Günümüzde tüm dünyayı saran İnternet ağının temeli Amerikan ve Sovyet Rusya arasındaki rekabete dayanmaktadır.

Transkript

1 İletişim Teknolojisi İletişim teknolojisi; birbirinden uzakta bulunan bilgisayarların birbirleriyle bazı özel tanımlı kurallar kullanarak haberleşmesini ve kendi aralarında birinden diğerine bilgi aktarımını olanaklı kılar. Bilgisayarlar arası haberleşme, telefon hatları, özel kablolar, elektromanyetik dalgalar, uydu bağlantıları gibi farklı iletişim yollarıyla yapılabilir. 21. Yüzyıl, klasikleşmiş tanımıyla, Bilgi Teknolojileri Çağı olacaktır. Teknolojik gelişmeler; mikrodalga fırın, buzdolabı gibi kullandığımız birçok aygıtı "zeki" ve "birbirleriyle konuşabilen - iletişimde bulunabilen" aygıtlar haline getirmektedir. Bu aygıtlar, çevresiyle haberleşip bilgi alabilmekte, karar verebilmekte ve diğer aygıtlarla haberleşebilmektedir. Tüm bu sistemlerde, bilgisayarların ve bilgisayar teknolojilerinin "dışardan görünmeyen" bir şekilde bütünleşmesi yatmaktadır. İNTERNET (International Network) Günümüzde tüm dünyayı saran İnternet ağının temeli Amerikan ve Sovyet Rusya arasındaki rekabete dayanmaktadır. 1957'de Sovyetlerin ilk yapay dünya uydusu olan Sputnik'i fırlatmaları üzerine ABD Savunma Bakanlığı, bilim ve teknolojinin orduda en iyi şekilde kullanılması için ARPA projesini başlattı. Amerikan Hava Kuvvetleri 1962 yılında ABD'ye yapılabilecek bir nükleer saldırıdan sonra bile misillemelerin ve bombardıman uçakları üzerindeki denetimin nasıl sürdürülebileceğini araştırmaya başladı. Bu amaçla yapılan araştırmada merkezi olmayan askeri bir bilgisayar ağının tüm ülkeye yayılabileceği ve bir nükleer saldırıya karşı saldırı yapılabileceği gösterildi. ARPA projesi bu ağı destekledi ve ARPANET adını aldı. 1969'da ilk fiziksel ağ California'da kuruldu. İlk kurulan bilgisayar ağı tüm ülkede yalnızca 4 noktada terminale bağlıydı yılında terminal sayısı 23'e ulaştı ve elektronik posta kavramı ortaya çıktı. 1976'da radyo ve uydu bağlantıları sayesinde ABD ve Amerika bu ağ üzerinde birleştirildi. 1979'da ilk bilgisayar haber grupları ortaya çıktı ve IBM İnternet in babası sayılan BITNET sistemini yarattı. 1980'lerde soğuk savaşın etkisini yitirmesiyle akademik ve ticari çevreler bu bilgisayar sistemine ilgi göstermeye başladı. O zamanlar sistem yalnızca elektronik posta amacıyla kullanılıyordu da Tim-Berners Lee World Wide Web'i icat etti. Bu sistem, hypertext denen daha görsel bir temele dayanıyor ve araştırmaları, bilgi paylaşımını kolaylaştırmayı amaçlanıyordu. WWW'nin ortaya çıkması aynı zamanda ticari çevreleri de motive etti. Bu tarihte kullanıcı sayısı 617,000'e ulaştı ve bilgisayar ağı bugünkü anlamda İnternet adını aldı. 1990'larda İnternet kullanıcı sayısı ve fiziksel yapısı katlanarak arttı. Ticari kurumlar,

2 üniversiteler, organizasyonlar ve devlet kurumları bu gelişime ayak uydurdular. Bağlantı noktalarına ad verilmeye başlandı ve bu kurumlar kendi adlarına İnternet siteleri açmaya başladılar. 1994'de İnternet üzerinde ilk siberbanka kuruldu. Pizza Hut İnternet üzerinden sipariş almaya başladı. AT&T, MCI gibi iletişim firmalarının hemen hepsi İnternet e yatırım yapmaya başladı. İnternet nedir? İnternet bilgiyi paylaşma kaynağı olarak yer buldu kendine. Ardından reklam aracı olarak görüldüğü bir süreç yaşandı. Ticari amaçlar reklamdan çeşitlenerek satışa yöneldi. Bugün, 21. Yüzyılın başlarında, hesap edilemeyen ve planlanamayan bir hızla büyüdüğünü görüyoruz. İnternet in geçirdiği süreç farklı tanımlamalara ya da sınırlamalara neden oldu. İnternet, birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağıdır. İnternet in ağlar arası ağ olduğu söylenebilir. Teknik terimlerle tanımlamak gerektiğinde: TCP/IP protokolünü tanıyan ağların oluşturduğu büyük ağdır, TCP/IP protokolünü tanıyan ağları kullanan insanların oluşturduğu büyük topluluktur, TCP/IP protokolünü tanıyan ağlardan erişilecek kaynaklar kümesidir, denebilir. İnternet, insanların her geçen gün gittikçe artan "üretilen bilgiyi saklama/paylaşma ve ona kolayca ulaşma" istekleri sonrasında ortaya çıkmış bir teknolojidir. Bu teknoloji yardımıyla pek çok alandaki bilgilere insanlar kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde erişebilmektedir. İnternet i bu haliyle bir bilgi denizine, ya da büyükçe bir kütüphaneye benzetebiliriz. İnternet e, bakış açımıza bağlı olarak farklı tanımlamalar da getirebiliriz : İnternet; 2000 yılı itibarıyla 120,000,000 u aşkın insanın kendi arasında etkileştiği, bilgi değiş - tokuşu yapabildiği ve kendi yazısız kuralları olan büyük bir topluluktur. Bu, İnternet'in sosyal yönüdür. Pek çok yararlı bilginin bir tuşa basmak kadar yakın olduğu dev bir kütüphanedir. Kişilerin değişik konularda fikirlerini serbestçe söyleyebilecekleri ortamlar barındıran bir demokrasi platformudur. Evden alış-veriş, bankacılık hizmetleri, radyo-televizyon yayınları, günlük gazete servisleri vb gibi uygulamaları ile aslında internet aynı zamanda bir hayat kolaylaştırıcıdır. Tüm bu tanımların arakesitinde yer alan ise "Bilgiye ulaşım ve onu paylaşım, sonrasında da elde edilen bilgiyi kullanım" dır. Sonuç olarak, İnternet, önümüzdeki yıllarda üretilecek bilgilerin dolaşım sistemidir. İnternet'in ticari boyutunun da ortaya çıkmasıyla yaşamla daha çok iç içe geçmeye başlamıştır. Kendi, yazılı olmayan, kuralları olan; kendi toplumu olan bambaşka bir uzay. Klasik yaşama biçimlerini, değer yargılarını değiştiren; hayatımıza yeni kavramlar, yeni uğraşlar getiren iletişim aracı. İnternet'in etkilerini görmek ve onu hissetmek sanırım çok daha kolay. Hayatımızda normal şartlarda yaptıklarımızı göz önüne getirelim ve İnternet'in bunları nasıl değiştirdiğini; bunlara

3 nasıl yeni anlamlar yüklediğini gözlemleyelim. Belki bazılarımız için daha az (ya da hiç), bazılarımız için daha çok (ya da aşırı çok) etkilenmeler olacaktır. Ancak gerçek olan, önümüzdeki yıllarda (21. Yüzyılda) İnternet olgusu her yönüyle bizimle olacak ve hayatımızda onunla ilintili pek çok şey yapıyor olacağız (Ağ üzerinden alışverişler, uçak/tren rezervasyonları, günlük gazetelere erişim, bilimsel dergileri okumak gibi.) Bilgisayarlar, İnternet kullanmanın temel araçlarıdır. Artık standartlaşmış fonksiyonlarıyla farklı işletim sistemlerinde dahi olsalar, birbirlerine benzer çalışma ilkeleri vardır. Sanal alışveriş terminalleri, banka para çekme makineleri vb. gibi sistemleri kullanmayı bilmekte bilgisayar okuryazarlığının bir parçasıdır. Hızlı gelişen İnternet teknolojilerinin hayatın bir parçası olduğu düşünülürse, ülkelerin "bilgisayar kullanmayı bilen" nüfusu arttıkça bu teknolojileri daha verimli, üretime dönük ve gerçekçi kullanacaklarını söyleyebiliriz. Bilgisayar okuryazarlığı, 21. Yüzyılda, artık "normal okuryazarlık kadar önemli" bir hale gelmiştir. Bu tanımların ardından teknik terimlerle tanımlamada kullandığımız TCP/IP nin açıklanması gerekiyor. TCP/IP nedir? "Bilgi Ağı" üzerindeki bilgi iletimi ve paylaşımı bazı kurallar dahilinde yapılmaktadır. Bu kurallara kısaca "internet protokolleri", ya da TCP/IP protokoller ailesi denir. TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol), bilgisayarlar ile veri iletme/alma birimleri arasında organizasyonu sağlayan, böylece bir yerden, diğer bir yere veri iletişimini olanaklı kılan pek çok veri iletişim protokolüne verilen genel addır. Bir başka deyişle, TCP/IP protokolleri bilgisayarlar arası veri iletişiminin kurallarını koyar. Bu protokollere örnek olarak; Dosya alma/gönderme protokolü (FTP, File Transfer Protocol), Elektronik posta iletişim protokolü (SMTP Simple Mail Transfer Protocol), TELNET protokolü (Internet üzerindeki başka bir bilgisayarda etkileşimli çalışma için geliştirilen *login* protokolü) verilebilir. Adını sıkça duyduğumuz WWW ortamında birbirine link objelerin iletilmesini sağlayan protokol ise Hyper Text Transfer Protocol (HTTP) olarak adlandırılmaktadır. TCP/IP protokolü aynı zamanda, diğer iletişim ağlarında da kullanılabilir. Özellikle pek çok farklı tipte bilgisayarı ya da iş istasyonlarını birbirine bağlayan yerel ağlarda (LAN) kullanımı yaygındır. Internet ne sunar? Internet'i bir "iletişim ağı" olarak tanımladıktan ve bu ağın üzerinde bilgi dolaştığını belirttikten sonra, İnternet in bu altyapı üzerinde neler sunduğunu tahmin etmek aslında o kadar da güç değil. Bu "iletişim ağı"nın içinde bulunan herhangi iki bilgisayar arasındaki en temel işlem, çift yönlü bilgi aktarımıdır. Burada bilgiden kasıt, bilgisayarlardan birinde bulunan bir dosya, bir bilgisayar programı ya da bir ileti olabilir. Internet, teknik olarak, TCP/IP protokolü ile desteklenen pek çok servis sunar. Örnek olarak, Internet erişimi olan bir kullanıcı, eğer kendisine yetki verilmişse, Internet e bağlı diğer herhangi bir bilgisayardaki bilgilere erişebilir, onları kendi bilgisayarına alabilir, kendi bilgisayarından da Internet erişimi olan başka bir bilgisayara dosya/bilgi gönderebilir. Bu özellik, dosya transfer

4 protokolü olarak bilinir. Benzer şekilde, internet üzerindeki kullanıcılar birbirlerine elektronik posta gönderebilirler. Bu da posta iletim protokolü olarak bilinir. İnternet, değişik protokoller aracılığı ile, insanlara "bilgiye erişim" olanakları sunar, İnternet yardımıyla "her çeşit" bilgiye erişebilirsiniz. İçerik bakımından, İnternet in sundukları kimi zaman insanın hayal gücünü zorlayacak boyutlara varmaktadır. Vizyondaki filmlerin kısa tanıtımlarını kolayca evimizdeki ekrana taşıyabilir ya da Amerikan Kongre Kütüphanesi'nde tarama yapabiliriz. Tübitak arşivine bağlanıp, Bilim ve Teknik dergilerinin yeni ve eski sayılarını tarayabilir, yazıları okuyabilir ya da Hacettepe Üniversitesine uzanıp o anki Beytepe Kampusu sıcaklıklarını grafiksel olarak görebiliriz. Başka bir örnek olarak, katılmak istediğimiz bir bilimsel toplantıya bildirimizi Internet üzerinden gönderebiliriz. Örnekler artırılabilir; Nasa servislerine bağlanıp, son uydu fotoğraflarını tarayabiliriz; ya da adreslerine bağlanıp şiirler okuyabiliriz. Son yıllarda geliştirilen World Wide Web(WWW) temelli internet araçları ile bilgiye ulaşım daha da kolaylaşmış ve ulaşılabilecek bilgiler ve sunulan servisler miktar ve çeşit olarak artmıştır. İnternet'in sundukları; onu kullananların istekleri, hayal güçleri ve gelişen internet teknolojisi ile hep çoğalmaktadır. WWW, Web, ya da W3 (World Wide Web), yazı, resim, ses, film, animasyon gibi pek çok farklı yapıdaki verilere kompakt ve etkileşimli bir şekilde ulaşmamızı sağlayan bir çoklu hiper ortam sistemidir. Hiper ortam, bir dökümandan başka bir dökümanın çağırılmasına (navigate) olanak sağlar(iç içe dökümanlar). Bu ortamdaki her veri (object), başka bir veriyi çağırabilir(link). Internet, bilgiye ulaşmayı kolaylaştırmak için değişik 'bilgi arama/tarama' yöntemleri de sunar. Internet'in sundukları çok geniştir ve bu kadar bilgi arasında, bilinçsiz bir kullanımla, insan yolunu çok kolay kaybedebilir. Bilgi arama/tarama yöntemleri iki şekilde sunulmaktadır. Arama Katalogları Arama Katalogları web sitelerini başlıklarına, içeriklerine göre gruplayıp, aradığınız siteye kolayca ulaşmanızı sağlar. Katalog yapısını dizin hiyerarşisi gibi görerek aradığınız siteye ulaşabilirsiniz. Örneğin; Alışveriş Bilgisayar Ürünleri Donanım satıcıları X Donanım Ltd. Şti. Toplum ve Politika Hukuk Danıştay Katalogdan konu başlıkları daraltılarak istediğiniz kurum ya da kuruluşun Danıştay'a ya da X Donanım Ltd. Şti.) sitelerine ulaşılır. Arama Motorları Arama motoru aradığınız bilgi için yazdığınız anahtar sözcüğü arar ve en çok geçen sayfaları size gösterir. Arama yaparken arama sitelerinin özelliklerine göre önerileri dikkate almakta yarar vardır. Öneriler ve operatörler değişik arama motorlarından derlenmiştir. Birinde geçerli olan kurallar diğerinde geçerli olmayabilir. Genel olarak bunlar hakkında bilgisi olan kişiler arama

5 motorlarının yardım servislerinden de yararlanarak istediklerine ulaşabilir. Öneriler; Arama kutusuna birden fazla sözcük yazabilirsiniz. Arama sözcüklerini eklerden arındırın: veterinerler yerine veteriner gibi Arama sonuçları fazla sayıda site içerdiğinde aramanızı yeni sözcüklerle daraltın: spor yerine spor futbol takım Arama kutusuna yazılan sözcük olası ekleriyle birlikte karşınıza çıkacaktır. oto sözcüğü kullanılarak yapılan arama, içinde otomobil, otomotiv, otomatik, otoban, otobüs... gibi sözcüklerin geçtiği siteleri de görüntüleyecektir. Bu nedenle ilgilendiğiniz konuyu tam olarak anlatan sözcükleri arama sözcüğü olarak seçin. Kimi arama motorlarında ise belli bir bölümü aynı olan sözcükleri bulmak için yıldız(*) kullanılır. Yıldız(*), baş tarafı ya da son kısmı aynı olan sözcüklerin değişen kısımlarını temsil eder. Aramaya başlamadan önce ilgilendiğiniz konuyu ifade edebilen birbirinden farklı bütün sözcükleri bir yere not edin ve hepsini ayrı ayrı deneyin. Bunlar eş anlamlı sözcükler olabileceği gibi argo sözcükler de olabilir. BÜYÜK - küçük HARF DUYARLILIĞI, Arama işleminizde BÜYÜK HARF ve küçük harf duyarlılığı vardır. Yazdığınız sözcük tamamen küçük harften oluşuyorsa, BÜYÜK HARF ve küçük harf duyarlılığı yoktur. ÖRNEK: Eğer arama kısmına "mısır" yazarsanız, bütün mısır sözcüğüne denk gelen, "Mısır" - "MISIR" - "MısıR" vb.. sözcüklerini de arar. Yazdığınız sözcük BÜYÜK HARF içeriyorsa, BÜYÜK HARF ve küçük harf duyarlılığı vardır. Eğer arama kısmına "MISIR" yazarsanız, yalnızca büyük harflerle olan biçimde "MISIR" sözcüğünü arar. Operatörler; VE (AND) Arasına geldiği sözcüklerin tamamının arama sonuçlarında geçmesini sağlar. Bilgisayar ve Internet araması bilgisayar ve Internet sözcüklerinin bir arada geçtiği siteleri bulacaktır. YA DA (OR) Arasına geldiği sözcüklerin herhangi birinin arama sonucunda geçmesini sağlar. Meyve ya da muz araması içinde yalnızca meyve ya da muz geçen ya da her ikisinin birden geçtiği siteleri bulur. Bu arama operatörünü kullanarak eş anlamlı sözcüklerin tamamı bir kerede aranabilir. DEĞİL (NOT) Önüne geldiği sözcüğün arama sonuçlarında bulunmamasını sağlar. Spor değil futbol araması sporla ilgili ancak içeriği futbol olmayan sitelerin bulunmasını sağlar. YAKIN (NEAR) Belirtilen iki sözcüğün en fazla 10 sözcük arayla aynı metinde bulunduğu Web sayfalarını bulur. " " (tırnak işareti) Arasındaki sözcük ya da sözcükleri tam olarak yazıldığı gibi arar. halk şiiri araması içinde tam olarak halk şiiri sözcük topluluğunu bu haliyle geçtiği siteleri bulacaktır.

6 + ARTI Arama sonuçlarında mutlaka geçmesini istediğiniz sözcüklerin başına + işaretini koyun. ÖRNEK: Arama kısmına "mp3"+"türkçe" yazarsanız iki sözcüğün geçtiği sayfaları bulur. -EKSİ Arama sonuçlarında geçmesini istemediğiniz sözcüklerin başına "-" konur. Gazete ve dergi web sayfalarında diğer web sayfalarına göre daha çok içerik olduğundan, aradığınız sözcüklerin çoğunlukla gazetelerin ya da dergilerin web sayfalarında geçme olasılığı daha fazladır. Aranan sözcüklerin sonuç sayfasında gazete, dergi web sayfaları çıkmaması için görüntülenmesi istenmeyen gazete, dergi adı önüne "-" yazılarak aranır. "Otel" sözcüğünü aramak istiyorsunuz. Aradığınızda "Otel"e ilişkin Antalya dan birçok sonuç sayfası çıkıyor. Siz tatilinizi Antalya da geçirmek istemiyorsanız, O halde arama kutucuğuna yazmamız gereken; Otel -Antalya Muğla daki otel sayfalarının da çıkmasını istemiyorsanız; Otel Antalya Muğla Şeklinde yazmanız gerekir. Bu biçimli kullanımı geliştirerek otellerin özellikleri ya da ilçeler, beldeler olarak da hazırlayabilirsiniz. Otel +Havuz +Muğla -Bodrum Biçiminde bir arama ile Havuz olan otellerden Muğla da olan Bodrum da olmayanları listelememiz olanaklıdır. Birden fazla sözcüğün işaretsiz olarak yan yana yazılması, YA DA anlamına gelir. Internet ya da Kategori aramasında, yalnızca Türk ad alanına kayıtlı sitelerin (com.tr,gov.tr,edu.tr gibi) gelmesini istiyorsanız, "Yalnızca Türk sitelerinde ara" kutusu olan arama motorlarında bu kutucuğun işaretli olmasına dikkat edin. Internet adreslerinde görülen kısaltmalar ne anlama gelir? Internet'e bağlı kuruluşlar değişik gruplara ayrılabilir ve bir kurulusun alan adı (domain) adresi, o kuruluş hangi gruba dahilse ilgili kısaltmayı bazı istisnalar dışında mutlaka içerir. Ayrıca, ülkelerin 2 harfli tanıtım kodları da adresin sonuna eklenir. Internet adresi, eğer özel amaçlı bir servise (ftp, gopher, www gibi) aitse, genellikle, bu durum, adresin başında kullanılan bir kısaltmayla verilir. Adreslerde kullanılan bazı kısaltmaları ve onların ne anlama geldiklerini örneklersek: Internet alan adları (domain names), uluslararası platformda gtld (generic Top Level Domain) olarak adlandırılan.com,.org,.net,.edu,.mil,.k12, şeklindeki 7 alan ile, cctld (Country Code Top Level Domain) olarak adlandırılan ve ISO-3166 standardında yaklaşık 200 ülke kodundan (.uk,.us,.tr, vb.) oluşan adlandırma sistemine tabidir.

7 Ülke kısaltmaları : Au: Avustralya iq: Irak Az: Azerbaycan ir: İran Be: Belçika it: İtalya Br: Brezilya jp: Japonya Bg: Bulgaristan nl: Hollanda Ca: Kanada no: Norveç Ch: İsviçre pk: Pakistan cn: Çin pl: Polonya de: Almanya pt: Portekiz dk: Danimarka ro: Romanya eg: Mısır ru: Rusya fi: Finlandiya sk: İsveç fr: Fransa Sy: Suriye gr: Yunanistan tm: Türkmenistan hr: Hırvatistan Tr: Türkiye hu: Macaristan uk: İngiltere ie: İrlanda us: A. B. D. il: İsrail yu: Yugoslavya İkinci (2.) düzey alan adlarının örgütlenme yapısı edu : Eğitim kurum ve kuruluşları (Üniversiteler) gov : Devlet kurum ve kuruluşları org : Diğer kuruluşlar için (Vakıf, Sivil Toplum Örgütleri vb.) com : Ticari kuruluşlar mil : Askeri kurum ve kuruluşlar net : Internet servisi sunan kuruluşlar gen : Başvurunun genel yapılabildiği (ilk gelen alır.) ac : Akademik kuruluşlar (bazı ülkelerde edu yerine kullanılır.) int : Uluslararası organizasyonlar, kuruluşlar k12 : Eğitim kurum ve kuruluşları (Orta Öğrenim) nom : Bireylerin kullanımı bbs : BBS hizmeti veren kuruluşlar (Not panoları) bank : Banka ve finans kuruluşları movie : Film şirketleri www : (World Wide Web) Sözcük sözcük çevrildiğinde Dünyayı kaplayan ağ anlamına gelir. Bir browser(gözatıcı) gibi istemci uygulamaları kullanılarak bağlanılan ve çeşitli servisler sunan, Internet sunucularının oluşturduğu büyük ağ. Örnek alan adları: oak.oakland.edu, ftp.netscape.com, garbo.uwasa.fi

8 Genel olarak bu sınıflamaya uyulsa da, bazı alan adlarında daha farklı sözcük grupları da olabilir ( www2.itu.edu.tr gibi). Özellikle.com alan adlarındaki sıkışmadan dolayı, yeni global alan adları oluşturma çalışmaları vardır. İleride İnternet adreslerinde yeni kısaltmalarla karşılaşılacaktır. Bu adresler ip no olarak tanımlanan sayısal değerlere DNS aracılığıyla dönüştürülür. DNS tanımı DNS (Domain Name System; Etki Alanı Ad Sunucusu), sıradüzensel etki alanları kümesi olarak düzenlenen bilgisayarları ve ağ hizmetlerini adlandırmak için kullanılan bir sistemdir. DNS adlandırması, İnternet gibi TCP/IP ağlarında, bilgisayarları ve hizmetleri kullanımı kolay adlarla adlandırmak için kullanılır. Bir kullanıcı bir uygulamaya bir DNS adı girdiğinde, DNS hizmetleri bu adı çözüp, bir IP adresi gibi adla ilişkili diğer bilgileri oluşturabilir. Örneğin, çoğu kullanıcı, ağdaki bir posta ya da Web sunucusunun yerini bulmak için, example.microsoft.com gibi kullanımı kolay bir adı tercih eder. Kullanımı kolay adlar kolayca öğrenilir ve anımsanır. Ancak, bilgisayarlar ağ üzerine sayısal adresler kullanarak iletişim kurarlar. Ağ kaynaklarının daha kolay kullanılmasını sağlamak için, DNS gibi ad hizmetleri, bir bilgisayara ya da bir hizmete ilişkin adı bilgisayarın ya da hizmetin sayısal adresiyle eşleştirmek için bir yol sağlarlar. Daha önce bir Web tarayıcısı kullandıysanız, DNS de kullanmışsınızdır. Aşağıdaki resimde, adına dayanarak bir bilgisayarın IP adresini bulan, temel bir DNS kullanımı gösterilmiştir. Bu örnekte, bir istemci bilgisayar, host-a.example.microsoft.com'u DNS etki alanı adı olarak kullanmak üzere yapılandırılmış bir bilgisayarın IP adresini sorarak, bir sunucuyu sorgular. Sunucu sorguyu yerel veritabanına dayalı olarak yanıtlayabileceğinden, istenen bilgileri içeren bir yanıt verir; bu yanıt, host-a.example.microsoft.com'a ilişkin IP adresi bilgilerini içeren bir ana bilgisayar (A) kaynak kaydıdır. Örnekte, tek bir istemci ve sunucu arasındaki basit bir DNS sorgusu gösterilmiştir. Pratikte, DNS sorguları daha karmaşık olur ve burada gösterilmeyen adımlar içerir. Web Nedir? İnternet bir bilgi sunma ve bilgiye ulaşma ortamıdır. Bu işlevler, farklı İnternet protokolleri kullanılarak gerçekleştirilir. Söz gelişi, FTP protokolü kurallarını kullanan programlar ve sunucular yardımıyla İnternet üzerinde dosya aktarımı (bir bilgisayardan diğerine dosya kopyalama) yapılır. Ancak, özellikle multimedia teknolojilerinin gelişmesi sonucunda, görsellik ve etkileşimlilik ön plana çıkmıştır. Bu noktada web (ya da world wide web) devreye giriyor. Web, birbirinden farklı yapıdaki bilgileri, aynı ortak platformda insanlara sunan bir İnternet teknolojisidir. Web sayesinde kullanıcılar, renkli resimler ve yazıların iç içe olduğu, canlandırma

9 ve etkileşimin kullanıldığı "sayfalara" erişirler. Her sayfanın bir adresi vardır. Bu adreslere URL (Uniform Resource Locator) denir. Web sayfaları arasında, bağlantılar (link) tanımlanarak birinden diğerine geçiş mümkün hale gelmektedir. Web sayfaları, İnternet'te "bilgi aktarımını" olanaklı kılar. İnsanlar, web gözatıcısı (browser) adı verilen bilgisayar programlarıyla, bu tipte hazırlanmış bilgi sayfalarına, bu sayfaların adreslerini yazarak, bağlanabilirler ve tüm bu entegre bilgileri görebilirler. Elektronik Posta ( ) Nedir? E-Posta ( ), İnternet üzerinden insanların birbirlerine mektup göndermelerini olanaklı kılan bir İnternet protokolüdür. E-posta gönderilen kişilerin, kendilerine ait bir e-posta adresleri vardır. Mektuplar bu elektronik adreslere ulaşır. Elektronik posta (e-posta), Internet üzerinde bilgisayarlar ve insanlar arasında bilgi alışverişini sağlayan ve en yaygın kullanılan Internet uygulamasıdır. Internet üzerinde TCP/IP protokollerinin bir parçası olan SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) protokolüne dayalı e-posta sistemleri kullanılmaktadır. SMTP, e-posta iletilerinin Internet te rahat hareket etmelerini sağlayan bir protokol ya da kural kümesidir. SMTP sayesinde farklı işletim sistemlerine sahip bilgisayarlar arasında (UNIX, WINDOWS NT, MACOS) e-posta alışverişi gerçekleşmektedir. E-posta istemci/sunucu prensibi ile çalışmaktadır. Mektup okumak ve göndermek için kullanıcılar mektuplarının geldiği ve gönderildiği bilgisayara, sunucuya erişmelidir. Bir istemci programı, sunucu bilgisayarın hizmetlerinden yararlanmak ve sunucudaki bilgilere erişmek için kullanıcının sunucu ile etkileşimde bulunmasını sağlamaktadır. Diğer bir deyişle istemci uygulaması kullanıcının mektup okumasını, mektuba yanıt göndermesini, mektuplarını yönlendirmesini, mektup yazmasını ve mektup göndermesini sağlayan ara yüzdür. Pek çok e-posta sistemlerinde SMTP nin yanında POP (Post Office Protocol) adında ikinci bir servis daha vardır. POP servisinin işlevi ikiye ayrılır: i) Standart SMTP, size bir posta gönderildiğinde bu postayı, gideceği yere ulaşana dek yönlendirerek iletir(routing). Eğer postanın son varış noktasına ulaşılamıyorsa (bağlantı kopukluğu) SMTP daha sonraki bir zamanda (1 saat sonra vb.) aynı e-postayı yeniden göndermeye çalışır. Uzunca bir süre gönderilememiş e-posta, bir hata e-postasının ekinde geri gönderilir. ii) İkinci kullanım, mantık olarak yukarıdaki ile aynı olmasına karşın işlevsel olarak farklıdır. Bu İnternet bağlantılarında karşımıza çıkar. Evden, işyerinden yapılan SLIP/PPP türü bağlantılarda size gelen e-postaları almak ve okumak için POP3'ü destekleyen e-posta programlarının (Eudora, Netscape Mail, Outlook Express vb.) kullanılması çok büyük avantajlar sağlar. Bu şekilde, makinanızı açmadan posta kutunuzdaki tüm mektupları kısa sürede alır; sonra bağlantıyı kapatır ve e-postalarınızı okursunuz (off reader). İsterseniz yanıtlar yazar, daha sonra tekrar slip/ppp bağlanarak e-postalarınızı SMTP servisiniz üzerinden gönderebilirsiniz. Böyle bir kullanım size çok büyük zaman kazandırır. E-posta iletileri başlangıçta yalnızca düz yazı ile sınırlı idi. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte günümüzde e-posta içinde resim, ses, video, html dokümanları, çalışabilir program vb kullanımı mümkün hale gelmiştir. Ancak, henüz tüm e-posta programları bu tip biçimleri

10 desteklememektedir. Günümüzde kullanılan çoğu e-posta programları (UNIX için Pine, Elm; PC için Netscape Mail gibi) benzer kullanıcı arabirimleri ve kullanım kolaylıkları sunarlar. E-posta adresi nedir? E-posta adresi (mektuplarda olduğu gibi) mektubun gideceği adrestir. E-posta adresi elektronik iletilerin karşılıklı gönderilmesi için bilgisayarı ve kişiyi tanımlamaktadır. Bu nedenle çoğunlukla, kişinin kullanıcı adı ve kullandığı sistemin İnternet adresinden oluşur. Aşağıda e-posta adres örnekleri verilmiştir. Yukarıdaki örnek incelenirse e-posta işareti ile ayrılmış iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm kişinin kendi sistemindeki kullanıcı adını; ikinci kısım ise, bulunduğu sistemin adresini belirtmektedir. Kullanici_adi@alan3.alan2.alan1 E-posta adresleri soldan sağa doğru okunmaktadır. Örneğin: celiktig@stud.sdu.edu.tr celiktig : İletiyi gönderen ya da alan kişinin adı sdu : Organizasyonun alan adında tanımlanan kısaltması ya da adı edu : Bu da alan adinin bir bölümünü oluşturur ve sdu nun bir eğitim kurumu olduğunu ifade eder. tr : Bu son terim Türkiye yi ifade eder. Her ülke için bir terim vardır. E-posta programlarında görülen "From, To, Subject, Cc, Bcc, Forward To:" gibi kısaltmalar ne anlama gelir? Bütün bu kavramlar, e-posta nın başlık(header) bölümünde yer alır ve gönderilen e-posta ile ilgili bir takım "gönderme bilgileri"ni içerir. From (Kimden) : Bu alanda, e-posta'yı gönderen kişinin e-posta adresi (ve gerekli olmasa bile, Adı - Soyadı) yer alır. To (Kime): E-posta'nın gönderileceği kişilerin e-posta adresleri yer alır. Gönderilecek kişi sayısı 1'den fazla ise adresler aralara virgül konarak(bazı sistemlerde bir boşluk bırakılarak) yazılır. Subject(Konu) : E-posta içeriğine uygun, çok kısa bir başlık yazılır. (Acil, Virüs uyarısı, Toplantı duyurusu, Beni hemen ara, vb.) Özellikle her gün çok sayıda e-posta gönderilen listelerde bu özellik önem kazanır. Cc(Kopyasını gönder) : E-posta'nın kopyasının gönderileceği diğer adresler (Genellikle, e- posta içeriği ile ikinci dereceden ilgili kişiler olabilir.) yazılır. (Cc: Carbon Copy) Bcc(Kopyasını gizli gönder) : E-postayı alan kişiler To: ve Cc: alanlarındaki bilgileri görebilmelerine karşın, Bcc: alanındaki bilgileri göremezler(bcc: Blind Carbon Copy).

11 Forward(İlet) : Gelen bir iletiyi bir başkasına aynı biçimde iletmek için kullanılır. Kullanılan e- posta programları tümü bir e-postayı başkasına "aynı biçimde gönderme" seçeneği olarak Forward'ı sunarlar. Signature (imza) nedir? Signature (imza), gönderilen her e-posta nın sonuna otomatik olarak konulan, içeriği önceden hazırlanmış dosyalardır. İmza dosyaları, kullanılan e-posta programının bir parçasıdır. Kullanılan e-posta programının seçenekleri arasında (eğer destekliyorsa) imza hazırlama ve otomatik olarak e-posta sonuna ekleme hizmetleri vardır. İmza dosyalarında, genellikle, kişinin adısoyadı, e-posta adresi, (varsa) web adresi, posta adresi, telefon/faks numaraları bulunur. İmza dosyalarında, birtakım "veciz" sözlere de rastlanmaktadır. Bunlar da, kişinin ilgisine göre, bir şarkının nakaratı, bir atasözü vb. olabilir. Attachment (eklenmis dosya) nedir? E-posta'yla birlikte mektubun sonuna eklenerek bir dosya gönderilebilir. Bu, genellikle, eklenecek dosyanın adının e-posta'nın bilgi bölümünde "Attachment:" şeklindeki bir alana yazılmasıyla olur. Eklenen dosyalar düz yazı olabileceği gibi resim, ses, program vb. ikili (binary) dosyalar da olabilir. Hemen hemen tüm e-posta programları bu özelliği destekler. MIME (Multipurpose Internet Mail Extensions) olarak adlandırılan standart ile text olmayan dosyaların gönderen bilgisayarda şifrelenmesi ve alıcı bilgisayarda şifrenin çözülmesi sağlanmaktadır. Böylece postayı alan kişi, otomatik olarak, "attachment" olarak gelen dosyayı yerel diskinde saklayabilmektedir. E-posta gönderirken dikkat edilecek bazı noktalar E-posta, İnternet servisleri arasında en yaygın kullanılanıdır. Ancak kullanımda bazı noktalara dikkat etmek gerekir: Size gelen iletilere yanıt yazarken, orijinal iletiden gerektiği kadarını da yanıtınıza ekleyin. E-posta gönderen kişi, yazdığı bir çok ileti arasında içeriği kolayca hatırlayamıyor olabilir. Özellikle yanıtlarınızı, gelen iletinin ilgili yerlerinin hemen altına yazarsanız içeriği de tutturmuş olursunuz. Günümüzde kullanılan hemen hemen tüm e-posta programları, yanıtlarda orijinal iletinin de e-posta nın sonuna otomatik olarak getirilmesine olanak tanırlar. İletinizi, karşılıklı yazışmanın içeriğine uygun uzunlukta tutun. Gerekmedikçe, uzun e- posta hazırlamayın. Konuşmadan farklı olarak, e-posta haberleşmelerinde yazı kullanıldığı için, özellikle listelere gönderilen iletilerde, içeriği çok kolay kaçırabilirsiniz. Bu da e-posta nizin okunmasını zorlaştırır. E-posta nizin içeriğini, "Subject" (konu) alanına yazdıklarınız kapsamında tutun. Aynı e- posta da başka bir konudan da bahsedecekseniz, bunu ikinci bir e-posta ile ayrıca verin.

12 E-posta programınız bazı biçimlendirme seçenekleri sunabilir (yazıyı italik, koyu renk, renkli yapma, e-posta içinde animasyonlar, resimler, ses vb kullanma gibi). Ancak, gelecekte bu değişecekse de, günümüzde kullanılan e-posta programlarının büyük bir çoğunluğu yalnızca düz yazıyı anlayabilmektedir. E-posta gönderdiğiniz kişinin kullandığı e-posta programının bu tip biçimleri desteklediğinden emin olmadan bu tip özel biçimli iletiler göndermeyin. İletinizi nereye gönderdiğinize dikkat edin. Aynı listeye üye bir arkadaşınızın e-postasını alınca ona "özel" yazdığınız bir iletiyi çok kolayca "yanlışlıkla" doğrudan listeye gönderebilirsiniz. Listelere gönderilen "özel iletiler" liste üyelerince (haklı olarak) pek hoş karşılanmaz. Her zaman, "imza" kullanmaya özen gösterin. İmza dosyalarınızda, adınız ve e-posta adresiniz dışında size ulaşmak için diğer alternatif yolları (web sayfası adresi, telefon fax gibi) da verebilirsiniz. İmzalarınızı "mümkün olduğunca kısa" tutun. 4 ile 7 satır arası normal uzunluk kabul edilir. Çok uzun imzalar, özellikle liste ve haber gruplarına gönderilen iletilerde, çok tepki çeker. Gereksiz iletileri okuyunca silin, çünkü e-posta kutusunda durması, sisteme gereksiz disk alanı harcatacaktır. E-posta kutunuzda duran iletileri, en az sayıda tutun. İleride başvurmak için saklayacağınız iletileri, kendi disk bölgenize, ya da sistem dışına (kendi PC'nize vb.) aktarın. Disk alanındaki dosyaları bilmek ve bunlarla ilgilenmek de kullanıcının sorumluluğundadır. Dosyaları, özellikle başka yerlerden getirdiğiniz dosyaları, virüs taramasından geçirmeden çalıştırmayın. ICQ ve IRC Nedir? ICQ ( I Seek You), kullanıcı-dostu (user-friendly) olan, kimin bağlı olduğunu gösteren ve bu kişilerle bağlantı kurmaya yarayan bir Internet aracıdır. Bu programla net üzerinde arkadaşlarınızı aramak zorunluluğu ortadan kalkmıştır. ICQ sizin yerinize bu aramayı yapar ve arkadaşlarınız bağlandığı anda sizi uyarır. ICQ ile sohbet edebilir, ileti ve dosya yollayabilir, oyun oynayabilir ya da web sayfalarını gezerken arkadaşlarınızla bağlantı kurabilirsiniz. ICQ ve IRC, İnternet üzerinde karşılıklı ya da bir grup içerisinde "karşılıklı yazışarak" sohbet edilmesini sağlayan mekanizmalardır. IRC: Internet Relay Chat sözcüklerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltma olup, dünya üzerindeki değişik kullanıcıların İnternet bağlı oldukları ve de aynı sunucuyu ya da birbirine bağlı sunucuların network'ünü seçtikleri durumunda birbirleri ile iletişim kurmalarını sağlayan bir ortamdır. IRC aracılığı ile dünya üzerinde herhangi birisi ile konuşabilmek, değişik odalarda muhabbet etmek, dosya alışverişi yapmak, hoşça zaman geçirmek mümkündür. IRC temel olarak incelendiğinde, bir sunucu, sunucuda user'lar, user'ların oluşturduğu odalar ve user'lar arasındaki özel sohbetlerden oluşur.

13 Internet'in Sosyal Boyutu Yaygın bir görüşe göre internet, kişilerin sosyal yaşamlarında olumsuz etkilere sahiptir. Gerçek dünyadan farklı bir ortamda, "sanal dünyada, insanlar arası ilişkiler değişmektedir. Bu bir bakıma doğru. Çoğu durumda birbirleri ile etkileşen insanlar İnternet te sanal ad ya da bir e- posta adresi gibi görülmektedir. Öte yandan internet, kişiler arasındaki mesafe, yas, cinsiyet, ırk, kültür vb gibi gerçek dünyada önemli olabilecek pek çok özelliği de ortadan kaldırmaktadır. Yerinden alışveriş, yerinden bankacılık, hatta ise gitmeden evden çalışma vb. gibi kullanımlar insanın sosyal yaşamını etkileyebilecek unsurlardır. Internet Kullanım Etiği Ağ üzerindeki her kullanıcının, servisleri, sistemleri kullanmaları konusundaki sorumluluklarını fark etmeleri önemlidir. Kullanıcı, ağdaki her servise ulaştığında yaptığı hareketlerden sorumlu olmak zorundadır. "Internet" ya da kısaca "Net", tek bir ağ değildir, hatta birbirinden ayrı protokollere, yapılara sahip binlerce irili ufaklı ağın toplamıdır. Internet'teki bilgi akışı, birçok değişik ağdan gelip geçmekte, ulaşacağı yere öylece varmaktadır. Bu yüzden, her kullanıcının, kendi bölgesindeki ağ yükünü dengede tutması gerekmektedir. Bir ağ kullanıcısı olarak, başka bilgisayar ağlarına ulaşmanıza izin verilmiş olabilir. Her ağın kendine ait sorumlulukları, kuralları ve yasakları vardır, Ağ üzerindeki izin verilmiş işlemler, bu ağdaki sorumlular tarafından her zaman izlenebilecek şekilde tasarlanmıştır. Fakat, bir yerde izin verilen bir hareket, başka bir ağda yasaklanmış olabilir. Bu kuralları bilmek ve bunlara uymak, kullanıcının sorumluluğundadır. Şunu unutmayın ki, izin verilen hareketleri kötü yönde de "YAPABiLiRSiNiZ"; ama yapmanız gerekmez. Ağın, özellikle Internet'in kullanımı, bir ayrıcalıktır, bir "hak" değildir. Bu ayrıcalık, istenildiği zaman, kötüye kullanım ya da başka sebeplerle, elinizden alınabilir. Bu kötüye kullanım, bir sistemdeki gizli bilgileri hileli yollarla almak, kötü, anlaşılmaz iletilerle diğerlerini rahatsız etmek, sistemin kaynaklarını kullanıp sistemi yavaşlatmak, ard arda iletiler postalayarak başkalarının e- posta kutularını doldurmak, ağ üzerinde yasalarla belirlenmiş kuralların dışına çıkmak, vb. sayılabilir. Bulunduğunuz ağın durumuna göre, disiplin cezasından işten çıkarılmaya; hesabınızın silinmesinden hapse kadar cezalara çarptırılabilirsiniz. Bilgisayar Ahlakı Üzerine 10 Altın Kural 1. Kesinlikle, bilgisayarı başkalarına zarar vermekte kullanmayın. 2. Kesinlikle, bilgisayarla başkalarının işine engel olmayın. 3. Kesinlikle, başkalarının dosyalarını karıştırmanın yollarını aramayın. 4. Kesinlikle, bilgisayarı hırsızlık yapmakta kullanmayın. 5. Kesinlikle, bilgisayarı yalancı şahitlikte, sahte delil hazırlamada kullanmayın. 6. Kesinlikle, bilgisayarınızda satın almadığınız, kopya programlar kullanmayın. 7. Kesinlikle, sahibinden izinsiz başkalarının bilgisayar kaynaklarını kullanmayın. 8. Kesinlikle, başkalarının fikirlerini bilgisayarla çalıp, kendinize mal etmeyin. 9. Kesinlikle, sosyal içeriğini düşünmeden bir program yazmayın.

14 10.Kesinlikle, bilgisayarı saygı ve ilgi göstermeksizin kullanmayın. Internet te Alışveriş Yapmak Güvenli mi? SSL ve SET gibi güvenlikli bilgi aktarım teknolojileri yardımıyla, hem kişisel bilgiler (ad, adres vb) hem de kredi kartı numarası ve alışveriş bilgileri kimsenin eline geçmeden güvenli bir şekilde iletilir. Ancak, kredi kartı numaranızı başka birine vermemelisiniz. Aslında, gündelik hayatta yaptığımız normal alışverişlerde karşılaştığımız risklerin benzerleri (belki de daha azı!) İnternet üzerinden alışverişte karşımıza çıkmaktadır. Nasıl ki kredi kartınızı çaldırmanız, kaybetmeniz, kasa başında unutmanız v.b. gibi normal kullanım riskleri varsa, İnternet üzerinden alışverişte de, söz gelişi, kredi kartı bir başkasına vermişseniz ve kişisel bilgilerinizi (ad, adres, telefon vb) başkaları biliyorsa, benzer riskler vardır. Ancak bu risk, genellikle teknolojinin yetersizliğinden değil tam tersine, yanlış ve bilinçsiz kullanımından doğmaktadır. INTERNET EXPLORER(İnternet tarayıcı) Internet Explorer(İE) uluslararası ağ gezgini olarak çevirebileceğimiz bir internet web tarayıcısıdır. Bu tarayıcı ile internet üzerinde yer alan web, , dosya sunucularına erişilebilir ve bu sunuculardan gerekli olan bilgi ve dosya alış verişi yapılıp, sesli ve görüntülü iletişim sağlanabilir. İE çalıştırıldığında aşağıdaki bileşenlerden oluşan bir pencere açılır. Resim 1: IE penceresi

15 Resimde görülen bu bileşenleri sırayla açıklayalım. Pencere Başlığı Çubuğu: Çalışan programın adı(microsoft İnternet Explorer ve bağlanılan site(t.c. Süleyman Demirel Üniversitesi) başlığı görüntülenir. Menü Çubuğu: IE üzerindeki ayar ve düzenlemelerin yapıldığı menülere ve bu menüler içindeki komutlara ulaşılır. Araç Çubuğu: İnternet üzerinde bağlantının ileri ve geri yönde yapılmasını, bağlantının durdurulması, bağlantının yenilenmesi, giriş sayfasını açılması, web üzerinde arama ve tarama yapılması, sık kullanılan ve favoriler klasörünün oluşturulması web sayfalarının yazdırılması ve düzenlenmesini sağlayan araçların bulunduğu çubuktur. Adres Çubuğu: İnternet üzerinde istenilen sunucuya ulaşmak için sunucunun İnternet adresinin yazıldığı çubuktur. Bağlantı araç çubuğu: Çubuk üzerinde belirtilen link gruplarına yeni kısa yollar ve yeni link grupları oluşturmayı sağlar. Durum çubuğu: Ziyaret edilen web sayfasına erişim durumunu, sayfadaki öğelerin açılma durumları bildiren çubuktur. Web Sayfası Görüntüleme Penceresi: Ziyaret edilen web sayfanın ya da uygulamanın içeriğini gösterir. Bu pencereden yararlanılarak istenilen bilgilere ve uygulamalara ulaşılabilir. Bu pencere, araç çubuğu üzerindeki Tam Ekran düğmesiyle tüm ekranı kaplayacak biçim alır. İnternet Seçenekleri Internet Explorer un versiyonuna bağlı olarak internet secenekleri komutu araçlar menüsünde ya da görünüm menüsünde yer almaktadır. Internet bağlantılarının yapılandırılması ve ayarlanması, giriş sayfasının oluşturulması, geçmiş bağlantılara yönelik link ve dosyaların saklanması bu komuttan ayarlanmaktadır. IE da giriş sayfasını ayarlamak için Internet seçeneklerinde genel menüsü altında giriş sayfası kısmına istenen web adresi yazılarak giriş sayfası olarak belirlenebilir yada daha önceden belirlenmiş olan giriş sayfası da buradan değiştirilebilir. IE da bağlantı hızını artırmak için İnternet e bağlı iken ziyaret edilen sayfalar Temporary Internet Files (Geçici Internet Dosyaları) tutulur. Geçici Internet Dosyaları klasörünün içeriğini silmek için genel menüsü altındaki Geçici Internet Dosyalarını Sil seçeneğinden faydalanılır. IE da hızlı erişim sağlamak için ayarlanan zaman dilimi içindeki bağlantı kurulan İnternet adresleri ile ilgili ayarlar ve bu dosyaların silinmesi ise genel menusu altında geçmiş seçeneğinden yapılır.