Travmalı hastada yaklaşım ve İlk yardım. Prof.Dr. Turgut İPEK

Transkript

1 Travmalı hastada yaklaşım ve İlk yardım Prof.Dr. Turgut İPEK Travma Epidomiyolojisi Tüm yaş grublarında 4.sıklıkta ölüme neden olur. 34 yaş altında diğer hastalıkların tümünden daha fazla ölüme neden olur. İlk pik hastaneye ulaşamadan olan ani ölüm( major beyin yada spinal kord yaralanmaları, kalp yada büyük damar laserasyonları) ikinci pik travmadan birkaç saat sonra olan erken ölümler (iç kanamalar) üçüncü pik günler yada haftalar sonra olan geç ölüm ( %80 sepsis ve multibl organ yetmezliği)

2 Travmanın önlenmesi Motorlu araç kazalarının %50-60 ı alkollü araç kullanım sonucu olur. Kemer kullanımı ve airbag kurtarıcı rol oynar. Ruhsatlı yada ruhsatsız silah kullanımı kazaları artırır.

3 Temel prensipler Soluk alıyormu? Hava yolunu aç, solunuma başla Nabız yada kalp atımı varmı? Kalp masajı uygula Aşırı dış kanama varmı? Basınç yada turnike uygula Vertebra yaralanması varmı? Tesbit Görünür kırık varmı?

4 Acil Pulmoner Sorunlar Tansiyon pnömotoraks Açık pnömotoraks Flail chest Hemotoraks minimal 350 ml orta ml masif 1500 ml ve üzeri ml/saat yada total 1000 ml kanamada torakotomi uygulanır.

5 İskemi Beş P bulgusu Pain ağrı Pallor solukluk Paralizi Parestezi Pulselessness nabız yokluğu

6 Fasyotomi İndikasyonları Kombine arter ve ven yaralanmaları Masif doku hasarı Yaralanmadan 4-6 saatlik geçikme Uzun süren hipotansiyon durumlarında Değişik teknikler ile ölçülmüş doku basıncı artışı

7

8

9

10

11

12

13

14

15 İLK YARDIM İlk yardım yaşamı tehdit eden acil durumlarda, orada bulunan kişi veya kişiler tarafından eldeki olanaklarla gerçekleştirilen hayat kurtarıcı girişimlerdir.

16 Tarihçe İlk yardımın kurucusu Esmarch tır. Savaşta yaralanan kişilere bakım vererek ilk yardımın önemini ortaya koymuştur. Britanya da 1870 yıllarında, savaşta yaralanan kişilere bakım vermek amacı ile Kızılhaç Cemiyeti kurulmuştur. Yurdumuzda ise 1958 yılında Türkiye Kızılay Cemiyeti ilk yardım konusunda olumlu çalışmalar yaparak bir kitap basımını gerçekleştirmiştir yılında Uluslararası Cenevre Anlaşması na göre ilk yardım için bütün ülkeler First Aid kelimesini kullanmaya karar vermişlerdir.

17 Amaç İlk yardımın alanı dar ve kısıtlıdır. Kaza yerinde başlar, yaralının sevki sırasında devam eder ve yaralının gittiği sağlık merkezinde tıbbi tedavinin başlamasıyla sona erer. Kazalardan sonraki ölümlerin %10 unun ilk 3-5 dakikada, %54-66 sının ise ilk 30 dakika içinde meydana geldiği saptanmıştır. Bu nedenle en etkili ilk yardım ilk 5 dakikada en bilinçli ilk yardım ise ilk yarım saatte yapılmaktadır.

18 İlk yardım gerektiren durumlar çok çeşitlidir. Doğal afetler, trafik kazaları, yangınlar sonunda birçok kişiye ilk yardım yapılması gerekir. Acil ve ilk yardım gerektiren durumlar arasında; Solunum durması, Kalp durması, Kanamalar, şok Travmalar ve yaralanmalar (özellikle baş, göğüs, batın travma ve yaralanmaları) Yanıklar, Kırık ve çıkıklar, Komalar, Zehirlenmeler, Böcek sokmaları.

19 İLK YARDIMIN TEMEL İLKELERİ Hava yolunun açık tutulması, Kanama kontrolü, Ağrının giderilmesi Kırık tespiti, Triage (ayırım, önceliklerin belinlenmesi), Ölüm tespiti. İlk yardımın amacına ulaşabilmesi için: İyi bir yardım ekibi oluşturmak, Kaza veya hastalık durumunu kısa sürede haber vermek, Süratle sevk edilmesini sağlamak, Sağlık kurumlarında acil bakım üniteleri kurmak ve örgütlemek gerekir.

20 Solunumun Sağlanması İLK YARDIMIN HEDEFLERİ Solunum, inspirasyon (soluk alma) ve ekspirasyon (soluk verme) den oluşur. Kanamanın Durdurulması Kısa sürede kanın %20 inin kaybedilmesi yaşamı tehlikeye sokar. Şokun Önlenmesi Yaranın Dış Etkenlerden Korunması Vücut Isısının Korunması Kazazede normal bir insana göre daha fazla üşür. Vücut ısısını korumak için battaniye, palto, ceket ve diğer örtüler kullanılır. Dışardan ısı uygulanmaz. Uygun Pozisyon Verilmesi Kazazede bulunduğu durumdan alınarak ikinci bir kazanın olmayacağı güvenli bir yere alınır. Haber Verme, İletişim Sağlanması Sevk Etme

21 İlk Yardımın Nitelikleri İyi bir ilk yardımcı, Kazazedeyi veya hasta kişiyi iyi değerlendirmelidir, Çabuk ve doğru karar verebilme yeteneğine sahip olmalıdır, Kendinden ve bilgilerinden emin olmalıdır, Standart ilk yardım bilgilerine ve uygulamaları doğru yapabilme becerisine sahip olmalıdır, Eldeki olanakları ve malzemeyi en etkin şekilde kullanabilmelidir, Paniğe kapılmamalı, ümitsizlik belirtileri göstermemelidir, Psikolojik destek sağlayabilmelidir, Doğru olmayan uygulamalardan kaçınmalıdır, İlk yardımın bir vatandaşlık görevi olduğunu unutmamalıdır.

22 İlk Yardım Malzemeleri Solunum maskesi (ağız ağıza değmemesi) Steril paket halinde hidrofil (emici) gazlı pansuman bezi 1 Adet Küçük (10x10 cm.) 2 Adet Orta boy (20x25 cm.) 1 Adet Büyük boy (25x40 cm.) 1 Gerilebilir tip çorap şeklinde (stocking) bandaj (en az 30 cm. uzunlukta) 3 Sargı bezi (10 12 cm.) 2 Elastik bandaj (10 12cm.genişlikte,bası için bir yastıklı) 1 Kutu Pansuman bezi kapama (6 x 10 cm. kadar) Flaster (orta genişlikte) Battaniye ( cm. bir yüzü çarpıcı renkte) İlk yardım makası 2 Ünite 1 Kutu 1 Adet 6 Adet Çengelli iğne (büyük) 6 Kauçuk yastıkçık (1.5 x 30 x 50 cm.) 1 Not defteri ve kalem 1 Üçgen sargı 1 İlk yardım çantasını kullanma el kitabı 1 Kullanılan malzemelerin yerine konulması için uyarı işareti 1

23 Doğal Afetler Önlenmesi insan elinde olmayan, doğa kuvvetlerinin meydana getirdiği can ve mal kaybına neden olan felaketlerdir. Bu felaketler aşağıdaki şekilde gruplanır. Meteorolojik olaylar: Kasırgalar, fırtınalar, tufanlar, kar fırtınaları Topolojik olaylar: Çığ, heyelan, su baskınları Biyolojik olaylar: Hayvanlarla geçen hastalıklar, bulaşıcı hastalıklar Orijini yer altında olan olaylar : Deprem, volkanik patlamalar, deniz dibindeki volkanik faaliyetlere bağlı olarak meydana gelen kasırgalar sayılabilir.

24 Kişilerin Meydana Getirdiği Afetler İnsanların meydana getirdiği afetlerdir. Bunlar: Kazalar (trafik kazaları, ev kazaları, bina yıkılmaları gibi) Halk ayaklanmaları, ihtilaller Konvansiyonel ve konvansiyonel olmayan silahlarla yapılan harpler olarak gruplandırılırlar

25 Afet Öncesi Hazırlık Devresi En önemli bölümdür. Yerel ve hükümete ait teknik ve ekonomik kaynakların afete karşı hazırlanması, bir araya getirilmesi, afet planlarının yapılması bu devrededir. Uyarı, Alarm Bu devre de, halk muhtemel tehlikelere karşı hazırlıklı olmaları için çeşitli vasıtalarla uyarılır ve haberdar edilir. Olayın (Afetin) Başlaması Olay başlamıştır. Birkaç saniye veya birkaç dakika (deprem, uçak kazaları veya infilaklar), birkaç gün veya birkaç hafta (seller, heyelan, nükleer harpler) veya epidemilerde olduğu gibi aylarca devam edebilir. Hazırlık döneminde yapılmış olan planlar sayesinde bu olaylarda meydana gelebilecek manevi ve maddi zarar en aza indirilebilir.

26 İlk Yardım İzolasyon Can kayıplarını önlemek için yapılan faaliyetlerdir. İlk yardım gerektiren durumlar belirlenir, kullanılacak malzemelerin ve servislerin durumu saptanır. İlk yardım hastaneleri kurulmamışsa hemen kurulur, ekip çalışmaya başlar. Ayrıca yangın tehlikeleri, gaz kaçakları, elektrik şebekesi, PTT hizmetleri, yolların durumu tespit edilerek arızaları giderilir. Kurtarma Sağ ve sağlıklı kalabilen kişilerin, öncelikle gereksinimi olan kendi aile üyelerine, ilk yardımı yapmasıyla başlar. Tedavi Organize edilmiş yardımlar derhal aktif hale geçer. İhtiyaç duyulan araç, gereç yollanır. Acil yiyecek, içecek, giyecek ve sığınacak yerler temin edilir. İyileşme Devresi Afetin beşinci ve son evresidir. Halk sağlığı merkezleri restore edilir. Lokal ve federal organizasyonlar hasarları giderir.

27 SİVİL SAVUNMA Kısaca Sivil Savunma savaşta ve afetlerde halkın can ve mal kaybını en aza indirmek amacı ile silahsız, koruyucu ve kurtarıcı önlem ve girişimlerin tümü olarak tanımlanır. Sivil Savunma kanununda da belirtildiği gibi; Savaş zamanında, büyük yangınlarda ve tabii afetlerde halkın can ve mal güvenliğinin sağlanması, Hayati önemi olan her türlü resmi, özel kurum ve kuruluşların korunması, bu kurum ve kuruluşların etkinliklerini sürdürebilmesi için hemen onarılması, Cephe gerisinde sivil halkın moralininin yükseltilmesi, Sivil Savunma hizmetlerinin, sivil halk tarafından benimsenmesi ve desteklenmesini sağlanması olarak özetlenebilir.

28 Nükleer Harplerin Tanımı ve Nükleer Silahlar Nükleer harp; nükleer ve atomik silahlar kullanılarak yapılan harplerdir. Atomik silahlar nükleer ve termonükleer silahlardır. Bir nükleer silah patlayınca birkaç km.lik alanı tahrip eder. Nükleer silah patlayınca oluşan etkiyi % 100 kabul edersek, bu etkinin; % 45 i blast (yıkma basınç) % 35 i ısı ve ışık % 20 si radyasyondur. Bunun % 5 i nükleer, % 15 ise kalıntı (artık) nükleer radyasyondur.

29 Radyasyon Etkisi Ani radyasyon etki: Ani radyasyon etkisi, patlama noktasından 3 km. uzakta bulunan ve zayıf bir şekilde korunan bütün canlıların ölmesine sebep olur. Artık Radyasyon: Patlamalarda nükleer radyasyon toprak veya su tarafından emilir ve bu bölgedeki tüm cisimler radyoaktif hale gelmiş olur. Akut radyasyon hastalığı Radyasyonun akut etkileri bulantı, kusma gibi gastrointestinal belirtiler, birkaç gün süren iyileşmeden, sonra ateş ve kanamayla tekrarlanır. 3.haftada saçlı deride ağrı, saç dökülmesi başlar. Zayıflama, yorgunluk vardır. İyileşme haftalar, aylar sürer. Hasta kanama ve infeksiyondan kaybedilir. Kronik radyasyon hastalığı: Uzun süreli radyasyonun etkileri hemapoetik sendrom, gebelikte fetüs ölümleri, abortüsler, cilt kanserleri, kemik sarkomları, lösemiler, parankimal hücrelerde azalmalar, bağ dokusunda artış, kılcal damarlarda azalma, konjenital körlük, tavşan dudak, mikrosefali hidrosefali, mongolizm, zeka gerilikleri, iskelet sisteminde bozukluklar ve kalıcı sterilite olarak özetlenebilir.

30 Kanamalarda ilk yardım Kanama, kan kaybına bağlı ölümü engellemek için hemen müdahaleyi gerektiren ve yaşamı tehdit eden bir olaydır. Kanama; damarlarda dolaşan kanın herhangi bir nedenle damardan dışarı çıkmasına denir. KANAMANIN NEDENLERİ Her yara ile birlikte genellikle kanama olur, Kırık, çıkık ve burkulmalarda kanama meydana gelebilir, Yüksek yerlerden düşme iç ya da dış kanamalara neden olur, Bazı hastalıklarda kanamaya neden olur (Tüberküloz, hipertansiyon, mide ülseri, hemofili, lösemi vb.), Aşırı basınç değişiklikleri sonucu genellikle iç kanama gelişebilir.

31 Dış Kanama Kanamanın dışarıdan görülmesidir. Dış kanama çeşitleri: Arter kanaması: Kanama fışkırır tarzda, bol ve hızlıdır. Kanın rengi parlak kırmızıdır. Pıhtılaşma zordur. Arter tamamen koparsa büzülür ve kan durur. Arter yırtılmışsa kanama devam eder. Ven kanaması: Venden kan kaybedilmesidir. Kanama bol ve süreklidir. Kanın rengi koyudur. Yüzeydeki ven kanamaları kolay durdurulur. Derin venlerdeki kanama boldur ve kontrol altına alınması zor olabilir. Kapiller kanaması: Kapiller bir yataktan kan kaybedilmesidir. Kan akımı yavaş ve sızıntı şeklindedir. 6-8 dakika içinde pıhtılaşır.

32 Dış kanamanın durdurulması Kanayan yeri bulmak ve kanamayı durdurmak yapılacak ilk iştir. İlk önce büyük ven ve arterlerden olan kanama durdurulmaya çalışılır. Yetişkin bir kişiden 1 litre kan kaybedilmesi yaşamı tehdit edebilir. Bebekte kan kaybı 25 ml ise tehlike yaratır. Direkt basınç uygulamak veya basınçlı pansuman yapmak, Organı yükseltmek, Basınç noktalarına basınç uygulamak, Tesbit tahtaları kullanmak, Tansiyon aleti manşetini kullanmak, Turnike tatbik etmektir.

33 Direkt basınç uygulanması Kanama hafif olduğunda şunlar yapılır: - Kanayan yere steril gaz bezi yoksa temiz bir mendil, bu da yoksa çıplak elle basınç yapılır. - Genellikle dakika basınç uygulamak kanamayı durdurur, - Kanama durmuşsa yara bölgesi pansuman edilir ve sarılır, - Eğer ilk yapılan pansuman kan ile ıslanmış ise, kaldırılmadan üzerine yenisi ilave edilir ve sarılır, - Kanayan yerde yabancı cisim veya kırık kemik uçları varsa, yaranın üzerine doğrudan basınç yapılmaz. Yaranın üzerine simit şekline getirilmiş pet konur ve sarılır. Kanama bol ise şunlar yapılır: - Gaz bezi veya temiz bir mendil bulmak için zaman harcanmaz, - El direkt olarak kanayan yere yerleştirir, sıkı basınç yapılır ve bu uygulamaya kanama kontrol altına alınıncaya kadar devam edilir, - Kanama kontrol altına alındıktan sonra elde bulunan temiz malzemelerle basınçlı pansuman yapılır. Kanama kontrol altına alınamıyorsa: - Parmaklar yaranın içine sokularak kanayan damar yakalanıp sıkıştırılır, - Eğer damar tutulamıyorsa, damar parmakla kemik arasında sıkıştırılır. Unutulmamalıdır ki, kan kaybı, yaranın kontamine olmasından daha önemli bir

34 Organın Yükseltilmesi: Fakat ekstremitede kırık varsa veya yabancı bir cisim batmışsa, omurilik yaralanması varsa organ kesinlikle yükseltilmez. Basınç Noktalarına Basınç Uygulaması - Brakial arter: Üst taraftaki organların kanamasında kullanılır. - Femoral arter: Alt taraftaki organların kanamasında kullanılır. - Karotis arter: Boyun kanamalarında kullanılır - Temporal arter: Başın üst kısmının kanamalarında kullanılır. - Fasiyal arter: Yüz kanamalarında kullanılır. - Subklavial arter: Göğüs duvarı veya koltuk altı kanamalarında kullanılır

35 Tansiyon Aleti Manşetinin Kullanılması 150 mmhg kadar şişirilir. Manşet 30 dakika kadar şişirilmiş olarak kalabilir. Hastanede kullanılan turnikelerden yoksa, bunun yerine, kravat, çorap, kuşak vb. kullanılır. Turnike olarak kullanılan malzemenin eni en az 1,5 2 cm olmalıdır. İp, tel gibi malzemeler kullanılmamalıdır, bunlar kazazedenin dokularını keser.

36 Turnike uygulamasında yapılacak işlemler: Arterin geçtiği yer tesbit edilir ve üzerine bir mendil konur, Koltuk altından 8 10 cm aşağıya Humerus a ve yine kasıktan 8 10 cm aşağıya Femura turnike uygulanır, Turnike olarak kullanılacak malzeme ile pet üzerine gelecek yerde önce bir düğüm yapılır, sonra 20 cm. uzunluğundaki bir çubuk yerleştirilir ve üzerine 2 düğüm atılır, Çubuk, kanama duruncaya kadar döndürülür, başka bir malzeme ile çubuğun serbest ucu tesbit edilir, Uygulandıktan sonra gevşetilmez, Kazazedeye turnike uygulandığını ve uygulama zamanını sağlık merkezindekilere bildiren not yazılır. Bu notta saat mutlaka belirtilmelidir.

37 Burun Kanamasının Durdurulması Kişi oturtulur ve başı öne eğilir, Kişiye kanayan burun deliğini, burnun sert bölümü ve parmak arasında sıkıştırması söylenir, Ağızdan nefes alması ve sümkürmemesi hatırlatılır, Baş, ense ve ağzın üst kısımlarına buz tatbikatı yararlı olabilir, Buruna tampon koymak gerekiyorsa: Pamukla tampon yapılmaz. Eldiven parmağının içine pamuk doldurulup, ip bağlandıktan sonra buruna yerleştirilir. Bu tampon hastanede değiştirilir. Burun kanamasının sebebi mutlaka araştırılmalıdır.

38 İç kanamalı kazazedede yapılacak ilk yardım uygulamaları: Açık hava yolu sağlanır, Hasta sırt üstü yatırılır ve başı yan çevrilir, Kanama ekstremitelerde ise basınçlı pansuman yapılır, Kırıklar uygun şekilde tesbit edilir, Boyun ve beli sıkan giysiler gevşetilir, Kazazedeye ağızdan bir şey verilmez, Her 5 dakikada bir hayati belirtiler alınır, Mümkün olduğu kadar çabuk sağlık kuruluşuna gönderilir.

39 Kalp-Akciğer Canlandırması (KAC) Kalp durması, sokakta, evde, hastanede, herhangi bir yerde ve beklenmedik bir zamanda meydana gelebilir. Solunum ve dolaşım durmasından sonra yaklaşık 4-10 dk. içinde beyinde geriye dönüşümsüz değişiklikler ortaya çıkar ve ölüm olayı meydana gelir. İlk işlem, açık hava yolunun sağlanması (Airway-A), gerekiyorsa yapay solunumla solunumun sürdürülmesi (Breathing B) ve kalp masajı ile dolaşımın sürdürülmesi (Circulation) dir. A : Airway (Açık bir hava yolunun sağlanması) B : Breathing (Solunumun sürdürülmesi) C : Circulation (Dolaşımın sürdürülmesi)

40 KAC KİMLERE UYGULANIR? Yeterli öykü alınamayan, tanı konulmadan kalp veya solunum durması görülen tüm hastalara, Kalp durmasından sonra 10 dak. dan fazla zaman geçmemiş kişilere, Anestezi, cerrahi ya da tanı işlemleri sırasında kalp-solunum durması olan kişilere, Koroner veya devamlı bakım ünitesinde kalpsolunum durması görülen tüm hastalara uygulanmalıdır.

41 Bilinç kaybı, Kalp Durmasının Tanısı Nabız yokluğu (Nabız palpasyonu, karotis veya femoral arterden yapılmalı) Solunumun durması veya durmak üzere olması, Pupillaların dilate olması (kalp durmasından yaklaşık 45 sn. sonra pupilla dilatasyonu gelişir, 1 dak. 45 sn. sonra da maksimuma ulaşır.), Hareketsiz, kasları gevşemiş, soluk (gri beyaz) renkte olması, Kalp seslerinin duyulamaması Kan basıncının alınamaması, Kollarda, bacaklarda tonik ve klonik konvülsiyonlar (serebral iskemiye bağlı) varsa kalp durması düşünülmelidir.

42 Cevapsızlık Durumunun Belirlenmesi Omuzlarından sarsılır ve seslenilir, : Hey İyi misin? İyi misin, Eğer cevap yoksa, yardım çağrılır (Şekil 3), Sternumun alt yarısına cm. yükseklikten 1-2 defa prekordiyal yumruk vurulur (Şekil 4). Hastanın boyun ve bel kısmındaki giysileri gevşetilir; bacakları önce 90 kaldırılır, sonra 15 yükseklikte desteklenir.

43 Açık Hava Yolunun Sağlanması Hasta bilinçsiz ise hava yolu açılır; bir elle boynu kaldırılır, diğer elle başı alnından geriye doğru itilir. İki parmakla ağız içi temizlenir, Solunumu izlenir; 5 sn. lik süre içinde hastann göğüs kafesine bakılır, kulak hastanın ağzına yaklaştırılır ve dinlenir, hastanın soluğu hissedilmeye çalışılır (Şekil 2-5). Eğer hastanın solunumu varsa yapay solunuma gerek yoktur, solunum yolunun açık kalması sağlanır.

44 Solunumun Sürdürülmesi Hastanın solunumu durmuşsa yapay solunuma başlanır. Hemen ardarda 4 kez solunum yaptırılır (baş hiperekstansiyonda, bir el ile boyun kaldırılır, diğer el ile alın geriye doğru itilir, bu elin baş ve işaret parmağı ile burun delikleri dıştan sıkıştırılır); derin bir nefes alarak ağızdan, dışarı hava kaçırmadan üflenir. Eğer hastanın ağzı açılamıyorsa ağızdan buruna solunum yapılır

45 Dolaşımın Sürdürülmesi Karotis arterden nabız kontrolü yapılır (Şekil 2). 5 sn. içinde nabız alınamıyorsa hasta sert bir zemine yatırılır, kalp masajına başlanır. Kollar hastanın göğsüne dik pozisyonda iken, vücut ağırlığı verilerek, sternum 4-5 cm. (yetişkinlerde) aşağıya itilecek şekilde kompresyon yapılır, sonra göğüs kafesi serbest bırakılır. Bu sırada dirsekler bükülmemeli ve eller sternum üzerinden kaldırılmamalıdır (Şekil 9). KAC nı tek kişi uyguluyorsa, 15 kalp masajını takiben 2 solunum yaptırılır. Yardım gelince, hastanın iki yanında karşılıklı durarak her 5 kalp masajı sonrası bir solunum yaptırılır. Masaj yapan kişi yüksek sesle her kompresyonu sayar, sonra diğeri 1 solunum yaptırır.

46 Çocuklarda ve Bebeklerde KAC Teknikleri Baş aşırı hiperekstansiyona getirilmez, baş desteklenir, Nabız kontrolü: Çocuklarda karotis arterden, bebeklerde brakial arterden yapılır Kalp Masajı: Çocuklarda, bir el ayası, iki meme ucu arasında sternum ortasına yerleştirilir. Göğüs 2,5 4 cm. çöktürülmelidir. Bebeklerde ise iki veya üç parmak kullanılır, göğüs 1,5 2,5 cm. çöktürülür (Şekil 11), Yapay Solunum: Çocuklarda ağızdan ağıza veya ağızdan ağıza ve buruna solunum teknikleri kullanılabilir. Bebeklerde ise ağızdan ağıza ve buruna tekniği uygulanmalıdır. Ancak erişkinlere oranla daha az hava üflenir, Masaj-Solunum Oranı: Dakikada kalp masajı sayısı çocuklarda 80, bebeklerde ise olmalıdır. Masaj solunum oranı 5/1 dir.

47 KAC NIN KOMPLİKASYONLARI Kosta, sternum ve klavikula kırıkları, Pnömotoraks, hemotoraks Karaciğer, dalak yaralanmaları, rüptür ve kanamaları, Özofagus, mide, pankreas yaralanmaları ve rüptürleri, Diyafragma rüptürü Pulmoner ve yağ embolileri, Ağız, trakea ve larenks yaralanmaları, Servikal boyun yaralanmaları, Perikard, myokard laserasyonları, Kalp tamponadı ve kalp yetmezliği, Cilt yanıkları,

48 KAC NI SONLANDIRMA 45 dak. 1 saatlik KAC ndan sonra uygun bir kalp ritmi ve performansında yetersiz kalınması, Şiddetli ve geriye dönüşümsüz beyin hasarının geliştiğini gösteren bulguların ortaya çıkması; ilaçlara ve hipotermiye bağlı olmaksızın pupillaların dilatasyonu, Palpabl bir nabız, ölçülebilir bir kan basıncı meydana gelmemişse, bir saattir uygulanan KAC na karşın elektrokardiografik değişiklikler görülmemişse (kardiak ölümün meydana geldiği düşünülür), Derin şuursuzluk hali, spontan solunumun olmayışı, pupillaların 30 dakikadan fazla zamandır sabit bir şekilde dilate oluşları (serebral ölümü gösterir), Kurtarıcının yorgun düşmesi, KAC nı sürdürebilecek halinin kalmaması KAC na son verme nedenleridir.

49 Solunum Durmasında İlk Yardım Solunum Yolu Tıkanıklığının Nedenleri Dil ile tıkanma (dilin geriye doğru giderek farenksi tıkaması), Yabancı cisimler (yiyecekler, buz, oyuncak, protez diş, kırılmış dişler, sıvı gibi maddelerin larenkse kaçması), Hastalıklar (solunum sistemi infeksiyonları, alerjik reaksiyonlar, kronik hastalıklarda bronkospazm), Doku hasarı (kaza sonucu boyun, yüz yaralanmaları, yanıklar, zehirlenmeler) olarak gruplandırılır.

50 Belirti ve Bulguları Kazazede bilinçli ise; konuşmaya çalışır, ancak konuşamaz ve öksürür. Genellikle boynunu tutarak boğulma hissini belirtir. Bilinçsiz ise; göğüste solunum hareketleri yoktur, burun ve ağızdan hava giriş-çıkış hissedilmez. Parsiyel Solunum Yolu Tıkanıklığının Belirti ve Bulguları Anormal solunum sesleri (hırıltı, ıslık veya ötme sesi), Konuşma bozukluğu, öksürük, siyanozdur.

51 Kazazede Bilinçli İse; İlk Yardım Bu işlemde, kazazedenin yan tarafına geçilir. Bir el klavikula üzerinden dolaştırılarak göğüs üzerine yerleştirilir (bele destek sağlamak için). Baş göğüs seviyesine veya daha aşağıya getirilir. Diğer el ile iki omuz arasındaki bölgeye sırta 4 kez ardarda kuvvetlice vurulur, (Şekil 1). Eğer tıkanıklık giderilememişse; Göğüs ya da karına 4 kez ardarda bası uygulanır (göğüs ve abdominal hamle) (Şekil 2-3). Abdominal hamlede; kazazedenin arka tarafına geçilir, kollar kişinin koltuk altından geçirilerek bir el yumruk yapılır, diğer el de bu elin üstüne konur. Yumruk karnın ortasına yerleştirilerek bası uygulanır. Göğüs hamlesinde ise yine pozisyon aynıdır. Ancak yumruk ksifoidin iki-üç parmak üstünde sternum ortasına yerleştirilir.

52 Bilinçsiz Kazazede İlk Yardım Sırtüstü yatar pozisyona getirilir. Solunum yolu açılır. Başı geriye itme, çeneyi öne kaldırma yöntemi; ancak baş ve boyun yaralanması olan hastalarda kullanılması önerilmez. Başı geriye itme, boynu yukarı kaldırma yöntemi; Ağız boşluğunda kan pıhtısı, mukus, kusmuk ve kırık dişler varsa, baş yana çevrilerek temizlenir. Gerekirse dil dışarıya doğru çekilir. 4 kez ardarda yapay solunum yaptırılır. Kazazedeyi yan çevirerek 4 kez ardarda sırtına vurulur (Şekil 7). Bunun için, kazazedenin yan tarafına geçilir, dizler hastanın göğsüne doğru getirilerek diz çökülür, hasta yan çevrilir, bir el ile desteklenerek diğer el ile iki omuz arasındaki spinal bölgeye kuvvetlice vurulur. Tıkanıklığı gideremezseniz; 4 kez ardarda abdominal veya göğüs hamlesi uygulanır (Şekil 8-9). Bebeklerde, çocuklarda, hamilelerde ve çok şişman kişilerde abdominal hamle yerine göğüs hamlesinin kullanılması önerilmektedir.

53 YAPAY SOLUNUM YÖNTEMLERİ Ağızdan Ağıza Solunum Solunum yolu açılır (Şekil 4-5-6). Bebeklerde ve çocuklarda başa pozisyon verilirken aşırı hiperekstansiyondan kaçınılmalıdır. Alnı tutan elin baş ve işaret parmağı ile burun sıkıştırılır. Solunumu yaptıran kişi derin bir nefes alır, ağzını hastanın ağzına yerleştirilir (hastanın dudakları içeride kalacak şekilde). Pasif olarak ekspiryum yapması için burun delikleri serbest bırakılır. Nefes alarak her 5 sn. de bir işlemi tekrarlar.

54 Ağızdan Buruna Solunum Genellikle ağızdan ağıza solunum yaptırılamayan hastalarda uygulanır (örneğin kaza sonucu ağız çevresi veya alt çenede ciddi yaralanma olan durumlar gibi). Burada burun yerine ağız sıkıca kapatılır ve hava burundan verilir (Şema 2). Bu iki yöntem genellikle yetişkinlerde kullanılır.

55 Ağızdan Ağıza ve Buruna Solunum Bu yöntem bebeklerde ve çocuklarda kullanılır. Solunumu yaptıran kişi ağzını, hastanın hem ağzını hem de burnunu içine alacak şekilde yerleştirir. Ancak nefes verilirken yavaş üflenir. Az miktarda havanın bebeklerde 3 sn. de bir, çocuklarda 4 sn. de bir verilmesi yeterlidir. (Şekil- 12). Maske İle Yapay Solunum Endotrakeal Entübasyon Trakeostomi

56 YANIKLARIN SINIFLANDIRILMASI Isı: Alev, ateşten dolayıısı artışı, radyasyon, buhar, sıcak sıvılar ve sıcak objeler Kimyasal maddeler: Asitler, alkaliler, yakıcı maddeler Elektrik: Elektrik akımı, yıldırım Işınlar: Yoğun ışık kaynakları, ultraviyole ışınları (güneş ışığı) Radyasyon: Nükleer kaynaklar, ultraviyole ışınları 1.Derece Yanık: Sadece epidermisi ilgilendiren yüzeysel bir yanıktır. Ağrı ile karaterizedir ve derinin rengi kırmızıdır. Bazen deride ödem gelişebilir. Deride iz bırakmadan iyileşir. 2.Derece Yanık: Derinin birinci ve ikinci tabakaları zarar görür. Fakat yanık alttaki dokulara geçmemiştir. Derinde yoğun bir ağrı hissedilir. Deride aşırı kızarıklık, su dolu kabarcıklar mevcuttur. İkinci derece yanıklar uygun bir bakımla kendi kendilerine iyileşirler ve çok küçük bir iz bırakırlar. 3.Derece Yanık: Derinin tüm tabakaları zarar görmüştür. 3. derece yanıkta deri siyah ya da kuru beyaz renktedir. Sinirler harap olduğu için hasta ağrı hissetmeyebilir. Bu tip yanıkta deri graftına ihtiyaç olabilir. Büyük izler kalır.

57 YANIĞIN ŞİDDETİNİN SINIFLANDIRILMASI Kritik Yanıklar Kemik, yumuşak dokular ve hava yolunun zarar gördüğütüm yanıklar, Yüzü, elleri, ayakları, kasıkları ve büyük eklemleri içeren 3.derece yanıklar, Vücut yüzeyinin %10 undan daha fazlasını kapsayan 3.derece yanıklar, Vücut yüzeyinin %30 dan fazlasını kapsayan 2.derece yanıklar. Orta Derecede Yanıklar Yüz, eller, ayaklar, kasıklar ve büyük eklemler dışında vücut yüzeyinin %10 undan daha az alanı kapsayan 3.derece yanıklar, Vücut yüzeyinin %15-30 unu kapsayan 2.derece yanıklar, Vücut yüzeyinin %50 75 ini kapsayan 1.derece yanıklar. Hafif Yanıklar Yüz, eller, ayaklar, kasıklar ve büyük eklemler dışında vücut yüzeyinin %2 sinden daha azını kapsayan 3.derece yanıklar, Vücut yüzeyinin %15 inden daha azını kapsayan 2.derece yanıklar, Vücut yüzeyinin %20 sinden daha azını kapsayan 1.derece yanıklar.

58 Bazı Özel Durumlar Yanığa neden olan etken kuru kireç ise yanık bölgesini su ile yıkamayın. Su ile karışan kuru kireç yakıcı bir likit haline gelir. Kuru kireci vücuttan fırçaladıktan sonra sadece su ile yıkayın. Karbolik asit (Fenol) su ile karıştırılmaz. İlk yıkamada alkol kullanın daha sonra su ile devamlı yıkayın. Konsantre sülfürik asit su ile karıştığı zaman ısı oluşturur. Yanık şiddetli değilse ilk yıkamayıılık sabunlu su ile yapın. Hidrofluorik asit cam imalatında ve daha birçok ürünün imalatında kullanılan bir asittir. Bu maddenin neden olduğu yanıkların reaksiyonu geç ortaya çıktığı için tüm temas eden kişiler bir an önce tedavi edilmelidirler. Önce temas etmiş bölgeye sodyumbikarbonat uygulayın ve sonra su ile yıkayın. Yanık çok şiddetli ise gecikmeden bakıma başlayın ve hemen su ile yıkayın, acil olarak nötralize edici ajanı uygulamak için hastayı nakledin.

59 Sıcak Krampları Uzun süre sıcakta kalma ile oluşur. Şiddetli terleme vardır. Bol su içilmesine rağmen terleme devam ederken vücuttan tuz kaybı olur. Bu durum ağrılı kas kramplarına neden olur. Belirti ve Bulguları: - Şiddetli kas krampları - Bitkinlik - Bazen baş dönmesi veya baygınlık, İlk Yardım -Hastayı en yakın serin bir yere taşıyın, - Hastaya tuzlu su içirin - Kramp olan kasa masaj yapın. (Basınç masaj daha etkilidir), -Alına ve kramp olan kas üzerine sıcak, nemli havlular koyun, - Kramp tekrarlarsa veya daha ciddi belirti ve bulgular gelişirse hastayı hazırlayın ve nakledin.

60 Sıcak Bitkinliği Sıcak bitkinliği geçiren kişi çalışırken veya egzersiz yaparken aşırı sıcağa maruz kalmış sağlıklı biridir. Isıyı azaltmak için yüzeysel damarlarda kanın göllenmesinin yol açtığı hafif bir şok şeklidir. Daha çok itfaiyecilerde, inşaat işçilerinde, tersane işçilerinde ve havalandırması olmayan depolarda çalışanlarda görülür. Belirti ve Bulguları Hızlı, yüzeysel solunum, Zayıf nabız, Soğuk, nemli deri, Aşırı terleme, Total vücut güçsüzlüğü( halsizlik), Baş dönmesi, Şuur kaybı,

61 İlk Yardımı Sıcak Bitkinliği Hastayı en yakın serin bir yere taşıyın, İstirahatini sağlayın Üşütmeden hastayı serinletmek için elbiselerini çıkarın, Tuzlu su içirin. Şuursuz hastaya ağızdan hiçbir şey vermeyin, Şoku tedavi edin fakat üstünü örtmeyin, En yakın sağlık merkezine nakledilir.

62 Sıcak Çarpması Acil ve önemli bir durumdur. Kişide ısı artışına rağmen terleme olmadığı zaman meydana gelir. Atletlerde, işçilerde ve diğer sıcak ortamlarda çalışanlarda ve spor yapanlarda sık gelişir. Genellikle güneş çarpması olarak adlandırılan sıcak çarpması güneşte kalmaktan başka diğer sıcak ortamlarda da gelişmektedir. Belirti ve Bulguları: Önce derin solunum sonra yüzeysel solunum, Önce hızlı, güçlü nabız sonra hızlı fakat zayıf nabız, Kuru, sıcak deri, Dilate pupillalar, Şuur kaybı (koma olasılığı), Konvülsiyonlar veya kas seğirmeleridir.

63 Sıcak Çarpması İlk Yardımı Hastayı acil olarak güneş altından veya sıcak kaynağından uzaklaştırın ve serin ortama alın. Elbiselerini çıkarın nemli havluyu veya çarşafa sarın, sonra üzerine soğuk su dökün. Beyin hücrelerinin ölümünü engellemek için vücut ısısı acil olarak düşürülmelidir. Her iki koltuk altına, her iki ayak bileğine, her iki kol bileğine, boynun her iki yanına soğuk uygulama yapın varsa buz torbası koyun. En kısa zamanda hastayı nakledin. Nakil gecikirse hastanın başına soğuk uygulama yapın. İşlemler süresince vital bulguları kontrol edin.

64 DONMA İleri derecede soğuğun, çeşitli nedenlerle organizmanın tümü ya da bir bölümü üzerinde yaptığı olumsuz değişikliklerin tümüne donma denir. İlk Yardım Donma tehlikesi geçiren bir kişinin birden bire sıcak ortama alınması ölümü kolaylaştırır, Donmanın tedavisi, donan yerin ısısını yavaş yavaş yükseltmeye çalışmakla başlar, Kazazede kapalı bir yere alınıncaya kadar, donmuş vücut bölümleri ya da tüm vücut fazla sıkı olmayacak şekilde örtülmelidir, Kapalı bir yere alınınca giysileri çıkarılır. Vücudu ısıtmak için sıcak hava sağlayan klimalar termofor gibi araçlardan kaçınılmalıdır. En doğru işlem donan kişiyi bir yatağa yatırıp üzerini örtmektir. Ayaklardaki hasarı artırmamak için hastayı yürütmekten kaçınılmalıdır. Donmuş vücut bölümlerinin çevresi havlu ya da elle yavaş yavaş ovulmalı, vücut bölümleri gevşemeye başladıktan sonra, az ve sık sıcak içecekler verilebilir.

65 Kırık-Çıkık ve Burkulmalarda İlk Yardım Travma veya kemiğin patolojik hastalığı sonucu, kemik dokusunun bütünlüğünün bozulmasına kırık denir. Kırığın Sınıflandırılması: Basit Kırık Açık Kırık Komplike Kırıklar Yaş Ağaç Kırığı Çöken Kırıklar