PROGRAM GELİŞTİRME EĞİTİM TEMEL KAVRAMLAR

Transkript

1 PROGRAM GELİŞTİRME TEMEL KAVRAMLAR EĞİTİM Eğitim; bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik davranış değişikliği meydana getirme sürecidir. Eğitim olgusunun gerçekleşmesi için öğrencilerin mutlak suretle bir yaşantı geçirmesi gerekir. Geçirdiği bu yaşantı sonucunun öğrenende istendik bir davranış değişikliği yaratması ve bu değişimin de bir süreç içinde gerçekleşmesi gerekir. Bu bilgilerden hareketle eğitim faaliyetleri içinde tesadüfî ve refleksif davranışlar yer alamaz. Eğitim, öğrenme ile gerçekleşir. Eğitim geçerli öğrenmelerin oluşturulmasıyla gerçekleştiğine göre, eğitime istendik öğrenme oluşturma süreci de diyebiliriz. Eğitim sürecinin sonunda bireylere yeni davranışlar kazandırmak amaçlanmaktadır. Başka bir ifadeyle eğitim bireyleri belli amaçlara göre yetiştirme sürecidir. Bu süreçten geçen bireylerin kişiliği farklılaşır. Bu farklılaşma da eğitim sürecinde kazanılan bilgi, beceri, tutum ve değerler yoluyla gerçekleşir. Eğitim yalnızca okullarda yapılmaz. Okul dışında da bireyleri bir mesleğe hazırlamak ve onların hayata uyumlarını kolaylaştırmak için kısa süreli eğitim veren halk eğitim merkezi gibi kurumlar da yer almaktadır. Eğitimin başlıca genel amaçları şunlardır; Kültürel mirası aktarma Toplumsallaşmayı sağlama Araştırıcı ve üretici nitelikteki bireyleri yetiştirme Bireylerin sağlıklı gelişimine katkıda bulunma Bireyleri ilgi ve yetenekleri doğrultusunda geliştirme. Öğrenme: Öğrenme, beyinde fiziksel uyarımlar sonucu oluşan, yaşantı ürünü kalıcı izli davranış değişiklikleridir. Öğrenme, seçilmiş ve kontrollü bir ortam içinde öğrenenin kendisi tarafından gerçekleştirilir. Yaşantı: Eğitim tanımında yer alan yaşantı; bireyin doğrudan algılayarak yapmış olduğu her şeydir. Öğretim: Okullarda yürütülen planlı programlı kontrollü ve örgütlenmiş öğretme faaliyetlerine öğretim denir. Öğretim, öğrenmenin gerçekleşmesi ve bireyde istenen davranışların gelişmesi için uygulanan süreçlerin tümü olarak ele alınır. Öğretim faaliyetleri içerisinde öğretmenler çeşitli uyarıcılar ve öğrenme durumları yaratarak, öğrencilerin hedefler doğrultusunda davranışlar geliştirmesine yardım ederler. Bu sayede öğrenenler için öğrenmeyi kolaylaştıracak etkinlikleri düzenleme, gerekli araç ve gereçleri sağlama ve rehberlikte bulunma eylemlerinin tamamı öğretimin içinde yer alır. Soru: 2002 Okul toplumdan kopuk olmamalıdır. Okul toplumun kendisi olmalıdır. Okul bireylere toplumsal sorunları çözme ve bunların üstesinden gelme davranışları kazandırır. Yukarıdaki görüşü savunan program geliştirme yaklaşımında aşağıdakilerden hangisi ön plana çıkmaktadır? A) İnsan niteliklerini geliştirme B) Disiplinler C) Yeterlikler D) Sosyal işlevler E) Bireysel ihtiyaçları karşılama Eğitim geniş anlatımlı bir kavramdır. Bireylerarası ilişkilerle ve etkileşimlerin sonucunda ortaya çıkar. İnsanın eğitimi yaşamı boyunca sürer. Eğitim sisteminin sorumlu olduğu kesimse planlı eğitimdir. Planlı eğitim rast gele bir eğitim değildir. En az şu özelliklere sahiptir: 1- Eğitilenlerin ulaşacağı eğitim amaçları önceden saptanır. 2- Bu amaçları gerçekleştirecek eğitim programı belirlenir. 3- Eğitime elverişli bir ortam örgütlenir. 4- Eğitimi yapacak eğitmenler güçlerini eş güdümlerler. 5- Eğitilenlerle eğitmenler arasında etkili iletişim sağlanır. 6- Eğitim süreci sürekli denetlenerek Cevap: D

2 Öğretme: Öğretme öğrenmeyi kılavuzlama işidir. Öğretme faaliyetlerinin önceden saptanan hedefler doğrultusunda istendik davranışların kazandırılması amacıyla düzenlendiği yerler genellikle eğitim kurumlarıdır. Öğretme, öğrenmenin sağlanmasında yapılacak çevre düzenlemeleri faaliyetleridir. Kültür: İnsanların diğer insanlarla ve çevreleriyle etkileşimlerinin maddi ve manevi ürünlerine kültür denir. Kültürlenme: Toplumun var olan alt kültürleri ile dışarıdan gelen yabancı bir kültürün sentezi sonucunda yeni bir kültür ortaya çıkıyorsa buna kültürlenme denir. Kültürleme: Toplumdaki kültürel değerlerin bireylere aktarılması kültürlemedir. Kültürlemenin amaçlı olarak yapılan kısmı eğitimdir. Bu eğitim bilinçli ya da bilinçdışı kendiliğinden oluşan ve bireysel olan öğrenmeleri de kapsar. Bu anlamda kültürleme üç ana alt başlık altında toplanmaktadır. Bunlar: Zoraki Kültürleme: Kültürel değerlerin bireylere zorla kabul ettirilmesi sürecidir. Tek yönlü bir kültürleme söz konusudur. Tek yönlü beyin yıkama, propaganda, zorla din değiştirme, bir toplumun diğer topluma baskı yapması bu tür kültürlemeye örnektir. Gelişi Güzel Kültürleme: Kültürel değerlerin bireylere gelişi güzel yollarla kabul ettirilmesi sürecidir. Cinsel konuların gençlere gelişi güzel yollarla öğretilmesi bu kültürlemeye bir örnek olabilir. Kasıtlı Kültürleme: Kültürel değerlerin plânlı ve maksatlı bir şekilde bireylere aktarılması sürecidir. Okullarda yapılan her türlü eğitim kasıtlı kültürleme için birer örnektir. Çocuklara ana dili öğretmek bir kültürleme sürecidir. Başka bir dili istem dışı zorla öğretmek zoraki kültürlemeye girer. Çocuğun anadilini hiç okula gitmeden evde ve sokakta öğrenmesi ise gelişi güzel kültürlenmedir. Ancak anadili okulda bilinçli, maksatlı ve kasıtlı bir yolla öğrenirse bu kasıtlı kültürlemeye girer ve okulda yapılan "kasıtlı kültürlemeye de eğitim" denir. Eğitimciler kültürlemenin bir kısmını formal; bir kısmını ise informal eğitim olarak adlandırırlar. Formal Eğitim: Önceden hazırlanmış bir program çerçevesinde planlı, amaçlı, programlı olarak, öğretim yoluyla gerçekleştirilen eğitimdir. Formal eğitimde süreç, öğretmen tarafından planlanır, uygulanır ve izlenir. Başlangıçtan sona kadar kontrollü olarak yürütülür. Sürecin belli aşamalarında ve sonunda değerlendirme işlemi yer alır. Formal eğitim okul ve benzeri kurumlarda yapılır. Formal eğitim örgün ve yaygın eğitim olmak üzere iki biçimde sistemleştirilmiştir. Örgün Eğitim: Örgün eğitim belli bir yaş grubundaki bireylere, milli eğitimin amaçlarına göre hazırlanmış eğitim programlarıyla okul çatısı altında düzenli olarak yapılan eğitimdir. Soru: 2001 Eğitim ve kültür arasındaki ilişkiyle ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Eğitim uygulamaları, kültürel değerlerin izlerini taşırlar. B) Eğitim hem kültürü etkileyen hem de kültürden etkilenen bir yapıya sahiptir. C) Eğitim ve kültür, gelişmeye karşı aynı ölçüde dirençlidir. D) Eğitim kurumları, işlevini yerine getirirken kültürel olanaklardan yararlanır. E) Eğitim, kültürün aktarılmasında önemli bir araç görevi yapar Cevap: C

3 Örgün eğitim sistemini meydana getiren öğeler şunlardır: Okul öncesi öğretim, ilköğretim, orta öğretim, yüksek öğretim. Yaygın Eğitim: Örgün eğitim sistemine girmemiş, bu sistemin herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademelerden ayrılmış olan kişilere ilgi ve ihtiyaç duydukları alanlarda yapılan eğitimdir. Halk eğitim merkezlerinde açılan kurslar, pratik sanat okulları ile resmi ve özel kurumlar ve işyerlerinde hizmet içi eğitim faaliyetleri yaygın eğitim sistemini oluşturur. Okul dışı formal eğitim sürecinin okullardakinden farkı; kısa süreli olması, öğrencilerin yaşlara göre gruplandırılmaması, ihtiyaç duyuldukça yapılması ve belli konularla sınırlandırılmamasıdır. İnformal Eğitim: Yaşam içerisinde kendiliğinden oluşan bir süreçtir. Amaçlı ve planlı değildir, gelişigüzeldir. Kişi karşılaştığı durum ve içine bulunduğu grubun üyeleriyle etkileşimde bulundukça farkında olmadan yeni şeyler öğrenir. Çocuklar arkadaşlarıyla oynarken grup içerisinde birbirleriyle etkileşirken yardımlaşmayı, dayanışmayı, işbirliğini, kurallara uymayı, grubun değerlerini benimsemeyi öğrenirler ve toplumsallaşırlar. Bu tür öğrenmeler ailede, sokakta, işyerinde, televizyon önünde, okulda, kısaca yaşam içinde kendiliğinden meydana gelir. Formal olmayan eğitim sürecinin iki önemli öğrenme yolu gözlem ve taklittir. Çok küçük ve ilkel toplumlarda eğitim tamamen informal yolla gerçekleşir. İnformal eğitim yoluyla insanlar istenmeyen ve zararlı davranışları da kazanırlar. Sigara içmek ve kopya çekmek gibi. OKULDA EĞİTİM Eğitim belli amaçlara göre önceden hazırlanmış programlara göre yürütülür. Okulda yapılan eğitim planlı olup formaldir. Okuldaki eğitim süreci öğretmen tarafından hazırlanır, uygulanır, sürekli izlenir ve belli aşamalarda da değerlendirilir. Okulda formal süreçler baskındır. Bunun yanında öğrenciler kendi aralarında oynarken, çalışırken, derste öğretmen ve arkadaşlarını dinlerken örnek alma yoluyla yeni davranışlar kazanabilirler. Bu yolla informal süreçler de etkili olabilir. Bunun yanında okul, toplumdaki informal eğitim süreçlerinin zararlı sonuçlarından çocuk ve gençleri korumak için eğitim çevresini genişletir, okulu topluma yaklaştırarak ve informal süreçleri kontrol altına alarak işlevlerini yürütür. MİLLİ EĞİTİMİN TEMEL İLKELERİ Atatürk İlke İnkılâpları ve Atatürk Milliyetçiliği Laiklik Demokrasi Eğitimi Bilimsellik Karma Eğitim Fırsat Ve İmkan Eşitliği Planlılık Eğitim Hakkı Bireylerin Ve Toplumun İhtiyaçları Süreklilik Genellik Ve Eşitlik Yöneltme Soru: Cenk gittiği kreşte, arkadaşının öğretmeninden bir şey isteyeceği zaman sürekli ağladığını görür. Bir süre sonra Cenk kendi istekleri olduğu zaman arkadaşının yaptığı gibi ağlayarak isteklerini öğretmenine anlatmaya çalışır. Cenk in göstermiş olduğu bu tür davranışlar aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir? A) Yaygın eğitim B) Örgün eğitim C) Formal eğitim D) İnformal eğitim E) Kültürlenme Cevap: D Okullarda verilen eğitim formal eğitimdir ve planlı eğitim etkinliklerini kapsar.

4 Eğitim Programı Öğretim Programı Öğrenene, okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneğidir. Okulda ifadesi ile okul içinde yapılan tüm etkinlikler ile sınıfta öğretilen tüm dersleri içine alan öğretimin, okul dışında derken de okul çevresinde ve program dışı etkinlikler olarak dile getirilen örtük program etkinliklerinin kastedildiği söylenebilir. Eğitim Programı; Ders içerikleridir Konular listesidir Çalışmaların programlanmasıdır Öğretim materyalleri listesidir Derslerin sıralanmasıdır Hedef davranışlar (kazanımlar) grubudur Okul içinde ve dışında öğretilen her şeydir Okul personeli tarafından planlanan her şeydir. Okulda ve okul dışında bireye kazandırılması planlanan herhangi bir dersin öğretimiyle ilgili tüm etkinlikleri kapsayan yaşantılar düzeneğidir. Soru: 2006 Akademik başarının düşük olmasının nedenleri üzerine yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre, gençlerin çoğunlukla saat 15:00 ile 18:00 arasında riskli davranışlar gösterdikleri ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, gençlerin okul sonrasında spor yapmaları, müzikle ilgilenmeleri ve toplum hizmetlerinde gönüllü olarak görev almaları, onların hem olumsuz deneyimler yaşamalarına engel olma hem de daha sağlıklı ve üretken bireyler olmalarına yardım etme açısından önem taşımaktadır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi gençlerin okul dışında katılacağı etkinliklerin amaçlarından biri olamaz? A) Kendilerini daha iyi tanıyıp yeteneklerini keşfetmelerini sağlama B) Planlı çalışma alışkanlığı kazandırma C) Farklı görüş ve anlayışları hoşgörüyle karşılamalarına yardımcı olma D) Yeni durum ve ortamlara uyum sağlamalarını kolaylaştırma E) Not ortalamalarını yükseltme olanağı sağlama Müfredat Ders Programı Örtük Program Bir dersin yalnızca ünitelerinin ve konularının belirlendiği listedir. Konuların düzeneği olarak da ifade edilir. Bir ders süresi içinde planlanan hedeflerin bireylere nasıl kazandırılacağını gösteren tüm etkinliklerin yer aldığı programlardır. Ders dışı etkinlikleri içeren programdır. Eğitim programının, okul içi ve okul dışı etkinliklerinin birlikte düzenlenmesidir. Öğrencinin değişik ihtiyaçlarını karşılamayı ve yaratıcı yönlerini geliştirmeyi amaçlar. Öğrencilerin toplumsal hayata uyumunu sağlamadaki etkileri düşünüldüğünde eğitim programının önemli bir parçası olduğu söylenebilir. Bireyin değişik gereksinimleri ve yaratıcı yönlerini ortaya çıkaracak şekilde tasarlandığında, eğitim programlarıyla bütünleşmesi sağlanır. Önemli bir özelliği ise yazılı olmamasıdır. Soru: 2002 Eğitim programı, istendik davranışların kazanılması için hazırlanan yazılı doküman ya da eylem planıdır. Bu görüşte eğitim programının hangi temel öğesi vurgulanmaktadır? A) Ölçme ve değerlendirme işlemleri B) Konuların kapsamı C) Öğrenme ürünleri D) Eğitimin hedefleri E) Öğrenme-öğretme stratejileri Cevap: E C

5 Eğitim programı belirlenen hedefler doğrultusunda planlanan tüm eğitim etkinliklerini kapsamaktadır. Öğretim programı ise bir eğitim basamağında çeşitli sınıf ve derslerde ele alınacak konuların öğretimiyle ilgili tüm etkinleri kapsamaktadır. Eğitim programının başlıca faydaları şunlardır: Eğitim programlarıyla en az zaman ve enerjiyle yüksek düzeyde verimlilik elde edilmesi planlanır.(verimlilik) Program sayesinde öğretmen nerede, ne zaman, ne yapacağını ve nasıl yapacağını bilir. Bu sayede programlar öğreticiye yol haritası olur. (Rehberlik) Programlar ile ülkedeki aynı kademede olan tüm öğretim kurumlarında aynı kazanımlara ulaşmak için benzer çalışmaların yapılması sağlanır.(eş güdüm) Programda belirlenen etkinlikler ise eğitim öğretim faaliyetlerinin nasıl yürütülmesi gerektiği konusunda yön vericidir.(yön verici) SİSTEM OLARAK EĞİTİM Eğitim; bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik davranış değişikliği meydana getirme süreci olarak tanımlanır. Süreç; birikik, ucu açık, tutarlıya doğru gelişen dinamik bir örüntü olarak tanımlanır. Eğitim bu özelliğinden dolayı açık bir sistemdir. Sistem; en az bir hedefi gerçekleştirmek için birbirine uygun ve değişik öğelerden oluşan bir yapıdır. Eğitim sistemleri açık sistem, yarı açık sistem ve kapalı sistem olmak üzere 3 kısımda incelenmektedir. AÇIK SİSTEM GİRDİLER İŞLEM ÇIKTI Enerji, Sermaye, İşlenmemiş madde Yarı işlenmiş madde Hedefi geçekleştirmek için her türlü zihinsel ve fiziksel etkinlikler DÖNÜT Yeni enerji Sermaye, ürün ve davranışlar Organizma Sekil 1. Açık sistem ve Öğeleri Şekilde görüldüğü üzere açık sistemler girdi, işlem, çıktı ve dönüt öğelerinden oluşmaktadır. Bu öğelerin herhangi birindeki değişiklik sistemi tümüyle etkiler ve değiştirir. Aralarında sıkı bir ilişki vardır. Öğelerden bir ya da bir kaçının bulunmaması sistemin yapısını ve türünü belirler. Girdiler: Sistemin hedeflerini gerçekleştirmesi için dışarıdan alınan ve gerekli olan her türlü malzeme, bilgi, enerji, organizma vb. sistemin girdileri olarak tanımlanabilir. Bir sistemin çıktıları aynı zamanda başka bir sitemin yeni girdisi olarak düşünülebilinir. Her sistemin girdisi o sistemin hedefine uygun nicelik ve nitelikte olmalıdır. İşlemler: Sistemin hedefler doğrultusunda işlendiği, biçimlendirildiği, yeniden oluşturulduğu, bir anlamda istendik ürün durumuna getirildiği kısımdır. Bu bölüm sistemin en can alıcı öğesidir. Soru: 2006 Öğrencilerin, kazandıkları bilgi ve becerileri toplumsal yaş am becerilerini geliştirme amacıyla kullanmaları için hazırlanmış bir öğretim programında aşağıdakilerden hangisinin öğrencilere kazandırılması beklenmez? A) Öz güven ve sorumluluk duygusu B) Yaşam boyunca öğrenme isteği C) Olumlu toplumsal beceriler D) Eleştirel düşünme ve karar verme becerileri E) Bireysel davranma Soru: 2006 Aşağıdakilerden hangisi çağdaş anlayışa göre geliştirilen öğretim programının özelliklerinden biri değildir? A) Öğretimde farklı yöntem ve tekniklerin kullanılması B) Öğrencilerin düşünmeye, paylaşmaya ve soru sormaya özendirilmesi C) Millî değerleri kaybetmeden evrensel değerlerin benimsenmesi D) Öğrencilerin birbirleriyle aynı olduklarının varsayılması E) Öğrencilerin toplumsal sorunlara karşı duyarlı olmaya yönlendirilmesi Soru: 2006 Bazı öğrencilerin diğerlerine göre daha sıkılgan ve utangaç olabildiği durumlarda sosyal kulüpler önemli bir işlevi yerine getirebilir. Bu tür öğrencilerin ders dışı etkinliklere yönlendirilmesi, I. bilişsel, II. sayısal, III. kişisel, IV. pratik, V. kişiler arası yeterliklerden özellikle hangilerini geliştirmeyi amaçlar? A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) II ve V E) III ve V Cevap: E D E

6 Çıktı: Girdinin işlemler bölümünden hedefler doğrultusunda biçimlendirilmesinin sonunda ortaya çıkan yeni ürünlerin tümüdür. Bunlar yeni madde, yarı işlenmiş ürün, enerji, bilgi, beceri, tutum, alışkanlık, organizma vb olabilir. Eğer girdi ile çıktı özdeş ise sistem etkili ve verimli değildir. Çıktılar hedefe ne derecede yaklaşıyorsa sistem o derece tutarlı, etkili, verimli; ne derecede uzaklaşıyorsa o kadar tutarsız ve etkisizdir. Dönüt: Hedeflerin gerçekleşme derecelerine bakılarak, sistemin işleyip işlemediğini, işlemiyorsa işlemeyen yanlarının neler olduğunu, bunların nasıl ve ne yolla giderileceğini belirlemek amacıyla yapılan tüm etkinlikleri kapsar. Dönüt yoluyla sistemler onarılıp düzeltilebilir, yeniden işler duruma getirilebilinir. Soru:: Eğitim sisteminde üniteye başlamadan önce yapmış olduğu değerlendirme ile ünite sonundaki yaptığı değerlendirme arasındaki farkı belirlemeye çalışan öğretmen sistemin hangi öğesinde bu işlemi gerçekleştirmeye çalışmıştır? A) Değerlendirme B) Süreç C) Çıktı D) Girdi E) Düzeltme GİRDİ İŞLEM ÇIKTI B. YARI AÇIK SİSTEM Şekil 2: Yarı Açık Sistem ve Öğeleri Yarı açık sistem girdiler, işlemler ve çıktılardan oluşur. Sistemin yeterli ve düzenli dönütü yoktur. Sistemin hedefi ne derecede gerçekleştirdiğini, gerçekleştiremediyse bunun hangi öğe ve değişkenlerden kaynaklandığını belirlemek gerekli düzeltme, onarma, yenileme işlemlerine gitmek yeterli ve sürekli dönüt olmadığından mümkün değildir. Sistemi değerlendirmede işe koşulacak ölçütler ya belirsiz ya yok veya da onlara başvurulmadığından yapılan onarma ve düzeltme çalışmaları gelişigüzeldir. Bu nedenle sistem ya sağlıksız büyüyecek ya da küçülecektir. Sistemin denetleyici ve koruyucu mekanizmaları bir süre sonra çalışamayacağından entropi (enerji kaybı) gelişebilir. Bu durumda sistemlerde dinamik dengenin yerinin gelişigüzel denge alır. Örneğin zamanında tedavisi ve teşhisi yapılamayan hastalara iş işten geçtikten sonraki GİRDİ İŞLEM yapı lan Soru: Bir ilköğretim okulunda kayıt zamanı çocuğunu okula kaydettirmek isteyen bir veli okul müdürünün Sınıflarımız oldukça kalabalık olacak bu şekilde eğitim öğretim faaliyetlerini yürütmemiz imkansız hale gelecektir. şeklinde açıklama yaparak öğrenciye kayıt yaptırmaması; okuldaki hangi sistem öğesinin eğitim öğretimi zorlaştıracağını ifade etmektedir? A) İşlem B) Çıktı C) Dönüt D) Girdi E) Değerlendirme tıbbi müdahaleler gibidir. İŞLEM ÇIKTI KAPALI SİSTEM Cevap: C D

7 Kapalı sistemlerin ya yeterli girdisi ya da yeterli çıktısı yoktur. Girdi ve çıktılardan birisinin bulunmaması veya yeterli olmamasının zorunlu sonucu olarak, kapalı sistemlerde dönüt bulunmaz. Toplumsal çalkantıların yaşandığı toplumlar kapalı sisteme örnek olarak verilebilir. Bu tür sistemlerde farklılaşma, sağlıklı büyüme, gelişme ve iş bölümü yoktur. SİSTEMİN GENEL ÖZELLİKLERİ Sistemler boşlukta yer almaz. Sistemlerin herhangi bir öğesindeki değişiklik sistemin tümünü etkiler. Sistemler arasında etkileşim vardır. Tüm sistemlerde işlem vardır. Sistemler en az 2 öğeden oluşur. EĞİTİM SİSTEMİNİN GİRDİLERİ Eğitim sistemin girdileri; Öğrenci sayısı, yaşı, cinsiyeti Öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyi Yatırım Araç-gereç ve donanım Yiyecek- içecek-giyim-enerji Yeni bilgi Okula yeni alınan ve atanan yönetici öğretmen ve hizmetliler EĞİTİM SİSTEMİNİN İŞLEM ÖĞELERİ İşlemler; girdilerin hedefler doğrultusunda biçimlendirildiği kısımdır. Eğitim sistemindeki işlemler şöyle sıralanabilir; Ünitenin Sırası ve Niteliği: Üniteler hedef davranışla ilgili çağdaş ve bilimsel bilgiyle donatılmalıdır. Üniteler kolaydan zora, basitten karmaşığa, yakın çevreden uzak çevreye ve birbirinin ön koşulu olacak şekilde sıralanmalıdır. Pekiştireç- Dönüt ve Düzeltme- İpucu: Eğitim ortamında eğitim durumlarının değişkenleri olan bu öğeleri etkili ve verimli kullanmak hedefleri gerçekleştirmede yardımcı öğeler olarak söylenebilir. Öğrenci Katılımı: Öğrencinin eğitim ortamına etkin katılımının sağlanması gerekir. Araç-Gereçler: Hedef davranışları kazandırmada araç ve gereçler sınıf ortamına taşınarak, yeri ve zamanı geldiğinde kullanılmalıdır. Araç gereçler istendik davranışları kazandırmada zorunlu olabilir. Daktilo olmadan on parmakla yazabilme davranışlarını kazandırmak imkânsızdır. Öğrenme-Öğretme Stratejisi-Yöntem ve Teknikler: Hedef davranış düzeyi değiştikçe işe koşulacak strateji yöntem ve teknikler de değişir. Soru: I. Sistem tek başına boşlukta yer almaz. II Sistemlerdeki her türlü değişiklik doğrudan veya dolaylı sistemi III. etkiler. Sistemler arasında etkileşim vardır. IV. Tüm sistemler en az bir öğeden oluşur. V. Girdisi olmayan sistemlerde olabilir. Yukarıdaki ifadelerden hangisi ya da hangileri sistemin genel özelliklerinden değildir? A) II-V B) III C) IV D) III-V E) I Cevap: C

8 Bilgi düzeyinde hedef davranışlar için sunuş yolu, düz anlatım yöntemi, Kavrama düzeyinde hedef davranışlar için buluş yolu, güdümlü tartışma, örnek olay yöntemi, Uygulama düzeyinde hedef davranışlar için araştırma inceleme, problem çözme yöntemi kullanılabilir. Zihinsel Süreçler: Hedef davranışların düzeyi ile zihinsel süreçler arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bilgi düzeyinde hedef davranışlar için; tümdengelim Kavrama düzeyinde hedef davranışlar için; tümevarım, analoji Uygulama düzeyinde hedef davranışlar için; tümevarım ve tümdengelim kullanılabilir. Öğretmen: İstendik davranışları kılavuzlayan kişidir. Eğitim durumlarını düzenleyendir. Öğretme Ortamının Fiziksel Koşulları Zaman Sevgi EĞİTİM SİSTEMİNİN ÇIKTILARI Ölçme değerlendirme sonucu belirlenir. Sistemin hedefi ne derecede gerçekleştirdiğini belirlemek için yapılan her türlü etkinliği kapsar. Değerlendirme sonunda belirlenen çıktı öğeleri Öğrenci sayısı ve cinsiyeti Öğrenci bilişsel, duyuşsal ve devinişsel erişisi İstendik davranışlar İstenmedik davranışlar Yeni deneyim DÖNÜT Dönüt sisteme her işlemin sonunda bilgi vermek; yani sonuçların bilgisini gerekli yer ve zamanda sisteme kazandırmak olarak tanımlanabilir. Açık sistemlerin vazgeçilmez öğesidir. Sistemin kendi kendini düzenlemesini sağlar. Sistemdeki her türlü değişimi, işleyen ve işlemeyen öğeleri sisteme bildirerek düzenleme yapar. Çıktıları değerlendirir. Beklenen çıktı ile gerçekleşen çıktı çakışıyorsa sistem etkili ve verimlidir. Beklenen çıktı ile gerçekleşen davranışlar arasındaki fark büyükse sistem o derece etkisizdir. PROGRAM GELİŞTİRME Program geliştirme bir eğitim programında yer alan hedef-içerik-öğrenme öğretme süreci değerlendirme öğeleri arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür. Soru: 2003 Aşağıdakilerden hangisi eğitim programının temel öğeleri bir arada verilmiştir? A) Öğretmen ve öğrenci; okul yönetimi; veli B) Kritik davranışlar; öğretme öğrenme etkinlikleri C) Öğretmen ve öğrenci; içerik; değerlendirme durumları D) Öğrenci; öğretme öğrenme etkinlikleri; okul yönetimi E) Özel hedefler; içerik; öğretme öğrenme etkinlikleri; değerlendirme durumları Soru: 2006 Öğretim planlamasında yer alan, I. kazanımların belirlenmesi, II. ölçme araç ve yöntemlerinin belirlenmesi, III. etkinliklerin belirlenmesi, IV. öğretimin değerlendirilmesi işlemleri aşağıdakilerin hangisinde sistematik olarak gerçekleştirilme sırasına göre verilmiştir? A) I, II, III, IV B) I, III, II, IV C) II, III, IV, I D) III, II, IV, I E) IV, III, II, I HEDEF İÇERİK EĞİTİM DURUMLARI DEĞERLENDİRME Şekil 4: Program Öğeleri

9 Program Geliştirme Sürecinin İlkeleri Uygulanmakta olan bir program araştırma geliştirme faaliyetleri ile değerlendirilerek geliştirilir. Program geliştirme dinamik ve devamlılığı olan bir süreçtir. Program geliştirme süreci, uygulanmakta olan eğitimin kalite kontrolünü yapar. Program geliştirme süreci, eğitim programının öğelerini sistem bütünlüğü yaklaşımıyla inceler. Programın bir öğesinde olan değişme, diğer öğeleri de etkiler. Örneğin; eğitim durumları öğesinde yer alan öğretim stratejileri ve yöntemlerinde meydana gelen bir değişme hedef, içerik ve ölçme değerlendirme öğelerini de etkiler. PROGRAMIN ÖĞELERİ HEDEF: Bireyleri niçin eğitiyoruz? sorusuna verilen bir yanıttır. Hedefler bir ülkenin eğitim felsefesini ortaya koyar. Hedefler belirlenirken eğitimin uzak ve yakın hedefleri, toplumun ve bireyin ihtiyaçları, konu alanı özellikleri dikkate alınır. Hedefler planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar yoluyla kazandırılacak davranış değişikliklerini kararlaştırmaktır. Yetiştirilecek bireylerde bulunması gerekli özellikler belirlenirken ilk adımda onların nasıl bir toplum içinde, ne gibi işler yaparak, ne gibi ilişkilerde bulunarak yaşayacaklarını bilmek gerekmektedir. Eğitimde hedefler üç düzeyde belirlenmektedir. Uzak Hedef: Ülkenin politik felsefesini yansıtan ve oldukça genel olarak belirtilen hedeflerdir. Genel Hedef: Uzak hedefin yorumu olan aynı zamanda okulun işgörüsünü yansıtan hedeflerdir. Milli eğitimin hedeflerini ve okulun hedeflerini yansıtır. Özel Hedef: Bir dersin öğretimi için hazırlanmış olan hedeflerdir. Eğitimin uzak, genel ve özel hedefleri arasında dikey bir kaynaşıklık vardır. Dikey kaynaşıklık yorumu ise; özel hedeflerin gerçekleştirildiği oranda genel hedefler, genel hedeflerin gerçekleştirildiği oranda ise uzak hedefler gerçekleştirilmiş olur. Eğitim yoluyla bireylere hedefler kazandırırken 3 alan üzerinde bu hedefler gerçekleştirilmeye çalışılır. Hedefler bilindiği üzere 3 alan üzerinde sınıflandırılmıştır. Bilişsel alan, duyuşsal alan ve devinişsel alan. Bilişsel alan, öğrenilmiş davranışların zihinsel yönü ağır basan bir alandır. Duyuşsal alan; ilgi, tutum, kaygı, benlik algısı, kişilik, değer yargıları gibi boyutlardan oluşur. Devinişsel alan ise; öğrenilmiş becerilerin kodlandığı bir alandır. Zihin ve kas koordinasyonunu gerektirir. Soru 2005 Türk eğitim sisteminde genel hedefler aşağıdakilerden hangisine dayalıdır? A) Öğretim programlarına B) Milli Eğitim Temel Kanunu'na C) Yönetmelikler D) Tebliğler Dergisi'ne E) Yapılan şuralarda alınan kararlar Soru: Aşağıdakilerden hangisi bir ders düzeyinde gerçekleştirilmek istenen hedef düzeyini yansıtır? A) Özel Hedefler B) Standart hedefler C) Genel hedefler D) Ölçüt hedefler E) Uzak hedefler Cevap: A- A Hedeflerin bilişsel, duyuşsal ve devinişsel alanlarının arasında ise yatay bir kaynaşıklık bulunmaktadır. Yatay kaynaşıklık demekle bu üç alana ait hedeflerin eş zamanlı olarak bir dersin öğretiminde gerçekleştirilmesi mümkündür.

10 UZAK HEDEF HEDEF GENEL HEDEF DİKEY KAYNAŞIKLIK ÖZEL HEDEF BİLİŞSEL DUYUŞSAL PSİKO- MOTOR YATAY KAYNAŞIKLIK

11 Örneğin; bir matematik dersinde bilişsel alanda dairenin ne olduğuna ilişkin hedef-davranışlar kazandırılırken, bununla birlikte duyuşsal alanla ilgili derse ilişkin tutumlar da geliştirilebilir. Aynı zamanda öğrencilerin daireyi nasıl çizeceklerine ilişkin devinişsel beceriler de kazandırılabilir. İçerik: İçerik kısmında Ne öğretelim? sorusuna cevap aranır. İçerik ile öğretilecek konuların düzenlenmesi söz konusudur. Hedefler ile içerik ilişkisi kurulur. İçerik seçiminde hedef davranışla tutarlı olarak birey ve toplumun ihtiyaçları dikkate alınır. İçerik bilimsel içeriğe, sosyal ve kültürel değerlere öğrencinin hazır bulunuşluk düzeylerine ve aşamalılık ilkesine uygun düzenlenmelidir. İçerik bir anlamda hedef-davranışları öğrenciye kazandırmada bir araçtır. Eğitim Durumları: Programın süreç boyutunda Nasıl öğretelim? sorusuna yanıt arama işidir. Öğrencilere kazandırılmak istenen hedef davranışların nasıl bir öğrenme yaşantılarıyla gerçekleşeceğini ele alır. Öğrenmenin meydana gelmesinde en önemli rolü üstlenir. Öğrenmenin gerçekleşmesinde hedef davranışa uygun strateji, yöntem ve tekniklerin belirlenmesi, faydalanılacak araç-gereçler, zaman yönetimi, öğrenciye verilecek pekiştireç, ipucu, dönüt düzeltme ve öğrenci katılımını sağlamanın nasıl gerçekleşeceği, eğitim durumlarının yanıt aradığı sorulardır. Değerlendirme: Değerlendirme sonunda hedef davranışlara ne kadar ulaşıldığı ortaya konur. Ne kadar öğrendik? sorusuna cevap arama işidir. Sisteme aynı zamanda dönüt sağlar. PROGRAM GELİŞTİRMENİN KURAMSAL TEMELLERİ Tarihsel Temeller: Program geliştirme çalışmalarını planlama ve tasarım aşamalarında bundan önceki program geliştirme anlayışları ve modelleri, yeni yapılacak program geliştirme çalışmalarına esin kaynağı olabilir. Geçmiş deneyim ve yaşantılar yeni ve geleceğe dönük çalışmalar için önemli olduğu gibi tarihsel gelişim süreci içinde program geliştirmenin geçirdiği evreleri tanımak gelecekte yapılacak çalışmalara temel oluşturur yılında Bobbit in yayınladığı Eğitim Programları adlı eser eğitimde program geliştirme çalışmalarını tüm aşamaları ile ele alan ilk kitap olmuştur. Bobbit program geliştirmede davranışçı yaklaşımı savunmuş ve eğitim programını öğrencilerin öğrenme yaşantılarıyla kazanabilecekleri bir dizi hedefler olarak görmüştür da Tyler ın yayınladığı Eğitim Programı ve Öğretimin Temel İlkeleri adlı eseri program geliştirmede önemli bir yere sahiptir de Taba Program Geliştirmede Kuram ve Uygulamalar adlı eserini yayınlamış, Amerika da bu gelişmeler yaşanırken Avrupa da eğitim programları üzerindeki çalışmalar devam etmiştir. 19. yy da Pestalozzi modern ilkokulun temellerini oluşturmuş ve ilkokullardaki uygulama ve programların yenileşmesine yardımcı olmuştur. Soru: 2005 I. Niçin II. Nasıl III. Ne kadar Bu sorular program geliştirme sürecindeki hangi temel öğelerle ilgilidir? A) Amaç Değerlendirme Eğitim Durumu B) Eğitim Durumu Değerlendirme Hedef C) Eğitim Durumu Hedef Değerlendirme D) Hedef Eğitim Durumu Değerlendirme E) Değerlendirme Hedef Eğitim Durumu Soru: Aşağıdakilerden hangisi içerik seçimini gerçekleştirmek amacıyla önerilecek yöntemlerden değildir? A) Araştırma bulgularından yararlanarak B) Uzman görüşlerinden yararlanarak C) Dogmatik yollarla D) Katılımcılar aracılığıyla E) İhtiyaç analizi yoluyla Soru: Aşağıdakilerden hangisinde programın öğeleri doğru bir şekilde sıralanmıştır? A) İçerik-Hedef- Eğitim Durumu- Değerlendirme B) Hedef-Değerlendirme-İçerik- Eğitim.Durumu C) İçerik-Değerlendirme-Hedef- Eğitim Durumu D) Hedef-İçerik-Eğitim Durumu- Değerlendirme E) Hedef- Eğitim Durumu İçerik- Değerlendirme Cevap: D - C - D

12 Alman eğitimci Frobel ise anaokulu konusundaki çalışmaları ile tanınmaktadır. Frobel eğitim sürecinin 3 4 yaşlarına geldiği zaman başlaması gerektiği ve bu sürecin organize edilmiş oyunlara dayanması gerektiğini öne sürmüştür. TÜRKİYE DE PROGRAM GELİŞTİRMENİN TARİHSEL TEMELLERİ Ülkemizde de 1924 yılında çıkarılan Tevhid-i Tedrisat Kanunu (öğretim birliği) ile tüm öğretim kurumları MEB bünyesinde toplanmış ve okul programları üzerinde kapsamlı değişiklikler yapılmıştır. Eğitim sistemimizde uzun süre dersler ve konular listesi anlamında kullanılan Müfredat Programı 1950 den sonra yerini Eğitim Programı anlayışına bırakmıştır. Ülkemizdeki Program Değişiklikleri 1924 programı 1936 programı 1948 programı 1968 programı 2005 İlköğretim Programı Soru: Yeni ilköğretim müfredatı hazırlanırken geçmişte yapılan yurt içi ve yurt dışı program hazırlama tasarım değerlendirme süreç ve sonuçları göz önüne alınarak program modelleri oluşturulmuştur. Bu duruma bakılarak program geliştirmenin dayandığı kuramsal temeller aş a ğ ı dakilerden hangisidir? A) Psikolojik temeller B) Toplumsal temeller C) Bireysel temeller D) Tarihsel temeller E) Felsefi temeller Cevap: D

13 PROGRAM GELİŞTİRMENİN PSİKOLOJİK TEMELLERİ Oluşturulan programların öğrencilerin bedensel ve zihinsel gelişimine uygunluğunu sağlama açısından psikolojiden yararlanır. Özellikle hedeflerin belirlenmesi aşamasında, hedeflerin oluşturulabilirlik ve ulaşılabilirliklerinin sağlanması açısından psikolojiden yararlanılır. Öğrenme psikolojisi; temelde öğrenme nasıl olur? İnsan nasıl öğrenir? sorularını yanıtlamaya çalışarak eğitime yardımcı olur. Eğitim programları üzerinde en çok davranışçılık ve bilişselcilik kuramları etkili olmuştur. Psikolojiden her aşamada yararlanılmaktadır.öğrenme öğretme sürecinde; Öğrenme modelleri Öğrenme kuramları Öğrenme stratejileri Öğrenme sitillerinin Bireyin en iyi şekilde öğrenmesi için oluşturulan hedeflerin uygun olup olmadığına bakılır. PROGRAM GELİŞTİRMENİN TOPLUMSAL TEMELLERİ Eğitim programları bireyin sosyal gelişimini ve topluma uyumunu sağlayacak biçimde hazırlanmalıdır. Toplumsal değişimler analiz edilip değerlendirilmeli ve değişme yönelimleri programa belli oranda yansıtılmalıdır. Bu nedenle bir program toplumdan ve toplumsal yapıdan uzak kalmamalıdır. Eğitimin bir işlevi de; kültürel değerlerin bireylere aktarımıdır. Toplumun değerleri, inançları öğretme yoluyla bireyler kazandırılır, bu anlamda eğitim programı bir toplumu yansıtır ve toplumun şekillenmesine yardımcı olur. PROGRAM GELİŞTİRMENİN FELSEFİ TEMELLERİ Program geliştirmede felsefeden çeşitli aşamalarda yararlanılır. Özellikle program tasarımı ve hedeflerin belirlenmesi aşamalarında yararlanılır. Felsefe; bir okulun düşünce tarzını, görüşlerini, inançlarını yansıttığı, bununla birlikte hedefleri ve içeriği etkilediği için program geliştirmede önemli bir yere sahiptir. Felsefeden yararlanmak okul ve sınıf ortamlarını düzenlemede bir temel oluşturur. Okulların niçin olduğunu, hangi konuların değerli olduğunu, öğrencilerin nasıl öğrendiğini, hangi yöntem ve tekniklerin kullanıldığını yanıtlamada yardımcı olur. Eğitim programlarının dayandığı felsefi temeli belirlemede felsefenin gelişim süreci dikkate alınmalıdır. Bu nedenle toplumun genel bakış açısına uygun düşen eğitim felsefeleri görüşleri önem kazanmaktadır. BAŞLICA FELSEFELER Eğitimi başlıca dört felsefe etkilemektedir. Bunlar; idealizm, realizm, pragmatizm ve existentializm. İlk iki felsefe geleneksel diğer ikisi çağdaştır. Soru: Eğitim programları oluşturulurken aşağıdakilerden hangisi Türk Milli Eğitim Sistemi ndeki toplumsal temellerin içersinde yer almaz? A) Milli Eğitim Şuraları B) Bilimsel Çalışmalar C) Kalkınma Planları D) Atatürk ün eğitimle ilgili ilkeleri E) Bireyin eğitim ihtiyaçları Soru: Yeni eğitim programı oluşturulurken bazı hedeflerin birbiriyle arasında iç ve dış tutarlığın olmadığı fark edilmiş ve bu hedefler programdan çıkarılmıştır. Hedeflerin tutarlığı konusunda program geliştirmenin hangi temellerinden yararlanılmıştır? A) Toplumsal Temeller B) Felsefi Temeller C) Bireysel Temeller D) Psikolojik Temeller E) Tarihsel Temeller Soru: Okuldaki eğitim öğretim faaliyetlerinin hedeflendiği gibi yürütülmesi için okul-aile işbirliğinin artırılarak istenilen hedeflere ulaşılması eğitim programlarının hangi kuramsal temelleriyle açıklanabilir? A) Tarihsel Temeller B) Felsefi Temeller C) Psikolojik Temeller D) Sosyal Temeller Cevap: E B D

14 İdealizm: Gerçeğe giden yolun sadece bilimsel yöntem olduğunu kabul etmez; sezgisel düşüncenin de bilimsel tutum kadar önemli olduğunu savunur. Bu görüşte, değerler mutlak ve değişmez bir yapıya sahiptir. Gerçek bilgi aklın ürünü olan bilgidir. İyi, doğru ve güzelin evrensel olduğunu savunur. Öğrencilere yaşayan değerler ve bu değerlerle nasıl yaşanacağı öğretilmelidir. Okul kültürel mirası oluşturan değerleri öğretmelidir. Realizm(Gerçekçilik): Var olan her şey gerçektir. Dış dünyanın insanın algılarından bağımsız olduğu varsayımından hareketle maddenin varlığına olan inanç temeldedir. İdealistlerin öngördükleri gibi zihin kendi dünyasını yaratması yerine, insan zihninin yaşadığı çevre ile bilgi alış-verişinde bulunduğunu varsayarlar. Gerçekçi görüş temelde idealist görüşe karşıt olarak oluşturulmuştur. Pragmatizm(Faydacılık): 19. yy da Amerika da ortaya çıkmıştır. Bir fikrin, bir inancın ve bir hipotezin sonuçlarını değerlendirerek gerçeğe varma yoludur. İnsan deneyimine dayandığı için eğitim amaç ve yöntemlerinde esnekliğe sürekli deneme ve düzeltmelere olanak tanır. Buna bağlı olarak çıkış noktası konu değil çocuktur. Çocuğun tüm yaşamı bütün olduğundan eğitim yaşama hazırlıktan öte yaşamın kendisidir. Bu görüşü benimseyen eğitim anlayışında bireysel özellikler ve çocuğun etkin katılımı önemlidir. Existentializm(Varoluşçuluk): Eğitimin amacı özgürlüklerin artmasıdır. Her bir öğrencinin kendi değerler siteminin özgürce ve yetişkinlerin zorlaması olmaksızın geliştirilmesine izin verilmeli ve yardımcı olunmalıdır. Varoluşçu öğretmen ise yardıma ihtiyaç duyan öğrencinin yardımına koşan ve kişiliğinin gelişimine katkıda bulunan bir kişidir. EĞİTİM FELSEFELERİ Daimicilik: Eğitimin evrensel niteliklere göre şekillendirilmesi üzerinde dururlar. Bunlara göre insanın doğası ve ahlaki ilkeleri değişmez. İnsanların bu değişmeyen ilkelere göre yetiştirilmesi gerekir. İnsan doğasının en önemli yanı akıldır. Bu nedenle eğitimde insan zihninin gelişmesine önem verilmesi gerekir. İlkeleri: 1. Değişmeyen Evrensel Bir eğitim: İnsanlar özde değişmemiş, aynı kalmıştır. Bu nedenle eğitim herkes için aynı olmalıdır. Eğitimin amacı insanı geliştirmek olmalıdır. Bu nedenle de eğitim programlarının merkezinde beşeri bilimler olmalıdır. 2. Entellektüel Eğitim: İnsanın en önemli özelliği düşünmesidir. Bu nedenle insan kendini akıllıca yönetebilecek nitelikte yetiştirilmelidir. Soru: 2006 Dünyanın maddi ve manevi değerlerinin öğrenilmesinde klasik eserlerin önemini ve değişmeyen evrensel bir eğitim ilkesini savunan eğitim felsefesi aşağıdakilerden hangisidir? A) İlerlemecilik B) Varoluşçuluk C) Esasicilik D) Daimîcilik E) Kurmacılık Soru: 2006 Aşağıdakilerin hangisinde öğretmenin rolü daimîcilik felsefesine göre belirlenmiştir? A) Geçmişten gelen kesin doğruları ve bilgiyi nesilden nesile aktarmak B) Bireyin doğrulara ulaşabilmesi için bizzat etkileşimde bulunmasını sağlamak C) Bireyde problem çözme becerilerini geliştirmek D) Bireyin özgür bir ortamda doğruya ve bilgiye kendisinin ulaşmasını sağlamak E) Gerekli bilgi ve doğruları bireyin yaşantısıyla ilişkilendirmesini sağlamak Soru: I. Öğretmen öğrencilerin düşünmelerine yardımcı olur. Sokratik yöntem kullanılır. II. Üstün zekalı kişiler yetiştirmek amaç edinilmiştir. III. Eğitim programındaki odak nokta klasik konular ve edebi çözümlemelerdir. Yukarıda özellikleri verilen eğitim felsefesi aşağıdakilerden hangisidir? A) Esasicilik B) İlerlemecilik C) Daimicilik D) Pragmatizm Cevap: D A C

15 3. Uygar insanda özgürlük ve sorumluluk birbirini tamamlayan öğeler olmalıdır. Eğitim hayatın bir kopyası değil, yaşama hazırlıktır. Daimicilere göre okul toplumun bir benzeri olamaz. Okulun amacı insan zihnini geliştirmektir. Eğitim yaşama hazırlıktır derken öğrencinin kültürel mirası ve değerleri benimsemesi, benimsediği bu değerlerinin farkında olmasının sağlanması ve onların gelişimine katkıda bulunulması hedeflenmektedir. Okulun temel işlevi kültürü etkili bir şekilde yeni kuşaklara aktarmaktır. 4. Çocuklara ve gençlere dünyanın hem maddi hem manevi gerçeklerini tanıtacak bilgiler verilmelidir. Çocuklara belli zamanlarda önemli olan bilgiler yerine; her zaman, her yerde ve her yaş için geçerli bilgi ve değerler kazandırılmalıdır. Bunlar beşeri bilimler, matematik ve mantıkta bulunur. 5. Klasik Eserler Eğitimi: Öğrencilere evrensel sorunlar ve insanlığın üstün nitelikteki dilek ve istekleri edebiyat, felsefe ve tarihi eserler yoluyla öğretilmelidir. ESASİCİLİK: Bir felsefeye dayalı olmaktan çok bir eğitim hareketi olarak ortaya çıkmıştır. İnsanları eğitilmiş olarak kabul edebilmek için bütün insanların sahip olması gereken esaslar vardır. Esasiciler programın daha çok konu alanı üzerinde dururlar. Öğretmen otoritesinin sınıfta yeniden yerine oturtulmasını savunurlar. Bu görüşe göre geçmişten gelen temel bilgi ve değerlerin önemli yanları korunup yeni kuşaklara öğretilirse yeni kuşaklar için geçmişin başarıları üstüne daha mükemmel bir uygarlık yaratılabilir. İlkeleri; Öğrenmenin doğasında çok sıkı çalışma ve çoğu zaman zorlama vardır. Öğrenme zorlu bir süreç olup, çok çalışmayı gerektirir. Disiplin eğitimde çok önemli bir yer tutar. Bu nedenle öğrenciye kendini disiplin altına alma öğretilmelidir. Eğitim ve öğretimde girişim öğrenciden çok öğretimde olmalıdır. Ö ğ rencinin potansiyelini tam olarak gerçekleştirebilmesi için öğretmenin rehberliğine ve yetişkinlerin kontrolüne ihtiyacı vardır. Öğretmenin görevi yetişkin dünyası ile çocuğun dünyası arasında bir beraberlik kurmaktır. Eğitim sürecinin özünü konu alanının çok iyi özümlenmesi oluşturur. Okulda zihinsel disiplin yaklaşımının geleneksel yöntemleri kullanılmalıdır. İlerlemecilerin önem verdikleri gibi problem çözme yeteneği her konuya uygulanamaz. İnsanlığın süzgecinden geçen temel bilgiler soyut niteliktedir. Bunları pratik problemlere uygulamak her zaman mümkün olmayabilir. Bu nedenle genel kavramların geliştirilmesi ve hayatın bütününü kavratacak şekilde bir öğretimin yapılabilmesi için soyut düşünme, alıştırma ve ezberleme yöntemleri kullanılmalıdır. Soru: 2005 I. Daimicilik II.Yapısalcılık III. İlerlemecilik IV. Esasicilik Bu eğitim felsefelerinin en açık ve çağdaş olanından en tutucu olanına doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir? A) IV-II-I-III B) II-III-IV-I C) IV-I-III-II D) III-I-II-IV E) I-IV-III-II Soru: I. Okul yaşama hazırlık olmaktan çok yaşamın kendisi olmalıdır. II. Eğitim ve öğretimde girişim öğrenciden çok öğretimde olmalıdır. III. Öğretimde problem çözme esas alınmalıdır. IV. Geleneksel disiplin yaklaşımı kullanılmalıdır. Yukarıdaki ifadelerden hangisi ya da hangileri esasicilik eğitim felsefesinin ilkelerinden değildir? A) II-III B) I-IV C) I-III D) II E) I-II Cevap: E C

16 İLERLEMECİLİK İlerlemecilik pragmatik felsefenin eğitime uygulanışıdır. Pragmatik felsefe değişmeyi gerçeğin esası olarak görür. Bu nedenle de eğitimin sürekli bir gelişim içinde olması öne sürülür. Eğitimin özü; topluma uyum, dış dünyaya uyum ve belli doğruluk, iyilik, güzellik kurallarına uyumda değil; tecrübenin sürekli olarak yeniden inşa edilmesindedir. İlkeleri; Eğitim aktif ve çocuğun ilgilerine göre olmalıdır. İlerlemeciler çocuğun bir bütün olarak görülmesi gerektiğini düşünürler. Buna dayalı olarak çocuğun merkezde olduğu bir eğitim düzeni önem taşır. Çocuklar ilgi, kapasite ve özelliklerine göre yetiştirilmelidir. Öğretimde problem çözme esas alınmalıdır. Bilgi etkileşim içinde aktif olarak kazanılmalı ve çocuğun ilgilerine bağlı olarak öğrenilmelidir. Problem çözme, bilgi edinmede esastır. Okul yaşama hazırlıktan öte yaşamın kendisi olmalıdır. Öğretmenin görevi yönetmek değil rehberlik etmektir. Okul öğrencileri yarışmaktan çok işbirliğine özendirmeli ve yöneltmelidir. Demokratik eğitim ortamı oluşturulmalıdır. YENİDEN KURMACILIK İlerlemeciliğin devamı şeklindedir. Akımın dayandığı felsefe pragmatizmdir. John Dewey, İsaac Bergson bu akımın temsilcileridir. Bu akıma göre eğitimin temel amacı toplumu yeniden düzenlemek ve toplumda gerçek demokrasiyi yerleştirmektir. Bu görüşe göre eğitim; açık seçik bir sosyal reform hareketi geliştirmede önemli araçlardan biridir. BAŞLICA PROGRAM GELİŞTİRME YAKLAŞIMLARI KONU MERKEZLİ (Daimicilik- Esasicilik) Konu Tasarımı Disiplin Tasarımı Geniş alanlar Tasarımı Süreç Tasarımı ÖĞRENEN MERKEZLİ (İlerlemecilik) Çocuk Merkezli Tasarım Yaşantı Merkezli Tasarım Romantik Tasarım Hümanist Tasarım SORUN MERKEZLİ (Yeniden Kurmacılık) Yaşam Şartları Tasarımı Çekirdek Tasarımı Toplumsal Sorunlar ve Yeniden Kurmacılık Soru: 2006 Öğrencilerin nasıl öğrendiklerinin, öğretmenlerin nasıl öğretmeleri gerektiği konusunda önemli bir etkisi vardır. Bilgi, öğretenden öğrenene doğrudan aktarılmamalı, bunun yerine öğrenen tarafından yapılandırılmalıdır. Öğrenci, bilgiye doğrudan ulaşmak yerine deneyimleriyle bilgiyi özümsemelidir. Bu görüşün dayandığı eğitim felsefesi aşağıdakilerden hangisidir? A) Daimîcilik B) Esasicilik C) İlerlemecilik D) Kurmacılık E) Varoluşçuluk Soru: 2005 Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde bir öğretim yöntemi ilgili olduğu eğitim felsefesi ile birlikte verilmiştir? A) Düz anlatım-ilerlemecilik B) Düz anlatım-inşacılık C) Problem çözme-ilerlemecilik D) Problem çözme-esasicilk E) Proje yöntemi-esasicilik Soru: 2006 Aşağıdakilerden hangisi, çağdaş eğitim anlayışıyla ilgili ilkelerden biri değildir? A) Her öğrenci öğrenebilir. B) Her öğrencinin öğrenme biçimi kendine özgüdür. C) Öğretim sürecinin merkezinde öğretmen yer alır. D) Öğrenmeyi öğrenme önemlidir. E) Öğrencinin deneyimlerinden yararlanılmalıdır. Şekil 5: Program Geliştirme Yaklaşımları Cevap: C C D

17 EĞİTİM FELSEFESİ DAİMİCİLİK ESASİCİLİK İLERLEMECİLİK YENİDEN KURMACILIK DAYANDIĞI FELSEFİ TEMEL EĞİTİMİN AMACI REALİZM (Gerçekçilik) Rasyonel Kişileri Eğitmek/ Üstün zekâlı kişiler yetiştirmek, akıllı kişiler seçmek. İDEALİZM REALİZM (İdealistlik, Gerçekçilik) Bireylerin Zihinsel Gelişimine Yardımcı Olmak, Yetenekli Kişileri Eğitmek. PRAGMATİZM (Yararcılık) Demokratik ve Sosyal Yaşamı Geliştirmek. PRAGMATİZM (Yararcılık) Toplumu Yeniden Yapılandırmak ve Geliştirmek, Değişim ve Sosyal Reform için Eğitim. EĞİTİMİN ROLÜ Öğretmen, öğrencilerin düşünmelerine yardımcı olur. Sokratik yöntem kullanılır. Öğretmen alanında uzman kişidir, geleneksel değerlerin yaygın bir şekilde öğretimi söz konusudur. Öğretmen, problem çözme ve bilimsel araştırmalarda yol göstericidir. Öğretmen, değişim ve reformun temsilcisidir. Araştırma yöneticisi ve proje başkanı gibidir. Öğrencilere problemlerin arkına varmalarına yardımcı olur. EĞİTİM PROGRAMINDAKİ ODAK NOKTA Klasik Konular, Edebi Çözümlemeler, Sabit Program Temel beceriler (3R=0kuma, Yazma, Sayma) ve Temel Konular (Ana Dil, Fen, Tarih, İlgili Programlar, Hümanisttik Eğitim, Radikal Eğitim Reformu Eğitimde Fırsat Eşitliğinin Yeniden kavramsallaşması

18 KONU MERKEZLİ TASARIMLAR KOD GS ÖĞRENEN MERKEZLİ TASARIMLAR Çocuktum Yaşlandım Romatizmam azdı Hasta oldum SORUN MERKEZLİ TASARIMLAR Yağdı yağmur Çaktı şimşek Toplanmak gerek Konu Tasarımı Çocuk Merkezli Tasarımlar Yaşam Şartları Tasarımı Disiplin Tasarımı Yaşantı Merkezli Tasarımlar Çekirdek Tasarımı Geniş Alanlar Tasarımı Süreç Tasarımı Romantik Tasarımlar Hümanist Tasarımlar Toplumsal Sorunlar ve Yeniden Kurmacılık

19 KONU MERKEZLİ TASARIMLAR Kültürel içeriğin düzenli bir şekilde yeni nesillere aktarımı söz konusudur. Öğretim ağırlıklı olup bireysel farklılıklar dikkate alınmaz. Doğru tekrarlar pekiştirilir, yanlışlar ise cezalandırılır. Öğrenci ilgi ve ihtiyaçları dikkate alınmaz. Okul ile yaşam arasında kopukluklar vardır. Konu Tasarımı: Konu uzmanlarınca konuların birbirinin ön koşulu olacak şekilde basitten karmaşığa, somuttan soyuta taksonomik bir şekilde sıralanması söz konusudur. Dersler arası ilişki yoktur. Her dersin konusu bağımsız bir şekilde yürütülür. Konular arasında mantıksal bir bağ vardır. Seçilen konular öğrenci hazır bulunuşluk düzeyine göre düzenlenir. Disiplin Tasarımı: Disiplinlerin yapısına dayalı programın öncüsü Bruner dir. Her disiplin yapısının öğretilmesi amaçlanır. Böylece bilgi bütünleştirilir, organize edilir. Bu tasarıma eleştiriler ise Matematik, Fen Bilgisi gibi derslere uygulanması olanaklı olduğu halde dil, tarih ve beden eğitimi gibi derslere göre uyarlanması zordur. Bu tasarımda konuların ne şekilde verildiği ve bu bilgilerin nasıl kullanılacağı önemli görülmektedir. Geniş Alanlar Tasarımı Bu yaklaşım konu merkezli tasarımın neden olduğu parçalanma sorunlarına çözüm getirmek amacıyla oluşturulmuştur. Amacı konuları mantığa uygun bir şekilde bir araya getirmektir. Örneğin tarih ve coğrafya derslerinin Sosyal Bilgiler dersi çatısı altında toplanması veya fizik, kimya, ve biyoloji derslerinin Fen bilgisi dersi altında toplanması. Süreç Tasarımı: Her konu için ayrı öğrenme yolları düzenleme yerine tüm konular için ortak bir öğrenme yolunu ön plana çıkaran bir tasarımdır. Eleştirel düşünme bu yaklaşımın önemli ürünlerinden biridir. ÖĞRENEN MERKEZLİ YAKLAŞIMLAR Tüm tasarımcılar öğreneni ön planda tutar. Programın kaynağı öğrencidir. Özgür ortam ve yaratıcılık ön plandadır. Soru 2006 Ortaöğretimde tarih, coğrafya, sosyoloji, biyoloji, fizik gibi derslerde ele alınan bazı konular ilköğretimin yıllarında fen ve teknoloji ve sosyal bilgiler dersleri içinde, ilk üç yılda ise hayat bilgisi dersi içinde ele alınır. Hayat bilgisi dersinin ele alınışı, aşağıdaki program tasarımı yaklaşımlarından hangisine bir örnektir? A) Disiplin B) Konu Alanı C) Geniş alan D) Süreç Tasarımı E) Çekirdek Soru: 2006 İlköğretim okullarında uygulanmaya başlayan yeni programlar; bilimin yol göstericiliğini öne çıkaran, dünyadaki gelişmeleri dikkate alan katılımcı bir model olmayı hedeflemektedir. Bu nedenle bu programlarda günlük hayattan kopuk olmayan, öğrenci merkezli yaklaşımların uygulanması beklenmektedir.yeni programların öğrencilere aşağıdaki alanların hangisinde beceri kazandırmayı hedeflemesi beklenmez? A) Öğretilenle yetinme B) Bilimsel araştırma yapma C) Problem çözme D) Bilgi teknolojilerini kullanma E) Yaratıcı düşünme Soru: 2005 Konuların ve bilgilerin, disiplinler/ dersler arasında bütünleşme sağlanarak, daha işlevsel hale getirilmesini benimseyen tasarım yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir? A) Konu merkezli yaklaşım B) Sarmal yaklaşım C) Disipliner aklaşım D) Geniş alan yaklaşımı E) Teknolojik-bilimsel yaklaşım Cevap: C A D

20 Çocuk Merkezli Tasarımlar: Çocuğun en iyi şekilde öğrenebilmesi için etkin duruma geçirilmesi gerektiğini öne sürmüşlerdir. Onlara göre, öğrenme öğrencinin yaşantısından ayrılmamalıdır. Öğrenci ilgi ve ihtiyaçları ön plandadır. Taba nın Kişi yaşadığı öğrenir. görüşü bu yaklaşımın ana düşüncesidir. Yaşantı Merkezli Tasarımlar Çocuk merkezli tasarıma benzer. Fakat burada ilgi ve ihtiyaçların önceden tasarlanamayacağı dolayısıyla eğitim programı çerçevesinin tüm çocuklara göre planlanamayacağını öne sürülür. Bu nedenle eğitim programı tüm ihtiyaçları önceden belirtemez. Öğretmen her öğrenciye uygun olan öğrenme yaşantılarını uygulama esnasında vermelidir. Romantik Tasarımlar Savunucuları okulun işlev ve iş görüsünün tamamen gözden geçirilip değiştirilmesinin gerektiğini öne sürmüşlerdir. Bu tasarımcılardan Pestalozzi Kişiler kendilerini en iyi kendi doğalarında bulabilir görüşünü savunmaktadır. Bazı savunucular ise daha da ileri giderek velilere çocuklarını okula hiç göndermemelerini çünkü bizzat okulların öğrencinin gelişmesini engelleyici olduklarını ileri sürmüşlerdir. Her öğrencinin kendi doğasında ele alınması gerektiği savunmaktadırlar. Hümanist Tasarımlar Bu tasarımcılar hümanist psikolojiyi ön planda tutmuşlardır. 50 li yılların davranışsal psikolojisi ve eğitim programı tasarımlarına tepki olarak ortaya çıkmıştır. Bu psikolojinin bir etki-tepki ilişkisinden çok daha karmaşık olduğu ileri sürülmüştür. SORUN MERKEZLİ TASARIMLAR Kültürel ve geleneksel değerlerin güçlenmesini sağlamak, ayrıca toplumun halen karşılanmamış ihtiyaçlarına işaret etmesi amacıyla düzenlenmiştir. Kişi sorunlarını asla göz ardı etmez. Öğrencinin toplumsal sorunları, ilgi, ihtiyaçları ve yetenekleri üzerinde dururlar. Bu yaklaşımda konu kadar öğrencinin gelişmesi de ön planda tutulur. Bazı tasarımcılar toplumun yeniden yapılanmasıyla daha çok ilgilenirler. Soru: 2006 Günümüzdeki eğitim anlayışına göre, aşağıdakilerden hangisi öğrenciye kazandırılmaya çalışılan önemli becerilerden biri değildir? A) Bilgiye ulaşma B) Bilgi üretme C) Bilgiyi paylaşma D) Bilgiyi yorumlama E) Bilgiyi ezberleme Soru: 2006 Davranışçı öğrenme kuramlarına dayalı öğretim programı tasarımlarına tepki olarak ortaya çıkan ve insan davranışlarının basit bir etki-tepki ilişkisinden çok daha karmaşık bir yapıya sahip olduğunu ileri süren temel program tasarımı aşağıdakilerden hangisidir? A) Yaşantı merkezli B) Öğrenci merkezli C) Romantik D) Hümanistik E) Süreç merkezli Soru: Ülkede yaşayan bir sanatçı çocuğunun okula göndermeme gerekçesini şöyle açıklamaktadır: Çocuğumu okula göndererek onun yeteneklerini, ilgi ve ihtiyaçlarını köreltmek istemiyorum Yukarıda açıklanan ifadenin dayanmış olduğu tasarım aşağıdakilerden hangisidir? A) Toplumsal Sorunlar ve Yeniden Kurmacılık B) Konu Tasarımı C) Yaşantı Merkezli Tasarım D) Romantik Tasarım E) Geniş alanlı Tasarım Cevap: E D D