Genetik Tan Yöntemleri

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Genetik Tan Yöntemleri"

Transkript

1 Genetik Tan Yöntemleri Yrd. Doç. Dr. Ayfle Gül ZAMAN Selçuk Üniversitesi Meram T p Fakültesi, T bbi Genetik Anabilim Dal, KONYA agzamani@yahoo.com Yak n geçmiflte genetik hastal klar Mendel kurallar na göre kal t lan ve do umlarda anomalilerle seyreden küçük bir grup sendrom olarak nitelendirildi. Kanser, diyabet, mental retardasyon ve kalp hastal klar gibi hastal klar n genetik temeli oldu u düflünülürdü. DNA n n yap s n n Watson ve Crick taraf ndan keflfedilmesi ile genetik araflt rmalar büyük ivme kazand (1). Son y llarda genlerin dizilimlerinin, yap lar n n ve fonksiyonlar n n anlafl lmas yla da geneti in t ptaki yeri h zla de iflmeye bafllad. nsan Genom Projesi 1986 y l nda bafllad nda bu noktaya gelinece ini tahmin etmek mümkün de ildi. Hatta 2005 y l nda tamamlanmas öngörülen bu proje teknolojideki h zl geliflmeler sonucunda hedeflenenden dört y l önce tamamland (2). Bu tarihsel süreç içerisinde uygulanan genetik tan yöntemleri de giderek çeflitlendi ve yeni geliflen tekniklerle çok say da klinik branfla tan ve araflt rma baz nda hizmet verir hale geldi. Genetik tan yöntemlerini flöyle bir gözden geçirirsek afla daki gibi s n fland rabiliriz. 1. I. Sitogenetik Tan Yöntemleri 1. Klasik sitogenetik tan yöntemleri, 2. Özelleflmifl sitogenetik tan yöntemleri, a. Kardefl kromatid de iflimi Sister Chromatid Exchange (SCE), b. Mikronükleus (MN), c. Frajil bölge tayini. II. Moleküler Sitogenetik Tan Yöntemleri 1. Ak fl karyotiplemesi (Flow karyotyping), 2. Floresans in situ hibridizasyon (FISH), 3. Fiber FISH, 4. Multicolor-FISH, a. Spectral karyotyping (SKY), b. Multiplex-FISH (M-FISH), c. R-FISH, d. Cobra-FISH, e. Komparatif genomik hibridizasyon (CGH). 2. Moleküler Genetik Tan Yöntemleri I. Polimeraz zincir reaksiyonu (PZR), II. Allel-özgü oligonükleotid analizi Allele-Specific Oligonucleotid (ASO), III. DNA dizi analizi, IV. Mikroarray analizi. I. S TOGENET K TANI YÖNTEMLER nsan kromozomlar ilk kez 1857 y l nda Virchow taraf ndan görüldü, kromozom sözcü ü ise 1988 y l nda Waldeyer taraf ndan kullan ld (3,4). Tjio ve Levan 1956 y - l nda, insan fetal akci er fibroblastlar ile yapt klar kültürlerden elde ettikleri hücrelerde insan kromozomlar - n n say s n n 46 oldu unu ve cinsiyet kuruluflunun XX ve XY oldu unu kesin olarak saptad (5). Sitogenetik, kromozom ad verilen hücre organellerinin ifllev ve morfolojilerini mitotik/mayotik metafaz sürecinde inceleyen bilim dal d r. Sitoloji ve genetik bilimlerinin birleflmesiyle ortaya ç km flt r. Genetik materyalin hücresel düzeyde incelenmesidir. Amaç, kromozomal evreye girmifl olan DNA da meydana gelen yap sal (translokasyon, delesyon, insersiyon, inversiyon, duplikasyon vs), say sal (anöploidi, poliploidi vs.) de ifliklikleri ve köken farkl l klar n (kimerizm, mozaisizm, vs) saptamak, elde edilen sonuçla fenotip ile genotip aras ndaki iliflkiyi de erlendirmektir (6,7). Sitogenetik tan yöntemleri iki ana bafll k alt nda incelenebilir. 1. Klasik Sitogenetik Tan Yöntemleri Kromozom eldesi ve preparatlar n haz rlanmas (harvesting): Spontan bölünme h z yüksek olan hücrelerden direkt olarak sitogenetik çal flma yap l r; düflük olan hücreler ise önce kültüre edilerek yapay uyar c larla mitoz bölünmeye sokulur, ço alt l r ve daha sonra sitogenetik çal flmalar için kullan l r. Herhangi bir fiksatif solüsyon (örne in; formol) içerisinde bulunan dokular kromozom elde etmek için uygun de ildir (8). Spontan olarak bölünen hücreler: kemik ili i, lenf nodülleri, solid tümörler, plevra ya da assit s v lar ndaki hücreler, kistik higroma, fetus ya da yenido an kan gibi dokular n hücreleridir. 143

2 Spontan olarak bölünme h z düflük olan hücreler ise kan lenfositleri, amniyon s v s, koryonik villus, deri ve fibroblast içeren di er dokulard r. Hücre kültürü: Spontan bölünme h z düflük olan hücreler kültüre edilerek ço alt l r. Kültürler iki flekilde kurulabilir: k sa süreli kültür (24-72, bazen 96 saat), uzun süreli kültür (bir-üç hafta). Kültür kurmak için haz rlanan kültür ortam nda afla - daki materyaller yer al r: 1. Besi Yerleri (vasat): Dengelenmifl tuz solüsyonu ile haz rlan rlar (Hanks ya da HBSS). Glukoz, esansiyel aminoasitler, mineraller gibi hücre metabolizmas için gerekli materyali içerirler. Hücre kültürlerinde TC Medium 199, Minimal Essential Medium (MEM), McCoy s 5A, Nutrient Ham s F-10, RPMI-1640 gibi besiyerleri s kl kla kullan l r (9). Tümörler ve özellikli dokular için üretilmifl spesifik besiyerleri de kullan lmaktad r (Leibovitz L15). 2. Serum: Dana serumu (FBS) ve s r fetusu serumu (FCS) kullan l r. Serumlar içlerinde hücre büyüme faktörleri, adezyon faktörleri, iz elementler, hormonlar ve vitaminleri bulundurur. 3. Antibiyotik: Penisilin ve streptomisin bakteri infeksiyonu engellemek için en çok kullan lan antibiyotiklerdir. Bunlara mantar infeksiyonlar n engellemek için amfoterisin ve nistatin eklenebilir. 4. L-Glutamin: Esansiyel bir aminoasittir. 5. Mitoz uyaran : Fitohemaglutinin, EBV (Epstein-Bar virüs), Pokeweed mitojen (PWM), Forbol ester (TPA) kullan l r. Direkt hücre materyalinden ve hücre kültürlerinden preparatlar n haz rlanmas (Harvesting): Kültürlere veya elde edilen direkt hücre materyaline çal flmaya bafllamadan iki saat önce mitozu durdurmak için kolflisin ya da demekolflin eklenir. S v faz santrifüjlenerek uzaklaflt r l r. Tüpte kalan hücre faz hipotonik solüsyonu (0.075 M KCl) ile 20 dakika muamele edilir. Kromozomlar n birbirlerinden ayr lmas sa lan r. Süre sonunda s v faz santrifüjlenerek uzaklaflt r l r. Hücre faz üç kere fiksatif (3 Metanol: 1 Asetik Asit) ile y kan r. Daha sonra elde edilen hücre faz lamlara yay larak boyan r (fiekil 1). S kl kla kullan lan boyama yöntemleri: Normal kromozomlar n tan mlanmas ve anormalliklerin tespiti için elde edilen preparatlar n boyanmas gereklidir. Çeflitli boyalar kullan larak yap lan bandlama ifllemleri kullan lan boyan n, boyanan bölgenin veya yöntemin ismiyle adland r l r. Klasik bandlama yöntemleri oldukça basit ve fiyat uygun yöntemlerdir. Bu nedenle in situ hibridizasyon yöntemleri uygulanmadan önce modern sitogenetik analizlerin temel çal flmas olarak kullan l rlar. 1. Giemsa bandlama yöntemi (G-Banding): G bandlaman n birçok yöntemle yap labilmesine ra men en çok kullan lan teknik tripsinizasyonu takiben Giemsa kullan - larak gerçeklefltirilen boyama yöntemidir. Enine aç k ve koyu bandlar elde edilir. Koyu bandlar, adenin ve timinden zengin, transkripsiyon düzeyi düflük genleri, aç k renk bandlar ise guanin sitozinden zengin, korunmufl genleri içerir. Koyu bölgelerdeki paketlenmenin daha s - k olmas sebebiyle, bu bölgede yer alan DNA ve proteinlerin tripsinizasyonla kaybolmad düflünülmektedir. G bandlama ile aras nda band de erlendirilir (Resim 1). Kromozomlar n ilk defa Paris Kongresinde (1971) idiogramlar belirlenmifl, en son flekli 2005 ISCN de yay nlanm flt r (fiekil 2) (10,11). Bu yöntemle genomu taranarak 10 Mb (1Mb= baz çifti) boyutundaki de ifliklikler tespit edilir. Hücreleri senkronize ederek maksimum say da mitoz biriktirmek ve uygun konsantrasyonlarda kolflisin uygulayarak daha uzun bandlara sahip olan kromozomlar elde etmek amac yla uygulanan yüksek rezolüsyonlu bandlama High Resolution Banding (HRB) ile kromozomlar daha detayl olarak de- erlendirilir (Resim 2). 2. Floresans bandlama yöntemi (Q banding): Quinacrine mustard/quinacrine dihydrochloride gibi floresan veren boyalar kullan larak yap lan bandlamad r. Parlak ve soluk bandlar elde edilir. Parlak bandlar G bandlamadaki koyu renk bandlara, soluk bandlar aç k renk bandlara karfl l k gelir. Bir, dokuz ve onalt no lu kromozomlar n sentromer bölgelerinde ve Y kromozomunda farkl l klar izlenir. Trizomilerde fazladan bulunan kromozomun parental orijininin tespit edilmesinde kullan l r (9,10). 3. Reverse bandlama yöntemi (R-Banding): G bandlamadaki koyu renk bandlar aç k, aç k renk bandlar koyu renkte boyan r. G bandlaman n negatifi gibidir. Yüksek s ve kontrollü ph ile muamele edilen preparatlar Giemsa ile boyan r. G ve Q bandlamada soluk olarak boyanan telomerik bölgelerin koyu olarak boyanmas na imkan tan r. Kromozomlar n uç k s mlar n kapsayan anomalilerin de erlendirilmesinde kullan l r (8-10). 4. C-Bandlama yöntemi (C-Banding): C-band bölgesinde bulunan histon olmayan proteinlerin bölge DNA s na çok s k ba lanmas ve tekrarlayan satellit DNA n n histonlarca s k ca paketlenmifl olmas nedeniyle, asit ve alkali muamelesi sonucunda C-band bölgesi d fl nda yer alan fragmentlere ayr lm fl DNA kaybolurken, C-band bölgesindeki DNA korunarak kal r. Sentromere yak n C-band bölgeleri koyu, di er bölgeler aç k boyan r. Bir, dokuz ve onalt no lu kromozomlar n sentromer bölgelerinde ve Yq da spesifik bandlar izlenir (Resim 3). Kromozom polimorfizmi bu yöntemle de erlendirilir. 144

3 fiekil 1. Kandan kromozom analizi basamaklar (Passarge E. Renkli atlas. stanbul: Nobel T p Kitabevleri, 2000:

4 Resim 1. G-bandlama yöntemi uygulanm fl bir olguda metafaz örne i (Dr. AG Zamani arflivi). 5. NOR-bandlama yöntemi: Gümüfl nitrat ile akrosentrik kromozomlar n (13, 14, 15, 21 ve 22 nin k sa kollar ) satellitlerinde yer alan nükleer organizer bölgeler siyah noktalar fleklinde boyan r (Resim 4). Bu bölgede 18S ve 28S ribozomal RNA genleri yer almaktad r. Bandlanan preparatlar n mikroskobik analizi ve görüntüleme: Bandlama sonras mikroskopta 10 x 100 büyütme ile görüntü analiz sisteminde rutin analizler için en az 25 metafaz de erlendirilir. Bu bandlamalar n d fl nda daha özel amaçlarla kullan - lan birçok boyama ve bandlama yöntemleri de vard r: florokromlar ve z t-boyama teknikleri, antikinetekor antikorlar ile yap lan boyamalar, restriksiyon endonükleaz-giemsa bandlama vs. (9). 2. Özelleflmifl Sitogenetik Tan Yöntemleri Sitogenetik tan da spesifik durumlar ve baz kromozomal hastal klar n tan s için veya mutajenite testi olarak kullan lan çok özelleflmifl teknikler de vard r. Bunlardan en çok kullan lanlar flunlard r: 146

5 fiekil 2. Normal insan kromozomlar n n Giemsa bant örneklerinin flemas = diyogram (Nussbaum LR, Malnnes RR, Willard HF. Thompson ve Thompson T bbi Genetik. Ankara: Günefl Kitabevi; 2005: 137). a. Kardefl kromatid de iflimi Sister Chromatid Exchange (SCE) : Metafaz kromozomlar nda morfoloji de- iflmeksizin, özdefl segmentlerin simetrik de iflimi sonucu kromatidlerin karfl l kl farkl boyanmas d r. Mutajen veya karsinojenlerin oluflturdu u genetik harabiyetin gösterilmesinde ve kromozom k r sendromlar n de erlendirmek amac yla kullan l r (örne in; Bloom Sendromu) (8-10). Genotoksik etmenler en baflta sigara olmak üzere maruz kal nan kimyasal ve fiziksel ajanlar olabilece- i gibi tan ve tedavi amac yla kullan lan ilaçlar da olabilir. Kültür ortam na eklenen bromo-deoksi-uridin (BrdU) sentez faz esnas nda kendini eflleyen DNA n n yap s na girerek timin nükleotidinin yerini al r. kinci kez mitoza giren hücrelerde, biri ana hücreden gelen di eri de yeni sentezlenen iki kromatid aras nda parça de iflimleri meydana gelir (fiekil 3). Parça de iflimlerini görüntülemek için preparatlar Giemsa ile boyan r. BrdU ba layan bölgeler boyay tutmad klar için kromozomlar üzerinde aç k renk ve koyu renk bölgeler oluflur. De erlendirme bu renk de iflimlerinin say s na göre yap l r. Say normal s n r n üzerine ç kt zaman SCE pozitifli i söz konusu olur. Kromozomal instabilite testi olarak da adland r l r. b. Mikronükleus tekni i: Mikronükleuslar (MN) hücre bölünmesi s ras nda ortaya ç kan, esas çekirde e dahil olmayan kromozomlar veya asentrik kromozom parçalar ndan köken alan oluflumlard r (Resim 5). MN say s ndaki art fl anöploidiyi uyaran çeflitli mutajen veya karsinojenlerin hücrede yol açt say sal ve yap sal kromozom anomalilerinin dolayl olarak de erlendirilmesini sa lar. Genotoksisite de erlendirme testidir. MN testi karsinojenlerin ya da farmasötik ajanlar n yapt sitogenetik harabiyetin tesbitinde kolay uygulanabilmesi, çok fazla say da hücrenin de erlendirilebilmesi ve ista- 147

6 Resim 2. HRB-bandlama yöntemi uygulanm fl bir olgudan karyotip örne i (Dr. AG Zamani arflivi). Resim 3. C-bandlama yöntemi uygulanm fl bir olguda metefaz örne i (Dr. AG Zamani arflivi). Resim 4. NOR-bandlama yöntemi uygulanm fl bir olguda metefaz örne i (Dr. AG Zamani arflivi). 148

7 fiekil 3. Kardefl kromatid de ifliminin mekanizmas.kal n çizgiler do al DNA zincirini, ince çizgili zincir BrdU içeren DNA zincirini göstermektedir (Verma SM, Babu A. Human chromosomes manual of basic techniques. New York: Pergamon Press, 1989: 130). tistiksel yönden anlaml sonuçlar elde edilmesi avantaj ile yayg n kullan lan bir tetkiktir (6,12). c. Frajil bölge tespiti: Frajil bölgeler kromozomlar üzerinde yer alan, özel kültür koflullar alt nda baz faktörler taraf ndan indüklenince gözlenen boyanmayan aral klar (boflluklar), k r klar, yeniden düzenlenmeler veya triradiyal bölgelerdir (Resim 6) (13,14). Frajil bölgeleri gösterebilmek için hücreleri de iflik koflullar olan ortamlarda ço altmak ya da kimyasallarla karfl karfl ya b rakmak gerekir. Frajil bölgeler toplumda görülme s kl klar ve indükleyici ajan tipi dikkate al narak s n fland r l rlar: 1. Nadir gözlenen frajil bölgeler: Toplumda %2.5 ten daha az s kl kla izlenirler. Folat stresi, BrdU veya distamisin-a ile indüklenerek ortaya ç karlar. 2. S k gözlenen frajil bölgeler: Bütün bireylerde izlenirler. Afidikolin, 5-azasitidin, kafein ve etanol taraf ndan indüklenince ortaya ç karlar. Frajil bölgelerin kal tlanabilir varyantlar mevcuttur. Klinik olarak anlaml oldu u aç kça gösterilmifl olan Frajil X sendromundan sorumlu olan fra Xq27.1 bölgesidir. Frajil bölgelerde kansere yol açan genlerin yerleflti i gösterilmifltir. Bu genlerin kanser hücrelerinde s kl kla delesyona u ramas, frajil bölgelerin kanser gelifliminde genomik karars zl k aç s ndan önemini ortaya koymaktad r (13,14). En s k görülen frajil bölge olan 3p14.1 de yer alan FHIT geni muhtemelen tümör süpressör gen olarak görev yapmaktad r (15). II. MOLEKÜLER S TOGENET K TANI YÖNTEMLER 1. Ak fl Karyotiplemesi (Flow Karyotyping) Flow sitometri ile kromozomlar n analizi için iki lazerli floresan-aktive edici hücre sayac Fluorescent-Activated Cell Sorter (FACS) kullan l r. Birinci lazer 364 nm dalga boyunda fl k dalgas göndererek Hoechst

8 Resim 5. MN örne i (Dr. HG. Durakbafl -Dursun un izniyle). Resim 6. Fra15q içeren bir hasataya ait kromozom 15 örnekleri (Dr. AG Zamani arflivi). boyas n n, ikinci lazer 458 nm dalga boyunda fl k dalgas göndererek Chromomycin A 3 boyas n n floresan fl - mas n sa lar. Mitotik hücre popülasyonundan elde edilen kromozom süspansiyonu Hoechst ve Chromomycin A 3 boyalar içeren poliamin buffer içinde boyan r. Hoechst adenin ve timinden zengin, Chromomycin A 3 guanin ve sitozinden zengin DNA bölgelerini boyar. Daha sonra kromozomlar flow sitometrinin fl k demetinden tek tek geçirilmek suretiyle analiz edilir. ki lazerden iki farkl dalga boyunda gönderilen fl n demetlerinden yans yan floresan fl n m fotomultiplier taraf ndan ölçülür ve FACS taraf ndan depolan r (fiekil 4) (16,17). Daha sonra bilgisayar taraf ndan yap lan analiz sonucunda birkaç yüz bin kromozomdan elde edilen verilerin toplam ile bir ak fl karyotipi oluflturulur. Her kromozomun kendi rezolüsyonuna göre ayr ayr ya da ortak bir pik izlenir. Dokuz, 10, 11 ve 12 numaral kromozomlar n genetik içeri i birbirine benzer oldu u için bu kromozomlara ait tek bir noktada birikim saptan r (fiekil 5) (16). fiekil 4. Floresan-aktive edici hücre sayac ile ak fl karyotiplemesi (Alberts B, Bray D, Hopkin K, et al. Essential Cell Biology. 2 nd ed. Spain: Garland Science; 2004: 326.) dan modifiye edilerek al nm flt r. 2. Floresans In Situ Hibridizasyon (FISH) Sitogenetik ve moleküler genetik teknikleri biraraya getiren bir tetkiktir. Genomda istenilen hedef DNA bölgesinin floresan veren DNA veya RNA problar ile boyanarak in situ olarak gözlenmesine imkan tan yan moleküler sitogenetik bir yöntemdir. nterfaz hücre çekirde- inin ve metafaz kromozomlar n n de erlendirilmesini sa lar. Yöntemin temelinde, görüntülenmesi hedeflenen DNA bölgesine komplementer florokromlarla (floresans veren moleküller) iflaretlenmifl olan tek iplikçikli (oligonukleotid) DNA dizileri kullan l r. Bu florokromlarla iflaretli DNA dizilerine Prob denir. Morfolojik olarak korunmufl kromozom preparasyonlar na, fikse edilmifl hücrelere ya da doku kesitlerine uygulanabilmektedir. Klinik sitogenetikte say sal ve yap sal anomalilerin, mikrodelesyon sendromlar n n, kriptik translokasyonlar n, marker kromozomlar n tan mlanmas nda, tümör gelifli- 150

9 fiekil 5. Ak fl karyotiplemesi analiz sonucu (Thompson MW,McInnes RR,Willard HF. Thompson and Thompson Genetics in Medicine. 4 th ed. Philadelphia: WB Saunders, 1999: 176). minde ortaya ç kan anomalilerin tan mlanmas nda, gen haritalamada kullan lan bir tekniktir (8,18,19). FISH prosedürü genel olarak flu basamaklardan oluflur (fiekil 6): Hedef DNA (metafaz kromozomu ya da interfaz nukleusu) ve prob haz rlan r. Hedef DNA ve prob birlikte ya da ayr ayr yüksek s da denature edilir (72-75ºC). DNA n n çift zincirli yap s aç larak tek zincirli hal al r. Hedefin haz rlanmas Denaturasyon Hibridizasyon Hibridizasyon sonras y kama Kromozomlar n boyanmas Floresans mikroskobi fiekil 6. FISH analizi basamaklar. Probun haz rlanmas Hedef DNA ve probun 37ºC de hibridizasyonu sa lan r (süre probun tipine göre de iflir: 1-16 saat). Bu aflamada problar hedef kromozom üzerindeki komplementeri olduklar bölgeye ya da bölgelere ba lan r. Hibridizasyon süresi bitince nonspesifik ba lanmalardan ve artefaktlardan (kirliliklerden) kurtulmak için çeflitli s cakl klarda ve çeflitli yo unluklardaki tuz ve deterjan türevi maddelerle y kama ifllemi yap l r=posthibridizasyon y kama. Kromozomlar kontrast oluflturan bir renkle (örne in; DAPI=4-6-diamidino-2-phenylidole/Antifade) boyanarak görünür hale getirilir. Floresans mikroskopta incelenir. Hedef kromozom ya da kromozom bölgesine ve amaca ba l olarak kullan lan çeflitli problar vard r: a. Tüm kromozom boyama problar (kromozom painting prob): Kromozom ya da kromozom kollar n n identifikasyonu için kullan lan problard r (Resim 7). b. Sentromer spesifik problar: Sentromer yak n ndaki alfa satellit bölgesine özgü problard r (Resim 8). Sadece 13/21 ve 14/22 kromozomlar sentromerik bölgelerinde homolog dizilere sahiptirler. Ay rt edilebilmeleri için ekstra bir prob ile kombine edilirler (8,18,19). c. Lokus spesifik problar= Tek gen problar : Delesyon ya da duplikasyonlar tespit etmek ve gen lokalizasyonunu belirlemek için kullan lan bir gen/lokus bölgesine özgü problard r (Resim 9). Tümör geneti inde s kl kla kullan l r (8,18,19). d. Telomerik problar: Kromozomlar n terminal bölgelerini tan mlayan problard r. Hücre yafllanmas (senescence), kromozomal yeniden düzenlenmeler ve delesyonla- 151

10 Resim 7. Tüm kromozom boyama probu kullan larak sekinizci kromozom boyanm flt r (Dr. AG. Zamani ve HG. Durakbafl -Dursun un arflivi). Resim 8. nterfaz FISH. 7 ve 8 no lu kromozomlara ait sentromerik problar (7. kromozom yeflil, 8. kromozom k rm z ) kullan lm flt r (Dr. AG. Zamani ve HG. Durakbafl -Dursun un arflivi). r n araflt r lmas nda kullan l r. Her kromozoma özgü telomerik problar bulunmaktad r. 3. FIBER-FISH Kromozom fiberleri metafazda kondanse olurlar bu nedenle ancak birbirinden 2-3 Mb (1 Mb= bp) uzakl ktaki bölgelerde problarla elde edilen floresan tespit edilebilir. Daha yak n mesafelerde prob fl n mlar üst üste biner ve elde edilen sinyal kombine olarak alg lan r. E er interfazda bu hibridizasyon gerçeklefltirilir ve fiberler aç k olarak izlenebilirse iki probun sinyalinin izlenebilmesi için aradaki en az mesafe oran 50 kb ye (1 kb= 1000 bp) kadar düfler (20). Resim 9. SRY lokus spesifik prob kullan larak yap lm fl FISH örne i. SRY/X probu kullan ld (X kromozomu yeflil, SRY k rm z ) (Dr. AG. Zamani ve HG. Durakbafl -Dursun un arflivi). 4. Multicolor-FISH Daha sonraki y llarda FISH metodunu temel alarak gelifltirilmifl uygulamalard r. a. Spektral karyotipleme (SKY): Tekni in esas her biri 5 florokromun farkl kombinasyonlar yla haz rlanm fl 24 farkl kromozom boyama probu ile 24 kromozomun efl zamanl hibridizasyonu ve tek bir filtreye sahip floresans mikroskopu ile analizine dayan r. Befl farkl floresan boyan n kombine edilip kullan lmas yla 31 farkl hedefi ay rt edebilmek mümkündür. Efl zamanl olarak bir metafaz pla nda yer alan tüm kromozomlar n farkl renklerde görüntülenmesine imkan tan r. Her bir kromozomun yayd floresans n tek bir optik filtre kullan larak spektral görüntülenmesi ve emisyonlar n n ölçülmesi hibridizasyonun de erlendirilmesine olanak sa lar. Her kromozom kendine ait farkl karakteristik bir dalga boyunda veya floresansta izlenir. SKY ile 1.5 Mb nin alt ndaki parça de iflimleri bile saptanabilir (19,21). Kansere neden olan genomik de iflikliklerin standart bantlama yöntemlerinden daha iyi anlafl lmas n sa lar. Yeniden düzenlenmeler kolayl kla tan mlan r. liflkili kromozomlar saptan r. Bandlama tekniklerine üstünlü ü çok küçük boyutlardaki anomalilerin daha kolay tan nabilmesine olanak vermesidir (22). b. M-FISH (Multiplex FISH): SKY gibi 5 florokromun çeflitli kombinasyonlar yla haz rlanm fl problar n hibridizasyonu ve farkl floresan sinyaller ile analizine dayal bir yöntemdir. Befl florokromun her birinin ayr ayr fl n - m n n dar band-geçiflli bir fl ma saptama filtresi ile tespit edilmesi ve elde edilen befl floresan fl ma tabakas n n bilgisayarda üst üste çak flt r larak de erlendirilmesi esas na dayan r. Sadece sentromerler için uygulanan 152

11 CM-multiplex FISH ve telomerler için uygulanan TM-Multiplex FISH tetkikleri mevcuttur (19,23). c. COBRA-FISH= Combined binary ratio FISH: Di er FISH yöntemlerine benzer. Ancak 4 florokrom kullan l r. Yirmidört kromozomun 12 si bir gruba di er 12 si di er bir gruba ayr l r. lk grup üç ayr florokromla hibridize olurken, ikinci grupta ek olarak dördüncü bir florokrom kullan l r. Bu metod, beflinci florokromla da yap labilir. Kromozom kollar na özgü boyama sa lad için kullan l r (24). d. R x FISH=Cross-species colour FISH: Jibon kromozomlar prob olarak kullan l r. Jibon ve insan kromozomlar n n homolojisi yaklafl k %98 dir. RxFISH ile yaln zca kromozom aras parça de iflimleri de il, ayn zamanda kromozom içi de iflimler de belirlenebilmektedir (delesyon, inversiyon). G-bantlama tekni i ile birlikte kullan ld nda 400 kat daha hassas sonuçlar vermektedir (25). e. Karfl laflt rmal genomik hibridizasyon=comparative genomic hybridization (CGH): FISH de dahil olmak üzere klasik sitogenetik yöntemlerin, kanser sitogeneti inde karfl lafl lan yap sal anomalileri do ru olarak tan mlamada yetersiz kalmas yeni yöntem aray fllar n beraberinde getirdi. Sitogenetik ve moleküler genetik tekniklerin birlikte kullan ld CGH bu sorunun çözümlenmesini sa lad. Kallioniemi ve ark. taraf ndan uygulamaya sokulan bu teknikte amaç DNA kopya say s ndaki art fl veya eksilmeleri ortaya koymakt (26,27). Yöntem, kontrol ve test DNA lar n n anomali içermeyen normal metafaz pla üzerinde hibridize edilmesi esas - na dayan r. Genomdaki dengesiz materyalin daha ayr nt l ve do ru analizi ve özellikle dengeli görünen bir genomda yer alan belirgin olmayan sapmalar göstermek için kullan l r. Ayr ca, gen amplifikasyonu bak m ndan tümör genomunun taranmas ve amplifikasyonun kromozomal lokalizasyonunun saptanmas amac yla da kullan - l r. Yöntem ile hasta DNA s ndaki kromozomal kay p (loss) veya belli bir bölgenin amplifikasyonu (gain) gösterilir. Bu yöntemle metaplazik de ifliklikler de saptan r. PZR (polimeraz zincir reaksiyonu) ile kombine edilirse az say da hücreden elde edilen az miktarda DNA ile çal flmaya imkan tan r (28). CGH için analiz edilecek DNA (test DNA s ) ile normal DNA (kontrol DNA s ) farkl florokromlarla iflaretlenir ve normal hücrelerden elde edilen metafaz kromozomlar ile hibridize edilir (fiekil 7). Test DNA yeflil (Biotin-avidin), kontrol DNA k rm z (Digoksin-antidigoksigenin) iflaretlidir. Farkl floresan fenotipi gösteren DNA lar normal metafaz kromozomlar ile hibridize olduklar zaman birbirleri ile tam örtüflüyorlarsa, mavi-turuncu bir renkte izlenirler. E er test DNA s nda bir delesyon söz konusu olursa bu bölgede hibridizasyon gerçekleflmez, dolay s yla bölge k rm z renkte izlenir. Buna karfl l k DNA da bir amplifikasyon varsa, bu bölgede hibridizasyon daha yo un oldu u için bölge di er bölgelerden daha parlak yeflil olarak izlenir (26-28). Görüntü analiz sisteminin program yla bilgisayarda hibridizasyon oranlar - na göre kromozom hibridizasyon profilleri (CGH oran profili)hesaplanabilir (fiekil 8). Tekni in Temel Avantaj, iki renkli görüntüleme sistemi kullan lmas sonucunda metafaz pla üzerinde kromozom anomalilerinin normal karyotip analizine göre daha güvenilir saptanabilmesi ve en az iki genomun birbirleri ile karfl laflt r lmas na olanak sa lamas d r. Dezavantaj ise düflük kararl l k ( kb) ve verimliliktir. 2. MOLEKÜLER GENET K YÖNTEMLER nsan Genom Projesi (HUGO) kapsam nda yap lan çal flmalar sonucunda, insan genomunun yaklafl k olarak adet gene sahip oldu u anlafl lm fl ve bunlar n büyük ço unlu unun özellikleri belirlenmifltir. Günümüzde klinikte konulan hastal k tan lar, moleküler tan ile desteklenmektedir (29,30). Ayr ca, ilaç etkinli inde genotip-fenotip iliflkisi giderek önem kazanmakta ve kullan lan ilaçlardan en az zararla, en etkin flekilde yararlanma olanaklar araflt r lmaktad r. Afla da genetik hastal klar n moleküler genetik tan s nda kullan lan temel yöntemlerden bahsedilecektir. I. Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PZR)= (Polymerase Chain Reaction) Kary Mullis in buluflu olan ve kendisine Nobel ödülü kazand ran PZR, hücre içinde do al olarak gerçekleflen DNA replikasyonunun tüp içinde taklit edilmesiyle istenilen bir bölgenin çok fazla say da ço alt lmas n sa layan bir yöntemdir (31). Çok az miktarda DNA yeterlidir. PZR spesifik DNA ve RNA dizilerinin in vitro amplifikasyon tekni idir. ki oligonükleotid primer dizilimi aras nda yer alan hedef DNA bölgesinin enzimatik olarak birkaç milyon kat ço alt lmas ifllemidir. Bir çeflit in vitro klonlama yöntemidir. Çok az miktardaki örnekten spesifik bir gen bölgesini ço altmak ve tan ya yönelik incelemeler yapmak için yeterli genetik materyal sa lamak amac yla kullan lmaktad r. Primerlerden biri hedef bölgenin 5 3 yönündeki zincirinin, di eri 3 5 yönündeki zincirinin bafllang ç bölgesine komplementerdir. Ortamda ço alt lacak olan kal p DNA örne i, DNA da ço- alt lmas planlana bölgenin iki ucunda yer alan DNA dizilerini özgül olarak tan y p ba lanacak primerler, bu primerlere ba lan p sentez yapacak olan s ya dayan kl "Taq" polimeraz enzimi, sentez iflleminde kullan lacak deoksiribonükleotid trifosfatlar (dntps=datp, dttp, dgtp, dctp), gerekli ph ve iyon (Mg +2 ) koflullar n sa layan tampon kar fl m bulunmal d r (32). PZR ile DNA n n iki zincirinin yüksek s ile birbirinden ayr lmas (denatürasyon), daha sonra sentetik oligonük- 153

12 fiekil 7. CGH protokolü (Özon YH. Komperatif genomik hibridizasyon tekni inin prenatal tan da uygulanmas. [Doktora Tezi]. Eskiflehir Osmangazi Üniversitesi, 2000:

13 fiekil 8. Analiz edilen kromozomlardaki kopya say s ndaki de ifliklikleri gösteren bilgisayar sonuç örne i (Wegner RD. Diagnostic cytogenetics. Berlin: Springer-Verlag, 1999: 377). leotidlerin hedef DNA ya ba lanmas (primer hibridizasyonu, annealing), enzimatik DNA sentezi (polimerizasyon: ekstansiyon) döngüsünün kere tekrarlanmas sonucu hedef DNA n n bir kaç milyon kopyas n n elde edilmesi sa lan r (fiekil 9). Sonuçta tek bir DNA fragmentini 2 n kadar ço alt l r (n= döngü say s ). Her ad m farkl s larda gerçekleflir; s ras yla birinci basamak C; ikinci basamak 37-65ºC; üçüncü basamak 72ºC. Bütün ifllem bir-iki saat içerisinde tamamlan r. PZR nin genetikte kullan m alanlar : Onkogenezis araflt rmalar, Kal tsal hastal klarda tafl y c n n ve hastan n tan s (mutasyon analizi), Prenatal tan, Klinik örneklerde patojen organizmalar n saptanmas, Adli t p (DNA parmak izi araflt rmas vb.), Prob oluflturulmas /klonlama/gen ekspresyon araflt rmalar, DNA dizi analizinde, büyük miktarda DNA örneklerinin oluflturulmas nda, Bilinmeyen dizilerin tayininde, Geçmifl DNA n n incelenmesinde, Restriction Fragment Length Polymorphism (RFLP) analizinde, n vitro fertilizasyon yap lan tek hücrede, implantasyon öncesi genetik testlerin yap lmas, DNA protein interaksiyonunun araflt r lmas nda (footprinting) kullan labilir. lgili DNA bölgesi PZR ile ço alt ld ktan sonra bu bölgedeki mutasyonlar birkaç de iflik metod ile direkt olarak analiz edilebilir: PZR ürünlerinin agaroz veya poliakrilamid jel ile analizi, PZR/RFLP, Allele Specific Oligonucleotid (ASO) veya Dot Blot analizi, Amplification Refractory Mutation System (ARMS), DNA dizi analizi, microarray analizi vb. PZR yönteminin her geçen gün kullan m alan genifllemektedir. Uygulanan PZR çeflitlerinin say s da her geçen gün artmaktad r. PZR uygulamalar aras nda, Nested-PZR, RT-PZR, Inverse-PZR, DOP-PZR, Asimetrik PZR, vb. say labilir. PZR tekni i giderek moleküler araflt rmalarda ön ifllem halini almaktad r. II. Allel-Özgü Oligonükleotid Allele-Specific Oligonucleotid (ASO) Bu yöntemle hastal a sebep olan mutasyon biliniyorsa, hastadan al nan DNA örne inde bu mutasyonun bulunup bulunmad tespit edilir. Biri normal gene özgül, di eri bilinen bir genetik mutasyona özgün sentetik oligonükleotidler, prob olarak kullan l r. Problar n k sa oluflu analiz edilen örnekte bulunabilecek tek bir baz çifti uyuflmazl n bile duyarl olarak saptama olana verir (18). Problar sadece tam olarak komplementer olan diziyle hibridize olur tek bir baz uyuflmazl bile hibridizasyonu engeller. Bu yöntemle homozigot ve heterozigot bireyler birbirinden ay rt edilebilir (fiekil 10A,B). ASO analizlerinde al nan sonuçlar yorumlan rken dikkat edilme- 155

14 fiekil 9. PZR amplifikasyonu (Alberts B, Bray D, Hopkin K, et al. Essential Cell Biology. 2 nd ed. Spain: Garland Science; 2004: 349) dan modifiye edilerek al nm flt r). lidir. ASO ile araflt r lan dizilimin d fl nda yer alan bölgelerde mutasyonlar olabilir. Yaln zca s n rl ve az say - daki farkl mutasyonlarla karakterize genetik hastal klar için uygundur. III. DNA Dizi Analizi En yayg n kullan lan yaklafl m Sanger dizi analizidir. Günümüzde bu ifllemi yapan aletler bulunmaktad r. Yöntem, rekombinant Taq polimerazlar n gelifltirilmesi ile PCR ile gerçeklefltirilebilir hale gelmifltir. Hem normal hem de mutant genlerin analizi için rutin kullan l r. Birçok dizi analizi yöntemi olmas na ra men burada otomatik dizi analiz sistemlerinin kulland zincir sonland rma (chain termination, Sanger yöntemi) yöntemi anlat lacakt r. Sanger dizi analizinin avantaj DNA polimeraz inhibe etmek için nükleotidlerin kimyasal analoglar n n kullan lmas d r. Bu analoglar dideoksinükleotidtrifosfatlar (ddntp) d r. 2,3 dideoksinükleotidtrifosfat lar n (ddttp, ddctp, ddgtp, ddatp), klasik dntp lerden farkl l deoxyriboz un 3 karbonunda hidroksil grubunun bulunmamas d r. Büyüyen/sentezlenen DNA zincirine, dntp ler DNA polimerazlar arac l ile ba lan rlar. Bu ba lanma 5 trifosfat gruplar arac l ile olur. Fakat, ddntp lerde 3 hidroksil grubunun olmamas nedeniyle, ard ndan gelen dntp lerin fosfodiester ba oluflturmas engellenir (fiekil 11). Do al olarak DNA zincirinin daha fazla uzamas imkans z hale gelir ve zincir sonlan r. ddntp ile klasik dört dntp bir reaksiyon kar fl m n n içine konuldu uda, DNA zincir uzamas için 156

15 fiekil 10. ASO analizi (Nussbaum LR, Malnnes RR, Willard HF. Thompson ve Thompson t bbi genetik. Ankara: Günefl Kitabevi, 2005: 41). aralar nda bir yar flma olur, seyrek fakat spesifik sonlanmalar oluflur. Sonuçta sentez sonras farkl uzunlukta DNA parçalar ortaya ç kar. Dört farkl enzimatik reaksiyonda, dört farkl ddntp kullan larak (A, C, G, T için) birer reaksiyon elde edilir. Ürünler poliakrilamid jel veya kapiller elektroforezde yürütülerek radyoizotop ya da floroforlar görüntülenir (fiekil 12). Görüntü otomatik görüntüleme aletine aktar larak analiz edilir (fiekil 13). Çok aç k ve net bir yöntem olmas na ra men bazen teknik güçlükler yaflanabilir. Heterozigot bireylerde tek nükleotidlik de iflimlerin görüldü ü mutant alel jelde zay f bir band, otomatik görüntüleme aletinde de zay f bir pik verip yanl fl negatif sonuçlara yol açabilir (18,32,33). IV. Mikroarray Tekni i Tek bir array üzerinde tüm genomu inceleme yöntemidir. lk kez 1997 de Solinas-Toldo ve ark. hedef (target) diziyi cam matriks üzerine immobilize ederek mikroarrayin temelini att (34). Pollack ve ark. array platformu üzerine cdna dizisini (target) immobilize ederek genom düzeyinde DNA daki kopya say s ndaki de iflmeleri inceledi (35). Moleküler biyolojik ve robotik tekniklerin bir arada kullan m sonucunda, cam matriks üzerinde her biri spesifik bir geni temsil eden binlerce DNA parças n n (sentetik oligonükleotidler, cdna lar, BAC, PAC ve kozmitler, PZR ürünleri) yap flt r lmas ile elde edilen arrayler ile hücrelerde, gen ekspresyon analizleri ve tek nükleotid polimorfizmlerinin (SNP) genotiplemelerini yapmak mümkün oldu. BAC, PAC ve kozmitlerden elde edilen problar, PZR, cdna, oligonukleotidlerden elde edilen problara göre daha güçlü sinyal yo unlu u verir. Standart bir mikroarray matriksi, yaklafl k olarak, bir cm 2 sinde 100 µm çap nda spot (benek) içerir. Tekni in kullan m alanlar : Kanser araflt rmalar, Gen ekspresyon çal flmalar, Normal ve patolojik durumlarda gen ekspresyon farkl l klar n n incelenmesi, Mutasyon ve polimorfizm tespiti, laç hedeflerinin tan mlanmas, Gen haritalamas, DNA dizi analizi, SNP analizleri Epigenetik modifikasyonlara yönelik çal flmalard r. Tekni in aflamalar ; test ve referans hücrelerden genomik DNA izole edilir (fiekil 14). zole edilen DNA veya RNA dan elde edilen cdna lar farkl renkte florokromlarla [Cy 3 (yeflil) ve Cy5 (k rm z )] iflaretlenir. Ard arda tekrarlanan bölgelerden kaynaklanabilecek hatal eflleflmeleri önlemek için Human Cot-1 DNA ile muamele edilir. Test ve referans DNA örnekleri array üzerinde bulunan prob DNA lar ile uygun koflullarda hibridize edi- 157

16 fiekil 11. dntp ve ddntp'nin flematik görünümü (Deichmann K. Sequencing. In: Hildebrant F, Igarashi P (eds). Techniques in molecular medicine. Berlin: Springer-Verlag, 1999: lir. Hibridizasyondan sonra fazla olan iflaretli DNA örneklerini ortamdan uzaklaflt rmak için cam matriks y kama ifllemine tabi tutularak kurutulur. Floresan lazer ile elde edilen fl malar bir dedektör yard m yla alg lan r. Ifl ma emisyon spektrumu ölçülür. Okunan emisyon spektrumu bilgisayar ortam na aktar larak çeflitli analiz programlar ile de erlendirilir. Test ve referans DNA örneklerinin verileri birbiri üzerine çak flt r larak, her noktac n yeni bir renk vermesi sa lan r. Noktalar n k rm - z /yeflil oranlar kaydedilir. Bu oranlara göre de erlendirme yap l r. Oran bir ise gen ekspresyonunda de iflim yok, birden yüksek ise gen ekspresyonunda art fl, birden düflük de erlerde ise gen ekspresyonunda düflme olarak de erlendirilir (33,36,37). Mikroarray tekni inin avantajlar flunlard r; farkl renklerde florokromlar n kullan lmas genom boyunca DNA kopya say s ndaki de iflimlere ba l olarak ortaya ç kan kromozom anomalilerinin güvenilir flekilde tespit edilmesini ve s n fland r labilmesini sa lar, birden fazla genomun birbirileri ile karfl laflt r labilmelerine olanak sa lar, az miktarlarda DNA örne i yeterlidir, metafaz pla- gerekli de ildir, yüksek kararl l k ve verim elde edilir ve DNA üzerindeki tek baz de ifliklikleri bile saptanabilir. Mikroarray tekni inin s n rland noktalar da mevcuttur. Bunlar; heterojen doku ve hücre popülasyonlar ile çal flman n zorlu u, standardizasyonun zorlu- u, dolay s yla tetkiki sadece alan nda uzman kiflilerin yapabilmesidir. M N GENET K SÖZLÜK Akrosentrik: Sentromeri bir uca çok yak n oldu u için kollar ndan biri çok k sa olan kromozom. Allel: Özdefl kromozomlar n özel bir loküsünde oturmufl olan herhangi bir genin seçenekli biçimlerinden biri. Anöploidi: Kromozom say s ndaki temel kromozom say - s n n katlar kadar olmayan artma ya da eksilmeler. Delesyon: Bir kromozomdan DNA dizisinin koparak kaybolmas. 158

17 fiekil 13. Otomatik dizi analizi yapan aletlerden elde edilen bir dizi analizi sonucu (Alberts B, Bray D, Hopkin K, et al. Essential cell biology. 2 nd ed. Spain: Garland Science, 2004: 333). fiekil 12. Zincir sonland rma ile yap lan dizi analizi reaksiyonu ve jel görütüsü flematik gösterimi (Deichmann K. Sequencing. In:Hildebrant F, Igarashi P (eds). Techniques in molecular medicine. Berlin: Springer-Verlag, 1999:187-8). Duplikasyon: Kromozom materyalinde ortaya ç kan, belli bir nükleotidin ya da belli bir dizilime sahip DNA parças n n gen yap s na tekrar sokulmas sonucunda ortaya ç kan baflkalafl m. F e n o t i p : Bir organizma ya da hücrenin genotip ve çevre aras ndaki etkileflim sonucu oluflan ve varl türlü yollarla ortaya konabilen özelliklerinden biri ya da tümü. Genom: Bir efley hücresinin, kiflinin veya türün tüm genetik bilgisini tafl yan DNA dizisinin tümü. Genotip: (1) Fenotipten ayr olarak bir kiflinin genetik yap s. (2) Bir loküsteki tüm alleller. Heterozigot: Diploid organizmalarda ayn gen loküsünde birbirinden farkl iki allel tafl yan kifli. Homozigot: Diploid organizmalarda herhangi bir gen loküsünde bulunan iki allelin birbiri ile özdefl olmas durumu ya da böyle bir kifli. nsersiyon: Bir kromozom parças n n homolog olmayan farkl bir kromozomun içine yerleflmesi durumu. nversiyon: Bir kromozom parças n n kopup 180 ters dönerek koptu u yerlere yap flmas d r. Sentromeri içerir veya içermez. Kimerizm: Ayn organizmada, farkl zigotlardan kaynaklanm fl ve farkl genetik yap da birden çok hücre grubunun bir arada bulunmas d r. Loküs: Üzerinde genlerin bulundu u varsay lan kromozom kesimi. Mozaisizm: Ayn organizmada, ayn zigottan kaynaklanm fl, fakat genetik yap lar birbirinden farkl olan birden fazla hücre grubunun bir arada bulunmas durumu. Polimorfizm: Birbirlerinden kesinlikle ayr labilen fakat ayn loküsteki genlerle oluflturulan iki ya da daha çok seçenekli fenotipin ayn toplumda ve hemen hemen ayn s kl kta birlikte bulunmas durumudur. Poliploidi: Herhangi bir bireydeki kromozom say s n n, haploid kromozom say s n n üç ya da daha çok kat olmas durumu. Sentromer: Kromozomlar üzerinde kardefl kromatidlerin tutundu u ve kinetekorun oluflturdu u ana bo um. 159

18 fiekil 14. Mikroarray yöntemi (Alberts B, Bray D, Hopkin K, et al. Essential cell biology. 2 nd ed. Spain: Garland Science; 2004:

19 Telomer: Her kromozomun kollar n n ucu Translokasyon: Bir kromozom parças n n di er bir kromozoma aktar lmas. Trizomi: nsan kromozomlar n n herhangi birinin iki yerine üç tane bulunmas durumudur (2n + 1=47). KAYNAKLAR 1. Watson JD, Crick FH. Molecular structure of nucleic acids. A structure for deoxyribose nucleic acid. Nature 1953; 171: Ba c H. nsan genom projesi. DEU T p Fakültesi Dergisi Özel Say s, 2002: Vogel F, Motulsky AG. Human genetics. 3 rd ed. New York: Springer-Verlag, Waldeyer, W. Ueber karyokine und ihre Beziehung zu den. Befruchtungsvorgangen. Arch Mikr Anat 1888; 32: Tjio JH, Levan A. The chromosome number of man. Heredi - tas 1956; 42: Bozkurt G, Tabakç o lu K. Psikiyatrik genetik araflt rmalarda kullan labilecek genetik yöntemler: III. Psikiatri ve sitogene - tik. 3P Dergisi 2004; 12: Baflaran N. T bbi genetik. stanbul: Bas m Nobel t p kitabev - leri, Barch MJ, Knutsen T, Spurbeck JL. The AGT cytogenetics la - boratory manual. 3 rd ed. Washington: Lippincott-Raven, Verma SM, Babu A. Human chromosomes manual of basic techniques. New York: Pergamon Press, Lüleci G, Baflaran S, Ba c G, Keser. Sitogenetik uygulama yöntemleri. Ankara: Meteksan, Shaffer, LG, Tommerup, N. ISCN 2005: An international sys - tem for human cytogenetics nomenclature. Basel: Karger, Demirel S, Zamani AG. Mikronükleus tekni i ve kullan m alan - lar. Genel T p Derg 2002; 12: Karabacak H. Çeflitli kanser türlerinde aphidicolin ile uyar l - m fl fragile bölgelerin incelenmesi. [Y. Lisans Tezi]. Konya: Selçuk Üniversitesi, Finnis M, Dayan S, Hobson L, et al. Common chromosomal fragile site FRA16D mutation in cancer cells. Hum Mol Genet 2005; 14: Smith DI, Zhu Y, McAvoy S, Kuhn R. Common fragile sites, extremely large genes, neural development and cancer. Can - cer Lett 2005; 323: Ferguson-Smith MA, Smith K. Cytogenetic analysis. In: Rimo - in DL, Connor JM, Pyeritz RE, Korf BR (eds). Emery and Ri - moin s principles and practice of medical genetics. 4 th ed. China: Elsevier, 2002: Alberts B, Bray D, Hopkin K, et al. Essential cell biology. 2 nd ed. Spain: Garland Science, 2004: Nussbaum LR, Malnnes RR, Willard HF, Boerkoel CF. Thomp - son and Thompson genetics in medicine. 6 th ed. Philadelphi - a: WB Saunders, Wegner RD. Diagnostic cytogenetics. Berlin: Springer-Verlag; Trask BJ. Fluorescence in situ hybridisation:applications in cytogenetics and gene mapping. Trends Genet 1991; 7: Schröck E, Du Manoir S, Veldman T, et al. Multicolor spec - tral karyotyping of human chromosomes. Science 1996; 273: Lee C, Gisselson D, Jin C, et al. Limitations of chromosome classification by multicolor karyotyping. Am J Hum Genet 2001; 68: Speicher M, Barllard SG, Ward DC. Karyotyping human chro - mosomes by combinatorial multifluor FISH. Natur Genet 1996; 12: Tanke HJ, Wiegant J, van Gijlswijk RPM, et al. New strategy for multi-colour fluorescence in situ hybridisation: COBRA: Com - bined Binary Ratio labelling. Eur J Hum Genet 1999; 7: Müller S, Rocchi M, Ferguson-Smith MA, Wienberg J. Toward a multicolor chromosome bar code for the entire human kar - yotype by fluorescence in situ hybridization. Hum Genet 1997; 100: Kallioniemi A, Kallioniemi O, Sudar D, et al. Comparative ge - nomic hybridization for molecular cytogenetic analysis of so - lid tumors. Science 1992; 258: Özon YH. Komperatif genomik hibridizasyon tekni inin prena - tal tan da uygulanmas [Doktora Tezi]. Eskiflehir: Osmangazi Üniversitesi, Bryndorf H, Kirchoff M, Rose H, et al. Comparative genomic hybridization in clinical cytogenetics. Am J Hum Genet 1995; 57: Zamani A, Zamani AG. Akci er hastal klar geneti i. Sendrom 1999; 11: Zamani AG, Kutlu R, Durakbafl -Dursun HG, et al. Y chromo - some microdeletions in Turkish infertile men. Ind J Hum Ge - net 2006; 12: Mullis KB. The unusual origin of polimerase chain reaction. Sci Am 1990; 262: Akar N. Klinik moleküler patolojiye girifl. Ankara: Ant p Afi T p Kitaplar ve Bilimsel Yay nlar, Yürür Kutlay N, Tükün A. Akci er hastal klar na moleküler yaklafl m. ç: Zamani A (editör). Gö üs hastal klar nda tan yöntemleri-ii özel say s. Türkiye Klinikleri J Int Med Sci 2006; 2: Solinas-Toldo S, Lampel S, Stilgenbauer S, et al. Matrix-ba - sed comparative genomic hybridisation: Biochips to screen for genomic imbalances. Genes Chromosomes Cancer 1997; 20: Pollack JR, Perou CM, Alizadeh AA, et al. Genom-wide analy - sis of DNA copy-number changes using cdna microarrays. Nat Genet 1999: 23; Yurter HE. Gen ekspresyon analizinde microarray teknolojisinin kullan m. DEÜ T p Fakültesi Dergisi Özel Say s, 2002: Atabey N, Eresen Ç, Sak zl M. Psikiyatrik genetik araflt rma - larda kullan labilecek genetik yöntemler: IV-B. nsan genomu projesi ve psikiatri geneti i. 3P Dergisi 2004: 12;

Comparative Genomic Hybridization (CGH)

Comparative Genomic Hybridization (CGH) CGH, ARRAY-CGH Comparative Genomic Hybridization (CGH) CGH sitogenetik tekniğini ilk defa, Kallioniemi ve ark. 1992 de Science da yayınlattıkları çalışmaları ile ortaya koydular. Kallioniemi A, Kollioniemi

Detaylı

GENETİK K TANI YÖNTEMLERİ

GENETİK K TANI YÖNTEMLERİ GENETİK K TANI YÖNTEMLERİ Yrd.Do Doç.Dr.Ayşe e Gül G l ZAMANİ Selçuk Üniversitesi Meram Tıp T p Fakültesi Tıbbi Genetik AD, KONYA 1 GENETİK K TANI YÖNTEMLERY NTEMLERİ 1- Sitogenetik ve Moleküler ler Sitogenetik

Detaylı

GENETİK TANI YÖNTEMLERİ. Prof.Dr.Mehmet Alikaşifoğlu

GENETİK TANI YÖNTEMLERİ. Prof.Dr.Mehmet Alikaşifoğlu GENETİK TANI YÖNTEMLERİ Prof.Dr.Mehmet Alikaşifoğlu S Genetik Tanı Yöntemleri S Sitogenetik Tanı Yöntemleri S Moleküler Sitogenetik Tanı Yöntemleri S Moleküler Genetik Tanı Yöntemleri Sitogenetik Tanı

Detaylı

Göğüs Hastalıklarında Araştırmalara Genetik Yaklaşım: Genetik Yöntemler

Göğüs Hastalıklarında Araştırmalara Genetik Yaklaşım: Genetik Yöntemler DOI: 10.5152/ttd.2013.46 öğüs Hastalıklarında Araştırmalara enetik Yaklaşım: enetik Yöntemler A enetic Approach to Pulmonary Disease Research: enetic Techniques Ayşe ül Zamani Selçuk Üniversitesi Meram

Detaylı

FISH ve in situ melezleme

FISH ve in situ melezleme FISH ve in situ melezleme In situ melezleme belirli bir mrna nın doku içinde nerede bulunduğunu görmemize yarar. Bu metod inceleyenin ilgilendiği mrna nın normal yerini görmesine olanak sağlar. In situ

Detaylı

KROMOZOMLAR ve KALITIM

KROMOZOMLAR ve KALITIM KROMOZOMLAR ve KALITIM 2 https://en.wikipedia.org/wiki/chimpanzee_genome_project GENETİK KOD RNA da üçlü gruplar halinde bulunan ve protein sentezleme sırasında üretilen aminoasit dizilerinin düzenini

Detaylı

Hafta VIII Rekombinant DNA Teknolojileri

Hafta VIII Rekombinant DNA Teknolojileri GENETĐK 111-503 Hafta VIII Rekombinant DNA Teknolojileri Doç.Dr. Hilâl Özdağ Rekombinant DNA Teknolojisi Amaç Spesifik DNA dizilerinin yerlerinin belirlenmesi. DNA nın belirli noktalardan kesilmesi Belirli

Detaylı

Agaroz jel elektroforezi

Agaroz jel elektroforezi MOLEKÜLER TEKNİKLER Dr. Naşit İĞCİ Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü 4. Sınıf (2017-2018 Bahar) 2. NOT Agaroz jel elektroforezi PAGE daha çok proteinlerin ve küçük

Detaylı

Girişimsel olmayan prenatal tanı testi. Prof.Dr.Mehmet Ali Ergün Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Genetik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Girişimsel olmayan prenatal tanı testi. Prof.Dr.Mehmet Ali Ergün Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Genetik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Girişimsel olmayan prenatal tanı testi Prof.Dr.Mehmet Ali Ergün Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Genetik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prenatal tanı gebelik döneminde fetüste var olan veya ortaya çıkabilecek

Detaylı

KROMOZOMLAR ve KALITIM

KROMOZOMLAR ve KALITIM KROMOZOMLAR ve KALITIM SİTOGENETİK Kromozomları ve kalıtımdaki görevlerini inceler Bu görevlerin incelenmesinde kullanılan en temel teknikler: - Karyotipleme (Hücre nükleusundaki kromozomların 23 çift

Detaylı

KRAS Mutasyon Tespit Kiti Teknik Şartnamesi

KRAS Mutasyon Tespit Kiti Teknik Şartnamesi KRAS Mutasyon Tespit Kiti Teknik Şartnamesi 1. KRAS testi ile insan KRAS geninin kodon 12, kodon 13 ve kodon 61 deki mutasyonlarının kantitatif ölçümü 2. Yöntem dizi analizine dayalı pyrosequencing metodu

Detaylı

Agarose ve Akrilamid Jellerde Nükleik asitlerin Gözlenmesi

Agarose ve Akrilamid Jellerde Nükleik asitlerin Gözlenmesi Agarose ve Akrilamid Jellerde Nükleik asitlerin Gözlenmesi Elektroforez, Moleküler Biyoloji ve Biyokimya deneylerinde sıklıkla kullanılan, makro molekülleri ayrıştırmamızı ve bazı durumlarda saflaştırmamızı

Detaylı

07.04.2008. DNA İnceleme Teknikleri GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE DNA İNCELEME TEKNİKLERİ VE PRENSİPLERİ. DNA Jel Elektroforezin Aşamaları. DNA Jel Elektroforezi

07.04.2008. DNA İnceleme Teknikleri GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE DNA İNCELEME TEKNİKLERİ VE PRENSİPLERİ. DNA Jel Elektroforezin Aşamaları. DNA Jel Elektroforezi GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE DNA İNCELEME TEKNİKLERİ VE PRENSİPLERİ Prof.Dr.Behnan ALPER Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Adana DNA İnceleme Teknikleri DNA Jel Elektroforezi RFLP Restriksiyon

Detaylı

Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi

Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi Otomasyon Sistemleri E itiminde Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi Murat Ayaz Kocaeli Üniversitesi Teknik E itim Fakültesi, Elektrik E itimi Koray Erhan Kocaeli Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi,

Detaylı

İÇİNDEKİLER. 1 Projenin Amacı... 1. 2 Giriş... 1. 3 Yöntem... 1. 4 Sonuçlar ve Tartışma... 6. 5 Kaynakça... 7

İÇİNDEKİLER. 1 Projenin Amacı... 1. 2 Giriş... 1. 3 Yöntem... 1. 4 Sonuçlar ve Tartışma... 6. 5 Kaynakça... 7 İÇİNDEKİLER 1 Projenin Amacı... 1 2 Giriş... 1 3 Yöntem... 1 4 Sonuçlar ve Tartışma... 6 5 Kaynakça... 7 FARKLI ORTAMLARDA HANGİ RENK IŞIĞIN DAHA FAZLA SOĞURULDUĞUNUN ARAŞTIRILMASI Projenin Amacı : Atmosfer

Detaylı

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*)

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) Amaç ve Kapsam Madde 1- Bu Yönetmelik, Türkiye Bilimsel

Detaylı

Tarifname. MADDE BAĞIMLILIĞININ TEDAVĠSĠNE YÖNELĠK OLUġTURULMUġ BĠR FORMÜLASYON

Tarifname. MADDE BAĞIMLILIĞININ TEDAVĠSĠNE YÖNELĠK OLUġTURULMUġ BĠR FORMÜLASYON 1 Tarifname MADDE BAĞIMLILIĞININ TEDAVĠSĠNE YÖNELĠK OLUġTURULMUġ BĠR Teknik Alan FORMÜLASYON Buluş, madde bağımlılığının tedavisine yönelik oluşturulmuş bir formülasyon ile ilgilidir. Tekniğin Bilinen

Detaylı

K MYA 8 ÜN TE III KARBON H DRATLAR 3. 1. GENEL YAPILARI VE ADLANDIRILMALARI 3. 2. MONOSAKKAR TLER 3. 3. D SAKKAR TLER

K MYA 8 ÜN TE III KARBON H DRATLAR 3. 1. GENEL YAPILARI VE ADLANDIRILMALARI 3. 2. MONOSAKKAR TLER 3. 3. D SAKKAR TLER ÜN TE III KARBON H DRATLAR 3. 1. GENEL YAPILARI VE ADLANDIRILMALARI 3. 2. MONOSAKKAR TLER 3. 3. D SAKKAR TLER 31 BU ÜN TEN N AMAÇLARI Bu üniteyi çal flt n zda; Karbon hidratlar n genel yap lar n, adland

Detaylı

yapılabilmelidir. 2- Yöntem dizi analizine dayalı olmalıdır ve bilinmeyen mutasyonları da tespit etmeye olanak

yapılabilmelidir. 2- Yöntem dizi analizine dayalı olmalıdır ve bilinmeyen mutasyonları da tespit etmeye olanak Glivec Direnci Mutasyon Analizi Testi Teknik Özellikleri 1- Glivec Direnci pyrosequencing testi ile BCR-ABL genindeki Y253H, Y253F, E255K, E255V,V299L, T315A, T3 l 5I, F3 l 7L, F3 l 7V, F359V, F359C mutasyonlarının

Detaylı

Araflt rma modelinin oluflturulmas. Veri toplama

Araflt rma modelinin oluflturulmas. Veri toplama 21 G R fi Araflt rman n amac na ba l olarak araflt rmac ayr ayr nicel veya nitel yöntemi kullanabilece i gibi her iki yöntemi bir arada kullanarak da araflt rmas n planlar. Her iki yöntemin planlama aflamas

Detaylı

YÖNETMELİK ANKARA ÜNİVERSİTESİ YABANCI DİL EĞİTİM VE ÖĞRETİM YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

YÖNETMELİK ANKARA ÜNİVERSİTESİ YABANCI DİL EĞİTİM VE ÖĞRETİM YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar 24 Mart 2016 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : 29663 YÖNETMELİK ANKARA ÜNİVERSİTESİ YABANCI DİL EĞİTİM VE ÖĞRETİM YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin

Detaylı

AURAM NE RHODAM NE FLORESAN BOYAMA

AURAM NE RHODAM NE FLORESAN BOYAMA AURAM NE RHODAM NE FLORESAN BOYAMA Dr. Vildan AVKAN O UZ DEÜ T p Fakültesi nfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji AD. Direkt mikroskopi teknikleri konusunun giriflinde verilen genel bilgiler ve

Detaylı

DÜZEN LABORATUVARLAR GRUBU MOLEKÜLER TANI MERKEZİ İSTANBUL

DÜZEN LABORATUVARLAR GRUBU MOLEKÜLER TANI MERKEZİ İSTANBUL DÜZEN LABORATUVARLAR GRUBU MOLEKÜLER TANI MERKEZİ İSTANBUL PRENATAL VE POSTNATAL MOLEKÜLER TANI TESTLERİ Dr.Belgin Eroğlu Kesim *1800 lerde Mendel ile başlayan serüven, *1900 lerde kalıtım biriminin gen

Detaylı

GAZLAR ÖRNEK 16: ÖRNEK 17: X (g) Y (g) Z (g)

GAZLAR ÖRNEK 16: ÖRNEK 17: X (g) Y (g) Z (g) ÖRNEK 16: ÖRNEK 17: X (g) Y (g) Z (g) Sürtünmesiz piston H (g) He Yukar daki üç özdefl elastik balon ayn koflullarda bulunmaktad r. Balonlar n hacimleri eflit oldu una göre;. Gazlar n özkütleleri. Gazlar

Detaylı

NRAS Mutasyon Kiti Teknik Şartnamesi

NRAS Mutasyon Kiti Teknik Şartnamesi NRAS Mutasyon Kiti Teknik Şartnamesi 1- Sistem ile PCR ürünlerinden direkt olarak dizi analizi yapılabilmeli, ayrıca cycle sequencing işlemine gerek kalmamalıdır. 2- Sistemde dizinin sentezi ile deteksiyonu

Detaylı

Artan bilgi ile birlikte hasta ve ailelerin bilinçlendirilmesi

Artan bilgi ile birlikte hasta ve ailelerin bilinçlendirilmesi 2 Artan bilgi ile birlikte hasta ve ailelerin bilinçlendirilmesi «Genetik bilgiden hastaların ve ailelerin yararlanması için tüm sağlık çalışanları insan genetiğinin temelinde yatan prensipleri anlamalıdır»

Detaylı

MOLEKÜLER BİYOLOJİ LABORATUVARI

MOLEKÜLER BİYOLOJİ LABORATUVARI MOLEKÜLER 2014-2015 BİYOLOJİ LABORATUVARI GÜZ DÖNEMİ MOLEKÜLER BİYOLOJİ LABORATUVARI 7.HAFTA DERS NOTLARI GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN FAKÜLTESİ BİYOLOJİ BÖLÜMÜ Sayfa 1 / 6 1. RFLP (RESTRİKSİYON PARÇA UZUNLUK

Detaylı

Yeni Nesil Genomik Sistemler. ve Uygulamaları

Yeni Nesil Genomik Sistemler. ve Uygulamaları Yeni Nesil Genomik Sistemler ve Uygulamaları Sunum Başlıkları Mikroarray Sistemleri (iscan) Ekspresyon Array SNP Array Metilasyon Array Yeni Nesil Dizileme Teknolojileri Ekspresyon Array Tüm Genom Gen

Detaylı

REAKSİYON PRENSİPLERİ

REAKSİYON PRENSİPLERİ REAKSİYON PRENSİPLERİ Reaksiyon Bileşenleri: qpcr Master Mix (PMM) Hedef probe Mix (HPM) Zenginleştirilmiş gıda ürünleri kültüründen izole edilen DNA örneği Polimerase Chain Reaction (PCR): Son yıllarda

Detaylı

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri 2 DENET M TÜRLER 2.DENET M TÜRLER Denetim türleri de iflik ölçütler alt nda s n fland r labilmektedir. En yayg n s n fland rma, denetimi kimin yapt na ve denetim sonunda elde edilmek istenen faydaya (denetim

Detaylı

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1 Sağlık Reformunun Sonuçları İtibariyle Değerlendirilmesi 26-03 - 2009 Tuncay TEKSÖZ Dr. Yalçın KAYA Kerem HELVACIOĞLU Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Türkiye 2004 yılından itibaren sağlık

Detaylı

Aile flirketleri, kararlar nda daha subjektif

Aile flirketleri, kararlar nda daha subjektif Dr. Yeflim Toduk Akifl Aile flirketleri, kararlar nda daha subjektif flirket birleflmeleri ve sat nalmalar, türkiye deki küçük iflletmelerden, dev flirketlere kadar her birinin gündeminde olmaya devam

Detaylı

İSTANBUL TİCARET ÜNİVERSİTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ LABORATUARI YÜZEY DOLDURMA TEKNİKLERİ

İSTANBUL TİCARET ÜNİVERSİTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ LABORATUARI YÜZEY DOLDURMA TEKNİKLERİ İSTANBUL TİCARET ÜNİVERSİTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ LABORATUARI YÜZEY DOLDURMA TEKNİKLERİ Deneyde dolu alan tarama dönüşümünün nasıl yapıldığı anlatılacaktır. Dolu alan tarama

Detaylı

MOTORLU TAfiIT SÜRÜCÜLER KURSLARINDA KATMA DE ER VERG S N DO URAN OLAY

MOTORLU TAfiIT SÜRÜCÜLER KURSLARINDA KATMA DE ER VERG S N DO URAN OLAY MOTORLU TAfiIT SÜRÜCÜLER KURSLARINDA KATMA DE ER VERG S N DO URAN OLAY brahim ERCAN * 1- GENEL B LG : Motorlu tafl t sürücüleri kurslar, 5580 say l Özel Ö retim Kurumlar Kanunu kapsam nda motorlu tafl

Detaylı

DNA Đzolasyonu. Alkaline-SDS Plasmit Minipreleri. Miniprep ler bakteri kültüründen plasmit DNA sı izole etmenizi sağlar.

DNA Đzolasyonu. Alkaline-SDS Plasmit Minipreleri. Miniprep ler bakteri kültüründen plasmit DNA sı izole etmenizi sağlar. DNA Đzolasyonu Saflaştırılmak istenen DNA ya genomik DNA dır ya da genomik olmayan mtdna, chldna, plasmit DNAsıdır.DNA izolasyon kitleri, genomik ve genomik olmayan DNA izole etmemizi sağlayan standartlaştırılmış

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi K lavuz Notlar Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi 1.0 Girifl 1.1 Bir de erlemenin gözden geçirilmesi, tarafs z bir hüküm ile bir De erleme Uzman n n çal flmas n

Detaylı

ELLE SÜT SAĞIM FAALİYETİNİN KADINLARIN HAYATINDAKİ YERİ ARAŞTIRMA SONUÇLARI ANALİZ RAPORU

ELLE SÜT SAĞIM FAALİYETİNİN KADINLARIN HAYATINDAKİ YERİ ARAŞTIRMA SONUÇLARI ANALİZ RAPORU ELLE SÜT SAĞIM FAALİYETİNİN KADINLARIN HAYATINDAKİ YERİ ARAŞTIRMA SONUÇLARI ANALİZ RAPORU Hazırlayan Sosyolog Kenan TURAN Veteriner Hekimi Volkan İSKENDER Ağustos-Eylül 2015 İÇİNDEKİLER Araştırma Konusu

Detaylı

MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z

MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z Nisan 2010 ISBN 978-9944-60-631-8 1. Bask, 1000 Adet Nisan 2010 stanbul stanbul Sanayi Odas Yay nlar No: 2010/5 Araflt rma fiubesi Meflrutiyet

Detaylı

DNA NEDİR? NASIL KEŞFEDİLDİ

DNA NEDİR? NASIL KEŞFEDİLDİ DNA NEDİR? NASIL KEŞFEDİLDİ DNA, Deoksiribonükleik asit in kısaltılmış halidir. DNA, canlılardaki biyolojik işlemlerin şifresini taşıyan genleri oluşturur. DNA Nedir? Vücudumuzdaki her hücrede, 23 çift

Detaylı

KROMOZOM YAPISINDAKİ BOZUKLUKLAR

KROMOZOM YAPISINDAKİ BOZUKLUKLAR KROMOZOM YAPISINDAKİ BOZUKLUKLAR http://radyolojii.blogspot.com.tr/2014_08_01_archive.html http://tr.wikipedia.org/wiki/dna_onar%c4%b1m%c4%b1 Kromozomun yapısal formunun değişmesiyle oluşur. Kırıklar gibi

Detaylı

Artan bilgi ile birlikte hasta ve ailelerin bilinçlendirilmesi

Artan bilgi ile birlikte hasta ve ailelerin bilinçlendirilmesi Bugün gelinen noktada genetik Artan bilgi ile birlikte hasta ve ailelerin bilinçlendirilmesi «Genetik bilgiden hastaların ve ailelerin yararlanması için tüm sağlık çalışanları insan genetiğinin temelinde

Detaylı

KAPLAMA TEKNİKLERİ DERS NOTLARI

KAPLAMA TEKNİKLERİ DERS NOTLARI KAPLAMA TEKNİKLERİ DERS NOTLARI PVD Kaplama Kaplama yöntemleri kaplama malzemesinin bulunduğu fiziksel durum göz önüne alındığında; katı halden yapılan kaplamalar, çözeltiden yapılan kaplamalar, sıvı ya

Detaylı

Rekombinant DNA Teknolojisi-II

Rekombinant DNA Teknolojisi-II BYM613 Genetik MühendisliM hendisliği Rekombinant DNA Teknolojisi-II Hacettepe Üniversitesi Biyomühendislik BölümüB 2012-2013 2013 Güz G z DönemiD Dr. Eda Çelik-AKDUR edacelik@hacettepe.edu.tr İçerik (2

Detaylı

SİTOGENETİK. Düzen Laboratuvarlar Grubu Sitogenetik Birimi. Dr. Zuhal Candemir, MD Tıbbi Genetik Uzmanı

SİTOGENETİK. Düzen Laboratuvarlar Grubu Sitogenetik Birimi. Dr. Zuhal Candemir, MD Tıbbi Genetik Uzmanı SİTOGENETİK Düzen Laboratuvarlar Grubu Sitogenetik Birimi Dr. Zuhal Candemir, MD Tıbbi Genetik Uzmanı SİTOGENETİK Tıbbi Genetik; Sitogenetik, Moleküler sitogenetik, Moleküler genetik ve Klinik genetik

Detaylı

6 MADDE VE ÖZELL KLER

6 MADDE VE ÖZELL KLER 6 MADDE VE ÖZELL KLER TERMOD NAM K MODEL SORU 1 DEK SORULARIN ÇÖZÜMLER MODEL SORU 2 DEK SORULARIN ÇÖZÜMLER 1. Birbirine temasdaki iki cisimden s cakl büyük olan s verir, küçük olan s al r. ki cisim bir

Detaylı

www.mercedes-benz.com.tr Mercedes-Benz Orijinal Ya lar

www.mercedes-benz.com.tr Mercedes-Benz Orijinal Ya lar www.mercedes-benz.com.tr Mercedes-Benz Orijinal Ya lar Kazand ran Güç Mercedes-Benz orijinal ya lar arac n z üreten uzmanlar taraf ndan, gelifltirilmifltir. Mercedes-Benz in dilinden en iyi Mercedes-Benz

Detaylı

Ders 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac

Ders 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac Ders 3: SORUN ANAL Z Sorun analizi nedir? Sorun analizi, toplumda varolan bir sorunu temel sorun olarak ele al r ve bu sorun çevresinde yer alan tüm olumsuzluklar ortaya ç karmaya çal fl r. Temel sorunun

Detaylı

DNA TEKNOLOJİSİNİN GELİŞİMİ

DNA TEKNOLOJİSİNİN GELİŞİMİ İLERİ TEKNOLOJİK YÖNTEMLER PROF.DR. MEHMET ALİKAŞİFOĞLU DNA TEKNOLOJİSİNİN GELİŞİMİ 1869 Miescher DNA izolasyonu 1944 Avery Genetik bilginin taş y c s : DNA 1953 Watson & Crick DNA n n Double-helix yap

Detaylı

2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme

2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme 2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme Proje bütçesi haz rlarken dikkat edilmesi gereken üç aflama vard r. Bu aflamalar flunlard r: Kaynak belirleme ve bütçe tasla n n haz rlanmas Piyasa araflt

Detaylı

Amniyosentezden önce bir şansınız daha var!

Amniyosentezden önce bir şansınız daha var! Hassasiyeti YÜKSEK ve GÜVENİLİR Bir Tarama Testi Fetal trizomilerin taranması ve Y kromozomunun değerlendirilmesinde kullanılan son derece gelişmiş bir kan testi Amniyosentezden önce bir şansınız daha

Detaylı

DNA Dizileme (Sekanslama)

DNA Dizileme (Sekanslama) T.C GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ DNA Dizileme (Sekanslama) Dr. Eray ATIL Vet. Hekim, Mikrobiyolog Pendik Veteriner Kontrol Enstitüsü Eğitim Bilgileri Eğitim süresi

Detaylı

ANALOG LABORATUARI İÇİN BAZI GEREKLİ BİLGİLER

ANALOG LABORATUARI İÇİN BAZI GEREKLİ BİLGİLER ANALOG LABORATUARI İÇİN BAZI GEREKLİ BİLGİLER Şekil-1: BREADBOARD Yukarıda, deneylerde kullandığımız breadboard un şekli görünmektedir. Bu board üzerinde harflerle isimlendirilen satırlar ve numaralarla

Detaylı

Tarifname BCL2 BASKILAMA İŞLEVİYLE ANTİ-KARSİNOJENİK ETKİ GÖSTERMEYE YÖNELİK BİR FORMÜLASYON

Tarifname BCL2 BASKILAMA İŞLEVİYLE ANTİ-KARSİNOJENİK ETKİ GÖSTERMEYE YÖNELİK BİR FORMÜLASYON 1 Tarifname BCL2 BASKILAMA İŞLEVİYLE ANTİ-KARSİNOJENİK ETKİ GÖSTERMEYE Teknik Alan YÖNELİK BİR FORMÜLASYON Buluş, bcl2 baskılama işleviyle anti-karsinojenik etki göstermeye yönelik oluşturulmuş bir formülasyon

Detaylı

POLİMERAZ ZİNCİR REAKSİYONU (PZR-PCR) VE RESTRİKSİYON PARÇA UZUNLUĞU POLİMORFİZMİ (RFLP)

POLİMERAZ ZİNCİR REAKSİYONU (PZR-PCR) VE RESTRİKSİYON PARÇA UZUNLUĞU POLİMORFİZMİ (RFLP) Deney: M 1 POLİMERAZ ZİNCİR REAKSİYONU (PZR-PCR) VE RESTRİKSİYON PARÇA UZUNLUĞU POLİMORFİZMİ (RFLP) a) PCR yöntemi uygulaması b) RPLF sonuçları değerlendirilmesi I. Araç ve Gereç dntp (deoksi Nükleotid

Detaylı

b. Amaç: Gen anatomisi ile ilgili genel bilgi öğretilmesi amaçlanmıştır.

b. Amaç: Gen anatomisi ile ilgili genel bilgi öğretilmesi amaçlanmıştır. TIBBİ GENETİK I-DERS TANIMLARI 1-Tanım: DNA ve RNA yapısının öğretilmesi. b. Amaç: DNA nın genetik materyal olmasında moleküler yapısının önemi ve RNA yapısının proteine geçiş ve gen ekspresyonu kontrolündeki

Detaylı

2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL

2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL 2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL NOT: Düzeltmeler bold (koyu renk) olarak yaz lm flt r. YANLIfi DO RU 1. Ünite 1, Sayfa 3 3. DÜNYA HAYVAN POPULASYONU

Detaylı

Mikrobiyolojide Moleküler Tanı Yöntemleri. Dr.Tuncer ÖZEKİNCİ Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji A.D

Mikrobiyolojide Moleküler Tanı Yöntemleri. Dr.Tuncer ÖZEKİNCİ Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji A.D Mikrobiyolojide Moleküler Tanı Yöntemleri Dr.Tuncer ÖZEKİNCİ Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji A.D 1 Enfeksiyonun Özgül Laboratuvar Tanısı Mikroorganizmanın üretilmesi Mikroorganizmaya

Detaylı

Tarifname SARKOPENİ NİN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON

Tarifname SARKOPENİ NİN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON 1 Tarifname SARKOPENİ NİN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON Teknik Alan Buluş, sarkopeni nin tedavisine yönelik oluşturulmuş bir kompozisyon ile ilgilidir. Tekniğin Bilinen Durumu Günümüzde sarkopeni,

Detaylı

TIBBİ BİYOLOJİ VE GENETİK ANABİLİM DALI

TIBBİ BİYOLOJİ VE GENETİK ANABİLİM DALI TIBBİ BİYOLOJİ VE GENETİK ANABİLİM DALI Programın Yürütücüsü Programın Kadrolu Öğretim Üyeleri : Prof. Dr. Elif YEŞİLADA : Prof. Dr. Başak KAYHAN Doç. Dr. Yılmaz ÇİĞREMİŞ Doç. Dr.Şengül YÜKSEL Doç. Dr.

Detaylı

PREİMPLANTASYON GENETİK TANIDA KULLANILAN YÖNTEMLER ve ÖNEMİ

PREİMPLANTASYON GENETİK TANIDA KULLANILAN YÖNTEMLER ve ÖNEMİ PREİMPLANTASYON GENETİK TANIDA KULLANILAN YÖNTEMLER ve ÖNEMİ Yrd. Doç. Dr. Hakan GÜRKAN Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Genetik Anabilim Dalı PGT NEDİR? Gebelik öncesi genetik tanı (PGT) adı verilen

Detaylı

Gelece in Bilgi flçilerini Do ru Seçmek: Araflt rma Görevlisi Al m Süreci Örne i

Gelece in Bilgi flçilerini Do ru Seçmek: Araflt rma Görevlisi Al m Süreci Örne i Uluslararas Yüksekö retim Kongresi: Yeni Yönelifller ve Sorunlar (UYK-2011) 27-29 May s 2011, stanbul; 2. Cilt / Bölüm XI / Sayfa 1359-1364 Gelece in Bilgi flçilerini Do ru Seçmek: Araflt rma Görevlisi

Detaylı

LABORATUVAR-6 KONU-2 Hücre - IV.Kromozomlar ve Genler

LABORATUVAR-6 KONU-2 Hücre - IV.Kromozomlar ve Genler LABORATUVAR-6 KONU-2 Hücre - IV.Kromozomlar ve Genler Biçimlenmiş ve yoğunlaşmış kromatin materyaline kromozom denir. Kromozomlar Mitoz ve/veya Mayoz bölünmenin Profaz safhasında görülmeye başlar ve Metafaz

Detaylı

Mayoz ve Eşeyli Üreme Biyoloji Ders Notları

Mayoz ve Eşeyli Üreme Biyoloji Ders Notları A. Mayoz Bölünme Mayoz ve Eşeyli Üreme Biyoloji Ders Notları Eşeyli üremenin temelidir. Eşey ana hücrelerinden (2n), eşey hücrelerini (n) oluşturan özelleşmiş bölünme şeklidir. Mayoz I ve II olarak birbirini

Detaylı

ISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler

ISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler ISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler Metin TUNÇ Seçici Olun ISI' n editoryal çal flanlar her y l yaklafl k olarak 2,000 dergiyi de erlendirmeye tabi tutmaktad r. Fakat de erlendirilen

Detaylı

Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR: Polymerase Chain Reaction) Ayten AŞKIN KILINÇ Veteriner Hekim

Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR: Polymerase Chain Reaction) Ayten AŞKIN KILINÇ Veteriner Hekim Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR: Polymerase Chain Reaction) Ayten AŞKIN KILINÇ Veteriner Hekim PCR nedir? DNA Polimeraz enzimi kullanılarak DNA nın spesifik bir parçasının in vitro (bir tüp içerisinde)

Detaylı

Amaç. Bu pratiğin amacı öğrencilerin polimeraz zincir reaksiyonu ve kullanım alanları hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamak

Amaç. Bu pratiğin amacı öğrencilerin polimeraz zincir reaksiyonu ve kullanım alanları hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamak BİYOFİZİK 2015 1 Amaç Bu pratiğin amacı öğrencilerin polimeraz zincir reaksiyonu ve kullanım alanları hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamak 2 Hedefler Bu pratiğin sonunda öğrenciler, polimeraz zincir

Detaylı

1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ

1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ 1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ 1. GİRİŞ Odamızca, 2009 yılında 63 fuara katılan 435 üyemize 423 bin TL yurtiçi fuar teşviki ödenmiştir. Ödenen teşvik rakamı, 2008 yılına

Detaylı

İçindekiler Şekiller Listesi

İçindekiler Şekiller Listesi 1 İçindekiler 1.GĠRĠġ 3 2. Mekânsal Sentez ve Analiz ÇalıĢmaları... 4 3. Konsept....5 4. Stratejiler.....6 5.1/1000 Koruma Amaçlı Ġmar Planı.....7 6.1/500 Vaziyet Planı Sokak Tasarımı....7 7.1/200 Özel

Detaylı

4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari

4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari 4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari Mustafa CER T* I. G R fi Bu yaz da 1479 say l yasaya göre yafll l l k, malullük ve ölüm

Detaylı

Moleküler Patoloji Doktora Programı 2013 Bahar Dönemi Ders Programı:

Moleküler Patoloji Doktora Programı 2013 Bahar Dönemi Ders Programı: Moleküler Patoloji Doktora Programı 2013 Bahar Dönemi Ders Programı: Derslik: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Etlik Yerleşkesi 1. Kat Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dersliği Açılan Dersler: 3 adet Zorunlu Ders:

Detaylı

REKOMBİNANT DNA TEKNOLOJİSİ. Araş. Gör. Dr. Öğünç MERAL

REKOMBİNANT DNA TEKNOLOJİSİ. Araş. Gör. Dr. Öğünç MERAL Araş. Gör. Dr. Öğünç MERAL 1960 lardan bu yana genetik ve moleküler biyolojideki kavrayışımızın hızla artması, biyoteknolojide heyecan verici buluşlar ve uygulamalara yol açtı. DNA yapısı ve fonksiyonlarının

Detaylı

K atma de er vergisi, harcamalar üzerinden al nan vergilerin en geliflmifl ve

K atma de er vergisi, harcamalar üzerinden al nan vergilerin en geliflmifl ve ÖZEL MATRAH fiekl NE TAB ALKOLLÜ ÇK SATIfiLARINDA SON DURUM H.Hakan KIVANÇ Serbest Muhasebeci Mali Müflavir I. G R fi K atma de er vergisi, harcamalar üzerinden al nan vergilerin en geliflmifl ve modern

Detaylı

Rekombinant DNA Teknolojisi-I

Rekombinant DNA Teknolojisi-I BYM613 Genetik MühendisliM hendisliği Rekombinant DNA Teknolojisi-I Hacettepe Üniversitesi Biyomühendislik BölümüB 2012-2013 2013 Güz G z DönemiD Dr. Eda Çelik-AKDUR edacelik@hacettepe.edu.tr İçerik (2

Detaylı

Proteinler. Fonksiyonlarına göre proteinler. Fonksiyonlarına göre proteinler

Proteinler. Fonksiyonlarına göre proteinler. Fonksiyonlarına göre proteinler Proteinler Canlılarda miktar olarak en çok bulunan biyomoleküllerdir. Amino asit birimlerinden oluşurlar Yapısal ve işlevsel olabilirler Genlerle aktarılan kalıtsal bilginin ortaya çıktığı moleküllerdir.

Detaylı

Baflkanl n, Merkez : Türkiye Bilimsel ve Teknik Araflt rma Kurumu Baflkanl na ba l Marmara Araflt rma Merkezi ni (MAM),

Baflkanl n, Merkez : Türkiye Bilimsel ve Teknik Araflt rma Kurumu Baflkanl na ba l Marmara Araflt rma Merkezi ni (MAM), TÜRK YE B L MSEL VE TEKN K ARAfiTIRMA KURUMU YAYIN YÖNETMEL (*) B R NC BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tan mlar Amaç ve Kapsam Madde 1. Bu Yönetmelik ile; Baflkanl k, Merkez ve Enstitülere ait tüm yay nlar

Detaylı

YÖNTEM 1.1. ÖRNEKLEM. 1.1.1. Örneklem plan. 1.1.2. l seçim ölçütleri

YÖNTEM 1.1. ÖRNEKLEM. 1.1.1. Örneklem plan. 1.1.2. l seçim ölçütleri BÖLÜM 1 YÖNTEM Bu çal flma 11, 13 ve 15 yafllar ndaki gençlerin sa l k durumlar ve sa l k davran fllar n saptamay hedefleyen, kesitsel tan mlay c ve çok uluslu Health Behavior in School Aged Children,

Detaylı

İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİYE GÜVEN VE BEKLENTİLER ANKETİ

İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİYE GÜVEN VE BEKLENTİLER ANKETİ İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİYE GÜVEN VE BEKLENTİLER ANKETİ 120 kinci Bölüm - Ekonomiye Güven ve Beklentiler Anketi 1. ARAfiTIRMANIN AMACI ve YÖNTEM Ekonomiye Güven ve Beklentiler Anketi, tüketici enflasyonu, iflsizlik

Detaylı

Araştırma Notu 15/177

Araştırma Notu 15/177 Araştırma Notu 15/177 02 Mart 2015 YOKSUL İLE ZENGİN ARASINDAKİ ENFLASYON FARKI REKOR SEVİYEDE Seyfettin Gürsel *, Ayşenur Acar ** Yönetici özeti Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yapılan enflasyon

Detaylı

Mehmet TOMBAKO LU* * Hacettepe Üniversitesi, Nükleer Enerji Mühendisli i Bölümü

Mehmet TOMBAKO LU* * Hacettepe Üniversitesi, Nükleer Enerji Mühendisli i Bölümü Nükleer Santrallerde Enerji Üretimi ve Personel E itimi Mehmet TOMBAKO LU* Girifl Sürdürülebilir kalk nman n temel bileflenlerinden en önemlisinin enerji oldu unu söylemek abart l olmaz kan s nday m. Küreselleflen

Detaylı

This information on (4) Breast cancer and genetics is in Turkish Göğüs kanseri ve genetiği (İngilizce'si Breast cancer and genetics)

This information on (4) Breast cancer and genetics is in Turkish Göğüs kanseri ve genetiği (İngilizce'si Breast cancer and genetics) Kanser ve genler This information on (4) Breast cancer and genetics is in Turkish Göğüs kanseri ve genetiği (İngilizce'si Breast cancer and genetics) Vücudumuz milyonlarca hücreden (cells) meydana gelir.

Detaylı

Zihinden fllem Yapal m, Yuvarlayal m, Tahmin Edelim

Zihinden fllem Yapal m, Yuvarlayal m, Tahmin Edelim 3.2 Zihinden fllem Yapal m, Yuvarlayal m, Tahmin Edelim Zihinden Toplayal m ve Ç karal m 1. Afla da verilen ifllemleri zihinden yaparak ifllem sonuçlar n yaz n z. 50 YKr + 900 YKr = 300 + 300 = 998 100

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m 1.0 Girifl 1.1 Bu K lavuz Notu nun (KN) amac finansal raporlama için De erleme Raporu nu kullananlar ve haz rlayanlar Uluslararas

Detaylı

ጇ勇ND Çጇ勇 K ጇ勇 ጇ勇 sı ጇ勇ጇ勇ጇ勇ıጇ勇ıጇ勇 ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇 ጇ勇ጇ勇ጇ勇sጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇 ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ıጇ勇 sıጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ıጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ı ጇ勇ᗷ吇ጇ勇ğıᗷ吇ጇ勇 ᗷ吇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ᗷ吇ጇ勇ጇ勇ጇ勇ᗷ吇 Isı Yalıtım Malzemelerinin maksimum kullanım sıcaklıkları

Detaylı

DİKKAT! SORU KİTAPÇIĞINIZIN TÜRÜNÜ "A" OLARAK CEVAP KÂĞIDINA İŞARETLEMEYİ UNUTMAYINIZ. SAYISAL BÖLÜM SAYISAL-2 TESTİ

DİKKAT! SORU KİTAPÇIĞINIZIN TÜRÜNÜ A OLARAK CEVAP KÂĞIDINA İŞARETLEMEYİ UNUTMAYINIZ. SAYISAL BÖLÜM SAYISAL-2 TESTİ ALES İlkbahar 007 SAY DİKKAT! SORU KİTAPÇIĞINIZIN TÜRÜNÜ "A" OLARAK CEVAP KÂĞIDINA İŞARETLEMEYİ UNUTMAYINIZ. SAYISAL BÖLÜM SAYISAL- TESTİ Sınavın bu testinden alacağınız standart puan, Sayısal Ağırlıklı

Detaylı

Sizinle araştırmalar bir adım daha ileriye gidecek. Hastalara ait veri ve tahlillerin kullanılması hakkında bilgiler

Sizinle araştırmalar bir adım daha ileriye gidecek. Hastalara ait veri ve tahlillerin kullanılması hakkında bilgiler Sizinle araştırmalar bir adım daha ileriye gidecek Hastalara ait veri ve tahlillerin kullanılması hakkında bilgiler Sayın hast, Hastalıkların teşhisi ve tedavisinde son on yılda çok büyük gelişmeler kaydedildi.

Detaylı

GENETİK DOKTORA PROGRAMI DERS TANITIM TABLOSU

GENETİK DOKTORA PROGRAMI DERS TANITIM TABLOSU GENETİK DOKTORA PROGRAMI DERS TANITIM TABLOSU Dersin Kodu ve Adı GEN 601 Genetik Danışma Prof. Dr. Koray Boduroğlu 501+502+503+506 1 yarıyıl (2 teorik, haftada toplam 2 saat) Aile ağacı, Mendel kalıtımı,

Detaylı

Veri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün

Veri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün Veri Toplama Yöntemleri Prof.Dr.Besti Üstün 1 VERİ (DATA) Belirli amaçlar için toplanan bilgilere veri denir. Araştırmacının belirlediği probleme en uygun çözümü bulabilmesi uygun veri toplama yöntemi

Detaylı

İçindekiler. 2. Zaman Verilerinin Belirlenmesi 47

İçindekiler. 2. Zaman Verilerinin Belirlenmesi 47 İçindekiler 1. Süreç Verileri Yönetimine Giriş 1 1 Giriş 3 2 Temel Bilgiler 5 2.1 Refa ya göre süreç yönelimli zaman verileri yönetimi anlayışı 5 2.2 Standart süreçte veriler 8 2.2.1 Yönetim verileri 9

Detaylı

Kendimiz Yapal m. Yavuz Erol* 16 Sütunlu Kayan Yaz

Kendimiz Yapal m. Yavuz Erol* 16 Sütunlu Kayan Yaz Kendimiz Yapal m Yavuz Erol* 16 Sütunlu Kayan Yaz Bu yaz da 8 sat r, 16 sütundan oluflan LED li kayan yaz projesi anlat l yor. Projenin en önemli özelli i gerek donan m gerekse yaz l m olarak basit olmas.

Detaylı

DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog

DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog KONYA KARAMAN BÖLGESİ BOŞANMA ANALİZİ 22.07.2014 Tarihsel sürece bakıldığında kalkınma,

Detaylı

konacak bir veya daha fazla tek hat sayfas üzerinden sistemin daha kolay ve anlafl l r olarak izlenmesi

konacak bir veya daha fazla tek hat sayfas üzerinden sistemin daha kolay ve anlafl l r olarak izlenmesi kwh ve/veya kvar) 2- Enerji kalitesi / devaml l izleme ve kontrol otomasyonu a. Enerji izleme ve kontrol b. Kontrol Otomasyonu / yük atma otomasyonu Not: Tüm bunlar n yan nda, makine otomasyonu, proses

Detaylı

Atom. Atom 9.11.2015. 11 elektronlu Na. 29 elektronlu Cu

Atom. Atom 9.11.2015. 11 elektronlu Na. 29 elektronlu Cu Atom Maddelerin en küçük yapı taşlarına atom denir. Atomlar, elektron, nötron ve protonlardan oluşur. 1.Elektronlar: Çekirdek etrafında yörüngelerde bulunurlar ve ( ) yüklüdürler. Boyutları çok küçüktür.

Detaylı

Kromozom Değişimleri. Hastalar ve Aileler İçin Bilgiler. Ocak 2007

Kromozom Değişimleri. Hastalar ve Aileler İçin Bilgiler. Ocak 2007 16 Kromozom Değişimleri Ocak 2007 Bu çalışma EuroGentest, Avrupa Birliği FP6 tarafından desteklenmiştir. Kontrat Numarası: 512148. Çeviri; Dr. Türker BİLGEN, Akdeniz Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıbbi

Detaylı

LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir.

LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir. LENFOMA LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir. LENF SİSTEMİ NEDİR? Lenf sistemi vücuttaki akkan dolaşım sistemidir. Lenf yolu damarlarındaki bağışıklık hücreleri,

Detaylı

T.C ATAŞEHİR ADIGÜZEL MESLEK YÜKSEKOKULU

T.C ATAŞEHİR ADIGÜZEL MESLEK YÜKSEKOKULU T.C ATAŞEHİR ADIGÜZEL MESLEK YÜKSEKOKULU 2015-2016 EĞİTİM ve ÖĞRETİM YILI MERKEZİ YERLEŞTİRME PUANIYLA YATAY GEÇİŞ İŞLEMLERİ (EK MADDE-1 E GÖRE) ve BAŞVURULARI Yükseköğretim Kurumlarında Ön lisans ve Lisans

Detaylı

3- Kayan Filament Teorisi

3- Kayan Filament Teorisi 3- Kayan Filament Teorisi Madde 1. Giriş Bir kas hücresi kasıldığı zaman, ince filamentler kalınların üzerinden kayar ve sarkomer kısalır. Madde 2. Amaçlar İnce ve kalın filamentlerin moleküler yapı ve

Detaylı

G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl

G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl 220 ÇEfi TL ADLARLA ÖDENEN C RO PR MLER N N VERG SEL BOYUTLARI Fatih GÜNDÜZ* I-G R fi G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl Primi,Has lat Primi, Y l Sonu skontosu)

Detaylı

elero SoloTel Kullan m talimat Lütfen kullan m k lavuzunu saklay n z!

elero SoloTel Kullan m talimat Lütfen kullan m k lavuzunu saklay n z! SoloTel elero Kullan m talimat Lütfen kullan m k lavuzunu saklay n z! elero GmbH Antriebstechnik Linsenhofer Str. 59 63 D-72660 Beuren info@elero.de www.elero.com 309400 Nr. 18 101.5401/0305 çerik Güvenlik

Detaylı

KONJEN TAL ADRENAL H PERPLAZ

KONJEN TAL ADRENAL H PERPLAZ Hasta Rehberi Say 6 KONJEN TAL ADRENAL H PERPLAZ Orta kolayl kta okunabilir rehber Konjenital Adrenal Hiperplazi - Say 6 (A ustos 2006 da güncellenmifltir) Bu rehber Reading Üniversitesi, Sa l k Bilimleri

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu No. 13 Mülklerin Vergilendirilmesi için Toplu De erleme

Uluslararas De erleme K lavuz Notu No. 13 Mülklerin Vergilendirilmesi için Toplu De erleme Uluslararas De erleme K lavuz Notu No. 13 Mülklerin Vergilendirilmesi için Toplu De erleme 1.0. Girifl 1.1. Bu K lavuz Notunun amac ; Uluslararas De erleme Standartlar Komitesine (UDSK) üye tüm ülkelerde,

Detaylı