığı görülmüştür. Alanya nın en önemli tarihi yerlerinden biri olan Alanya Kalesinde ise İngilizce, Almanca, Rusça ve Türkçe olarak düzenlenmiş sesli ve görüntülü rehber sistemi oluşturulmuş, burayı ziyarete gelen engelli bireylerinaudiotur duraklarının, numaralarını cihazlarına tuşlayarak bulundukları alan ile ilgili görsel bilgileri izleyip, işitsel bilgileri dinleyebildikleri

12 12 görülmüştür. Diğer tarihi çekim merkezlerinde henüz bu uygulamaların olmadığı fakat projelerinin bulunduğu bilgisine ulaşılmıştır. Alanya Belediyesi tarafından, Herkes İçin Alanya projesi ile gerçekleştirilen Her Kulaç Bir Hayat, Hayata Yelken Aç ve Tarihin Sesi Ol aktiviteleri engelli bireylere yönelik hizmetlerine örnek olabilecek niteliktedir. Daha önce hem engelli münferit turistlere, hem de engelli turist gruplarına hizmet sunulduğu belirtilen Engelli Yaşam Merkezinde, engelli bireylere yönelik neredeyse her düzenlemeye yer verildiği gözlemlenmiştir. Genellikle bedensel engellilere yönelik olduğu görülen düzenlemelerin yanı sıra, görme, konuşma, işitme ve zihinsel engelli bireylere yönelik düzenlemelerin de dikkate alındığı görülmektedir. Engelli bireylere yönelik işaretlemelerin, engellilerin kullanımına uygun telefonların ve banka ATM lerinin, genel engelli tuvaletlerinin, otopark alanının ve engelli asansörlerinin olduğu görülen Engelli Yaşam Merkezinde, bireylerin ihtiyaç halinde başvurulabileceği görevlilerin de her zaman hazır bulunduğu belirtilmiştir. Engelli turizmiyle ilgili Türkiye de yapılabilecekler konusunda aşağıdaki gibi öneriler getirilebilir; Her şeyden önce engellilerin haklarına yönelik yasal düzenlemelerde iyileştirmeler, günün gereklerine uygun olarak devam etmelidir. Turizm Tesisleri Yönetmeliği nde kapasitesi 80 oda ve üzerindeki tesisler için kapasitenin % 1 i oranında odada engelli düzenlemeleri istenmektedir. Bu oranın yerine çağdaş toplumlardaki benzer uygulamalarda olduğu gibi her 100 odada en az 4 odanın engelliler için düzenlenmesi istenebilir ve sadece turizm işletme belgeli tesisler değil belediye belgeli tesisler de bu kapsama alınabilir. Engelli odaları, diğer misafirler tarafından da kullanılabileceği için, işletmenin oda sayısında azalma meydana getirmeyecektir. Ayrıca, engelli bireylere yönelik gerçekleştirilen düzenlemelerin yalnızca bedensel engellileri kapsaması yeterli olmayacaktır. Farklı istek ve ihtiyaçlara sahip olabileceği göz önünde bulundurularak, görme engelliler, konuşma engelliler, işitme engelliler ve zihinsel engellilere yönelik düzenlemelere de turizm yatırım ve işletmeleri nitelikleri yönetmeliğinde yer verilerek takip edilip uygulanmalıdır. Bu yönetmeliğe uymayan işletmelerin ödeyecekleri ceza miktarı arttırılarak yaptırımı sağlanmalıdır. Engellilerin yanında gelecek olan yakınları da göz ardı edilmemelidir, engelliler için turizm tesislerinde yapılacak olan düzenlemeler diğer müşterilerin kullanımı için engel teşkil etmemelidir. Onlarında tatillerini rahat geçirebileceği koşullar sağlanmalıdır. Engellilere özgü alanlar yaratmayı amaçlamak yerine tüm alanların herkes için olduğu kadar engelliler için de ulaşılabilir olması hedeflenmelidir. Özellikle engelli oda sayısı fazla olan tesislerde, engelli grupları geldiğinde veya yoğunluk yaşandığında geçici olarak kullanılabilecek, check-in ve check-out işlemlerini rahatlıkla yapabilecekleri ayrı bir banko oluşturulabilir. Engelli bireyler sağlıklı insanlara göre daha hassas olmaktadırlar. Onlara karşı takınılacak yanlış bir tavır sadece bu kişileri üzmekle kalmayacak tesisten memnuniyet derecelerini de

13 13 olumsuz yönde etkileyecektir. Bu nedenle otel personeli eğitim programlarına engelli konuklara nasıl davranmaları gerektiğiyle ilgili eğitim konuları eklenmelidir. Türkiye de gönüllü kuruluşlar olmak üzere sadece engellilere hizmet veren turizm tesisleri de bulunmaktadır. Bu durum aslında engelli bireyleri toplumsal hayattan soyutlamaktadır. Engellilere yönelik pozitif ayrımcılık yerine herkesle birlikte tatil yapabilme imkanı sağlanması için girişimciler desteklenmeli, bu turizm alanının kar sağlayıcı yanı göz ardı edilmemelidir. Alanya Türkiye ve dünya turizmi için önemli turizm merkezlerinden biri olması nedeniyle doymuş bir pazara sahiptir. Dolayısıyla Alanya için engelli pazarı yeni bir pazar olarak değerlendirilmelidir. Teşvikler açısından ise, Kültür ve Turizm Bakanlığı, turizm işletmelerini teşvik etmek amacıyla, engellilere iyi hizmet veren işletmelere Engelsiz Turizm Tesisi sertifikası verebilir. İşletmeler, sertifika ile kendilerini hem iç hem de dış pazarda tanıtarak engelli turizm pazarından kendilerinin ve dolayısıyla ülkenin payını artırabilirler. Tatil yapabilen engelli sayısının arttırılması için engelli odası bulunan tesisler engellilere yönelik özel indirimler uygulayıp talep artışı sağlayabilirler. Özellikle düşük sezonlarda, doluluk oranlarının düşük olduğu dönemlerde bu oranlar daha da yüksek tutulabilir. Başka bir açıdan, diğer bireylerin gezip gördüğü doğal güzellikleri ve tarihi yapıları ziyaret edebilmenin engelli bireylerin de hakkı olduğu unutulmamalıdır. Bu türlü bir sosyal yaklaşım, engelli bireylerin de diğer bireyler gibi bağımsızlaşmasına ve dolayısıyla da toplumla bütünleşmesine destek olacaktır. Alanya kalesi için yapılan sesli ve görüntülü rehber sisteminin ve engelliler için yapılan diğer düzenlemelerin Alanya nın diğer ziyaret merkezlerinde de uygulanmalı ve diğer kentlere örnek olmalıdır. Böylece engelli bireylerde diğer bireyler gibi turistik çekim merkezlerini ziyaret edebileceklerdir. Engellilerin turizm faaliyetlerine katılımlarının artması için, sadece turistik tesislere ve ziyaret merkezlerine yapılacak iyileştirmelerin yeterli olmayacağı çok açıktır. Engellilerin seyahatini kolaylaştıracak ulaşım araç ve tesisleri ile genel altyapı unsurlarının da engellilerin kullanımına uygun hale getirilmesi gerekmektedir. Yapılarda bulunan engelli bireylere yönelik düzenlemelerin, daha sonra değil de, yapı inşaat halindeyken gerçekleştirilmesi işletmeye daha az maliyet yükü getirecektir. Alanya belediyesi tarafından gerçekleştirilen Herkes İçin Alanya projesi kapsamında yapılan aktiviteler artırılıp çeşitlendirilmelidir. Bu aktivitelerle engelli bireylerin sosyal hayata daha fazla dahil olmaları ve bu aktivitelerin ulusal ve uluslararası ilgili kurumlarla işbirliği yapılarak geliştirilmesi desteklenebilir. Tur operatörleri ise, hazırlanan tanıtım çalışmalarında engelliler için yalnızca konaklama işletmeleri değil, aynı zamanda destinasyonlarda bulunan sağlık hizmetleri ve sağlık personeli konusunda, çevre düzenlemeleri, nitelikli personel ve transferler konusunda da yapılan yeni düzenlemelere

14 14 yer vermelidir. Engelli turizmi konusundaki en önemli sorun bilinçtir. Türkiye de engellilik durumu; çaresizlik, acıma, eve hapsolma kavramlarını çağrıştırmaktadır. Bu bilinci değiştirmek için sivil toplum kuruluşları, yerel yönetimler, bakanlıklar toplumu bilinçlendirme faaliyetlerine ağırlık vermelidirler. Alanya tam anlamıyla engelli turizmine uygun bir destinasyondur denemez. Yapılan yeni düzenleme ve uygulamalara rağmen hala birçok eksiği ve zayıf yönleri bulunmaktadır. Yapılan bu çalışma ile engellilerin turizm faaliyetlerine katılımlarını kolaylaştırmak üzere konaklama işletmelerinde ve diğer merkezlerinde yapılabilecek düzenlemeler ve bunların mevcut durumu incelenmiştir. Zaman, maliyet ve ulaşılabilirlik gibi kısıtlarla karşılaşılması nedeniyle yalnızca belirli bir bölgenin incelendiği bu çalışmada eksik kalan yönler, turizm faaliyetlerinin tamamını içeren daha geniş kapsamlı çalışmalarla giderilebilir. Gelecekte araştırmacıların araştırma kapsamlarını genişleterek, engellilere yönelik arzın yeterlilik durumunun ve engelli bireylerin görüş ve beklentilerinin tespit edilmesinin incelenmesine ihtiyaç vardır. KAYNAKÇA Allon, M. (2013). Disability tourism: Why do disabled people engaging in tourism activities? European Journal of Social Sciences, 39(3), Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. & Yıldırım, E. (2012). Sosyal bilimlerde araştırma Yöntemleri. Sakarya: Sakarya Yayıncılık. Arıcı, S. (2010). Bedensel engellilerin turizm sektöründen beklentilerinin tespitine yönelik bir araştırma (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara. Artar, Y. ve Karabacakoğlu, Ç. (2003). Türkiye de engelliler turizminin geliştirilmesine yönelik konaklama tesislerindeki altyapı imkânlarının araştırılması, (Özürlülerin toplumsal gelişimine yönelik bir proje). Dünya Engelliler Vakfı [URL: (Erişim 21 Haziran 2014). Behramoğlu, B. (2007). Herkese Engelsiz Tatil TÜRSAB. Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği Dergisi, 280, Burcu, E. (2006). Özürlülük kimliği ve etiketlemenin kişisel ve sosyal söylemleri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 23(2), Dalbay, S.R. (2009). Özürlü yakınlarının özürlülere yönelik sosyal politikalara ilişkin bilgi, beklenti ve memnuniyet dereceleri, (Isparta örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta. Herkes İçin Turizm. (2011). Engelsiz turizm kenti Alanya.[URL: Wide/Hakk%C4%B1m%C4%B1zda/24] (Erişim 10 Mayıs 2014). Herkes İçin Turizm. (2013). Alanya, artık E.N.A.T. üyesi. [URL: Duyurular/Alanya_Artik_E-N-A-T _%C3%9Cyesi/50] (Erişim 11 Haziran 2014).

15 15 Karahan, E., Özüekren, A.Ş. (2009). Konut kariyerini etkileyen faktörler üzerine nitel bir araştırma yöntemi. İTÜ Dergisi, mimarlık, planlama, tasarım, 8(2/a), Kolat, S. (2009). Avrupa Birliği Sosyal Politikası çerçevesinde özürlülere yönelik ayrımcılıkla mücadele ve Türkiye deki yansımaları [URL: (Erişim 24 Temmuz 2014). Organisation for Economic Co-operationand Development. (2008). Herkes için ulaşılabilirliğin iyileştirilmesi: Örnek uygulama rehberi (Çev. Murat ÖZNANECİ). [URL: ilmesi.pdf] (Erişim 12 Temmuz 2014). Patır, Ç. (2012). Özürlülük olgusunun tarihsel sürecinde 1980 sonrası söylem ve politikaların küreselleşme ortamında hayata geçirilebilirliği üzerine bir araştırma: Türkiye örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara. T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı (BÖİB), Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). (2004). Türkiye Özürlüler Araştırması 2002, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara. T.C. Remi Gazete. (2005). Turizm tesislerinin belgelendirilmesine ve niteliklerine ilişkin yönetmelik.[url: zete.gov.tr/eskiler/2005/06/ htm&main= 2005/06/ htm] (Erişim 10 Mayıs 2014). T.C. Resmi Gazete. (2006). Kamu binaları, kamuya açık alanlar ve toplu taşıma araçlarının özürlülerin kullanımına uygun duruma getirilmesi. [URL: /eskiler/2006/07/ htm&main= / htm] (Erişim 10 Mayıs 2014). T.C. Resmi Gazete. (2009). Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme. [URL: r/2009/07/ htm&main= htm] (Erişim 10 Mayıs 2014). Tütüncü, Ö. ve Aydın, İ. (2013).Ulaşılabilir turizm. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 24(2), Ulutaşdemir, N. (2007). Engelli çocukların eğitimi, Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2(5), Uygun, E. (2010). Fiziksel engellilere sahip ailelerin tatil kararlarına fiziksel engelli fertlerin etkisi(yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.

16 16 World Tourism Organization. (1999). Turizmde global etik ilkeler. [URL: (Erişim 12 Temmuz 2014). World TourismOrganization (2011). UNWTO and partner sto promote accessible tourism for all. [URL: (Erişim 08 Temmuz 2014). World Health Organization (2011). Dünya Engellilik Raporu (Yönetici Özeti) [URL: /YoneticiOzeti.pdf] (Erişim 10 Mayıs 2014). World Heatlh Organization (2014). Disabilities. [URL: (Erişim 14 Haziran 2014). Yaylı, A. ve Öztürk, Y. (2006). Konaklama işletmeleri yöneticilerinin bedensel engelliler pazarına bakış açıları üzerine bir araştırma. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 7(1), Yenişehirlioğlu, E. (2013). Engelli turistlerin konaklama işletmelerinde kabul görme düzeyine yönelik algılama ve sorunlar: Karşılaştırmalı nitel araştırma (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Sakarya Üniversitesi, Sakarya. Zengin, B. ve Eryılmaz, B. (2013). Bodrum destinasyonunda engelli turizm pazarının değerlendirilmesi. International Journal of Economic and Administrative Studies, 6(11),