Prof Dr Muhsin KONUK. Ökaryotik. gen düzenlenmesi d. prokaryotlardan çok farklıdır. prokaryotlardan

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Prof Dr Muhsin KONUK. Ökaryotik. gen düzenlenmesi d. prokaryotlardan çok farklıdır. prokaryotlardan"

Transkript

1 Bu konunun hazırlanmas rlanmasında; nda; Prof Dr Muhsin KONUK Genetik (Kavramlar); WS Klug,, MR Cummings in orijinal kitabı (Prentice Hall,, 1994) ve Türkçe ye çevirisi (Çeviri( ed., C Öner; Palme yayınc ncılık) Moleküler ler Biyoloji Önemli Notlar (Çev( ev. Ed. M KONUK, Nobel yayınc ncılık) Temel kaynak olarak kullanılm lmıştır. gen düzenlenmesi d prokaryotlardan farklıdır Promotor temel transkripsiyon bölgesinin b oluştu tuğu u bölgedirb Kromatin yapısı ve transkripsiyon hızınıh arttırıcılar vardır DNA metillenmesi gen ifadesini düzenlemede d rol alabilir Transkripsiyon sonrası olaylar gen ifadesini düzenleyebilirler Ökaryotik gen düzenlenmesi d prokaryotlardan çok farklıdır Ökaryotların kromozom yapısı taşı şıdığıığı proteinler ve gen miktarı yönünden nden faklıdır Ökaryot genleri birden fazla kromozom tarafından taşı şınır translasyon yer ve zaman yönünden nden transkripsiyondan ayrıdır transkriptler translasyon öncesi bir işleme i tabii tutulurlar mrnaların yarılanma ömürleri prokaryotlardan daha uzundur Prokaryotlarda kontrol transkripsiyon düzeyindedir Ökaryotlarda ise bu durum translasyon düzeyindedir Ökaryotlar çoğunluk farklıla laşmış hücrelerden oluşmu muştur. Bu durum farklı organlarda aynı kromozom olmasına rağmen ifadenin farklılığı ığını ortaya koymaktadır. 1

2 Promotor temel transkripsiyon bölgesidir Promotorlar bilindiği i gibi RNA polimeraz bağlanmas lanmasının n oluştu tuğu u 5-5 bölgeleridir. RNA polimerazın bağlanaca lanacağı promotorun kendisi TATA kutusu olarak bilinir Pekçok promotor bölgesi diğer farklı bileşenleri enleri de içerir i (CAAT( kutusu gibi) Diğer bir element GC kutusudur Bu elementlerin yer ve bileşenleri enleri değişebilir ebilir Farklı genlerde regülator elementleri oluşturan dizilerin yer ve organizasyonu değişebildi ebildiği i gibi, promotor elementlerinin sayı,, yerleşim yönüy ve bunlar arasındaki uzaklıklar klar da değişebilir. ebilir. Transkripsiyon için i in 3 farklı RNA polimeraz kullanılır; RNA polimeraz-i I (ribozomal( RNA için), in), RNA Polimeraz-II (mrna( ve SnRNA için), in), RNA polimeraz-iii (trna( trna,, 5S rrna ve küçük k RNA lar için) in) kullanılır. Promotora bağlanma konusunda da farklılıklar klar vardır; r; Prokaryotlarda DNA çıplak olduğu u için i in RNA polimeraz, sigma faktörleri sayesinde DNA ya bağlanaca lanacağı noktayı kolayca bulur Ökaryotlarda ise nükleozom içindeki indeki gen bölgesinin açılmasa lması ve RNA polimerazdan önce bazı faktörlerin (transkripsiyon faktörleri) bu bölgeye yerleşip RNA polimeraz için in bir platform oluşturmas turması gerekir. Transkripsiyon faktörlerinin RNA polimeraza yardımc mcı olmak için i in oluşturdu turduğu u platformu oluşturan elemanlar: IID [TAF (TATA( -Assosiye Faktör) r) lar,, TBF (TATA( ATA- Bağlanma Faktör) r) leri], IIA, IIB, IIE, IIF, IIG, IIH, ve IIJ den oluşur. ur. 2

3 Bu faktörlerin hepsi bağland landıktan sonra promotorun temizlenmesi (promotor clearance) ) denen ve polimerazın aşağı doğru (3 -) ) hareket ettiği i basamak ekleşir. Bu olay tam olarak aydınlat nlatılamamıştır. Bu olaya, sayısız z miktarda transkripsiyon faktörü ve enhansırlar ve promotorun bazı bölgeleri hep beraber dahil olmaktadır. Kuvvetlendiriciler (enhans( enhansırlar) ) kromatin yapısı ve transkripsiyon hızınıh kontrol ederler transkripsiyonun hepsi promotor bölgesince kontrol edilmez. Kuvvetlendiriciler (enhans( enhansır=enhancer) ) denilen başka DNA dizileri de bu sistemde rol oynamaktadır Bunlar yapısal genin yanında nda bulundukları için in cis regülat latörler olarak da adlandırılır birçok faktör r proteinleri ve diğer elementle ortak hareket ederek transkripsiyon başlama hızınıh artırırlar rlar rlar, promotorun transkripsiyon aktivitesini artırır r ve bir çok yönden y promotorlardan ayrıdırlar. rlar. Şöyle; Yerleri sabit değildir Ters yönly nlü olarak bulunabilirler ancak etkileri değişmeden kalırlar Gene spesifiklerdir. Herhangi bir gende yerleri değiştirildi tirildiğinde inde de o genin transkripsiyonunu da hızlandh zlandırırlar. rlar. 3

4 Gen içerisinde i yer alan enhansırlara rlara, immünoglob noglobülinlin ağır r zincir geni örnek olarak verilebilir. Genin aşağıa ğısında bulunana örnek olarak da insan β-globin ve tavuk timidin kinaz genleri örnek verilebilir. ve promotorlar birbirlerinden önemli farklılıklara klara sahiptirler: Promotorlar transkripsiyon için i in temel düzeyde d ihtiyaç iken, enhansırlar daha üst düzeyde d gereklidir doku ve hücreye h özgül l iken promotorlar daha geneldir Transkripsiyon faktörleri enhansırlara bağlanarak kromatin konfigürasyonunu değiştirip RNA polimerazın promotorla birleşmesine yardımc mcı olurlar. pozitif faktörler (hızı artırıcı) ) ve negatif faktörler (hızı azaltıcı) ) olmak üzere iki şekilde etki yapmaktadırlar. Pozitif faktörler de ikiye ayrılırlar; rlar; Gerçek ek aktivatör transkripsiyon faktörleri ve Antirepresör (karşı baskılay layıcı) larlar olmak üzere. Gerçek ek aktivatörler promotorda oluşan transkripsiyon faktörleri ile bağlant lantılı iş yapar Antirepresörler rler ise kromatin yapısını değiştirerek diğer faktörlerin bağlanmas lanmasını sağlarlar. Gerçek ek aktivatör transkripsiyon faktörleri En az iki işlevsel i bölgesi b olan proteinlerdir. Bu bölgelerden b biri DNA dizilerine (DNA bağlanma domaini veya DNA bağlanma bölgesi) b Diğeri ise protein-protein ilişkisine dayalı (karşı aktivasyon bölgesi, b trans aktivasyon bölgesi) olarak RNA polimeraz veya diğer transkripsiyon faktörlerine bağlan lanır. transkripsiyon faktörlerinde değişik ik domainler ve bunlarında nda değişik ik motifleri bulunur: Sarmal-dönüş-sarmal (helix( helix-turn-helix, HTH) motifi Çinko parmak (zinc( finger) Bazik lösin fermuarı (bazic leucine zipper, bzip). 4

5 Antirepresör (Karşı baskılay layıcı) transkripsiyon faktörleri Bu faktörler kromatini tamamen yeniden şekillendiriler. Kromatin birbirinden oldukça a farklı iki işlemle şekil değiştirir. Bunlar; Şekillenme kompleksi; ATP hidrolizi ile ekleşen en Yeniden-şekillendirme ekillendirme işlemi i (SWI/SNF) Kromatin yapısını değiştirme, HAT (Histon Asetil Transferaz) ) işlemidir. i DNA metillenmesi gen ifadesini düzenleyebilir DNA bazlarına metil grubu eklenmesi veya bu bazlardan metil grubunun çıkarılmasıyla da gen ifadesi düzenlenmektedir. d Baz metillenmesinin gen ifadesini değiştirdi tirdiği ilk defa E coli deki lac-operon çalışmaları sırasında belirlenmiştir. Operatör r bölgedeki b DNA da tek bir sitozinin metillenmesi, represörün operatöre re olan ilgisini büyük b ölçüde değiştirmektedir. Metilasyon,, genellikle DNA daki CG çiftleri halinde bulunan sitozinlerde ve genelde her iki iplikte birden oluşur. ur. 5 - CG-3 3 -GC -5 Bu durum HpaII restriksiyon enzimince belirlenebilir. Bu enzimin kesme dizisi CCGG dir dir.. Eğer E ikinci sitozin metillenmişse bu durumda enzim kesme işini i ini yapamaz. 5

6 Sitozin 5 - ucundan metillenir ve DNA nın büyük k oluğundan undan dışd ışarı doğru çıkıntı yaparak proteinlerin DNA ya bağlanmas lanmasını etkiler. Ökaryotlarda metillenme oranı ile gen ifade hızı arasında bir ters orantı gözlemlenmiştir. Metillenme dokuya özgü olup, bir hücrede h ekleştikten sonra hemen hepsine aktarılmaktad lmaktadır. Bu da belirli dokulardaki genlerin kilitli kalmasının n devamlılığı ığında önemli bir faktörd rdür Her ne kadar metillenme olayı gen ifadesinin hızınıh belirleyen bir faktör olarak düşünülse d de bu olay bütün b ökaryotlar için in geçerli erli bir durum değildir. Drosophila da DNA metillenmesi ekleşmez. Dolayısı ile metillenme gen ifadesinin düzenlenmesinde başvurulan yollardan bir tanesi olarak kabul edilmelidir. Transkripsiyon sonrası olaylar gen ifadesini düzenleyebilird Görüldüğü gibi, ökaryotik gen regülasyonu DNA dan proteine kadar uzanan yolda bir çok noktada ekleşebilmektedir. ebilmektedir. Transkripsiyonel kontrol, en çok kullanılan lan yol olmasına karşı şın transkripsiyon sonrası regülasyon örneklerine de sıkça s a rastlanılmaktad lmaktadır. Bunun en iyi açıklanmasa klanması mrna işlenmesinde görülmektedir. g Bu durumda bazen seçenekli enekli splays (farklı=alternatif) olayları ile aynı mrna dan farklı protein sentezlenmesine yol açan a an bir mekanizma bulunmaktadır. mrna dan seçenekli enekli splays (seçenekli enekli kesme ve yeniden düzenleme) d yolları Bu olayla bir genden birbirinden farklı proteinlerin elde edilmesi sağlan lanır. Sonuçta farklı protein aileleri ortaya çıkar. Örneğin, sığıs ığıra ait bir öncül mrna ürünü bir yada iki preprotakikinin (PPT) oluşturacak şekilde işlenebilir. i Normalde bu mrna,, P ve K olarak adlandırılan iki farklı nöropeptide özgü genetik bilgiyi taşı şımaktadır. Bunlar takinin denilen nörotransmitterleri ailesinin farklı üyeleridir. 6

7 P, sinir dokusunda, K ise tiroit ve ince bağı ğırsakta daha yaygın n olarak bulunur. Her ikisinin de RNA dizisi aynı genden alınmakla birlikte, RNA işlenmeleri i farklı şekillerde oluştu tuğu u için i in (istenmeyen kısma k ait ekzonların çıkartılması) ) birbirinden farklı ürünler elde edilmektedir. Eğer E her ikisine de ihtiyaç varsa işlenme i ona göre g ekleşmekte ve her iki peptid beraber elde edilmektedir. Benzer şekilde sıçanlarda s a-a tropomiyozin geni 14 ekzon içermektedir. Bunların n seçili işlenmesi i sonucunda, aynı genden 64 farklı polipeptid sentezlendiği i gösterilmig sterilmiştir. tir. Bu 64 farklı polipeptid tamamen bir tek öncül mrna nın farklı şekillerde işlenmesi ile sentezlenmektedir. Böylece B aynı gene ait bir protein ailesi oluşmaktad maktadır. Seçenekli enekli splays sadece bir genden farklı protein sentezi için i in oluşturulan bir mekanizma değildir. Buna göre g seçenekli enekli splays Drosophila da cinsiyet tayinini de belirlemektedir. Bilindiği i gibi Drosophila da cinsiyet X kromozomunun otozomal kromozomlara oranı ile belirlenmektedir. Oran (X/Aut) 0.5 ise erkek, 1 ise dişi i bireyler meydana gelir. Bu oran otozomal kromozomlar üzerind bulunan az sayıdaki gen tarafından ayarlanır. r. Bu genler; Sex-lethal (Sxl), Transformer (tra) ve doublesex (dsx) genleridir. Dişilerde ilerde Sxl geninin aktivasyonu bu gene ait proteinin sentezlenmesine neden olur. Erkeklerde ise X/Aut. Oranı bu gene ait uyarılmay lmayı sağlamaz. Sxl proteini ortamda bulunduğunda, unda, öncül mrna ya bağlanarak tra geninin ürününü oluşturmas turması için in splays olmasını sağlar. tra öncül mrna sı dur kodonu taşı şımaktadır. Dişiye iye-özgül Sxl proteini tra öncül-mrna sına bağlan lanır r ve gerekli ekzonun mrna dan uzaklaşmas masını sağlayacak şekilde splays olmasına neden olur. 7

8 mrna kararlılığı ığının n kontrolü Erkeklerde Sxl proteini olmadığı için in splays normal ilerler. Sonuçta tra mrna nın translasyonu erken tamamlanarak işlevsiz i bir gen ürünü ortaya çıkar. Dişilerde ilerde ise bu diğer mekanizmalarla işlevli i bir ürün ortaya çıkarır r ve sonuçte tra proteini fenotipin dişi yönünde nde gelişmesini sağlar. Dsx geni ise dişi i ve erkek fenotip oluşturan proteinlerin sentezlenmesini sağlayan kritik bir rol üstlenir. Bu gen cinsiyet belirlenmesinde özgül l proteinlerin sentezini kontrol eden seçenekli enekli splays yolunu seçen en anahtar bir gen olarak işi yapar. mrna moleküllerinin llerinin yarılanma ömürleri (t ½ ) oldukça karakteristik olup, bu dakikalardan yıllara y kadar değişebilir. ebilir. Bu karakteristik mrna lar ların içerdiği nükleotid dizisine özgüdür. mrna molekülü sadece bir proteini şifreleyen bilgilerden ibaret değildir. Yapısında translasyona uğramayan bazı regülasyon bilgileri de içerir. i Bu bilgiler; kararlılık k dizileri, yönlendirme (adres dizileri) dizileri ve bazı hücrelere göre g de kararsızl zlık elementlerini ni içermektedir. i En tipik kararsızl zlık k elementleri, fos gibi birçok onkogenin mrna lar larında bulunan AUUUA dizileridir. Yapılan çalışmalar mrna kararlılığı ığının ökaryotik gen ifadesinde önemli bir yer tuttuğunu unu göstermektedir. g mrna kararlılığı ığı ile ilgili diğer bir kontrol da translasyon seviyesinin kontrolü ile olabilir. Yani, taşı şıdığıığı mesaj mrna nın kendi kararlılığı ığını kontrol etmektedir. Mikrotübüllerin alt ürünlerinin (α-( ve β- tübülin) biyosentezi buna güzel g bir örnek oluşturur. Ortama kolşisin verildiğinde inde mikrotüller hızla bozularak alt ünitelerin konsantrasyonu hızla h artar ve sentezleri büyük k oranda durur. Ortama vinblastin verildiğinde inde ise tübülin sentezi artar. Aslında her iki kimyasal da mikrotübül oluşumunu umunu inhibe eder. Ancak, vinblastin alt ünitelerin çökelerek konsantrasyonlarının n azalmasına neden olduğu u için i in alt ünite sentezi tekrar hızlandırılmış olur. Bu tip translasyonal düzenlenmeye de otoregülasyon adı verilmektedir. 8

MOLEKÜLER BİYOLOJİ DOÇ. DR. MEHMET KARACA (5. BÖLÜM)

MOLEKÜLER BİYOLOJİ DOÇ. DR. MEHMET KARACA (5. BÖLÜM) MOLEKÜLER BİYOLOJİ DOÇ. DR. MEHMET KARACA (5. BÖLÜM) TRANSKRİPSİYONU (ÖKARYOTİK) STOPLAZMA DNA Transkripsiyon hnrna RNA nın işlenmesi mrna G AAA Eksport G AAA NÜKLEUS TRANSKRİPSİYONU (PROKARYOTİK) Stoplazma

Detaylı

Replikasyon, Transkripsiyon ve Translasyon. Yrd. Doç. Dr. Osman İBİŞ

Replikasyon, Transkripsiyon ve Translasyon. Yrd. Doç. Dr. Osman İBİŞ Replikasyon, Transkripsiyon ve Translasyon Yrd. Doç. Dr. Osman İBİŞ DNA replikasyonu DNA nın replikasyonu, DNA molekülünün, sakladığı genetik bilgilerin sonraki nesillere aktarılması için kendi kopyasını

Detaylı

7. PROKARYOTLARDA GEN İFADESİNİN DÜZENLENMESİ

7. PROKARYOTLARDA GEN İFADESİNİN DÜZENLENMESİ 7. PROKARYOTLARDA GEN İFADESİNİN DÜZENLENMESİ Başlıklar 1. Prokaryotlar gen ifadesini çevre koşullarına göre düzenler 2. E. Coli de laktoz metabolizması 3. Lac operonu negatif kontrol 4. CAP pozitif kontrol

Detaylı

7. PROKARYOTLARDA GEN İFADESİNİN DÜZENLENMESİ

7. PROKARYOTLARDA GEN İFADESİNİN DÜZENLENMESİ 7. PROKARYOTLARDA GEN İFADESİNİN DÜZENLENMESİ Başlıklar 1. Prokaryotlar gen ifadesini çevre koşullarına göre düzenler 2. E. Coli de laktoz metabolizması 3. Lac operonu negatif kontrol 4. CAP pozitif kontrol

Detaylı

ÖKARYOTLARDA GEN İFADESİNİN DÜZENLENMESİ

ÖKARYOTLARDA GEN İFADESİNİN DÜZENLENMESİ ÖKARYOTLARDA GEN İFADESİNİN DÜZENLENMESİ Giriş Çok hücreli ökaryotlarda gen ifadesinin farklı şekillerde düzenlenmesi, embriyonik gelişim için son derece önemlidir. Örn; pankreas hücreleri retinal pigmet

Detaylı

8 - ÖKARYOTLARDA GEN İFADESİNİN DÜZENLENMESİ

8 - ÖKARYOTLARDA GEN İFADESİNİN DÜZENLENMESİ 8 - ÖKARYOTLARDA GEN İFADESİNİN DÜZENLENMESİ Başlıklar 1. Ökaryot gen düzenlenmesi farklı basamaklarda olabilir 2. Kromatin modifikasyonları 3. Transkripsiyonun düzenlenmesi 4. Transkripsiyon sonrası düzenlenme

Detaylı

Biyoteknoloji ve Genetik I Hafta 13. Ökaryotlarda Gen İfadesinin Düzenlenmesi

Biyoteknoloji ve Genetik I Hafta 13. Ökaryotlarda Gen İfadesinin Düzenlenmesi Biyoteknoloji ve Genetik I Hafta 13 Ökaryotlarda Gen İfadesinin Düzenlenmesi Prof. Dr. Hilal Özdağ A.Ü Biyoteknoloji Enstitüsü Merkez Laboratuvarı Tel: 2225826/125 Eposta: hilalozdag@gmail.com Gen İfadesi

Detaylı

TRANSKRİPSİYON AŞAMASINDA KROMATİN YAPININ DÜZENLENMESİ

TRANSKRİPSİYON AŞAMASINDA KROMATİN YAPININ DÜZENLENMESİ İ.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Moleküler Biyoloji ve Genetik TRANSKRİPSİYON AŞAMASINDA KROMATİN YAPININ DÜZENLENMESİ Merve YILMAZER 2601120219 İÇERİK Kromatin ve nükleozom yapısı Transkripsiyon aşamasında

Detaylı

Transkripsiyon ve Transkripsiyonun Düzenlenmesi

Transkripsiyon ve Transkripsiyonun Düzenlenmesi MBG 505 BAKTERİ GENETİĞİ Transkripsiyon ve Transkripsiyonun Düzenlenmesi Emrah ÖZÇELİK Ribonükleik asit (RNA) 3 tip RNA Mesajcı RNA (mrna) (genetik seviyede) Transfer RNA (trna) Ribozomal RNA (rrna) (fonksiyonel

Detaylı

Hücrede Genetik Bilgi Akışı

Hücrede Genetik Bilgi Akışı Hücrede Genetik Bilgi Akışı 1) Genomun korunması DNA nın tam olarak kopyalanması ve hücre bölünmesiyle yeni kuşak hücrelere aktarılması 2) Genetik bilginin çevrimi Hücre içerisinde bilginin DNA dan RNA

Detaylı

TRANSLASYON ve PROTEİNLER

TRANSLASYON ve PROTEİNLER TRANSLASYON ve PROTEİNLER Prof. Dr. Sacide PEHLİVAN 13 Aralık 2016 mrna daki baz sırasının kullanılarak amino asitlerin doğru sıra ile proteini oluşturmasını kapsayan olayların tümüne Translasyon veya

Detaylı

GEN EKSPRESYONUNUN KONTROLÜ

GEN EKSPRESYONUNUN KONTROLÜ GEN EKSPRESYONUNUN KONTROLÜ Hazırlayan: Yrd.Doç.Dr. Yosun MATER Gen Ekspresyonun Kontrolü Kontrol genellikle transkripsiyon başlangıç düzeyinde gerçekleşir. Transkripsiyonda düzenleyici proteinler tarafından

Detaylı

DNA Replikasyonu. Doç. Dr. Hilal Özdağ. A.Ü Biyoteknoloji Enstitüsü Merkez Laboratuvarı Tel: /202 Eposta:

DNA Replikasyonu. Doç. Dr. Hilal Özdağ. A.Ü Biyoteknoloji Enstitüsü Merkez Laboratuvarı Tel: /202 Eposta: DNA Replikasyonu Doç. Dr. Hilal Özdağ A.Ü Biyoteknoloji Enstitüsü Merkez Laboratuvarı Tel: 2225826/202 Eposta: hilalozdag@gmail.com 1 Watson ve Crick Gözümüzden kaçmamış olan bir nokta da.. Replikasyon

Detaylı

Biyoteknoloji ve Genetik II. Hafta 8 TRANSLASYON

Biyoteknoloji ve Genetik II. Hafta 8 TRANSLASYON Biyoteknoloji ve Genetik II Hafta 8 TRANSLASYON Prof. Dr. Hilal Özdağ A.Ü Biyoteknoloji Enstitüsü Merkez Laboratuvarı Tel: 2225826/125 Eposta: hilalozdag@gmail.com TRANSLASYON Translasyon a. mrna ribozoma

Detaylı

PROKARYOTLARDA GEN EKSPRESYONU. ve REGÜLASYONU. (Genlerin Gen Ürünlerine Dönüşümünü Kontrol Eden Süreçler)

PROKARYOTLARDA GEN EKSPRESYONU. ve REGÜLASYONU. (Genlerin Gen Ürünlerine Dönüşümünü Kontrol Eden Süreçler) PROKARYOTLARDA GEN EKSPRESYONU ve REGÜLASYONU (Genlerin Gen Ürünlerine Dönüşümünü Kontrol Eden Süreçler) Nihal EYVAZ (050559015) Şerife OKAY (050559025) Prof. Dr. Figen ERKOÇ Gazi Eğitim Fakültesi Gen

Detaylı

TRANSLASYON VE TRANKRİPSİYON

TRANSLASYON VE TRANKRİPSİYON TRANSLASYON VE TRANKRİPSİYON GEN İFADESİ (GEN EKSPRESYONU) Gen ifadesinin düzenlenmesi çeşitli aşamalarda olur: 1) Primer transkriptlerin oluşumu 2) Primer mrna dan matür (olgun) mrna oluşumu 3) mrna nın

Detaylı

Konu 4 Genetik Şifre ve Transkripsiyon

Konu 4 Genetik Şifre ve Transkripsiyon PowerPoint Lecture Presentation for Concepts of Genetics Ninth Edition Klug, Cummings, Spencer, Palladino Konu 4 Genetik Şifre ve Transkripsiyon Yrd. Doç. Dr. Aslı Sade Memişoğlu Copyright Copyright 2009

Detaylı

Tanımlamalar PROTEİN SENTEZİ; TRANSLASYON. Protein sentezi ;translasyon. mrna ; Genetik şifre 1/30/2012. Prof Dr.Dildar Konukoğlu

Tanımlamalar PROTEİN SENTEZİ; TRANSLASYON. Protein sentezi ;translasyon. mrna ; Genetik şifre 1/30/2012. Prof Dr.Dildar Konukoğlu PROTEİN SENTEZİ; TRANSLASYON Prof Dr.Dildar Konukoğlu DNA SENTEZİ DNA DNA RNA sentezi DNA mrna Protein sentezi mrna Protein Tanımlamalar Replikasyon Replikasyon Transkripsiyon Transkripsiyon Translasyon

Detaylı

TRANSLASYON VE DÜZENLENMESİ

TRANSLASYON VE DÜZENLENMESİ TRANSLASYON VE DÜZENLENMESİ TRANSLASYON Translasyonda nükleik asit kullanılır fakat son ürün bir nükleik asit değil proteindir. Translasyon mekanizması 4 ana bileşenden oluşmaktadır: 1. mrnalar 2. trnalar

Detaylı

2. Histon olmayan kromozomal proteinler

2. Histon olmayan kromozomal proteinler 12. Hafta: Nükleik Asitler: Nükleik asitlerin yapısal üniteleri, nükleozitler, nükleotidler, inorganik fosfat, nükleotidlerin fonksiyonları, nükleik asitler, polinükleotidler, DNA nın primer ve sekonder

Detaylı

15- RADYASYONUN NÜKLEİK ASİTLER VE PROTEİNLERE ETKİLERİ

15- RADYASYONUN NÜKLEİK ASİTLER VE PROTEİNLERE ETKİLERİ 15- RADYASYONUN NÜKLEİK ASİTLER VE PROTEİNLERE ETKİLERİ İyonlaştırıcı radyasyonların biyomoleküllere örneğin nükleik asitler ve proteinlere olan etkisi hakkında yeterli bilgi yoktur. Ancak, nükleik asitlerden

Detaylı

PROTEİN SENTEZİNİN DÜZENLENMESİ VE AŞAMALARI

PROTEİN SENTEZİNİN DÜZENLENMESİ VE AŞAMALARI PROTEİN SENTEZİNİN DÜZENLENMESİ VE AŞAMALARI Protein Sentezinin Düzenlenmesi Edward TATUM 1940 yılında bir gen bir enzim hipotezini ileri sürmüştür. Bu hipotez daha sonra bir gen bir protein haline gelmiştir.

Detaylı

Prokaryotik promotor

Prokaryotik promotor Transkripsiyon Transkripsiyon-Replikasyon Farkları 1.Replikasyon sırasında tüm kromozom kopyalanır fakat transkripsiyonda sadece bir gen bölgesi kopyalanabilir. 2. Transkripsiyon düzeyi organizmanın o

Detaylı

Transkripsiyon (RNA Sentezi) Dr. Mahmut Çerkez Ergören

Transkripsiyon (RNA Sentezi) Dr. Mahmut Çerkez Ergören Transkripsiyon (RNA Sentezi) Dr. Mahmut Çerkez Ergören Transkripsiyon Transkripsiyon DNA molekülündeki bilginin RNA nükleotid dizisi haline çevrilmesi işlemidir. (DNA dan RNA sentezlenmesi) Hücre içi genetik

Detaylı

RNA Yapısı ve Katlanması, Hücrede Bulunan RNA Çeşitleri

RNA Yapısı ve Katlanması, Hücrede Bulunan RNA Çeşitleri RNA Yapısı ve Katlanması, Hücrede Bulunan RNA Çeşitleri RNA (Ribonükleik Asit) Nükleik asitler, Friedrich Miescher tara2ndan 1869'da keşfedildi. İl=haplı bandajlardan izole edilen bu maddeye nüklein adını

Detaylı

hendisliği BYM613 Genetik MühendisliM Tanımlar: Gen, genom DNA ve yapısı, Nükleik asitler Genetik şifre DNA replikasyonu

hendisliği BYM613 Genetik MühendisliM Tanımlar: Gen, genom DNA ve yapısı, Nükleik asitler Genetik şifre DNA replikasyonu BYM613 Genetik MühendisliM hendisliği Hacettepe Üniversitesi Biyomühendislik BölümüB 2012-2013 2013 Güz G z DönemiD Salı 9.00-11.45, D9 Dr. Eda Çelik-AKDUR edacelik@hacettepe.edu.tr İçerik Tanımlar: Gen,

Detaylı

b. Amaç: Gen anatomisi ile ilgili genel bilgi öğretilmesi amaçlanmıştır.

b. Amaç: Gen anatomisi ile ilgili genel bilgi öğretilmesi amaçlanmıştır. TIBBİ GENETİK I-DERS TANIMLARI 1-Tanım: DNA ve RNA yapısının öğretilmesi. b. Amaç: DNA nın genetik materyal olmasında moleküler yapısının önemi ve RNA yapısının proteine geçiş ve gen ekspresyonu kontrolündeki

Detaylı

Genetik Şifre ve Transkripsiyon

Genetik Şifre ve Transkripsiyon Genetik Şifre ve Transkripsiyon Prof. Dr. Sacide PEHLİVAN 12 Aralık 2016 RNA (Ribonükleik Asit): Ribonükleotid Polimeri Tek zincirli bir moleküldür. İçerdiği şeker ünitesi riboz dur. DNA dan baz içeriği

Detaylı

Ökaryotlarda transkripsiyon. Dr. İSMAİL BEZIRGANOĞLU

Ökaryotlarda transkripsiyon. Dr. İSMAİL BEZIRGANOĞLU Ökaryotlarda transkripsiyon Dr. İSMAİL BEZIRGANOĞLU Transkripsiyonal Düzenlemeye Genel Bakış Ökaryotlarda mrna ve protein sentezi iki farklı hücresel organelde gerçekleşir. Transkripsiyon nukleusta translasyon

Detaylı

GEN EKSPRESYONUNUN KONTROLÜ VE DÜZENLENMESİ GEN İFADESİ

GEN EKSPRESYONUNUN KONTROLÜ VE DÜZENLENMESİ GEN İFADESİ GEN EKSPRESYONUNUN KONTROLÜ VE DÜZENLENMESİ GEN İFADESİ Bir organizmanın genetik yapısını DNA da bulunan dntp dizileri belirler ve bu bilginin ifade edilmesi ise (Protein sentezi) RNA lar ile sağlanır.

Detaylı

BAKTERİLERİN GENETİK KARAKTERLERİ

BAKTERİLERİN GENETİK KARAKTERLERİ BAKTERİLERİN GENETİK KARAKTERLERİ GENETİK MATERYALLER VE YAPILARI HER HÜCREDE Genetik bilgilerin kodlandığı bir DNA genomu bulunur Bu genetik bilgiler mrna ve ribozomlar aracılığı ile proteinlere dönüştürülür

Detaylı

Genetik şifre, Transkripsiyon ve Translasyon ASLI SADE MEMİŞOĞLU

Genetik şifre, Transkripsiyon ve Translasyon ASLI SADE MEMİŞOĞLU Genetik şifre, Transkripsiyon ve Translasyon ASLI SADE MEMİŞOĞLU Giriş DNA nın genetik bilgiyi barındırdığının anlaşılmasından sonra; DNA nın genler halinde nasıl organize olduğu ve Genetik işlevin kromozomlar

Detaylı

Hücre içinde bilginin akışı

Hücre içinde bilginin akışı Hücre içinde bilginin akışı 1 DNA Çift Zincir Heliks 2 Hücre Çekirdeği ve Çekirdek Zarının Yapısal Organizasyonu Hatırlıyor musunuz? DNA Kromatin Kromatid Kromozom RNA Protein Çekirdek Çekirdekcik Nükleotid

Detaylı

KALITSAL MOLEKÜLÜN BİÇİMİ ve ORGANİZASYONU PROF. DR. SERKAN YILMAZ

KALITSAL MOLEKÜLÜN BİÇİMİ ve ORGANİZASYONU PROF. DR. SERKAN YILMAZ KALITSAL MOLEKÜLÜN BİÇİMİ ve ORGANİZASYONU PROF. DR. SERKAN YILMAZ Değişik canlı gruplarında kalıtsal molekülün çeşidi, sayısı, biçimi ve organizasyonu bakımından farklılıklar bulunur. Ortak özellik: nükleik

Detaylı

HÜCRE #6 HÜCRE İSKELET ELEMANLARI ÇEKİRDEK SELİN HOCA

HÜCRE #6 HÜCRE İSKELET ELEMANLARI ÇEKİRDEK SELİN HOCA HÜCRE #6 HÜCRE İSKELET ELEMANLARI ÇEKİRDEK SELİN HOCA HÜCRE İSKELET ELEMANLARI Sitoplazmanın içinde bulunan özel proteinlerdir. 3 çeşit hücre iskelet elemanı bulunur. Her iskelet elemanının görev ve yapısı

Detaylı

Ders 8 trna-rrna yapısı, İşlenmesi ve İşlevleri

Ders 8 trna-rrna yapısı, İşlenmesi ve İşlevleri Ders 8 trna-rrna yapısı, İşlenmesi ve İşlevleri mrna trna - rrna Taşıyıcı (transfer) RNA (trna) Nispeten küçük moleküllerdir. Bir öncu molekülün nükleusta işlenmesiyle oluşurlar. trna molekülleri, mrna

Detaylı

GLOBİN GEN REGÜLASYONU

GLOBİN GEN REGÜLASYONU GLOBİN GEN REGÜLASYONU GLOBİN GENLERİN REGÜLASYONU Her bir globin genin dokuya ve gelişime spesifik ekspressiyonu regülatör dizilimdeki transkripsiyon faktörlerinin etkisi ile sağlanmaktadır. Globin

Detaylı

12. SINIF KONU ANLATIMI 6 GENETİK ŞİFRE VE PROTEİN SENTEZİ 2

12. SINIF KONU ANLATIMI 6 GENETİK ŞİFRE VE PROTEİN SENTEZİ 2 12. SINIF KONU ANLATIMI 6 GENETİK ŞİFRE VE PROTEİN SENTEZİ 2 SANTRAL DOGMA Hücredeki bilgi aktarım mekanizmasının tamamına SANTRAL DOGMA denir. Santral dogma tek yönlü bilgi aktarımıdır. Geri dönüşümü

Detaylı

ADIM ADIM YGS-LYS 37. ADIM HÜCRE 14- ÇEKİRDEK

ADIM ADIM YGS-LYS 37. ADIM HÜCRE 14- ÇEKİRDEK ADIM ADIM YGS-LYS 37. ADIM HÜCRE 14- ÇEKİRDEK 3) Çekirdek Ökaryot yapılı hücrelerde genetik maddeyi taşıyan hücre kısmıdır. Prokaryot hücreli canlılarda bulunmaz. GÖREVLERİ: 1) Genetik maddeyi taşıdığından

Detaylı

GENETİK. Öğt. Gör. Meltem KÖKDENER

GENETİK. Öğt. Gör. Meltem KÖKDENER GENETİK Öğt. Gör. Meltem KÖKDENER 2 5.1. TRANSKRİPSİYONUN AŞAMALARI 5.2. PROTEİN SENTEZİ (Translasyon ) 5.3. GENETİK İFADENİN DÜZENLENMESİ 5 GENETİK TRANSKRİPSİYON ÜNİTE 5 TRANSKRİPSİYON Öğr. Gör. Meltem

Detaylı

GENETİK ŞİFRE PROF. DR. SERKAN YILMAZ

GENETİK ŞİFRE PROF. DR. SERKAN YILMAZ GENETİK ŞİFRE PROF. DR. SERKAN YILMAZ Genetik Şifre (Kod) Organizmalardaki proteinlerin birincil yapılarının (amino asit dizilerinin), DNA molekülündeki genlerin nükleotid dizisi tarafından tayin edilmesi

Detaylı

Çekirdek 4 bölümden oluşur Çekirdek zarı: karyolemma Kromatin: Chromatin Çekirdekcik: Nucleolus Çekirdek sıvısı: karyolymph

Çekirdek 4 bölümden oluşur Çekirdek zarı: karyolemma Kromatin: Chromatin Çekirdekcik: Nucleolus Çekirdek sıvısı: karyolymph NUKLEUS Bir hücrenin tüm yapılarının ve etkinliklerinin kodlandığı kromozomu Ayrıca, DNA sını dublike edecek ve 3 tip RNA yı ribozomal (rrna), haberci (mrna) ve transfer (trna)-sentezleyecek ve işleyecek

Detaylı

BİYOLOJİ DERS NOTLARI YGS-LGS YÖNETİCİ MOLEKÜLLER

BİYOLOJİ DERS NOTLARI YGS-LGS YÖNETİCİ MOLEKÜLLER www.benimdershanem.esy.es Bilgi paylaştıkça çoğalır. BİYOLOJİ DERS NOTLARI YGS-LGS YÖNETİCİ MOLEKÜLLER NÜKLEİK ASİTLER Nükleik asitler, bütün canlı hücrelerde ve virüslerde bulunan, nükleotid birimlerden

Detaylı

MOLEKÜLER BİYOLOJİ DOÇ. DR. MEHMET KARACA

MOLEKÜLER BİYOLOJİ DOÇ. DR. MEHMET KARACA MOLEKÜLER BİYOLOJİ DOÇ. DR. MEHMET KARACA RİBOZOMLAR Ribozom RİBONÜKLEOPROTEİN (RNP) yapısındadır. Ribozomlar hem protein hem de RNA moleküllerinden oluşur. Ribozomlar protein ve RNA moleküllerinden oluşan

Detaylı

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI. 12. Sınıf 1 GENDEN PROTEİNE

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI. 12. Sınıf 1 GENDEN PROTEİNE YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI 12. Sınıf 1 GENDEN PROTEİNE Protein sentezini tüm canlılar gerçekleştirir. Bir mrna molekülünde en fazla 64 çeşit kodon bulunur. DOĞRU YANLIŞ SORULARI Canlıların heterotrof beslenenleri

Detaylı

Ders 5 - mrna yapısı, İşlenmesi ve İşlevleri - I -

Ders 5 - mrna yapısı, İşlenmesi ve İşlevleri - I - Ders 5 - mrna yapısı, İşlenmesi ve İşlevleri - I - Pre-mRNA (hnrna) cap mrna AAAAAAAAAAAAA REPLİKASYON DNA nın kendini eşlemesi TRANSKİPSİYON DNA dan RNA ya gene

Detaylı

Akıllı Defter. 9.Sınıf Biyoloji. vitaminler,hormonlar,nükleik asitler. sembole tıklayınca etkinlik açılır. sembole tıklayınca ppt sunumu açılır

Akıllı Defter. 9.Sınıf Biyoloji. vitaminler,hormonlar,nükleik asitler. sembole tıklayınca etkinlik açılır. sembole tıklayınca ppt sunumu açılır 9.Sınıf Biyoloji 1 Akıllı Defter vitaminler,hormonlar,nükleik asitler sembole tıklayınca etkinlik açılır sembole tıklayınca ppt sunumu açılır sembole tıklayınca video açılır 1 VİTAMİNLER ***Vitaminler:

Detaylı

PROKARYOTLARDA GEN İFADESİNİN DÜZENLENMESİ

PROKARYOTLARDA GEN İFADESİNİN DÜZENLENMESİ PROKARYOTLARDA GEN İFADESİNİN DÜZENLENMESİ Gen ifadesi nasıl kontrol edilir? q Genlerin açılıp kapanabildiğini ifade eden görüşleri destekleyen kuvvetli kanıtlar bulunmaktadır. q Örneğin, E. coli proteinlerinin

Detaylı

HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ. YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111

HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ. YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111 HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111 asli.memisoglu@deu.edu.tr KONULAR HAYVAN HÜCRESİ HAYVAN, BİTKİ, MANTAR, BAKTERİ HÜCRE FARKLARI HÜCRE ORGANELLERİ

Detaylı

12. SINIF KONU ANLATIMI 2 DNA VE RNA

12. SINIF KONU ANLATIMI 2 DNA VE RNA 12. SINIF KONU ANLATIMI 2 DNA VE RNA DNA (DEOKSİRİBONÜKLEİK ASİT) Temel nükleik asittir. Prokaryot hücrelerin sitoplazmasında, ökaryot hücrelerde çekirdek, mitokondri ve kloroplast organelinde bulunur.

Detaylı

Doç.Dr.Erdal BALCAN 1

Doç.Dr.Erdal BALCAN 1 www2.bayar.edu.tr/biyoloji/erdal.balcan E.Coli gibi bakteriler kısa yaşam süreleri içinde çeşitli çevresel koşullarla karşılaşırlar (ortam ile etkileşimleri fazla). Bakteriler ve diğer prokaryotlar evrimsel

Detaylı

Gen Đfadesi, tespiti ve ölçülmesi

Gen Đfadesi, tespiti ve ölçülmesi Gen Đfadesi, tespiti ve ölçülmesi Doç. Dr. Hilâl Özdağ Eposta: ozdag@medicine.ankara.edu.tr Tel: 2225826/202 Ders Notları Đçin: http://bteml.biotek.ankara.edu.tr/wiki/index.php/ana_sayfa adresinden Genombilimde

Detaylı

Nükleik Asitler. DNA ve RNA nükleik asitleri oluşturur

Nükleik Asitler. DNA ve RNA nükleik asitleri oluşturur NÜKLEİK ASİTLER Nükleik Asitler DNA ve RNA nükleik asitleri oluşturur Genetik bilginin nesiller boyu aktarılması ve bunun proteinlere tercüme edilmesinde görev alırlar Nükleotid ünitelerinden oluşurlar

Detaylı

MOLEKÜLER BİYOLOJİ DOÇ. DR. MEHMET KARACA

MOLEKÜLER BİYOLOJİ DOÇ. DR. MEHMET KARACA MOLEKÜLER BİYOLOJİ DOÇ. DR. MEHMET KARACA GEN İFADESİNİN DÜZENLENMESİ DNA Düzeyinde Gen Ekspresyonu Düzenlemesi Transkripsiyonel Düzeyde Gen Ekspresyonu Düzenlenmesi Post-transkripsiyonel Düzeyde Gen Ekspresyonu

Detaylı

III-Hayatın Oluşturan Kimyasal Birimler

III-Hayatın Oluşturan Kimyasal Birimler III-Hayatın Oluşturan Kimyasal Birimler MBG 111 BİYOLOJİ I 3.1.Karbon:Biyolojik Moleküllerin İskeleti *Karbon bütün biyolojik moleküllerin omurgasıdır, çünkü dört kovalent bağ yapabilir ve uzun zincirler

Detaylı

Genetik Kavramlar Sekizinci baskıdan çeviri Klug, Cummings, Spencer

Genetik Kavramlar Sekizinci baskıdan çeviri Klug, Cummings, Spencer Genetik Kavramlar Sekizinci baskıdan çeviri Klug, Cummings, Spencer 1 Genetiğe Giriş Copyright 2006 Pearson Prentice Hall, Inc. 1-Genetiğe giriş 1.1 100 yıldan daha kısa zamanda Mendel den DNA ya 1.2 İkili

Detaylı

Epigenetik ve Epigenomik

Epigenetik ve Epigenomik Epigenetik ve Epigenomik EPİGENET GENETİK DNA dizisindeki değişimlerle imlerle açıklanamayan, mitoz ve/veya mayoz bölünme ile kalıtılabilinen labilinen,, gen fonksiyonundaki değişiklikler. iklikler. DNA

Detaylı

www.demiraylisesi.com

www.demiraylisesi.com YÖNETİCİ MOLEKÜLLER C, H, O, N, P atomlarından meydana gelir. Hücrenin en büyük yapılı molekülüdür. Yönetici moleküller hücreye ait genetik bilgiyi taşır, hayatsal faaliyetleri yönetir, genetik bilginin

Detaylı

A. DNA NIN KEŞFİ VE ÖNEMİ

A. DNA NIN KEŞFİ VE ÖNEMİ DNA nın Yapısı ve Replikasyonu Biyoloji Ders Notları A. DNA NIN KEŞFİ VE ÖNEMİ İlk olarak Friedrich Miescher (1869) akyuvar hücreleri ve balık sperminde yönetici molekülleri tespit etmiştir. Çekirdekte

Detaylı

GEN EKSPRESYONU: GENDEN PROTEİNE

GEN EKSPRESYONU: GENDEN PROTEİNE GENLER ve İŞLEVLERİ GEN EKSPRESYONU: GENDEN PROTEİNE Hazırlayan: Yrd.Doç.Dr. Yosun MATER Yrd.Doç.Dr.Yosun MATER Genlerin Doğası Şimdiye kadar öğrendiklerimiz bize canlıya ait bilgilerin DNA da yer aldığını

Detaylı

MOLEKÜLER BİYOLOJİ LABORATUVARI

MOLEKÜLER BİYOLOJİ LABORATUVARI MOLEKÜLER 2014-2015 BİYOLOJİ LABORATUVARI GÜZ DÖNEMİ MOLEKÜLER BİYOLOJİ LABORATUVARI 7.HAFTA DERS NOTLARI GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN FAKÜLTESİ BİYOLOJİ BÖLÜMÜ Sayfa 1 / 6 1. RFLP (RESTRİKSİYON PARÇA UZUNLUK

Detaylı

Yrd.Doç.Dr. Yosun MATER

Yrd.Doç.Dr. Yosun MATER * Yrd.Doç.Dr.Yosun MATER *Genom ve DNA replikasyonu *Bir birey tarafından taşınan genetik materyalin tamamı genom olarak adlandırılır. *Genomun gen içeren bölümü genik DNA olarak adlandırılır. * Gen nedir?

Detaylı

CANLILARDA ÜREME. Üreme canlıların ortak özelliğidir. Her canlının kendine benzer canlı meydana getirebilmesi üreme ile gerçekleşir

CANLILARDA ÜREME. Üreme canlıların ortak özelliğidir. Her canlının kendine benzer canlı meydana getirebilmesi üreme ile gerçekleşir CANLILARDA ÜREME EYLÜL 3.HAFTA MİTOZ VE EŞEYSİZ ÜREME Her canlının kendine benzer canlı meydana getirebilmesi üreme ile gerçekleşir Üreme canlıların ortak özelliğidir 3 4 Canlılar hücrelerden meydana gelir

Detaylı

Çukurova Üniversitesi. Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü

Çukurova Üniversitesi. Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü RNA TEK ZINCIRLIDIR Nükleik asitlerin ikinci çeşidi ribonükleik asit ya da RNA'dır; bu moleküller DNA'ya benzer ancak; RNA'da deoksiriboz yerine riboz şekeri Azotlu baz timin yerine urasil RNA'nın çoğunlukla

Detaylı

Nükleik Asitlerin İşlevi

Nükleik Asitlerin İşlevi Nükleik Asitler Nükleik Asitlerin İşlevi n n n n n Metabolik işlemlerde kullanılan enerji (ATP: Adenozintrifosfat) Hücrelerin hormonlara ve diğer hücre dışı uyarılara karşı yanıtında ana bağlantı bileşeni

Detaylı

DNA dan Kromozomlara

DNA dan Kromozomlara DNA dan Kromozomlara Giriş DNA nın genetik bilgiyi barındırdığının anlaşılmasından sonra; DNA nın genler halinde nasıl organize olduğu ve Genetik işlevin kromozomlar halinde nasıl organize olduğu araştırılmaya

Detaylı

Çukurova Üniversitesi

Çukurova Üniversitesi Gen Ekspresyonu (Kalıtsal Bilginin anlatımı) DNA molekülünün taşıdığı bilginin protein moleküllerine çevrilmesine Gen ekspresyonu denir. Gen ekspresyonu 2 aşamada gerçekleşir: 1.Transkripsiyon (Yazılım):

Detaylı

DNA ve RNA NIN YAPISI. Yrd.Doç.Dr. Özlem KURT ŞİRİN

DNA ve RNA NIN YAPISI. Yrd.Doç.Dr. Özlem KURT ŞİRİN DNA ve RNA NIN YAPISI Yrd.Doç.Dr. Özlem KURT ŞİRİN Bu derste neler öğreneceğiz? Nükleotid tanımı ve yapısı DNA nın primer, sekonder ve tersiyer yapısı RNA çeşitleri ve yapıları Canlılarda, genetik bilginin

Detaylı

cdna Kitaplık Hazırlanışı

cdna Kitaplık Hazırlanışı cdna Kitaplık Hazırlanışı Uzm.Bio.Veysel Sabri HANÇER İstanbul Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Doktora Programı 2602043040 Genetik Bilginin İki Kaynağı Vardır; Genomik DNA mrna Ökaryotlardaki

Detaylı

Moleküler biyolojiye giriş. Doç.Dr.Pınar AKSOY SAĞIRLI

Moleküler biyolojiye giriş. Doç.Dr.Pınar AKSOY SAĞIRLI Moleküler biyolojiye giriş Doç.Dr.Pınar AKSOY SAĞIRLI Molecular biology terimi ilk kez Warren Weaver tarafından 1938 de kullanıldı. Hayatın fiziksel ve kimyasal olarak açıklanması olarak tanımlandı. 1977

Detaylı

Genden proteine Genler, transkripsiyon ve translasyon yolu ile proteinleri belirler Transkripsiyon, DNA yönetiminde RNA sentezidir Ökaryotik

Genden proteine Genler, transkripsiyon ve translasyon yolu ile proteinleri belirler Transkripsiyon, DNA yönetiminde RNA sentezidir Ökaryotik Genden proteine Genler, transkripsiyon ve translasyon yolu ile proteinleri belirler Transkripsiyon, DNA yönetiminde RNA sentezidir Ökaryotik hücreler, transkripsiyondan sonra RNA yı değişikliğe uğratırlar

Detaylı

RNA Sentezi (Transkripsiyon) Prof.Dr.T

RNA Sentezi (Transkripsiyon) Prof.Dr.T RNA Sentezi (Transkripsiyon) Prof.Dr.T.Tülay Akçay Sistron genetik ekspresyon un(ifadenin) en küçük k birimidir.tek bir mrna birden fazla protein transle ediyorsa polisistronik mrna dır. Operonlar ve polisistronik

Detaylı

Epigenetik ve Kanser. Tayfun ÖZÇELİK Bilkent Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü

Epigenetik ve Kanser. Tayfun ÖZÇELİK Bilkent Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Epigenetik ve Kanser Tayfun ÖZÇELİK Bilkent Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü tozcelik@fen.bilkent.edu.tr Conrad Waddington (1905-1975) Edinburgh Üniversitesi Embriyoloji ve Genetik Profesörü

Detaylı

Non-coding RNA Molekülleri

Non-coding RNA Molekülleri Non-coding RNA Molekülleri Dersin Sorumlusu: Dr. Hatice MERGEN Dersin adı: Proteomik ve Genomik Hazırlayan: Çiğdem KAPLAN 2004 2005 GÜZ Non-Coding RNAs (Kodlama Yapmayan RNA lar) Genom projesinin ilk hedefi,

Detaylı

RİBOZOM YAPI, FONKSİYON BİYOSENTEZİ

RİBOZOM YAPI, FONKSİYON BİYOSENTEZİ RİBOZOM YAPI, FONKSİYON VE BİYOSENTEZİ Ribozom Palade adlı araştırıcı tarafından elektron mikroskop ile tanımlanmıştır. Viruslar hariç tüm canlılarda bulunan bir membranla çevrili olmayan organellerdir.

Detaylı

Chapter 10 Lecture. Genetik Kavramlar Concepts of Genetics Tenth Edition. 1. DNA Yapısı. Çeviri: Aslı Sade Memişoğlu

Chapter 10 Lecture. Genetik Kavramlar Concepts of Genetics Tenth Edition. 1. DNA Yapısı. Çeviri: Aslı Sade Memişoğlu Chapter 10 Lecture Genetik Kavramlar Concepts of Genetics Tenth Edition 1. DNA Yapısı Çeviri: Aslı Sade Memişoğlu Genetik malzeme nedir? Çoğunlukla genetiğin ikili sarmalın keşfiyle başladığı düşünülür

Detaylı

YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #13

YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #13 YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #13 1) Canlılarda özelliklerin genlerle kontrol edildiği ve her genin en az bir özellikten sorumlu olduğu bilindiğine göre, I. Diploid canlılarda her özellik için iki gen bulunması

Detaylı

Transkripsiyona Genel Bakış

Transkripsiyona Genel Bakış Transkripsiyona Genel Bakış RNA nın genetik ve fonksiyonel olarak iki farklı seviyede rol üstlendiğini vurgulamak gerekir.genetik seviyede, RNA mrna aracılığıyla DNA dan bilgi taşır. Genetik bilginin DNA

Detaylı

BAKTERİLERİN GENETİK YAPISI

BAKTERİLERİN GENETİK YAPISI BAKTERİLERİN GENETİK YAPISI Kromozom bakteri hücrelerinde genellikle çift zincirli helikal çembersel (bazı bakterilerde lineer) yapıdaki DNA molekülü Genom kromozomal ve plazmitlerde bulunan toplam genetik

Detaylı

DNA nın kromozom biçiminde paketlenmesi

DNA nın kromozom biçiminde paketlenmesi DNA nın kromozom biçiminde paketlenmesi DNA paketlenmesi 1. Paketlenme sorunu 2. Kromatin yapı düzeyleri (nukleosomlar, 30-nm fiber, looplar, bandlar) 3. Histon kodu aktif ve inaktif diziler içerir 4.

Detaylı

DNA dan Kromozomlara

DNA dan Kromozomlara DNA dan Kromozomlara Giriş DNA nın genetik bilgiyi barındırdığının anlaşılmasından sonra; DNA nın genler halinde nasıl organize olduğu ve Genetik işlevin kromozomlar halinde nasıl organize olduğu araştırılmaya

Detaylı

Genler ve proteinler arasındaki temel ilişki

Genler ve proteinler arasındaki temel ilişki GENDEN PROTEİNE Genler ve proteinler arasındaki temel ilişki İngiliz hekim Archibald Garrod (1909), genlerin, enzimler aracılığı ile fenotipi belirlediğini ilk öne süren kişidir. Garrod, doğuştan metabolizma

Detaylı

KONU 5 TRANSLASYON VE PROTEİNLER

KONU 5 TRANSLASYON VE PROTEİNLER KONU 5 TRANSLASYON VE PROTEİNLER Translasyon ve proteinler Translasyon; mrna, trna, ribozomlar ve polipeptid zincir sentezinin başlaması, uzaması ve sonlanması için gerekli çeşitli translasyon faktörleri

Detaylı

GOÜ TIP FAKÜLTESİ DÖNEM I III. KURUL

GOÜ TIP FAKÜLTESİ DÖNEM I III. KURUL III. Kurul Hücresel Metabolizma ve Moleküler Tıp III. Kurul Süresi: 6 hafta III. Kurul Başlangıç Tarihi: 23 Aralık 2009 III. Kurul Bitiş ve Sınav Tarihi: 1 2 Şubat 2010 Ders Kurulu Sorumlusu: Yrd. Doç.

Detaylı

ÖĞLE ARASI ÖĞLE ARASI

ÖĞLE ARASI ÖĞLE ARASI 1. HAFTA 7 Kasım 2016 Pazartesi 8 Kasım 2016 Salı 9 Kasım 2016 Çarşamba 10 Kasım 2016 Perşembe 11 Kasım 2016 Cuma Diş Anatomisi ve Morfolojisi 08.30-09.15 09.30-10.15 Dr. Gökçe Soğancı Mandibular santral,

Detaylı

ETKİN İLAÇ KULLANIMINDA GENETİK FAKTÖRLER. İlaç Kullanımında Bireyler Arasındaki Genetik Farklılığın Mekanizması

ETKİN İLAÇ KULLANIMINDA GENETİK FAKTÖRLER. İlaç Kullanımında Bireyler Arasındaki Genetik Farklılığın Mekanizması ETKİN İLAÇ KULLANIMINDA GENETİK FAKTÖRLER İlaç Kullanımında Bireyler Arasındaki Genetik Farklılığın Mekanizması Absorbsiyon İlaç hedefleri Dağılım Hastalıkla ilgili Metabolizma yolaklar Atılım Farmakokinetik

Detaylı

GENETİK ŞİFRE. Prof. Dr. Filiz ÖZBAŞ GERÇEKER

GENETİK ŞİFRE. Prof. Dr. Filiz ÖZBAŞ GERÇEKER GENETİK ŞİFRE Prof. Dr. Filiz ÖZBAŞ GERÇEKER Genetik Bilgi Akışı Genetik kodun özellikleri 1. Genetik şifre, harfler halinde gösterilen mrna moleküllerini oluşturan ribonükleotid bazları kullanılarak,

Detaylı

PROTEİN SENTEZİ ENZİMLER ve VİTAMİNLER

PROTEİN SENTEZİ ENZİMLER ve VİTAMİNLER PROTEİN SENTEZİ ENZİMLER ve VİTAMİNLER Öncelikle, protein sentezinin yapılabilmesi için aşağıdakilerin mutlaka mevcut olması gerekmektedir: DNA Aktifleyici enzimler Üç çeşit RNA (mrna, trna, rrna) Ribozomlar

Detaylı

GENETİK ŞİFRE VE TRANSKRİPSİYON

GENETİK ŞİFRE VE TRANSKRİPSİYON GENETİK ŞİFRE VE TRANSKRİPSİYON Giriş Ökaryotlardaki transkripsiyon, prokaryot ve bakteriyofajlara benzer ancak daha karmaşıktır. Transkripsiyon, bir ana polimeraz enzimine ve destekleyici proteinlere

Detaylı

Artan bilgi ile birlikte hasta ve ailelerin bilinçlendirilmesi

Artan bilgi ile birlikte hasta ve ailelerin bilinçlendirilmesi 2 Artan bilgi ile birlikte hasta ve ailelerin bilinçlendirilmesi «Genetik bilgiden hastaların ve ailelerin yararlanması için tüm sağlık çalışanları insan genetiğinin temelinde yatan prensipleri anlamalıdır»

Detaylı

Hücre Nükleusu, Nükleus Membranı, Nükleus Porları. Doç. Dr. Ahmet Özaydın

Hücre Nükleusu, Nükleus Membranı, Nükleus Porları. Doç. Dr. Ahmet Özaydın Hücre Nükleusu, Nükleus Membranı, Nükleus Porları Doç. Dr. Ahmet Özaydın Nükleus (çekirdek) ökaryotlar ile prokaryotları ayıran temel özelliktir. Çekirdek hem genetik bilginin deposu hem de kontrol merkezidir.

Detaylı

HAFTA IV DNA nın kalıtım materyali olduğunun anlaşılması DNA nın Yapısı

HAFTA IV DNA nın kalıtım materyali olduğunun anlaşılması DNA nın Yapısı Biyoteknoloji ve Genetik I HAFTA IV DNA nın kalıtım materyali olduğunun anlaşılması DNA nın Yapısı Prof. Dr. Hilâl Özdağ Genetik materyal ; 1. Kendini eşleyebilmeli 2. Bilgi depolamalı 3. Bu bilgiyi ifade

Detaylı

NÜKLEİK ASİTLER ( DNA VE RNA)(Yönetici Moleküller)

NÜKLEİK ASİTLER ( DNA VE RNA)(Yönetici Moleküller) NÜKLEİK ASİTLER ( DNA VE RNA)(Yönetici Moleküller) NÜKLEİK ASİTLERİN KEŞFİ *FRIEDRICH MIESCHER * Balık spermlerinin çekirdeklerini ve akyuvar çekirdeklerini ayrıştırarak yaptığı çalışmalarda, bu hücrelerin

Detaylı

Prokaryotlarda durum. Gen düzenleyici proteinler ve gen anlatımının düzenlenmesi 11.10.2012

Prokaryotlarda durum. Gen düzenleyici proteinler ve gen anlatımının düzenlenmesi 11.10.2012 Gen düzenleyici proteinler ve gen anlatımının düzenlenmesi Prokaryotlarda durum 2 PROKARYOTLARDA GEN ANLATIMININ NEGATĐF KONTROLÜ Negatif Đndüklenebilen Operonlarda, düzenleyici bir repressör normalde

Detaylı

DNA REPLİKASYONU. Dr. Mahmut Cerkez Ergoren

DNA REPLİKASYONU. Dr. Mahmut Cerkez Ergoren DNA REPLİKASYONU Dr. Mahmut Cerkez Ergoren Arthur Kornberg 1959 Nobel Ödülü "the mechanisms in the biological synthesis of DNA DNA Replikasyonu Replikasyon genetik materyalin tamamen kendi benzeri yeni

Detaylı

HORMONLAR VE ETKİ MEKANİZMALARI

HORMONLAR VE ETKİ MEKANİZMALARI HORMONLAR VE ETKİ MEKANİZMALARI Receptörler İntrasellüler hidrofobik(llipofilik)ligandlara baglananlar Nükleer hormon reseptörleri Guanylate siklaz(nitrikoksid receptor) Hücre yüzey hidrofilik ligandlara

Detaylı

İ. Ü İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Filiz Aydın

İ. Ü İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Filiz Aydın İ. Ü İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Filiz Aydın Genetik nedir? Biyolojinin kalıtım ve varyasyonlarla (çeşitlilikle) ilgilenen bilim dalıdır. Genetik yaşayan tüm organizmalarda

Detaylı

ÖKARYOTİK GENOMLARIN ORGANİZASYONU VE KONTROLÜ

ÖKARYOTİK GENOMLARIN ORGANİZASYONU VE KONTROLÜ ÖKARYOTİK GENOMLARIN ORGANİZASYONU VE KONTROLÜ Prokaryotik kromatinin paketlenmesi Bakteri DNA sı bile paketlenir. Bakteri genomu sadece birkaç milyon nükleotit çifti içermektedir. Önceleri bakteri kromozomunun,

Detaylı

MOLEKÜLER BİYOLOJİ DOÇ. DR. MEHMET KARACA (6. BÖLÜM)

MOLEKÜLER BİYOLOJİ DOÇ. DR. MEHMET KARACA (6. BÖLÜM) MOLEKÜLER BİYOLOJİ DOÇ. DR. MEHMET KARACA (6. BÖLÜM) GENLER Bazı genlerde regülatör sekansları transkripsiyon başlama bölgesinin baş kısımlarında bulunabildiği gibi 50 kb yukarıda bulunabilmektedir. Promotör,

Detaylı

İ. Ü İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Filiz Aydın

İ. Ü İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Filiz Aydın İ. Ü İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Filiz Aydın Hücre iletişimi Tüm canlılar bulundukları çevreden sinyal alırlar ve yanıt verirler Bakteriler glukoz ve amino asit gibi besinlerin

Detaylı