ERKEN DÖNEM BESLENMENİN UZUN DÖNEM SAĞLIĞA ETKİSİ

Transkript

1 ERKEN DÖNEM BESLENMENİN UZUN DÖNEM SAĞLIĞA ETKİSİ Prof. Dr. Aydan Kansu Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Bilim Dalı

2 Dünyada çocukluk dönemi obezite prevalansı

3 Çocukluk Çağı Obezitesi Yaşam kalitesi Performans Uzun dönemde sağlık Yaşam beklentisi Günümüzde doğan çocuklar anne-babalarından daha erken yaşta ölebilirler!

4 Metabolik Sendrom Santral yağlanma Glukoz toleransında bozulma Hipertrigliseridemi HDL kolesterol Hipertansiyon Proinflamatuar durum Oksidatif stres Yağlı karaciğer hastalığı Kardiyovasküler hastalıklar Tip 2 DM

5 Çocukların Beslenme Durumu 2013 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA-2013)

6 Genetik Perinatal dönem Erişkin yaşam şekli Obezite DM Hipertansiyon Kardiyovasküler hastalıklar

7 İlk 1000 Gün Duyarlı, kritik dönem genetik doğum 2 yaş Kardiyovasküler hastalıklar DM Obezite

8 Yaşamın erken dönemindeki beslenmenin erişkin döneme kadar yansıyan etkileri vardır. Annenin beslenmesi Bebeklik dönemi beslenmesi Kardiyovasküler hastalıklar Obezite Diabetes Mellitus Alerji Bazı Ca türleri Osteoporoz Kronik solunum yolu hastalıkları Kas-iskelet sistemi hastalıkları

9 Koletzko, 2009

10 Çok Merkezli Avrupa Çalışması 1138, F ile beslenen bebek P F P F 619 AS alan bebek 24 ay Bebeklik döneminde F / devam F protein içeriğinin sınırlandırılması Bebeklik döneminde diyetle protein alımının sınırlandırılması P, Çocukluk çağı aşırı kilolu / obezite riskini azaltabilir. Koletzko, 2009

11 CHOP (Childhood Obesity Project) Çok Merkezli Avrupa Çalışması 1090 sağlıklı, F ile beslenen bebek P F P F 588 AS alan bebek 6 y Beslenme - Obezite P F %4.4 P F %10 AS %2.9 Proteinli bebek F ile beslenme okul çocuğu çağında obezite riskini azaltıyor Bebeklik döneminde tamamlayıcı beslenmede yüksek proteinli gıdalardan sakınılması çocukluk çağı obezitesinin azaltılmasında etkili olabilir Weber, 2014

12 Tamamlayıcı beslenme obezite ilişkisi? İlk 2 yılda P alımı (F + tamamlayıcı beslenme) Çocukluk çağında VKİ Yağlanmada

13 Büyüme BEBEKLİK DÖNEMİ ÇOCUKLUK DÖNEMİ ERGENLİK DÖNEMİ IGF BH Seks hormonları Protein E

14 Erken Protein Hipotezi Protein alımı İnsulinojenik aminoasitler İnsulin, IGF-1 Hücre proliferasyonu Kilo alımı Hızlı büyüme Yağlanma Obezite Obezite ilişkili hastalıklar

15 Melnik, 2014

16 Protein İçeriği DA x 2 11 g/dl 4 gün 8-9 g/dl 10 gün 3,5 g/dl 40 gün 1,2 g/dl 180 gün F 1,8 g/dl Memeli türlerinde protein içeriği ile postnatal büyüme hızı paralel

17 Haschke, 2014

18 Prenatal dönem Postnatal dönem Fizyolojik işlevlerde kalıcı değişiklikler Metabolik Programlanma

19 Epigenetik DNA sekansında değişiklik olmadan DNA da biyokimyasal modifikasyonlarla Gen ekspresyonunda kalıcı değişiklikler Beslenme

20 Fötal aşırı beslenme Annenin obez olması, hamilelikte fazla kilo alımı, hamilelikte beslenme tarzı, gestasyonel diabet İn utero E hipotezi Dengesizlik hipotezi Fötal az beslenme, postnatal aşırı beslenme Annede malnutrisyon ve plasental disfonksiyon Çevre Yaşam şekli Genler Yağlanma / Diabet Visseral yağlanma Metabolik sendrom İnsulin direnci Hipertansiyon Koroner kalp hastalığı İnme Astım Postnatal aşırı beslenme Aşırı beslenme, AS kısa süreli alımı, aşırı protein alımı Postnatal hızlı büyüme hipotezi Koletzko B, et al. Ann Nutr Metab 2014; 64:

21 Pre-postnatal gelişimde duyarlı yaşlar Metabolik modülatörler Sitogenez Organogenez Metabolik ve endokrin yanıtlar Ömür boyu sağlığın erken metabolik programlanması Gen ekspresyonu Koletzko B, et al. Ann Nutr Metab 2014; 64:

22 DA BMI Aşırı kilolu Doğum 5 y 10 y Pei, 2013

23 Aşırı kilolu bebek Aşırı kilolu çocuk Aşırı kilolu ergen Aşırı kilolu erişkin

24 Annede obezite / diabet Glukoz, yağ asitleri, insulin, leptin, inflamasyon FÖTÜS Fötüs büyümesi neonatal yağlanma Çocukluk dönemi obezitesi Koletzko B, et al. Ann Nutr Metab 2014; 64:

25 Aterosklerotik değişiklikler çocukluk çağından başlayarak erişkinliğe ilerler. Lipid profili VA Kan P DM A S E M P T O M A T İ K -Damarlarda değişiklikler- -Ateroskleroz- S E M P T O M A T İ K Beslenme

26 Protein alımı Subklinik ateroskleroz 1090, F ile beslenen bebek P P 588 AS ile beslenen bebek 5 y, cimt Bebeklik döneminde alınan P miktarı, cimt ni etkilemiyor (5 y) Daha ileri yaşta? Gruszfeld, 2015

27 Metabolik riskin derecesi Erişkinlik dönemi Sınırlı yarar Anne ve bebek Çocukluk çağı Etkili Yaş Symonds, 2013

28 Erken Beslenme Projesi Hamilelik öncesi vücut kompozisyonu ve beslenme tarzı Hamilelikte beslenme ve yaşam tarzı, hamilelikte kilo alımı Bebeklik döneminde beslenme Erken çocukluk döneminde beslenme Sağlığı iyileştirmek için öneriler Kadınlar Hamile kadınlar Bebeklek Çocuklar Koletzko B, et al. Ann Nutr Metab 2014; 64:

29 Kadınların Beslenme Durumu (Beden Kitle Endeksine Göre) 2013 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA-2013)

30 AS F Besin içeriği Tat Koku değişken İçerik değişmez Laktasyon evresi Annenin diyeti Annenin metabolik durumu Bebeğin emdiği miktar Emzirme süresi Emme süre/miktar Bebek belirliyor Miktar Anne belirliyor

31 AS Karviyovasküler hastalıklar Hipertansiyon Obezite Metabolik sendrom Diabet Glukoz intoleransı

32 Yaşa Göre Emzirme Durumu 2013 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA-2013)

33 2013 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA-2013)

34 Ortalama enerji (kcal/gün) Aylara göre alınması gerekli E Aylara göre alınan E (USA) Yaş (ay) Saavedra, 2013

35 Anne sütüyle beslenme obezite riskini azaltıyor Cope, 2008

36 Obezitenin Önlenmesi İçin Dikkat Edilecek Beslenme Önerileri Hamilelik / emzirme döneminde beslenmeye dikkat edilmeli İlk 6 ay sadece anne sütü verilmelidir. 4-6 ay arasında ek gıda başlanmalıdır. Anne sütüne 1-2 yaşına kadar devam edilmelidir. Bebeklik döneminden başlayarak doğru yeme-yedirme alışkanlığı kazandırılmalıdır. İnek sütü 1 yaşından önce başlanmamalıdır. Bebeklik döneminden itibaren yüksek proteinli beslenme yapılmamalıdır. Enerjisi yoğun gıdaların alımı azaltılmalıdır. Hızlı emilen karbonhidrat ve basit şekerlerin alımı kısıtlanmalıdır. Şekerli içeceklerin ve şekerli gıdaların tüketilmesi en aza indirilmelidir. Sature yağ asidi alımı azaltılmalıdır. Poliansature yağ asidi alımı artırılmalıdır. Trans yağ asitlerinin alımı en az düzeye indirilmelidir. Katı yağlardan uzak durulmalıdır. Yeterli lif alımı sağlanmalıdır. Günlük yeterli miktarda meyve ve sebze tüketilmelidir. Ailecek yemek yenmelidir. Anne-baba örnek olmalıdır.

37 Etkin bir toplum sağlığı politikasının oluşturulması Erken beslenmenin düzeltilmesi ve metabolik programlanmanın önlenmesi Gelecek nesillerin sağlığının iyi hale getirilmesi