Toplum çin Çal flanlar. Temel Kaynak 5. Toplum ve Kurumlar

Transkript

1 SOSYAL B LG LER

2 Temel Kaynak 5 Toplum çin Çal flanlar Toplum ve Kurumlar Bireysel ihtiyaçlar m z n yan s ra toplumsal ihtiyaçlar m z da vard r. Bunlar; e itim, sa l k, güvenlik, adalet, çevre ihtiyaçlar d r. Kurum, toplumun süreklilik gösteren ihtiyaçlar n karfl lamak için oluflturulmufl yap d r. Devlet taraf ndan kurulan kurumlara resmî kurum denir. Okul, hastane gibi kurumlar resmî kurumlard r. Resmî kurumlar n çal flma flekillerini devlet belirler. Türkiye de kesintisiz e itim sekiz y ld r. Her vatandafl n e itim hakk vard r. E itim ihtiyac okullarda karfl lan r. Sa l k ihtiyac hastane, sa l k ocaklar, poliklinikler taraf ndan karfl lan r. Ülkemizde yarg, ba ms z mahkemelerde gerçekleflmektedir. Kent merkezlerinde sokaklar n güvenli ini polis teflkilat sa lar. Baz kurulufllar güvenliklerini özel güvenlik görevlileriyle sa lamaktad r. Sivil Toplum Kurulufllar Toplumun ihtiyaçlar n karfl lamak için kurumlar kurulmufltur. Ancak baz insanlar günlük hayatta karfl laflt klar sorunlar çözmek için bir araya gelirler. Bu duyarl insanlar sorun çözmek için imkânlar n kullanarak çaba gösterirler. Bu insanlar n amaçlar na ulaflmak için oluflturduklar örgütlere sivil toplum kuruluflu denir. Sivil toplum kurulufllar kâr amac gütmeden gönüllü çal fl rlar. Sivil toplum kurulufllar, çal flma flekillerini yasalar çerçevesinde kendileri belirler. Toplumun ihtiyaçlar n karfl lamak için kurulan sivil toplum kurulufllar ndan baz lar n inceleyelim. 454

3 Toplum çin Çal flanlar SOSYAL B LG LER Türkiye K z lay Derne i Savafl alanlar nda yaralanan ya da hastalanan askerlere hiçbir ay r m gözetmeden yard m etme arzusundan do an K z lay, taraf oldu umuz bütün savafllarda bu do rultuda çok baflar l hizmetler vermifltir. Cephe gerisinde kurdu u seyyar ve sabit hastaneler, hasta tafl ma servisleri, donatt hastane gemileri, yetifltirdi i hemflireler ve gönüllü hastabak c lar arac l yla savafl alanlar nda yaralanan ya da hastalanan on binlerce Mehmetçi in dost ve düflman askerinin bak m ve tedavisine yard mc olmufltur. Türk olsun, düflman olsun savafl esirlerine gereken insanc l yard mlar yapm fl, savafltan etkilenen sivil halk n bak m ve korunmas için çaba göstermifltir. Ülkemizde, sa l k ve sosyal yard m alanlar nda birçok hizmete öncülük etmifl ve uluslararas insanc l yard m faaliyetlerine de kat lm flt r. K z lay etkin bir flekilde kat ld Kurtulufl Savafl n n zaferle sonuçlanmas ve cumhuriyetin ilan ndan sonra ülkemizin içinde bulundu u pek çok sorunun çözümü için bütün imkânlar n seferber etmifltir. Cumhuriyetimizin ilk y llar nda, art arda girdi i savafllardan yorgun düflmüfl ulusumuz, açl k, kurakl k ve salg n hastal klarla karfl karfl yayd. K z lay bir yandan bu sorunlarla u rafl rken di er yandan da esir ve göçmenlerin giyecek, yiyecek, bar nma ve sa l k ihtiyaçlar n karfl lam fl, imkânlar oran nda da meydana gelen afetlerin yaralar n sarmaya çal flm flt r. Mevcut sorunlar n yan s ra h zla geliflen ve de iflen toplumumuzda, do al olarak yeni istek ve ihtiyaçlar da belirlemeye bafllam flt. K z lay bu geliflmelerin gerisinde kalmam fl, sa l k ve sosyal alanlardaki sorunlar n çözümü do rultusunda amaçlar n n ufkunu ve faaliyet alanlar n sürekli geniflletmifltir. Türk K z lay n n zamanla yöneldi i faaliyet ve hizmet alanlar flunlard r: 1. Afete Haz rl k ve Müdahale Savafl durumunda Do al afetlerde Ola an dönemlerde 2. Nakdi ve ayni yard m hizmetleri 3. Sa l k ve Sosyal Yard m Hizmetleri T p merkezleri Psiko-sosyal destek hizmetleri lk yard m kurslar 4. Gençlik ve Gönüllülük hizmetleri Gençlik kamplar Burslar Yurtlar Gönüllülük hizmetleri 5. Kan Hizmetleri 6. Uluslararas liflkiler 455

4 Temel Kaynak 5 Toplum çin Çal flanlar K z lay n amac ; Savaflta felakete u rayanlar koruyan 12 A ustos 1949 tarihli Cenevre Sözleflmeleriyle Türkiye Cumhuriyeti Devleti nin taraf bulundu u uluslararas anlaflmalar n kendisine yükledi i hizmetleri görmek, bunlar n yerine getirilmesine yard mc olmak, Bar flta yurt içinde ve yurt d fl nda meydana gelen her türlü afet ve felaketlere karfl tüzük dahilinde üzerine düflen hizmetleri yerine getirmek, nsaniyetçi hukuk ilkelerine ba l kalmak, sa l k ve sosyal dayan flmay desteklemek, sosyal refah n gelifltirilmesine yard mc olmak, Uluslararas K z lhaç Komitesi, Uluslararas K z lay-k z lhaç Dernekleri Federasyonu ve bu federasyona dahil ulusal kurulufllarla amaç ve ifl birli i yapmakt r. K z lay n Görevleri K z lay, savaflta ve bar flta amac n n gerektirdi i hizmetlerle kanunlar n yükledi i görevleri yapar. Savaflta veya hükûmetin ilan etti i ola anüstü hâllerde; K z lay, hükûmetin gösterdi i lüzum ve ihtiyaca göre cephede ve cephe gerisinde Türk Milleti ve Silahl Kuvvetleri ne amac na uygun yard mlarda bulunur. Savafl görevlerini yerine getirecek araç ve gereçlerle ilaçlar sürekli kontrol alt nda bulundurur, bozulma ve eksilmeye karfl gerekenleri elden ç kar r, yerine tazelerini, yenilerini koymak suretiyle stok seviyesini korumaya çal fl r. Silahl Kuvvetlerde görülecek bulafl c hastal klara karfl aç lacak mücadeleye kat l r. Tehlikeli bölgelerde bulunan çocuklar n ve korunmalar gerekenlerin hükûmetin gösterece i yerlere tafl nmalar na ve yerlefltirmelerine yard m eder. Hükûmetin iste i üzerine gösterece i yerlerde hastaneler açar. Hemflireler, gönüllü hemflireler ve hasta bak c lar, ilk yard m ve acil bak m, laboratuvar, radyoloji ve gereksinim duyulacak di er branfllarda sa l k meslek eleman yetifltirir. Dispanserler, sa l k merkezleri ve hastaneler, amaçlar na uygun e itim ö retim merkez ve kurumlar, rehabilitasyon merkezleri açar ve yönetir. Kan yard m ile kan türevlerini sa layacak teflkilat kurar, yönetir ve teflkilat n yurt düzeyinde geliflmesi için gereken önlemleri al r. Salg n hastal klara, halk sa l n ilgilendiren benzer afetlere ve çocuk ölümlerine karfl mücadeleye kat l r ve yard m eder. Bar flta ve savaflta görevlerini yerine getirebilmek için gereken araç ve gereçleri haz rlar. Yoksullara yard mda bulunur. Muhtaç hastalara tedavi yard m yapar; güçsüz ve fiziksel özürlülere noksan veya ar zal organlar n n fonksiyonlar n tamamlay c, destekleyici veya rehabilite edici nitelikte araç temin etmeye çal fl r. 456

5 Toplum çin Çal flanlar SOSYAL B LG LER Yang n, yer sars nt s, su bask n, kurakl k, k tl k, topluca veya savafl dolay s yla göçler ve benzeri olaylarda gerekli yard mlarda bulunur. Kurtar c ve ilk yard mc lar yetifltirir, gerekli kadrolar teflkil eden ekipler kurar, her türlü araç gereç ve donan mlar haz r bulundurur ve bunlar n çal flma flekillerini yönetmelikle belirler. K z lay gönüllü örgütünü kurar. Sivil savunma planlamas na ve e itimine yard m eder. K z lay n amac na uygun hükûmet karar ve isteklerini yerine getirir. TEMA (Türkiye Erozyonla Mücadele ve A açland rma) Vakf Kaybolan gelece i kurtarmak, açl k ve yoksullu u gidererek topraktan gelen toplumsal bar fl sa lamak için; Erozyon, çoraklaflma, çölleflme, kirlilik, hatal tar m teknikleri ve amaç d fl arazi kullan m n önlemek, Do al varl klar n tahribine yönelik ulusal ve uluslararas her türlü idari, siyasi ve ekonomik bask lara karfl mücadele etmek ve sorunlara çözüm önermek, Do al varl klar n korunmas na yönelik politikalar n hükûmetlerce üretilmesini, gerekli yasal düzenlemelerin yap lmas n, uygulanmas n ve uluslararas anlaflmalara uyulmas n sa layacak bilinçli ve etkin kamuoyu oluflturmak. Biyolojik çeflitlilik, toprak, su ve di er do al kaynaklar n korunmas, verimli k l nmas ve sürdürülebilir yönetimini gerçeklefltirmeyi amaçlam flt r. Türk E itim Vakf 1967 y l ndan bu yana hizmet veren vak f, e itime gönül vermifl ayd n kifliler ve ifl adamlar n n katk lar yla kurulmufltur. Vakf n amac, maddi deste e ihtiyac olan baflar l ö rencilere burs vermek, okul, ö renci yurdu ve merkezleri açmak, e itim ve ö retim alan nda araflt rmalar yapmak, millî e itime destek olmakt r. 457

6 Temel Kaynak 5 Toplum çin Çal flanlar LÖSEV (Lösemili Çocuklar Vakf ) LÖSEV in ilk amac, lösemili ve kan hastas çocuklar n e itim ve sa l k baflta olmak üzere her türlü ihtiyaçlar n n sa lanmas na yard mc olmakt r. Vakf n di er önemli amac ise kan hastal klar konusunda ulusal düzeyde tedavi, e itim ve araflt rma kurumlar kurmak ve iflletmektir. LÖSEV, gerçeklefltirdi i tüm faaliyetlerde; lösemi hastal n tan tmay, lösemili çocuklar n ve ailelerinin s k nt lar n topluma aktarmay ve toplumu bilinçlendirmeyi amaçlamaktad r. Türk Kalp Vakf Bir grup hay rseverin 1975 y l nda kalp sa l n gelifltirme düflüncesi ile kurdu u bir vak ft r. Vak f sa l k sigortas ndan mahrum olan insanlara ucuz veya ücretsiz kalp muayeneleri yapmaktad r. E itim Gönüllüleri Vakf Vakf n kurulufl nedeni, devlet taraf ndan verilen temel e itime katk da bulunmakt r. Buradan yola ç karak oluflturduklar donan ml e itim ortamlar na kendi deste i ile gelen 7-16 yafl grubu çocuklar gönüllüleri ile e itmektedirler. Çocuklar gelece e haz rlar. Ba flç lar n n katk lar yla sürdürdü ü bu faaliyetler hakk nda kamuoyunu düzenli olarak bilgilendirir. E itim Gönüllüleri Vakf n n misyonu fludur: Çocuklar m z n; cumhuriyetin temel ilke ve de erlerine ba l, ak lc, sa duyulu, öz güven sahibi, düflünen, sorgulayan, kendi iç yarat c l n harekete geçirebilen, bar flç, farkl düflünce ve inançlara sayg l, insan iliflkilerinde cinsiyet, rk, din, dil fark gözetmeyen bireyler olarak yetiflmelerine katk da bulunacak okul d fl e itim programlar oluflturmak ve uygulamakt r. lkyar ( lkö retim Okullar na Yard m Vakf ) Özellikle köy çocuklar na okuma heyecan ve e itimini daha ileri düzeyde sürdürme motivasyonu kazand rmak, e itimlerine katk da bulunmak ve bu faaliyetin her aflamas n, hiçbir politik kayg tafl madan ve insanlar n eflit oldu u ilkesinden yola ç karak uygulamak, Köylere kitap yard m yapmak, ö retmenler için programlar düzenlemek, özellikle köy okullar na, çocuklarda okuma heyecan ve e itimini ileri düzeylerde sürdürme motivasyonu kazand rmak amac yla her türlü yard mda bulunmak, çeflitli sosyal ve kültürel faaliyetler düzenlemektir. 458

7 Toplum çin Çal flanlar SOSYAL B LG LER AKUT (Arama Kurturma Derne i) Bafllang çta temel hedefi da ve di er do a koflullar nda do ru ve etkin arama ve kurtarma faaliyetleri düzenlemekti y l Ocak ay nda deprem e itimini, haziran ay nda ise ilk sel e itimini almaya bafllayan AKUT, böylece talep edildi i takdirde do al afetlerde de ilgili resmî kurumlara yard mc olabilir hâle geldi. AKUT, gönüllü çal flanlar yla yard ma ihtiyac olan kiflilere en k sa sürede ulaflmak, yard m için gereken en uygun koflullar sa lamak, kazazedenin temel ilk yard m deste ini sa lamak ve can kayb n en aza indirmeyi amaçlam flt r. ÇEKÜL (Çevre ve Kültür De erlerini Koruma ve Tan tma Vakf ) Ülkemizin do al ve kültürel miras n korumak amac yla kurulmufl bir sivil toplum kurulufludur. ÇEKÜL, do al ve kültürel çevreyi korumak için kent, havza, bölge, ülke ölçe inde projeler gelifltirmektedir. DHKD (Do al Hayat Koruma Derne i) DHKD nin amac Türkiye nin ola anüstü zengin bitki ve hayvan türleri ile bunlar n do al yaflam alanlar n n de erinin fark na var lmas, koruma alt na al nmas d r. DHKD bu koruma projeleri yürütmekte, ilgili yasalar n uygulanabilmesi için lobi faaliyetleri sürdürmektedir. Kamuoyu, yerel ve merkezî yöneticiler ve flirketlerle ifl birli i yapmaktad r. 459

8 Temel Kaynak 5 Toplum çin Çal flanlar Sivil Toplum Kurulufllar n n Etkinlikleri Çal flma alanlar çeflitlilik gösteren sivil toplum kurulufllar, sosyal problemleri çözmede devlete destek olmak, dünyay daha güzel hâle getirmek amac yla çal flmalar n sürdürürler. Gönüllülü ün esas oldu u sivil toplum kurulufllar toplumlar n geliflmesi, rahat yaflamas için çal fl rlar. Sivil toplum kurulufllar, yapt klar etkinliklerle toplum aç s ndan flu sonuçlara ulaflmay hedefler: E itim olanaklar sa lamak, Afetzedelere yard mc olmak, Sa l k hizmetlerine destek sa lamak, Do al çevreyi korumak, Kad n ve çocuk haklar n korumak, Sosyal ve kültürel faaliyetler yapmak. Halk da çal flmalar yasal olan, gönüllü çal flanlardan oluflan bu sivil toplum kurulufllar hakk nda bilgi sahibi olmal ve çal flmalar na duyarl l k göstermelidir. 460

9 Toplum çin Çal flanlar SOSYAL B LG LER Bireyler ve Sivil Toplum Kurulufllar Sivil toplum örgütlerinin çal flmalar toplumda yard mlaflma ve dayan flman n geliflmesini sa lar. Bu örgütlerde gönüllü olarak çal flanlar, örgütlere maddi destek sa layan hay rsever vatandafllar sosyal sorunlar n çözülmesini sa lar. Bir sivil toplum örgütünün çal flmalar na destek sa lamak bireylerin duyarl l klar n gösterir. Toplumun ihtiyaçlar n n karfl lanmas na yard mc olurlar. Sivil toplum örgütlerinde, resmî kurumlarda çal flanlar n amac topluma hizmet etmek, ihtiyaçlar n karfl lamak ve sosyal sorunlar çözmektir. Ancak resmî kurulufllarda çal flan insanlar çal flmalar sonucunda ücret al rlar. Sivli toplum örgütlerinde ise gönüllü çal flmak esast r. Çal flmalar n yap lan ba fllarla yürütürler. Resmî kurumlarda çal flmak için bireylerin belli özelliklerinin olmas gerekir. Ast - üst iliflkileri vard r. Sivil toplum örgütlerine üye olan bireylerde yafl, cinsiyet gibi özelliklere bak lmaz. Ast - üst iliflkisi yerine dayan flma ve ifl birli i vard r. 461

10 Temel Kaynak 5 Toplum çin Çal flanlar E lenerek Ö renelim - 7 Tan mlar verilen kavramlar ilgili kutulara yazarak bulmacay çözünüz Yurt içinde ve d fl nda savafl, deprem, hastal k salg n, yang n ve su bask n gibi durumlardan zarar görenlere ilaç, yiyecek, giyecek, çad r sa layan ve ba fllarla yaflayan bir kurum. 2. Toplumun süreklilik gösteren ihtiyalar n karfl lamak için oluflturulmufl yap. 3. Bir toplulu u oluflturanlar n duygu, düflünce ve ortak ç karlarda yard mlaflmas. 4. Ortak bir amaç veya ifli gerçeklefltirmek için bir araya gelmifl kurumlar n veya kiflilerin oluflturdu u birlik. 5. Hiçbir yükümlülü ü yokken isteyerek bir ifli yapmak. 6. Toplum yaflam nda yasal düzenin bozulmadan yürütülmesi, kiflilerin korkusuzca yaflayabilmesi durumu, emniyet. 7. Gerekli görme, gerekseme, gereksinme. 462

11 Toplum çin Çal flanlar SOSYAL B LG LER Ö rendiklerimizi Uygulayal m - 6 Afla daki ifadelerin noktal yerlerini altta verilen kelime ve kelime gruplar n n uygun olanlar yla tamamlay n z. okul yasal Türk E itim Vakf n n resmî kurum Çekül sa l k lkyar Türkiye K z lay Derne i dayan flma polis teflkilat kurum sivil toplum kurulufllar Tema Vakf ba ms z mahkemeler gönüllülük e itim 1. Toplumun süreklilik gösteren ihtiyaçlar n karfl lamak için oluflturulmufl yap ya denir. 2., devlet taraf ndan kurulan kurumlard r. 3. Toplumun ihtiyaçlar na ve örnek olarak verilebilir. 4. Yurdumuzda yarg arac l yla gerçekleflir. 5., kâr amac gütmez. 6., resmî kurumlara örnektir. 7. Ülkemizde güvenli i sa lar. 8. Sivil toplum kurulufllar nda esast r. 9. Sivil toplum kurulufllar n n çal flmalar niteliktedir. 10. Yoksullara yard mda bulunmak görevlerindendir. 11., erozyonla mücadele eder. 12. Maddi deste e ihtiyac olan baflar l ö rencilere burs vermek, görevlerindendir. 13. Köylere kitap yard m yapmak görevleri aras ndad r. 14., ülkemizin do al ve kültürel miras n korumak amac yla kurulmufltur. 15. Sivil toplum kurulufllar nda vard r. 463

12 Temel Kaynak 5 Toplum çin Çal flanlar TEST I. E itim II. Sa l k III. Güvenlik Yukar dakilerden hangileri toplumun ihtiyaçlar ndand r? a. I ve II b. I ve III c. II ve III d. I, II ve III 2. Toplumun süreklilik gösteren ihtiyaçlar n karfl lamak için oluflturulmufl yap ya ne denir? a. kurum b. hükûmet c. sistem d. devlet 3. Afla dakilerden hangisi vatandafllar n güvenli ini sa lamak için kurulmufltur? a. Ba ms z mahkemeler b. Polis teflkilat c. Poliklinikler d. Ö retim kurumlar 4. Afla dakilerden hangisi gönüllü olarak çal fl r? a. Sa l k oca b. Adliye c. lkyar d. Okul 5. Toplumun ihtiyaçlar n karfl lamak için gönüllü kiflilerin oluflturdu u örgüte ne denir? a. Grup b. Sivil toplum kuruluflu c. Resmî kurum d. Siyasi parti 6. Afla dakilerden hangisi sivil toplum kuruluflu de ildir? a. Yeflilay b. AKUT c. K z lay d. Sa l k Bakanl 7. Afla dakilerden hangisi devlet taraf ndan verilen temel e itime katk da bulunmay amaçlam flt r? a. AKUT b. TEMA c. E itim Gönüllüleri Vakf d. Do al Hayat Koruma Derne i 8. Afla dakilerden hangisi erozyon, çoraklaflma, çölleflme, kirlilik, hatal tar m teknikleri ve amaç d fl arazi kullan m n önlemek için kurulmufltur? a. lkyar b. TEMA c. Yeflilay d. ÇEKÜL 464

13 Toplum çin Çal flanlar SOSYAL B LG LER 9. Afla dakilerden hangisi do al afetlerden sonra topluma yard m eden kurulufllardan biridir? a. lkyar b. ÇEKÜL c. DHKD d. AKUT 10. Maddî deste e ihtiyac olan baflar l ö rencilere burs vermeyi afla dakilerden hangisi amaç edinmifltir? a. Türk Dil Kurumu b. Ba ms z mahkemeler c. Türk Tarih Kurumu d. Türk E itim Vakf 11. Afla dakilerden hangisi do al ve kültürel miras korumak amac yla kurulmufltur? a. AKUT b. ÇEKÜL c. lkyar d. TEMA 13. Afla dakilerden hangisi LÖSEV in amaçlar ndan biri de ildir? a. Kan hastas çocuklar n ihtiyaçlar n n karfl lanmas n sa lamak b. Toplumu kan hastal klar ndan korumak için ilaçlama yapmak c. Lösemi hastal n tan tarak toplumu bilinçlendirmek d. Kan hastal klar yla ilgili ulusal düzeyde tedavi kurumlar kurmak 14. Afla dakilerden hangisi devlet taraf ndan verilen temel e itime katk sa lamak amac yla kurulmufltur? a. E itim Gönüllüleri Vakf b. Millî E itim Bakanl c. Sivil Savunma Kurumu d. Atatürkçü Düflünce Derne i 15. Deprem sonras nda birkaç vatandafl n arama kurtarma ekiplerine yard m etmesi afla dakilerden hangisini gösterir? a. çal flkanl k b. dayan flma c. yüreklendirme d. cesaret 12. Korunmaya, bak ma, yard ma muhtaç aile, çocuk ve yafll kiflilere yard m etmek amac yla çal flan kurum afla dakilerden hangisidir? a. Sivil Savunma Kurumu b. Sosyal Sigortalar Kurumu c. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu d. Millî E itim Bakanl 16. Çal flma temposu yo un ve yüksek geliri olan bir ifl adam sivil toplum kurulufluna nas l yard mc olabilir? a. Bas ndan kurulufllar n çal flmalar n izleyerek b. Aile bireylerine yard mlaflman n önemini anlatarak c. Kurulufllara destek için ba fl yaparak d. Kurulufllar n çal flmalar n takdir ederek 465

14 Temel Kaynak 5 Toplum çin Çal flanlar 17. Afla daki davran fllardan hangisi TEMA Vakf çal flmalar na katk sa lar? a. Vakf n iletiflim bilgilerini ö renmek b. A aç dikme kampanyalar na kat lmak c. A aç türlerini araflt rmak d. A açland rma için eski a açlar sökmek 19. Afla dakilerden hangisi adalet alan nda hizmet verir? a. Polis teflkilat b. Adliye c. Sa l k oca d. Dershane 18. I. Devletin sorumluluklar n paylafl rlar. II. Gönüllü çal fl l r. III. Ba fllar ile gelir sa larlar. Sivil toplum kurulufllar yla ilgili yukar daki bilgilerden hangileri do rudur? a. I ve II b. I ve III c. II ve III d. I, II ve III 20. Sivil toplum kurulufllar yla ilgili afla daki bilgilerden hangisi yanl flt r? a. Çal flmalar yasald r. b. Çal flanlar aras nda alt - üst iliflkisi yoktur. c. Toplumun ihtiyaçlar n karfl lamak amaçt r. d. Çal flanlara maafl verilir. 466