ÜNİTE 1. MESLEK HASTALIKLARI Prof. Dr. Mevlüt Sait KELEŞ İÇİNDEKİLER HEDEFLER MESLEK HASTALIKLARINA GİRİŞ

Transkript

1 MESLEK HASTALIKLARINA GİRİŞ İÇİNDEKİLER Meslek Hastalıkları Meslek Hastalığı Meslek Hastalığı İsta/s/kleri Meslek Hastalıklarının Türleri Meslek Hastalıklarından Korunma Tıbbi Yaklaşımlar Kişisel Koruyucu Uygulamaları Kaynakta Kontrol Yaklaşımları MESLEK HASTALIKLARI Prof. Dr. Mevlüt Sait KELEŞ HEDEFLER Bu üniteyi çalışbktan sonra; Sağlık göze/mi ve meslek hastalıkları konusunda temel kavramları tanımlayabilecek, Meslek hastalıklarının çeşitleri ve tanı yöntemlerini sıralayabilecek, Meslek hastalıklarından korunma yöntemlerini öğrenebilecek, Meslek hastalıkları ista/s/klerini açıklayabileceksiniz. ÜNİTE 1

2 MESLEK HASTALIKLARI İş sağlığı ve güvenliğinde büyük boşluğun yaşandığı meslek hastalıkları konusunda Bakanlığımız ve Sağlık Bakanlığı arasında 2010 yılında imzalanmış olan İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında İş Birliği Protokolü kapsamında toplumsal bir meslek hastalıkları seferberliği başlatılmıştır. Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliğinin geliştirilmesine katkı sağlayacağı düşünülen eğitim çalışmaları ile iş sağlığı ve güvenliğinde nihai hedefimiz çalışma hayatında ve toplumda ortak bir GÜVENLİK KÜLTÜRÜ nün oluşturulması, sağlıklı ve güvenli davranışın bir alışkanlık hâline getirilmesidir. MESLEK HASTALIĞI Meslek hastalığı, bir kişinin çalışma hayatında karşılaştığı etkenler nedeniyle meydana gelen hastalık türüdür. Meslek hastalıkları belirli mesleklere özgü hastalıklardır. Bu hastalıklarda yapılan iş ile hastalık arasında doğrudan nedensel bir ilişki söz konusudur. Meslek hastalıkları, belirli mesleklere özgü hastalıklardır. Şekil 1.1. Deri hastalıkları Sigortalının; çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza hâlleridir (5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu Madde 14) Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu Madde 14: Bu Kanun a göre tespit edilmiş olan hastalıklar listesi dışında herhangi bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmaması üzerinde çıkabilecek uyuşmazlıklar, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca karara bağlanır. Tarihsel olarak meslek hastalıkları ile ilgili; MS yıllarında yaşamış olan Pliny tozlu yerlerde çalışmanın risklerine işaretle, tozlu iş yerlerinde çalışanlar arasında öksürük, nefes darlığı gibi belirtilerin görüldüğünü belirtmiştir. Juvenal de (MS ) ayakta durarak çalışanlarda varis oluşumuna, demircilerdeki göz rahatsızlıklarına işaret etmiştir. Daha sonra yaşamış olan Galen (MS ) ise, madenciler, kimyacılar, terziler, balıkçılar, çiftçiler ile metalürji alanında, dericilikte ve imalat işlerinde çalışanlarda görülen ve bir kısmı daha önce Hipokrat tarafından da tanımlanmış olan çeşitli hastalıklara işaret etmiştir. 2

3 Onbeşinci ve onaltıncı yüzyıllarda Avrupa'nın değişik bölgelerindeki madenlerde çalışanlar arasında çeşitli akciğer hastalıklarının sık görüldüğüne işaret eden kayıtlar vardır. Bu dönemlerin bilim adamlarından Georgius Agricola ( ) ve Paracelsus ( ) Schneeberg ve Joachimstal daki altın ve gümüş madenlerinde çalışanlar arasında sık görülen akciğer hastalıklarına işaret etmişlerdir. Agricola, Bohemia da zengin bir maden merkezi olan Joachimstal kentine doktor olarak atandığında, madenci toplumunda akciğer hastalıklarının sıklığı dikkatini çekmiştir. On Miners Sickness and Other Miners Diseases adlı 3 ciltlik kitabında Paracelsus, madencilerdeki akciğer hastalıklarına, madenlerin eritilmesi işlerinde çalışanların sorunlarına ve civaya bağlı olarak gelişen sağlık sorunlarına yer vermiştir. İş sağlığı ile ilgili gelişmelerde Dr. Bernardino Ramazzini'nin ( ) çok ayrı bir yeri vardır. De Morbis Artificum Diatriba (Diseases of Workmen; Çalışanların Hastalıkları) adlı bu kitapta; bütün hekimlere, hastalarından öykü alırken onların mesleklerini de sormalarını öğütlemiştir. Bu öğüdünü Ramazzini kitabında şu şekilde ifade etmektedir: Bir hastanın evine gittiğinizde ona neresinin ağrıdığını, ne zamandan beri hasta olduğunu, barsaklarının düzenli çalışıp çalışmadığını, son günlerde ne tür yiyecekler yediğini sorarsınız. Bu sorulara ben bir soru daha eklemek isterim; hastaya ne iş yaptığını da sorunuz. Pervical Pott ( ) 1775 yılında baca temizleyicileri arasında, topluma oranla daha büyük sıklıkla görülen skrotum kanserlerinin başlıca nedenlerinden birinin yapılan iş olduğunu ortaya koymuştur. Charles Turner Thackrah ( ) İngiltere de meslek hastalıkları ile ilgili ilk kitabı yazmıştır. John Thomas Arlidge ( ) çanak çömlekçilerin hastalıkları ile ilgili çalışmaları sürdürmüş, çini ve toprak ürünleri üretimiyle uğraşan fabrikalara iş yeri hekimi atanmasını sağlamıştır yılında yayınlanan Umumi Hıfzısıhha Kanunu önemli düzenlemelerden biri olup çalışma hayatına sağlık ve güvenlikle ilgili düzenlemeler getirmiştir. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, halen halk sağlığı, iş sağlığı ve güvenliği alanlarında önemli bir yaptırım aracı olarak kullanılmaktadır. Anayasamız,Borçlar Kanunu ve İş Kanunu; iş hukuku, iş sağlığı ve güvenliği, sosyal güvenlik alanlarında düzenlemeler içermektedir. Ayrıca iş sağlığı, iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili yaptırım gücü ve daha iyi uygulamalar için özendirme işlevi olan Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu da unutulmamalıdır. Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) 1945 yılında iş kazaları ve meslek hastalığı pirimi toplayarak bu alanda sosyal güvenlik ihtiyacını karşılamıştır. Bu yıllarda, meslek hastalıkları ile ilgili var olan bilgi eksiği ve kurumun bu alandaki işlevlerini yerine getirirken diğer devlet hastanelerinden yararlanamaması nedeniyle SSK 1949 yılında ilk hastanesini İstanbul Nişantaşı Meslek Hastalıkları Hastanesi olarak kurmuştur. SSK sigorta kapsamına hastalık, analık gibi sigorta alanlarını da alınca birçok hastane kurmuş ve söz konusu hastane de hizmet hastanesine çevrilmiştir li yıllarda meslek hastalığı alanında inceleme ve değerlendirme 3

4 Meslek hastalığı, kısa süreli maruziyetler sonucu değil de tekrarlanan sebeple oluşmaktadır. yapmak üzere SSK tarafından görevlendirilen ve birçok gelişmiş ülke örneğini inceleyen hekimler ülkemizde meslek hastalıkları sorununun büyüklüğünü ve özelleşmiş hastaneler kurulması gerekliliğini rapor etmişlerdir. Ülkemizde 1960 yılından itibaren "Benzen"in sebep olduğu kan hastalıkları ve özellikle lösemi sorunu üzerinde çalışmaya başlayan Prof. Dr. Muzaffer Aksoy, 1974'de "Leukemia in Shoeworkers Exposed Chronically to Benzene" isimli yazısı ile ABD'de benzenin yasal sınır değerinin 1 ppm'e düşürülmesini sağlamış ve bu önemli buluşu ile dünya iş sağlığı ve güvenliği literatürüne geçmiştir yılında Ankara ve İstanbul illerinde iki meslek hastalıkları hastanesi kurulmuştur. Hastanelere teşhis, ilgili sigorta alanlarında sigortacılık kararları (maluliyet belirleme, sigortalılık işlemlerine hak kazanma kararı) alabilmenin ve tedavinin yanı sıra kurumu korumak amacıyla koruyucu sağlık hizmetleri, gezici sağlık hizmetleri ve meslek hastalıkları alanında eğitim hizmetlerini yürütme görevleri verilmiştir. Meslek Hastalıkları Hastaneleri, ülkemizde birtakım ilklere imza atmıştır. İş psikolojisi laboratuvarı, iş hijyeni laboratuvarı, toksikoloji laboratuvarı, gelişkin solunum fonksiyon laboratuvarı, gezici iş sağlığı laboratuvarı olan ilk hastanelerdir. Zengin laboratuvarlarla donatılan bu hastanelerde çok sayıda, sahaya yönelik, bilimsel çalışma ve araştırma gerçekleştirilmiştir. Meslek hastaneleri diğer SSK hastaneleriyle birlikte tarihinde Sağlık Bakanlığına devredilmiştir. Halen ülkemizde bulunan üç meslek hastalıkları hastanesi nin (Ankara, İstanbul ve Zonguldak) yanı sıra 2008 yılından bu yana devlet üniversiteleri hastaneleri ile 2011 yılından itibaren Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri, sigortalının çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü kaybı oranlarının tespitinde esas alınacak sağlık kurulu raporlarını düzenlemek üzere yetkilendirilmişlerdir. Meslek hastalıkları tıbbi tanılarını koymaya yetkili hastane sayıları artırılarak ülke çapında meslek hastalıkları tanısında beklenen artışa katkı sağlanması amaçlanmıştır. Meslek Hastalığı ve İşe Bağlı Hastalık Arasındaki Fark Meslek hastalığında çalışma ortamındaki riskler esas, vazgeçilmez bir etmendir. Bu risk ile doğrudan karşılaşanlarda hastalık oluşur. İşe bağlı hastalıklar aynı zamanda toplumda da görülür. İşe bağlı hastalıklar, meslek hastalıklarından daha sıktır. 4

5 Şekil 1.2. Sırt Ağrıları Meslek hastalığı, kısa süreli maruziyetler sonucu değil de tekrarlanan sebeplerden oluşmaktadır. Meslek hastalığı genellikle aylar- yıllar boyu tekrarlanan maruziyetler sonucu oluşur. Yani örneğin bir veya birkaç kez tozlu ortama veya maden ocağına girmekle pnömokonyoz meydana gelmez. Pnömokonyoz çoğunlukla tozlu işlerde 10 yıl veya daha uzun süre çalışanlarda görülür. Hastalığın oluşabilmesi için en az 3 yıllık maruziyet süresinin geçmesi gerektiği Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü nde belirtilmektedir. Benzeri şekilde gürültüye bağlı işitme kaybı oluşması için de en az 2 yıl gürültülü ortamda çalışmış olmak gerekmektedir. Meslek hastalığı, işin niteliğine göre de farklı farklı olmaktadır, yani değişik işlerde, etkilenilen faktöre bağlı olarak farklı meslek hastalıkları oluşmaktadır. Meslek Hastalıkların İş Kazalarından Farkı Hastalık etkeninin devamlı/tekrarlayan biçimde olması. Hastalığın ilerleyici oluşu. Başlangıç tarihinin kesin olarak saptanamaması. Şekil 1.3. Ergonomik çalışmama sonucu meslek hastalığı 5

6 Tanımda meslek hastalıklarının geçici veya sürekli olabildiğine işaret edilmekle birlikte bu hastalıklar genellikle süreklidir. Meslek hastalığının hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar sigortalılar bakımından, sigortalının meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen veya bu durum kendisine bildirilen işveren tarafından, hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalı bakımından ise kendisi tarafından, bu durumun öğrenildiği günden başlayarak üç iş günü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi zorunludur. Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği nde (2008) hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağına, bu hastalıkların işten ayrıldıktan en geç ne kadar süre sonra ortaya çıktığı takdirde o işten ileri gelmiş kabul edileceğine, sigortalıların iş kazası ile meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremezlik hâllerinin meslekte kazanma gücünü ne oranda azaltacağına dair düzenlemeler bulunmaktadır. Yönetmelikte belirlenmiş hastalıklar dışında herhangi bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmaması hususunda çıkabilecek uyuşmazlıklar, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca karara bağlanır. İş yerlerinde işin niteliğine göre meslek hastalıklarına neden olan çeşitli etkenler olabilir. Meslek hastalıkları, hastalıkta görülen belirtiler veya hastalığın yerleştiği organ olarak değerlendirildiğinde en sık görülen meslek hastalığı türünün deri hastalıkları olduğu görülür. Deriden sonra en sık tutulan bir sistem de solunum sistemidir. Solunum sistemi de dış ortamla doğrudan temas hâlindedir ve çevredeki pek çok faktör akciğerlere kolaylıkla ulaşabilir. İş yeri ortamında bulunan tozlar, kimyasal maddeler solunum yollarında tahriş etkisi yapabilir veya akciğerlerin derinliklerine kadar ulaşıp orada birikebilir ve çeşitli reaksiyonlara yol açabilirler. Deri ve akciğerler dışında sinir sistemi, dolaşım ve sindirim sistemleri, böbrekler, gözler, işitme duyusu gibi organ ve sistemlere ilişkin bulgu ve belirtiler de görülebilir. Bazen meslek hastalığı tablosunda birden fazla organ veya sistemlerle ilgili belirti ve bulgular olabilir. Genel olarak dünyada, meslek hastalıkları görülme sıklığının binde 4 12 arasında değişmesi beklenmektedir. MESLEK HASTALIĞI İSTATİSTİKLERİ Türkiye de iş gücü yaklaşık olarak 23 milyon kişiden oluşmakta; bunların yine yaklaşık olarak % 50 si kayıt dışı çalışmaktadır. Genel olarak dünyada, meslek hastalıkları görülme sıklığının binde 4 12 arasında değişmesi beklenmektedir. Bu beklentiye göre, Türkiye de yalnızca zorunlu sigortalı sayıları üzerinden her yıl en az 32 bin yeni meslek hastalığı olgusu saptanması gerekir. Eğer tüm çalışanlar söz konusu olacak olursa, olgu sayısının 90 bin ile 270 bin arasında olması beklenmelidir. Meslek hastalıklarının Türkiye de 1998 den sonra görülme sıklığının giderek azalma eğiliminde olduğu gözlenmektedir de bildirilen meslek hastalığı yeni olgu sayısı 1400 iken, bu sayı 2004 de 384 e kadar düşmüştür. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) istatistiklerine göre 2009 yılında Türkiye de iş kazası olmuş, 429 meslek hastalığı tespit edilmiş, bu iş kazalarının i ölümle sonuçlanmıştır, ölümle sonuçlanan meslek hastalığı bulunmamaktadır. Sürekli iş göremez hâle gelen 1885 kişiden 217 si meslek 6

7 hastalıkları nedeni ile iş göremez hâle gelmiştir (Grafik 1,2,3). Grafik 1. Meslek Hastalıklarının dağılımı (SGK, ) Grafik 2. Ölümlü iş kazası ve meslek hastalıkları vakalarının dağılımı / işçide (SGK, ) Grafik 3. Sürekli iş göremez olan işçi sayılarının dağılımı / (SGK, ) SGK istatistikleri çalışanların tümünü kapsamamakta, iş kolu ve hastalık sınıflarına göre meslek hastalıkları verileri elde edilememektedir. SGK istatistiklerine göre 2009 yılında sigortalı işçi sayısı dir ve saptanan meslek hastalığı sayısı 429 dur (Grafik 3). Yılda her bin işçi için 0,16 meslek 7

8 hastalığı saptanmaktadır. Harrington J.M. nin verdiği değer hatırlanacak olursa, bir ülkenin iş sağlığı alanındaki gelişmişlik düzeyiyle bağlantılı olarak saptanması gereken meslek hastalığı sayısı binde 4-12 arasında olmalıdır. Binde dört değeri temel alınırsa saptayamadığımız meslek hastalığı sayısı in, binde on iki rakamı temel alınırsa yılda saptayamadığımız meslek hastalığı sayısı ise in üzerindedir.1961 yılından bugüne kadar ölümlü iş kazası ve meslek hastalığı vakaları ile sürekli iş göremez hâle gelen vakaların ( de) dağılımları incelendiğinde(grafik 2. ve 3.) bir iyileşme dikkati çekmekte ise de yeni tanı alan meslek hastalığı vakalarının AB ülkeleri ile yapılan karşılaştırmasında (Grafik 4.) meslek hastalıklarının tanı ve tespitinde birçok faktöre bağlı olan yetersizliğimiz ortaya çıkmaktadır. Grafik yılı meslek hastalıkları vakalarının karşılaştırması/ Meslek hastalıklarında deriden sonra en sık tutulan bir sistem de solunum sistemidir. MESLEK HASTALIKLARININ TÜRLERİ Meslek hastalıkları çeşitli etkenlere bağlı olarak farklı türlerde olabilir. Öte yandan hastalık vücutta farklı organlarla ilgili çeşitli belirtilerle seyredebilir. Bu yüzden meslek hastalıklarının incelenmesinde iki yönden yaklaşım yapılabilir; birincisi hastalık tablosuna göre adlandırma, diğeri ise hastalığın nedenine yönelik sınıflandırmadır. Meslek hastalıklarında deriden sonra en sık tutulan bir sistem de solunum sistemidir. Solunum sistemi de dış ortamla doğrudan temas hâlindedir ve çevredeki pek çok faktör akciğerlere kolaylıkla ulaşabilir. Alveoler yüzeyin çok geniş olması da temas yüzeyini artırmaktadır. İş yeri ortamında bulunan tozlar, kimyasal maddeler solunum yollarında irritan etki yapabilir veya akciğerlerin derinliklerine kadar ulaşıp orada birikebilir ve çeşitli reaksiyonlara yol açabilirler. Deri ve akciğerler dışında pek çok organ ve sistemle ilgili bulgu ve belirtiler de çeşitli meslek hastalıklarında görülebilir. Bunlar arasında hematopoietik sistem, sinir sistemi, dolaşım ve sindirim sistemleri, böbrekler, gözler, işitme duyusu gibi 8

9 Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği nde meslek hastalıkları A,B,C,D,E Grubu şeklinde sınıflandırılmaktadır. organ ve sistemler sayılabilir. Öte yandan bezen meslek hastalığı tablosunda birden fazla organ veya sistemlerle ilgili belirti ve bulgular olabilir. Örneğin kurşun zehirlenmesi, sistemik bir zehirlenme tablosu şeklinde seyir gösterir ve sinir sistemi, dolaşım sistemi, sindirim sistemi, böbrekler, hematopoietik sistem gibi çeşitli organ ve sistemle ilgili belirti ve bulgular olabilir. Meslek hastalıklarının incelenmesinde bir başka yaklaşım ise bu hastalıkları etkenlerine göre sınıflandırmaktır. İşyerlerinde işin niteliğine göre çeşitli etkenler olabilir. İnceleme kolaylığı bakımından iş yeri ortam faktörleri kimyasal, fiziksel, biyolojik vb. gruplar hâlinde; Biyolojik faktörlere bağlı meslek hastalıkları Bu grupta başlıca sağlık personeli ile tarım ve hayvancılık işlerinde çalışanlarda görülen ve mikro organizmaların neden olduğu hastalıklar bulunur. Bu grupta yer alan hastalıkların bazıları hem insanlarda hem de hayvanlarda görülebilir (zoonoz). Tüberküloz, şarbon, brusellozis, parazit hastalıkları biyolojik nedenli meslek hastalıklarının en çok bilinen örnekleridir. Ergonomik faktörlere bağlı meslek hastalıklar Çalışma sırasında sağlığa uygun olmayan duruş ve çalışma şekilleri, ağırlık kaldırma ve taşıma, hızlı çalışma temposu gibi faktörler de bazı sağlık sorunlarının nedeni olabilir. Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği nde meslek hastalıkları şu şekilde sınıflandırılmaktadır: A Grubu: Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları, CO, kadmiyum, krom, civa, kurşun, benzen... Şekil 2.1 Kimyasal maddeler B Grubu: Mesleki cilt hastalıkları, deri kanserleri ve kanser dışı deri hastalıkları. 9

10 Şekil 2.2. Deri hastalıkları C Grubu: Pnömokonyozlar ve diğer meslekî solunum sistemi hastalıkları, Silis tozu dâhil 6 değişik türde toza bağlı olarak oluşan akciğer hastalıkları. D Grubu: Meslek bulaşıcı hastalıklar, tüberküloz ve viral hepatit dâhil 4 grup enfeksiyon ve parazit hastalığı. Şekil 2.3. Mesleki bulaşı ajanları E Grubu: Fiziki etkenlerle olan meslek hastalıkları, Radyasyon,basınç,gürültü Şekil 2.3. İşitme kaybı 10

11 Meslek hastalıkları, korunulması mümkün olan hastalıklardır.. MESLEK HASTALIKLARINDAN KORUNMA Meslek hastalıkları korunulması mümkün olan hastalıklardır. Hastalığın nedeni iş yerinde olduğuna göre, iş yerinde etkili önlemler alınmak suretiyle meslek hastalıklarından korunma sağlanabilir. Önlemler arasında etkeni kontrol etmeye yönelik teknik uygulamalar esas olmakla birlikte, korunmada bazı tıbbi uygulamaların da yeri vardır. Meslek hastalıklarındaki koruyucu yaklaşımlar üç başlıkta ele alınabilir: KAYNAKTA KONTROL YAKLAŞIMLARI İş yerindeki tehlikelerden korunmak bakımından en etkili yaklaşım riskin kaynakta kontrolüdür. Bu amaçla çeşitli mühendislik uygulamaları yapılır. Örneğin tozlu ortamlarda etkili havalandırma yöntemleri ile veya ortamın ıslak tutulması suretiyle tozumanın önüne geçilmesi, toza bağlı hastalıkların önlenmesi bakımından son derecede yararlıdır. Şekil 3.1. İkame etme KİŞİSEL KORUYUCU UYGULAMALAR Risklerin kaynağından kontrolü, çalışanları koruma bakımından en etkili yaklaşım olmakla birlikte, her durumda buna olanak bulunamayabilir. Kaynakta kontrol için bütün çaba gösterilmekle birlikte riskin tam olarak kontrol altına alınması mümkün olmayabilir. Bu gibi durumlarda çalışanların etkilenmesini en az 11

12 düzeye indirmek amacı ile de bazı uygulamalar yapılabilir. Örneğin, bir dokuma atölyesinde gürültü düzeyini izin verilen sınır değerin altına indirmek mümkün değilse, kulak koruyucularından yararlanılabilir. Şekil 3.2.Eldiven kullanımı TIBBİ YAKLAŞIMLAR Meslek hastalıklarından korunma bakımından bazı tıbbi yaklaşımlardan da yararlanılır. Tıbbi uygulamaların amacı başlıca eğitim ve bazı muayenelerle kişilerin riskle karşılaşmalarının önüne geçilmesidir. Ancak bütün çabaya rağmen ortaya çıkabilecek meslek hastalıkları da muayenelerle erken dönemde yakalanabilir, bu yolla iyileşme olasılığı artırılabilir. Şekil 3.3. Peryodik Muayeneler 12

13 Özet Meslek hastalıkları belirli mesleklere özgü hastalıklardır. Meslek hastalığı, kısa süreli maruziyetler sonucu değil de tekrarlanan sebeple oluşmaktadır. Meslek hastalıklarında deriden sonra en sık tutulan bir sistem de solunum sistemidir. Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği nde meslek hastalıkları A,B,C,D,E Grubu şeklinde sınıflandırılmaktadır. Meslek hastalıkları korunulması mümkün olan hastalıklardır. Meslek hastalıklarındaki koruyucu yaklaşımlar üç başlıkta ele alınabilir Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ista/s/klerine göre 2009 yılında Türkiye de iş kazası olmuş, 429 meslek hastalığı tespit edilmiş, bu iş kazalarının i ölümle sonuçlanmışbr, ölümle sonuçlanan meslek hastalığı bulunmamaktadır. Meslek hastalığı öğrenildiği günden başlayarak üç iş günü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi zorunludur. 13

14 Ödev Meslek hastalıkarından korunma poli/kalarını araşbrarak, çeşitleri hakkında bilgi toplayınız. Meslek hastalıklarının bildirimi konusundaki yetersizlik sizce nasıl çözülebilir? Meslek hastalık çeşitleri hakkında bilgi toplayınız. Hazırladığınız ödevi sistemde ilgili ünite başlığı albnda yer alan ödev bölümüne yükleyebilirsiniz. 14

15 Tarbşma İş sağlığı ve güvenliği göstergelerinden biri olan meslek hastalıkları tanı prosedürlerinin yaygınlaşbrılması ve kolaylaşbrılması, işyeri hekimleri başta olmak üzere sağlık personelinin, işveren ve çalışanların, ilgili tarafların sendikal örgütleri ve meslek örgütlerinin konu ile ilgili bilgi ve duyarlılıklarının arbrılması ve gerekli eği/m materyallerinin hazırlanarak sahada kullanımının yaygınlaşbrılması ile ülkemizde tespi/nde zorlanılan meslek hastalıkları tanısında arbş sağlanması beklenmektedir. 15

16 DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi meslek hastalıları risk çeşitlerinden birisi değildir? a- Biyolojik risk b- Ergonomik risk c- Trafik riski d- Mekanik risk e- Kimyasal risk 2. Aşağıdakilerden hangisi İş Sağlığı ve Güvenliğinde günümüze kadar yapılan çalışmalarında birisi değildir? a- Sağlık bakım giderlerinin azaldığı, b- Çalışanın moral ve üretkenliğinin arttığı, c- Sağlık risklerinin azaldığı d- Kazaların giderek artması e- Meslek hastalıklarının azalması 3. Aşağıdakilerden hangisi çalışanın sağlığının değerlendirme unsurlarından biridir? a- Çalışanın işe girişte periyodik muayenelerinin yapılması. b- Kazalardan çalışanların sorumlu tutulması. c- Personele yeterli KKD verilmesi d- Makinelerin bakımlarının yapılması. e- İSG eğitimleri vermek 4.Aşağıdakilerden hangisi meslek hastalıklarına neden olan biyolojik etkenlerden biridir? a. Kimyasal maddeler b. Gürültü c. Virüsler d. Stres e. Yorgunluk 16

17 5. "Meslek hastalığı, sigortalının...niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı...hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir." İlgili tanımlamadaki boşluklarla ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? a) Mesleğinin- geçici b) İşinin- sürekli c) Mesleğinin - geçici veya sürekli d) Çalıştığı veya yaptığı işin - geçici veya sürekli e) yapılan işin ömür boyu 6. Belirtilmiş meslek hastalıkları dışında herhangi bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmayacağı konularında sigortalı ile Kurum ve sağlık tesisleri arasında çıkabilecek uyuşmazlıklar hangi kurum tarafından karara bağlanabilir? a) İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü b) Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu c) Sağlık Bakanlığı d) İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü e)iş yeri İSGB 7. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'na göre işverenler işyerinde meydana gelen iş kazası ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç kaç iş günü içinde yazı ile ilgili birime bildirmek zorundadır? a) 10 b)7 c)3 d) 2 e)1 8. " De Morbis Artificum Diatriba " adlı kitabında doktorlara hastalarının mesleğini sormalarını öğütlemiş olan, iş sağlığına önemli katkıları nedeniyle iş sağlığının kurucusu ve babası olarak bilinen kişi kimdir? a) Paracelsus b) Georgius Agricola c) Bernardino Ramazzini d) Charles Turner Thackrah e) Aristo 17

18 9. Meslek hastalıklarının literatürde en sık görüldüğü organ aşağıdakilerden hangisidir? a) Deri b) Akciğerler c) Karaciğer d) Böbrek e) Kalp 10. Aşağıdakilerden hangisi meslek hastalıklarının genel özellikleri arasında sayılamaz? a) Meslek hastalığına yakalanabilmenin ön koşulu, bir süre o işyerinde çalışmaktır. b) Meslek hastalıklarının kendine Özgü klinik tablosu vardır. c) Meslek hastalıklarında hastalık deneysel olarak oluşturulamaz. d) Meslek hastalıkları önlenebilir hastalıklardır. e) Meslek hastalığı belirtileri uzun yıllar sonra çıkabilir. Cevap Anahtarı 1.C, 2.D, 3.A, 4.C, 5.D, 6.B, 7.C, 8.C, 9.A, 10.C 18

19 YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Güven, R., Dr., Editör:Prof. Dr. Nihat Özyardımcı, Mesleksel Hastalıklar Kitabı, I.Bölüm, Mesleksel Hastalıklara Giriş, 1- Mesleki Hastalıkların Tanımı, Tarihçesi, Epidemiyolojisi, Sayfa:3-61, Uludağ Üniversitesi Basımevi, Bursa, Mehmet BERK, Dr. Buhara ÖNAL, Dr. Rana GÜVEN,(2011) Meslek Hastalıkları Rehberi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM) Mehmet Berk, Nefise Burcu Ünal, Ali Rıza Ergun, Nuri Vidinli, Emine Kaplan, Meslek Hastalıkları ve İş ile İlgili Hastalıklar Tanı Rehberi T.C. Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü Bilir N, Yıldız AN. İş Sağlığı ve Güvenliği. Güler Ç, Akın L (Editörler). Halk Sağlığı. Hacettepe Üniversitesi Yayınları,