MARDİN TİCARET VE SANAYİ ODASI

Transkript

1 MARDİN TİCARET VE SANAYİ ODASI STRATEJİK PLANI tarih ve 19 nolu sayılı Meclis Kurulu Kararı ile onaylanmıştır. S/1

2 SUNUŞ Mardin Ticaret ve Sanayi Odamız İlimizin ve Bölgenin ekonomik ve sosyal kalkınmalarında aktif rol üstlenmektedir yılında kurulan 88 yıllık hizmet geçmişine sahip olan Mardin Ticaret ve Sanayi Odamız, Mardin ilinin ve üyelerinin gelişimine katkı sağlamayı amaç edinmiştir. Mardin Ticaret ve Sanayi Odamızın bugün olduğu gibi bundan sonra da Mardin in tüm değişim ve gelişim süreçlerinde yer alacaktır. Mardin Ticaret ve Sanayi Odamızın daha güçlü bir yapıya ulaşması Mardin in gelişimi açısından en önemli faktörlerin başında yer almaktadır. Bu bağlamda, Mardin Ticaret ve Sanayi Odamızın daha da güçlenmesinin, Mardin ekonomik, sosyal ve kültürel gelişiminde katkı sağlayacağı düşüncesinin ışığında, üyelerimizin ihtiyaçlarını anlamayı ve karşılamayı temel alan 4 yıllık stratejik planımızı hazırladık. Stratejik Plan çalışmamızda, stratejik yönetim anlayışı doğrultusunda, ulaşmak istediğimiz sonuca giderken kuruluşumuzun gücünün en üst düzeye çıkarılmasını amaçladık. Mardin Ticaret ve Sanayi Odamızın güçlü yanlarını ve fırsatlarını bir araya getirerek; zayıf yönlerinin ve tehditlerin güçlüye ve fırsata dönüştürülmesine yönelik olarak hazırlanan Mardin Ticaret ve Sanayi Odamızın Stratejik Planı, vizyonumuza ulaşmamızda rehberimiz olacaktır. S/2

3 Raporun hazırlanmasında öncelikle üyelerimizin desteği ve kamu kurum ve kuruluşlarımız, sivil toplum kuruluşlarımızın, birçok kişinin katkıları bulunmaktadır.bu raporda emeği geçen TOBB, Akreditasyon Kuruluna, Odamız Yönetim Kuruluna, Çalışanlarımıza, Danışmanlarımıza, Paydaşlarımıza ve emeği geçen herkese teşekkürü bir borç bilirim. Saygılarımla. Mehmet Ali TUTAŞI Yönetim Kurulu Başkanı İNDEKS /İÇİNDEKİLER KAPAK 1 SUNUŞ 2 1.GİRİŞ KISALTMALAR VE TANIMLAR 6 2.MEVCUT DURUM ANALİZİ MARDİN TİCARET VE SANAYİ ODASI TARİHSEL GELİŞİMİ 7 3.MARDİN İLİ HAKKINDA BİLGİLER MARDİN TARİHÇE COĞRAFİ KONUM TURİZM EKONOMİ SOSYAL VE KÜLTÜREL YAPI MARDİN İLİ NÜFUS YOĞUNLUK BİLGİLERİ MARDİN SANAYİ BİLGİLERİ 21 4.STRATEJİK PLANLAMA STRATEJİK PLANIN DAYANAKLARI VE YÖNTEM STRATEJİK PLANLAMA EKİBİ STRATEJİK PLANLAMA MODELİ ŞEMASI MESLEK GRUBLARI SİCİL BİLGİLERİ YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER VE İLGİLİ MEVZUATLAR FAALİYET ALANLARI VE SUNDUĞU HİZMETLER PROJELERİMİZ HİZMETLERDEN FAYDALANANLAR 46 S/3

4 4.10.MARDİN TSO STRATEJİ VE HEDEFLERİN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ MARDİN TSO RAPORLAMA SİSTEMİ 48 5.MARDİN TSO ORGANİZASYON ŞEMASI MARDİN TSO YÖNETİMİ PERSONEL GÖREV DAĞILIMI ŞEMASI 51 6.İNSAN KAYNAKLARI MARDİN TSO 2014 PERSONEL PERFORMANS DEĞERLENDİRME ŞEMASI 53 7.BİLGİ İŞLEM ALT YAPISI 54 8.MALİ DURUM MALİ YAPI 57 9.ÜYELERLE İLİŞKİLER, ÜYE MEMNUNİYETİNİN ÖLÇÜLMESİ PAYDAŞ ANALİZİ PAYDAŞLARIN TESPİTİ PAYDAŞLARIN ÖNCELİKLENDİRİLMESİ PAYDAŞ LİSTESİ PAYDAŞLARIN GÖRÜŞLERİNİN ALINMASI MARDİN TSO PAYDAŞ BEKLENTİLERİ VE GELİŞMEYE AÇIK YÖNLERİ KURUMSAL GZFT (SWOT) ANALİZİ KALİTE POLİTİKASI, MİSYON, VİZYON VE DEĞERLER KALİTE POLİTİKASI MİSYON VİZYON MALİ POLİTİKA İNSAN KAYNAKLARI POLİTİKASI 72 STRATEJİK PLAN 73 BİTİŞ 93 S/4

5 1. GİRİŞ Kamu idarelerinin planlı hizmet sunumu, politika geliştirme, belirlenen politikaları somut iş programlarına ve bütçelere dayandırma ile uygulamayı etkili bir şekilde izleme ve değerlendirmelerini sağlamaya temel bir araç olan stratejik planlama; bir yandan kamu mali yönetimine etkinlik kazandırırken, diğer yandan kurumsal kültür ve kimliğin gelişimine ve güçlendirilmesine destek olacaktır. Çağdaş yönetim tekniklerinden biri olan stratejik yönetimin kamu yönetiminde de uygulanabilmesi yönünde adım atılmış ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile yasal çerçevesi çizilen stratejik plan, istisnai kurumlar hariç olmak üzere kamu kurumlarında zorunlu hale getirilmiştir. Ulusal düzeydeki kalkınma planları ve stratejiler çerçevesinde kamu idarelerince hazırlanacak olan stratejik planlar; programlar, sektörel ana planlar, bölgesel planlar ve il gelişim planları ile birlikte genel olarak planlama ve uygulama sürecinin etkinliğini artıracak ve kaynakların rasyonel kullanımına katkıda bulunacaktır. MARDİN Ticaret Ve Sanayi Odamızın belirlemiş olduğu kalite politikası, misyon ve vizyon çerçevesinde, hizmet kalitesinden ödün vermeden çalışmalarına devam etmektedir. İç ve dış paydaşlarımızdan gelen katkıların ışığında, var oluş nedenimizden hareketle nerede olmak istiyoruz? sorusunun yanıtını bulmakla plan hazırlık çalışmalarına başlamıştır. Kurum içi ve kurum dışı analizlerle şu an nerede olduğumuz tespit edilerek, paydaş beklentileri, içsel nedenlerin yarattığı güçlü ve gelişmeye açık alanlarımız, dış ortamdan kaynaklanan fırsat ve tehditlerimiz de dikkate alınarak ulaşmak istediğimiz yere basamak oluşturacak stratejik amaç ve hedeflerimiz belirlenmiştir. Ticaret Ve Sanayi Odamızın yönetiminin ve hizmet birimlerinin katılımıyla yapılan GZFT(Güçlü Yönler Zayıf Yönler Fırsatlar Tehditler) (Swot) Analizi, Ticaret Ve Sanayi Odamızın mevcut durumunun ve öncelikli alanların tespiti açısından en önemli referansı teşkil etmektedir. GZFT analizinde elde edilen bulgular, Güçlü Yönler Fırsatlar / Zayıf Yönler Tehditler matrisi ile irdelenerek stratejik amaçların, S/5

6 hedeflerin ve faaliyetlerin belirlenmesinde temel oluşturmuştur. Faaliyetler detaylandırılırken gerçekçi, ölçülebilir ve üzerinde mutabakata varılmış olmasına dikkat edilmiştir. Planın uygulama, izleme ve değerlendirme süreci Ticaret Ve Sanayi Odamızın birimleri arasında iş bölümü yapılarak yürütülecektir 1.1. KISALTMALAR VE TANIMLAR Misyon: Kurumun var oluş gayesinin bir ifadesidir. Vizyon: Kurumun gelecekte olmak istediği durumu ve bu duruma ulaşma yollarını gösterir. Politika: Kurumun günlük uygulamalarını yönlendiren yaklaşımlardır. Strateji: Belirlenen vizyonu gerçeğe dönüştürmek için uygulanması gereken yol, yöntem ve yaklaşımlardır. Hedef: Kuruluşun temel amacına ne oranda ulaştığını gösteren net ve ölçülebilir aktivite ve eylemlerdir. Performans: Hedeflere ulaşma derecesidir. Performans göstergesi: Hedeflere ne oranda ulaşıldığını gösteren ölçülebilir nitelikteki unsurlardır. SWOT Analizi: SWOT kelimesi İngilizce, Strengths (Güçlü Yönler), Weaknesses (Zayıf Yönler), Opportunities (Fırsatlar), Threats (Tehditler) kelimeleri için kullanılan bir kısaltmadır. SWOT Analizi, kurumun genel, faaliyet ve dâhili çevresindeki konumunun değerlendirilmesi için kullanılan bir araçtır. Aşağıdaki gibi sorulara cevap verilmesine yardımcı olur: Kurumun strateji geliştirme sürecine girdi olabilecek güçlü yönleri nelerdir? Hangi zayıf yönler kurumun belirli stratejik hareketleri önünde engel oluşturmaktadır? Kurumun değerlendirebileceği öncelikli fırsatlar nelerdir? Dikkatli bir şekilde ele alınarak yönetilmesi gereken tehditler hangileridir? Çevre Analizi: Çevre Analizi, kurum stratejilerinin en uygun şekilde belirlenmesi sürecine girdi sağlanması amacıyla: Kurumun faaliyet gösterdiği çevrenin Genel/ Faaliyet/Dâhili Çevre olmak üzere sürekli olarak incelenmesi, Stratejik Analiz araçları kullanılarak (genellikle pazar, müşteri, şirket, rekabet başlıklarından oluşan) analiz raporlarının düzenli olarak üretilmesi, faaliyetlerini kapsamaktadır. Bu çerçevede, kurumun organizasyonel çevresini oluşturan üç ana bileşen temel olarak aşağıdaki başlıklardan oluşmaktadır: Genel Çevre: Ekonomik, yasal, teknolojik, sosyal, uluslararası faktörler. Faaliyet Çevresi: Müşteriler, rekabet, tedarikçiler, ikame ürünler, pazara yeni girenler. Dâhili Çevre: Organizasyonel çevre, finansal durum, pazarlama, insan kaynakları, teknoloji. S/6

7 2. MEVCUT DURUM ANALİZİ 2.1 MARDİN TİCARET VE SANAYİ ODASI TARİHSEL GELİŞİMİ Mardin Ticaret Odası, 1925'te 12 üye ile kurulmuştur. Ancak uzun yıllar odanın önemli bir işlevi olmamıştır, 1936'da başkanlığa Rifat GÜVEN'in gelmesi ile önce yeni binaya taşınmış "odanın manevi şahsiyetiyle mütenasip yeni eşya ve mobilya" alınmış, üye kayıt düzene sokulmuş, gerçek bir bütçe uygulanmaya başlanmıştır. Piyasa hareketleri takip edilerek ilgililere bildirilmekte, esnaf örgütlerinin seçim işlemleri yürütülmekte, iletişim işlevi yerine getirilmektedir. Bu çalışmalar sonucu Mardin Ticaret Odası 1937 ve 19382'de İzmir Fuarına katılmış, fuarda Mardin ürünleri tanıtılarak başarı sağlanmış ve 4 adet madalya alınmıştır. Artık Milli tasarruf ve iktisad haftalarında sergiler açılmakta yerli mal kampanyalarını oda örgütlemekteydi. Yeni ölçü yasasının uygulanmasında odanın büyük katkıları olmuştur. Mardin köylülerinin geleneksel olarak hububatı kuyularda saklamasında görülen zarar göz önünde tutularak oda bu uygulamanın yasaklanması yolunda karar almıştır yılında Mardin'de kurulan esnaf cemiyeti ve "tabii" üye adetleri şöyledir: sebzeci ve Bakkallar 231, tuhafiyeci 28, oturakçılar 14, dokumacılar 63, aşçı ve lokantacılar 13, kahvehaneler 17, kazancılar 28, ve yemenciler 41 adettir. Mardin esnafının 30'lu yıllardan itibaren geleneksel zaanatların korunmasına karşın şehirde fotoğrafçılık, otel işletmeciliği ve lokantacılık gibi meslekler boy göstermiştir. O yıllardan bu yana Mardin ve çevresi olağanüstü değişikliklere uğramış özellikle Mardin kale civarı turizm sektörü konusunda ivme kazanmıştır. Aynı şekilde Mardin Ticaret ve Sanayi Odası Başarılı Yönetimler sayesinde bugüne kadar kendisini yenileyerek hizmetlerine devam etmektedir ve devam edecektir. Yeni Oda yönetimi; Yönetim Kurulu Başkanı Sayın M.Ali TUTAŞI önderliğinde yeni hizmet binası için yoğun bir şekilde çalışarak, her geçen gün kendilerini biraz daha geliştirerek yenilemeye devam ediyorlar.. S/7

8 Odamız hizmetlerini verirken Toplam Kalite Yönetimi Felsefesi ile hareket etmekte, bu bağlamda ISO 9001 Kalite Yönetim sistemi, ISO Bilgi Güvenliği Sistemi ve ISO Müşteri Memnuniyeti belgelerine sahiptir. Yine TOBB Akreditasyon Kurulu tarafından akreditasyon standardını yerine getiren oda olarak Akredite Oda belgesini almaya hak kazanmıştır.ayrıca logomuz tescil edilmiştir.. Mevzuat ve mesleki ilkeler doğrultusunda; kurumsallaşmayı başaran, üyelerimize kaliteli hizmeti sağlayan, sürekli gelişmeyi hedef alan ve bölgenin sanayi ve ticari hayatına yön veren, rehberlik eden örnek bir kurum olmaktır. 3.MARDİN İLİ HAKKINDA BİLGİLER 3.1. MARDİN TARİHÇE Anadolu'yu Mezopotamya'ya bağlayan Mardin yöresi; tarihsel gelişim içerisinde, onlarca uygarlığa ve onlarca değişik din, etnik grup ve mezheplere ev sahipliği yapmış ve birbirinden farklı bu kültürler, sevgi ve hoşgörüyü bir potada harmanlayarak ve farklılıklarını koruyarak, yüzlerce, binlerce yıl bir arada ve dayanışma içerisinde yaşamasını bilmiştir. Müslüman, Süryani, Yakubi, Keldani, Nesturi, Yezidi, Yahudi, Kürt, Arap, Çeçen, Ermeni vs. gibi farklı din ve farklı etnik kökenden gelen topluluklar; "doğal toplumsal hoşgörü" ve uzlaşma ile, "barış ve kardeşlik içerisinde" bir arada yaşamışlardır. Mardin, bu özelliklerinden dolayı, "değişik kültürel yapıların barışçıl bir sentezini oluşturmuştur". Zarathustra'nın, Mani'nin yaşadığı; kültürel ve felsefi yoğunluğun tarih boyunca damgasını vurduğu barış, kardeşlik ve hoşgörü kenti Mardin... Şehrin adı Süryanice kaleler kenti demek olan "Marde" den gelir. Romalıların Süryanilerden alarak Maride dedikleri şehire, Araplar Maridin dediler. Plinus'a göre, Nusaybin civarında yaşayan Mardanî adlı Arap kabilesinden almıştı Maridin adını. Ortaçağ'ın ünlü yazarı Prokopios kenti, bir kale-kent olarak Margdis diye anıyordu. Daha sonraki dönem Bizans yazarlarına göre, kentin adı Mardes'ti. Diğer kaynaklara göre Persler Marde, Ermeniler Mardi, demişlerdi. Çoğu kaynaklarda; Mardin in gerçek adı Merdin diye geçer. Zira halkın çoğu da bugün böyle demektedir. Yakın geçmişte Almanlar tarafından yapılmış ünlü Bağdat demiryolunun bir uzantısı Mardin, önündeki ovadan geçer ama kent Güneydoğu nun en çok göç veren illerinden biridir. Mardin teolojik olarak da çok zengin bir kenttir. Bu dinsel mozaik hiçbir dinin baskın olmamasıyla oluşmuş. Yeni bir inanç sistemini benimseyenler diğerlerini rahatsız etmemiş. Değişik dini cemaatler birbirleriyle evlilikler yapmış. Bu akrabalık bağları da ortamı yumuşatmış. Şunu hissedebiliyoruz; Mardin de baskın bir din yok. S/8

9 Verimli Mezopotamya ovasının ortasında yükselen, kalker ve lavlarla örtülü bir dağın yamacındaki kent, neredeyse bütün kültürlerin uğrak yeri olmuştur. Kentin doğum tarihi İÖ 3000 yılına dayanıyor. İlk konuklar ise şöyle sıralanıyor: Subarular, Sümerler, Akadlar, Hititler, İran'dan gelen Midiler. Daha sonra Asurlar, Urartular, Mitannîler, Aramîler, Persler...2 bin yıl sonra Büyük İskender. İlk Hıristiyanlar, II. yüzyılda Romalılar, Sasanîler, hemen ardından Bizanslılar. Araplar, IX. yüzyılda Hamdanîler, X. yüzyılın sonunda Mervanîler, XI. yüzyılda Türkmenler, XII. yüzyılda Artukiler. Haçlıların kılıç sesleri, ardından Eyyubîler sonra İlhanlılar. Karakoyumlu ve Akkoyumlu beylikleri. XVI. yüzyılda Safevîler, Osmanlılar ve nihayetinde Türkiye Cumhuriyeti COĞRAFİ KONUMU : Jeolojik yapısı: Mardin 8891 Km 2 yüzölçümü ile Kuzey Enlemleri ve Doğu Boylamları arasında yer alır. Mardin İl topraklarının % 4.8 ini kaplayan dağlar doğu-batı istikametinde uzanır ve ovadan ortalama 600 metre yükseklikte çok geniş bir kütle oluşturur. Yükselti bazı kesimlerde 1000 metre üzerine çıkar. Dağlar genellikle çıplaktır. Büyük bölümü kalkerli olduğundan çatlaklar ve yarıklar oluşmuştur. Yüzey suları çatlaklardan dibe çekilmekte ve ovalara yakın platolarda yüzeye çıkmaktadır. Killi ve kireçli yapılı Topraklarda Mardin, Mazıdağı, Derik, Midyat, Savur ve Nusaybin'in yükseklerinde meşe ağaçlarına rastlanır. Dağların kalkerli kesimleri Hızla aşınarak platolara dönüşmüştür.bu platolar yer yer yüzeye çıkan lavlarla kaplıdır. Mardin'de Gümüş Çayı. Çağçağ Suyu ve Savur Çayı yanı sıra Seyhan Deresi ve Yeşilli Gülzar Deresi bulunmaktadır. Dicle ve Fırat nehirlerinin kolları il topraklarında koridor oluşturmuştur. Dicle Vadisi ile Kızıltepe, Mardin ve Nusaybin Ovaları mevcuttur. İklimi : Akdeniz iklimine benzer özellikler taşır.yazlar çok kurak ve Sıcak kışları ise bol yağışlı ve ılımandır. Mardin'de kış mevsiminde oluşan yüksek Basınç alanı kış aylarının soğuk geçmesine yol açar. Bir yandan güneydeki Çöl İkliminin etkisi altında bulunması ( Basra Alçak Basıncı), diğer yandan kuzeydeki yüksek dağların serin Hava kütlelerinin bölgeye girmesine mani olması sebebiyle ilin ovalık kesiminde yazlar çok sıcak geçer. İlin kuzey kesiminde zaman zaman kara iklimine benzer özellikler görülür. Mardin'in iklimini ova ve dağ kesimi olarak iki şekilde değerlendirmek mümkündür. İki Kesimdeki farklılık yağış, Sıcaklık ve rüzgar değerlerinde ortaya çıkar. Ova kesiminde yazlar çok sıcak geçer, kışlar ise ılıman ve yağmurludur. Bu kesimde az miktarda ve kalıcı olmayan Kar yağışları görülür. Dağ kesiminde ise yazları ovaya nispeten daha serin, kışlar ise şiddetli rüzgar, bol yağmur ve kar yağışlı geçer. Mardin, ilçeleri ve komşu illerden rüzgar hızının ve yağış miktarının yüksekliği nem ve sıcaklık değerlerinin düşüklüğü ile dikkat çekici bir farklılık gösterir S/9

10 Bitki Örtüsü: İl topraklarında genel olarak Bozkır görünümü hâkimdir. Dağ yamaçları ve vâdilerde meşe ormanlarına rastlanır. Orman ve fundalık saha il topraklarının % 15 ini geçmez. Ekili ve dikili sahalar % 40, çayır ve mer alar % 38 dir. Nusaybin ve Savur da geniş kavaklık alanlar mevcuttur TURİZM Mardin ili tarihsel süreç içinde Babiller, Asurlular, Hititler, Urartular, Persler, Selçuklular, Emeviler, Abbasiler, Anadolu Selçukluları, Artukoğulları ve Osmanlı İmparatorluğu Dönemlerinden beri bir yerleşim merkezi niteliğinde olması nedeniyle oldukça renkli bir kültürel yapıya sahiptir. Yine aynı nedenle il oldukça fazla tarihi kalıntılarla bezenmiştir. Güneydoğu illerinin en eski şehri ve bir dinin doğuşu ve yayılış merkezi niteliğindeki Mardin ili turizm kaynakları ve doğal güzellikler açısından zengindir. İldeki önemli tarihi yapıtlar: Mardin Kalesi, Rabbat Kalesi, Dermetinen Kalesi, Zarzavan Kalesi, Savur Kalesi, Hafevantay Kalesi, Marin Kalesi, Aznavur Kalesi, Dara Kalesi, Kız Kalesi, Dara Harabeleri, Gırnavaz Harabeleri, Merdis Marin Harabeleri, çok sayıda tarihi medrese, hanlar, tarihi nitelikteki camiler, türbeler ve kiliselerdir. Başlıca Tarihi Yapılar * Deyrulzafaran Manastırı: Mardin in 5 km. dışında olup, büyük bir yapıttır. Süryanilerin tarihi ve dini değerleri arasından bu güne kadar ayakta kalan en önemli yapıtlardan biridir. * Mor Mihayel Kilisesi: 185 yılında inşaa edilmiştir. M.Ö ye ait bölümleri mevcuttur. Mardin Merkez Yeniyol Caddesinin alt tarafındadır. * Mardin Kalesi: Mardin in simgesi durumundadır. * Sabancı Kent Müzesi: Mardin merkezde yer alan ve eski askeri kışla ve vergi dairesi olarak kullanılan yapı Sabancı ailesi tarafından restore edilerek kent müzesine çevrilmiştir. * Ulu Camii: Mardin merkezdeki camilerin en eskisidir. Artuklular zamanında inşa edilmiştir (1176). * Latifiye Camii: Mardin merkezde yer alan yapı, 1314 te Artukoğullarından Melik Salih ve Melik Muzafferin devlet adamlarından olan Abdullatif Bin Abdullah tarafından yaptırılmıştır. * Şehidiye Camii Ve Medresesi: Mardin merkezde yer alan yapı 1214 tarihinde Melik Mansur Nasreddin Artuk Aslan tarafından yaptırılmıştır. Minare 1916 yılında Ermeni mimar Lole tarafında inşa edilmiştir. * Melik Mahmut Camii: Savur Kapı Mahallesindedir. Artuklu Sultanı Melik Mahmut burada defnedildiğinden bu adı almıştır. * Hızır Camii: Mardin Kalesinde bulunmaktadır. Necmeddin İlgazi tarafından yapıldığı söylenmektedir. * Kasımiye Medresesi: Mardin merkezde bulunan en önemli eserlerden birisidir. Artuklu döneminde başlayıp Akkoyunlu döneminde bitmiştir (1469). Yapının El-Cezeri Bilim Müzesi olarak kullanılmasına yönelik S/10

11 çalışmalar sürmektedir. * Zinciriye Medresesi: 1385 yılında melik Necmeddin İsa Bin Muzaffer Davut Bin El Melik Salih tarafından yaptırılmıştır. Mardin merkezde yer alan medresenin yüksekte kurulmasının amacı rasathane olarakta kullanılmasıdır. * Sitti Radiye (Hatuniye) Medresesi: Mardin merkez Gül Mahallesi nde bulunan medrese 1177 yılında Kutbettin İlgazi nin annesi Sıtti Radiye tarafından inşa ettirilmiştir. * Tekke Camii Ve Şeyh Bekar Odaları: 1445 yılında Kasım Padişahın yeğeni İbrahim Tekye tarafından inşa ettirilen yapı Mardin merkez Gül Mahallesi nde bulunmaktadır. * Cihangir Bey Zaviyesi: Kasımiye Medresesi nin yanında bulunmaktadır. Mevcut Turizm Tesisleri Tesis Türü Tesis Sayısı Oda Sayısı Turizm İşletme Belgeli Turizm Yatırım Belgeli (Açılmamış) Belediye Belgeli Kamu Misafirhanesi Toplam Sınıflarına Göre Mevcut Turizm Tesisleri Sınıfı Tesis Oda Yatak Sayısı Sayısı Sayısı 5 Yıldızlı Yıldızlı Yıldızlı Yıldızlı Butik Otel Özel Konaklama Tesisi Belediye belgeli ve Pansiyon Kamu Konukevi TOPLAM Yatak Sayısı S/11

12 3.4. EKONOMİ Mardin in ekonomik yapısı içerisindeki sanayisinin geçmişe dayanan uzunca bir geçmişi bulunmaktadır. Esasen şehrin ekonomisine ilişkin ilk bilgiler İslam uygarlıkları dönemine netleşmeye başlar. Halife Ömer döneminde İyaz b. Ganm tarafından fethedilen (640) şehrin sanayisine ilişkin olarak Ergani Bakır ocaklarından çıkarılan madenin o dönemin sanayi şehri olan Mardin, Diyarbakır ve Siirt teki bakır atölyelerine gönderildiği kaynaklardan anlaşılmaktadır. Selçuklular döneminde (1084) dokuma sanayisi hayli gelişmiş olan Mardin de kaliteli pamuk üretilerek, bu pamuktan üretilen dokumaların iç ve dış ticarette pazar buldukları bilinmektedir. Tarımsal üretimde de iyi bir konumda olan şehrin buhari türü kumaş üretiminde uzmanlaştığı ve İlhanlılara verilen vergiler arasında yıllık 3000 kıta sof, 1000 kıta murabba ve 1000 kıta adiye ödemek zorunda olduğu anlaşılmaktadır. İbn Batuta da Mardin, Muş, Musul ve Bağdat, brokar (Altın ya da gümüş işlemeli, çiçekler yapraklar ve diğer süslerle bezenmiş ipek kumaş) ve pamuklu kumaşlarının her yerde tanındığını ve meşhur olduklarını belirtir. Başta Artuklu ( ) olmak üzere beylikler döneminde de sof (yün yapağı) ve pamuklu dokumaları ile Mardin bir önceki durumunu korumuştur. Özellikle, Kalat ül-imra Köyü nde dokunan sof çok ünlüydü. 14. yüzyılın ikinci yarısında sofun ticari önemi azaldığından, Kalat ül-imra Köyü halkı bu kumaşı dokumaktan vazgeçerek börg (Kadife, çuha ve hayvan postundan yapılan, başlık, külah gibi baş giyeceklerine verilen genel ad)işlemeye başladı yılında Akkoyunlu Hükümdarı ( ) Uzun Hasan ı ziyarete gelen bu arada Mardin e de uğrayan Venedik Elçisi Josaphat Barbaro, şehirdeki ipek dokumacılığından ve ayrıca madenden küçük kulplu bardakların da yapıldığını ifade eder. 16. yüzyıl tapu defterlerinden elde edinilen bilgilere göre, şehirde darphane, tabakhane(debbağhane), başhane, mumhane, buzhane, dokuma tezgahları gibi işyerlerinin olduğu bunların içinde de dokuma sanayine bağlı olarak, iş hacmi en geniş olarak boyahanelerin yer aldığı görülür. Mardin ve Karadere Köyü nde birer boyahane, Mardin de darphane, debbağhane, mumhane, buzhane, bozahane, susamyağı imalathanesi ve dokuma tezgahları vardı. Bunlar içinde en yoğun iş hacmi olanlar boyahanelerdi. Mardin deki boyahanenin yıllık geliri 1518 de , 1526 da , 1540 da Karadere Köyü ndeki boyahane ile birlikte akçeydi. Boyahanenin iş gücünün böyle yüksek olması, yerel dokuma sanayinin çok gelişmiş olması ile ilgilidir. Debbağhanenin aynı tarihlerdeki geliri ise 8.000, ve S/12

13 akçe olarak görülmektedir. Mardin deki darphanenin 1526 daki geliri akçeydi. Meyhanenin 1540 daki geliri ise akçeyi buluyordu.1540 da kentte bir de silahhane vardı. Ekonomik çöküntünün başladığı daha sonraki yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu, bir gerileyişin içine girmiştir.bu çöküşün bütün alanlarda etkisi ortaya çıkmaya başlar.18. yüzyılda, artık ihraç edilen sanayi malı olmayan Osmanlı Anadolu sunda, ancak bazı ham ve yarı mamul maddeler ile dokumaların dış ticarette yer aldığı görülür. Bu sıralarda Mardin de, ülkenin genel ekonomisinde yerini almakla beraber dokumacılık, cam üretimi gibi bazı iş kolları devam etmektedir.18. yüzyılın ortalarında Mardin e gelen Niebuhr, şehirde yünün öneminden ve iyi bir cam üretiminin varlığından söz eder. 19. yüzyıl başlarında bir başka gezgin Dupré az sayıda nüfus ve zengin için yapılan dış alımın yeterli olduğunu, buna karşılık özellikle pamuğa dayalı dış satımın bir hayli önemli olduğunu belirtir. Mardin, ağırlıklı olarak dokuma sanayisinin yanında 19 yüzyılda meslek grupları açısından zengin bir yapı sergilemektedir. Bu meslek gruplarından bazıları şunlardır: Bezzazan(Bezci-Kumaşçı), gönciyan(derici) haffafan (ayakkabıcı), sipahiyan, helvacıyan, dekkak, kasaban, tütünciyan, katırcı, abacıyan, basmacı, terziyan, çulfacıyan(çulha), lüleciyan, mutafan-muytaban, pine-duzen(dikici-eskici), attaran, kevkebciyan(ayakkabı çivicisi), mimaran, çirkçiyan-çeyrekçiyan(muhtemelen sakatatçı), kazancıyan, kılıççıyan, serracan(eyerci), iplikçiyan, neccar (marangoz) ve çubukçu, boğça gezduran (bohçacı), hamamcı ve berber ve hekim, palancıyan, kahveciyan, debbağan, kazzazan (ipekçi), nalband, baş bakkalan, demirci ve çilingir, etmekçi-ekmekçi, keçeciyan, dingciyan (değirmenci), kürekçiyan, kavvaf (ayakkabıcı). Abdulgani Efendi bu mesleklere eklenebilecek birçok meslek sayar. Dava vekili, dellal, düğmeci (veya dökümcü), hancı, kuyumcu, nasırcı, saatçi, tenekeci, testi yapanlar gibi. Bu mesleklerin bazılarının kendilerine ait çarşıları bulunmaktaydı. Kazancılar, saraçlar, atarlar, neccarlar, yemeniciler çarşıları Mardin de Ulu Cami çevresinde yer alan çarşılardı. Cuinet, 19. yüzyıl sonlarında Mardin Sancağı nın başlıca sanayi dallarının dokumacılık, deri işleme, çorap yapımı ve sabunculuk olduğunu belirtmektedir. Ayrıca 1890 başlarında toplam çubuk lülesi, kıyye işlenmiş manda derisi ve çift kundura üretildiğini, Yörenin bu dönemdeki toplam kıyyeyi bulan sabun üretiminin 600 kıyyesi dışarı satıldığını ve kırmızı iplik (6.000 kıyye), beyaz iplik (8.000 kıyye), şal ( top), mendil ( adet), kırmızı bez ( top), beyaz bez ( top) ve ipekli kumaş ( top) üretilmekte olduğunu ifade etmektedir yılları Diyarbakır Vilayet Salnamelerine göre Mardin sancağının işlenmiş sanayi malları sıralanmakta olup bunların başlıcaları şunlardır: kılkıytan, işlenmiş camus derisi, işlenmiş demir, işlenmiş gümüş, iplik, demir tel, sabun, keçe, döşeme, işlenmiş boyalı deri, kundura, şal, keçe, külah, ipekli kumaş. 1.Dünya Savaşı öncesi sayıları e ulaşan dokuma tezgâhlarının ürünleri kaliteli olarak bilinmektedir. Bu tezgâhlar Midyat ve Hasankeyf te yoğunlaşmışlardır. Cumhuriyet in ilk yıllarında Milli Sanayi kurmayı hedefleyen Teşvik i Sanayi Kanunu sayesinde teşviklerden yararlananlar 3 un fabrikası ve 1 elektrik santrali kurmuştur. Mardin İlinde 1927 yılı sanayi sayımına göre 881 sanayi işletmesi bulunmaktadır.1968 de kalkınmada birinci derecede öncelikli iller arasına alınan Mardin de 1970 lere kadar ilin altyapı hizmetlerinin yetersizliği sebebiyle sanayi yeterince gelişememiştir yılı sanayi ve işyeri S/13

14 sayımında 885 sanayi kuruluşu bulunmakta olup, 1927 sanayi ve işyeri sonuçları ile karşılaştırıldığında gelişme olmadığı ve benzer olduğu anlaşılmaktadır. GAP yatırımları kapsamında Küçük Sanayi Sitesi (1984) Organize Sanayi bölgesi(1992) Serbest Bölge(1994) faaliyete girmiştir yılında yapılan GAP İlleri Sanayi Envanterine göre Mardin GAP kapsamına giren iller arasında yapılan genel değerlendirmede l999 yılı itibariyle 224 adet olan imalat firmalarının faaliyet alanlarının sırası ile motorlu taşıt onarımı, gıda ürünleri, makine teçhizat hariç diğer imalat sanayi, tekstil ve mobilya hariç ağaç ürünleri olduğu ve tespit edilmiştir. Bununla birlikte istenen düzeyde olmasa da sanayinin gelişmesine başlangıçta İl Özel İdaresi, Kalkınma Bankası ve Kamu İktisadi Kuruluşlarının önderliğinde kurulan sanayi tesisleri öncülük etmişlerdir. Bu tesislerden en önemlileri: Mardin Çimento Fabrikası, KİDAŞ İplik Fabrikası, Güneydoğu Anadolu Fosfat İşletmeleri, Yem Fabrikası, Boru ve Kireç Fabrikasıdır. GÜNÜMÜZDE MARDİN SANAYİ Mardin, ekonomisi ağırlıklı olarak tarıma dayalı olup, son yıllarda özellikle tarıma dayalı sanayileşme büyük hız kazanmıştır. İlde büyük, orta ve küçük ölçekli sanayi işletmeleri bulunmaktadır. Mardin ilinin geleneksel ekonomik yapısı tarım ve ticarete dayalı olduğundan sermaye sahibi insanlar daha çok batıda sanayinin yoğun olduğu illerde yatırım yapmayı tercih etmişlerdir. İlde sanayileşme faaliyetleri öncelikle İl Özel İdaresi, Türkiye Kalkınma Bankası ve Kamu İktisadi Kuruluşlarının önderliğinde kurulan sanayi tesisleri ile başlamıştır. Bu tesislerin en önemlileri Mardin Çimento Fabrikası, Güneydoğu Anadolu Fosfatları Mazıdağı İşletmeleri, Kızıltepe Yem Fabrikası, Mardin Boru Fabrikası ve Mardin Kireç Fabrikasıdır. TARIM-HAYVANCILIK ve ORMANCILIK Tarım, Mardin ekonomisinde ilk sırayı almaktadır. Yaklaşık toplam dekarlık arazinin dekarı tarımda kullanılmaktadır. Tarım alanlarının hemen hemen tamamına yakın bir bölümü tarla tarımında kullanılmaktadır. Sebze ve çiçek bahçeleri ile meyve tarımında kullanılan alanlar ise, tarla tarım alanlarına göre daha küçüktür. İlin güneyindeki Mezopotamya Ovası geniş fakat susuz bir yapıya sahiptir. Bölgedeki en verimli toprakları Şanlıurfa da (%38,1) bulunmakta olup onu sırasıyla Diyarbakır ve Mardin illeri izlemektedir hektar olan il arazisinin %43 ü ( ha) tarım arazisi, %13 ü ( ha) orman ve fundalık, %13 ü ( ha.) çayır ve mera, %31 i ise ( ha) yerleşim alanı ve kullanılmayan alanlardan oluşmaktadır. Toplam tarım alanlarının %76,10 gibi çok büyük bir bölümü tarla alanı, %5.46 sı bağ-bahçe, %2.17 si sebzelik, %1.43 ü kavaklık, % 0,50 si zeytinlik ve geriye kalan %14,34 lik kısmı da nadas olarak kullanılmaktadır. Mardin il arazisinden en fazla pay alan ilçeler Derik (%16.2), Savur (%16) ve Kızıltepe dir (%15.8). İl toplam tarım alanı içinde en büyük payı alan ilçe ise Kızıltepe (%34,22) olup, toplam arazinin %94.11 i tarım alanı olarak kullanılabilmektedir. İl ormanlık alanında en büyük payı alan ilçe ise Savur (%28.8)dur. S/14

15 Genel olarak tüm ilçelerde tarım alanlarının çok büyük bir bölümü tarla alanı olarak kullanılmaktadır. Tarla alanı açısından Kızıltepe ( ha), sebze alanı açısından merkez ilçe (2.414 ha), meyvelik alan açısından Dargeçit (440 ha) ve bağlık alan açısından da Savur ilçesi (3.490 ha) il genelinde ilk sırada yer almaktadır. İl toplam tarım arazisinin ( Ha.) % 36,09 u ( ha.) sulanmaya elverişli olup, bunun da yaklaşık olarak % 46,9 u (toplam tarım arazisinin ise % 16,93 ü, yani ha) sulanabilmektedir. Tarım arazisi sulamalarının küçük bir kısmı devlet sulaması, geriye kalan ise halk sulaması şeklinde gerçekleşmektedir. GAP kapsamındaki sulama projelerinin tamamlanmasından sonra il genelinde sulama yapılan tarım arazisinin yaklaşık olarak hektara ulaşması beklenmektedir. İl genelinde yaklaşık olarak ekilen toplam hektarlık tarla alanının %75,33 gibi büyük bir kısmında (221,000 ha) tahıl üretimi, % 14,52 lik kısmında (42,585 ha) baklagil üretimi, % 7,19 luk kısmında endüstriyel bitkiler ve geri kalan alanda da yağlı tohumlar ve yem bitkileri üretimi yapılmaktadır. Mardin ili tahıl ürünlerinde ekilen alan itibariyle en önemli ürünler buğday ve arpadır. Yaklaşık olarak tahıl ekilen alanların % 73,51 i buğdaya, % 26,49 u arpaya aittir. Diğer tahıl ürünlerinin ekim alanları ise önemsenmeyecek kadar azdır. Ekilen alan itibariyle baklagillerden kırmızı mercimek (% 91,91), endüstriyel bitkilerden kütlü pamuk ( % 99,22) önemli paylar almaktadır. Mısır II. Ürün olarak yaklaşık ha alanda ekilmekte ve ton ürün elde edilmektedir. Söz konusu ürünler üretim açısından da önde gelen ürünlerdir SOSYAL VE KÜLTÜREL YAPI Taş ustalarının, göz kamaştırıcı bir zarafetle ilmek ilmek bezediği asırlık Mardin konaklarıyla süslü daracık sokakların baş aktörü çocuklar Her köşe başında, merakla izleyen, duyan, konuşan onlarca çift siyah göz Sadece Mardin'in değil, insanlık tarihinin en eski uygarlıklarını koynunda büyütmüş, kültürler kavşağı Mezopotamya'nın gözleri onlar. Sayısız medeniyete tanıklık etmiş taş sokaklarda rastladıkları her yabancıyı 'hello' sesleriyle karşılayan coşkulu bir koro... Kim olursa olsun, nereden gelirse gelsin, oyun alanı belledikleri Mardin sokaklarında gördükleri her yabancıya bildikleri ingilizce kelimeleri sıralayıp çocukluğun masumiyetini gizleyemeyen yüzler Onlara şeker dağıtmak, başlarına dokunmak ya da yanaklarını okşamakla yetinmeyin, oyunlarına da katılın. Kulak verin onlara, size Mardin'in sırlarını anlatsınlar Çok Kültürlü Miras Faysal, Gabriel ve Bejan Türk, Kürt, Arap ve Süryani kardeşliğini asırlar boyu yaşatan Mardin'in kaderi gibi bir arkadaşlık onlarınki Mardin'in genelinde görüldüğü üzere onların ailelerinde de üç dil birden konuşanların sayısı fazla. Okulda geliştirdikleri Türkçe'nin yanı sıra, kimisi annesinden ötürü Kürtçe'yi, kimisi ise babasından dolayı Arapça'yı biliyor az da olsa Kolay mı? Kadim uygarlıkların torunları onlar. Mardin'de çocuklarla arkadaşlık yaptıkça anlıyoruz ki, Mardin'de olmak çok dinli, çok kültürlü, çok dilli bir şehirde soluk S/15

16 alıp vermek demek. Sohbetin bir yerinde, prenseslere layık ışıltılı bir gerdanlığa benzetilen Mardin gecelerinin en renkli eğlencesinin yaşlı hikaye anlatıcıları olduğundan bahsediyorlar. Hani şu, her akşam başka bir evde çocukları çevresine toplayıp, saatlerce hiç yorulmadan eski zaman hikayeleri anlatan halk ozanlarından. Taşların dilini öğrenme hevesiyle çocukların peşine takılıp, dev bir labirenti andıran Mardin sokaklarına dalmak gerek yeniden. Kentin homojen yapısına aykırı olan tek şey, ana caddeden aşağı ve yukarı doğru tırmandığınızda, karşınıza çıkan daracık nemli sokaklar. Rüzgârlı terasların altından geçerek sokakları birbirine bağlayan ve 'abbara' denilen kestirme tünellerde güvendesiniz artık. Taş merdivenlerde seke seke inip çıkarken çocuksunuz. Bir evin terasına konuk olduğunuzda alabildiğine ferah ve enginsiniz. Tıpkı Mardin'in çocukları gibi Dinler Kavşağı Gündüzleri, bazılarının en büyük eğlencesi turist gezdirmek. Bir saniye peşinizi bırakmadan etrafınızda dönüp duran amatör rehberler onlar. Yanınızda rehber kitaplar olsa bile bir - iki lira verecek olursanız onlara, gün boyu anlatırlar size Mardin'i hiç sıkılmadan. Siz kulak verin yeter ki Hemen başlarlar anlatmaya kenti: Şurası Kırklar Kilisesi, burası Deyrulzafaran Manastırı, tam karşıdaki Kasımiye Medresesi, bu gördüğünüz de Ulu Cami... Bir tarafta Revaklı Çarşı, ötesinde Bakırcılar Çarşısı. Bu da Mardin Kalesi... işte bütün Mardin evlerinin ve teraslarının, az çok aynı açıyla yüzünü döndüğü manzara; Yukarı Mezopotamya Ovası'nın baş döndürücü bozluğu Ovanın kıpırtısızlığına karşı, binlerce düşüncenin uğultusuyla ağırlaşmış bir başı andıran kadim kent. Bu boz denize dalıp gitmek isteyenler için en ideal mekân ise, kalenin eteklerindeki Zinciriye Medresesi'nin kubbeli çatısı. Kente yeni gelenler, sokakların labirentine kendilerini bırakmadan önce, burada soluklanmalı mutlaka. Doğu'nun Bereketi Yorulmak bilmez 'küçük dostlarımız'ın peşinde koştururken, ana yolun güneyinde genişçe bir alana yayılan çarşı bölgesine düşüyor yolumuz. Burada, sadece birbirinden güzel kadifelere değil, her çeşit işlemeli ve işlemesiz kumaşa, Ortadoğu'dan getirilmiş şallara ve başörtülerine, Hint işi batiklere, Suriye'den gelen siyah ve kırmızı puşilere, kısacası her zevke göre bir şeylere rastlamak zor değil. Çocukların dev bir panayır alanına bakar gibi meraklı gözlerle incelediği çarşı bölgesi, Mardin'in bir zamanlar sahip olduğu ticari canlılığın izlerini taşıyor hâlâ. Değişik zanaat gruplarına göre ayrılan sokaklarda gezinirken, her yerde kadife gibi yumuşak, ama derin ve vurgulu bir lehçenin konuşulduğunu duyacaksınız. Burada, eski bir Ortadoğu veya Kuzey Afrika kentinde sanabilirsiniz kendinizi. Kentin ana caddesi de bugün, geleneksel ve modern dükkânların bir arada bulunduğu bir çeşit çarşıya dönüşmüş durumda. Çocukların düş dünyasına ayak uydurup, ana yol üzerinde fazlasıyla dikkat çeken stüdyoların vitrinlerindeki Mardin hatırası fotoğraflarına yöneliyoruz. Çoğunluğunu, gece çekilmiş ışıklar içindeki kent fotoğraflarının süslediği stüdyo vitrinleri, Mardin fotoğrafları sergisi keyfi yaşatıyor insana. Tok bir çekicin ritmik melodisinin izinden giderek bir köşebaşını döndüğümüz anda, Bakırcılar Çarşısı'nda buluyoruz kendimizi bu kez. Bakırın, ustaların elinde bakraçlara, tepsilere, cezvelere dönüşmesine; ince ince desenlerle bezenmesine tanık oluyoruz çocuk S/16

17 gözlerle Gün boyu aynı gri havayı soluyarak ter döken kalaycılar da bakırcılarla yan yana. Ama tahta kepenkli bu geleneksel dükkânlar, zamana direnemeyip azalıyor birer birer Taşın Şiiri Yeni Şehir'in, kentin eteklerini çekiştiren huysuz çocukları andıran çok katlı betonarme binalarına inat, geçmişin tüm inceliğini korumayı sürdürüyor geleneksel Mardin evleri. Ortaçağ zarafatini günümüze taşıyan Mardin, taş evlerinin siluetini Süryanilere, taş işçiliğini ise Ermeni ustalara borçlu. Cercis Murat Konağı, Erdoba Evleri ile günümüzde Gazipaşa ilköğretim Okulu olarak kullanılan Cebburilerin Evi'ni ziyaret ettiyseniz eğer, Munganlar, Ensariler ve Tatlıdedeler gibi Mardin'in köklü ailelerine ait zarif konaklara düşürün yolunuzu mutlaka. Hatta çalın kapısını ve konuk olun bir Mardin evine. işlemeli ağır mobilyalar, camlı gömme dolaplar, avizeler, mangallar ve dev aynalarla süslü Mardin evlerinde bir Halil İbrahim Sofrası kurarlarsa da size, şaşırmayın sakın. Kapalı bir tür lahmacun olan sembusek, haşlanmış içli köfte, kaburga dolması, cevizli sucuk, sumak şerbeti, zerde ve yemek sonrası 'mırrası'nı eksik etmeyen Mardinlilerin sofrası, Doğu'nun mistik tatlarının bir resmi geçidi sanki. Unutulmaz bir ziyafetten sonra yapılacak en iyi şey yine küçük dostlarımızın peşine takılmak... Çarşı, Mırra, Güvercin Her adımda başka bir sokağa doğru kıvrılan daracık nemli sokak aralarından, iç içe geçmiş çarşılardan geçerek; kapıları, tokmakları ve oymalı pencereleriyle kentin ilmek ilmek dokunup taşın şiirine dönüşmüş tarihi dokusuyla tanışıyoruz köşe başlarında. Ta ki, kısa bir sağanak bu oyuna ara verene dek. Kagir bir konağın saçak altında yağmurun dinmesini beklerken, kılavuzumuz Faysal, ellerimizden tutup eski bir kapıdan içeri sürüklüyor bizi. Marangozlar Çarşısı'ndaki atölyelerin arasında, giriş kapısı zar zor fark edilen bir esnaf kahvesi burası. Genellikle yaşlıların müdavimi olduğu kahvenin duvarlarında, Meryem Ana tasvirleri ve Arapça ayetler bir arada. Sabah saatlerinde taş duvarları safran sarısı bir ışıkla yıkanan mekânın içinde, tahta masa ve sandalyelerde oturan müdavimler, hoşkin oynayıp tatlı sohbetlere dalıyor bütün gün. Derken, 'güm güm' adı verilen geleneksel cezvelerden minicik fincanlara doluyor yörenin geleneksel acı kahvesi olan 'mırra'larımız Teraslarda uçurulan paçalı Mardin güvercinlerine dalıyor gözlerimiz bir ara. Hızla yere dalan, daha sonra da taklalar atarak yeniden minare boyu yükselen barışın simgesi güvercinler, masmavi göğe karışırken, güneş uçsuz bucaksız Mardin Ovası'nı mora boyuyor ağır ağır S/17

18 Etkinlikler Mardin Film Festivali Müzeler Mardin Müzesi Sakıp Sabancı Mardin Kent Müzesi Manastırlar ve kiliseler Mor Behnam Kilisesi (Kırklar), Mardin şehrindedir. Meryemana Kilisesi, Mardin şehrindedir. Mor Yusuf Kilisesi (Surp Hovsep), Mardin şehrindedir. Mor Efrem Manastırı, Mardin kent merkezindedir. Mor Petrus - Mor Paulus Kilisesi, Mardin kent merkezindedir. Mort Şmuni Kilisesi, Mardin kent merkezindedir. Surp Kevork Kilisesi, Mardin kent merkezindedir. Mor Hürmüzd Keldani Kilisesi, Mardin kent merkezindedir. Mor Mihael Manastırı, Mardin kent merkezinin güneybatısındadır. Deyrulzafarân Manastırı, şehir merkezine 5 km. mesafededir. Milattan önceki dönemlere ait bölümleri olmakla birlikte, dördüncü yüzyılın sonlarında yapıldı. Geçmişte farklı isimlerle, 15. yy'dan günümüze ise Zafaran olarak bilinen manastır yılları arasında Süryani Patriklik merkezlerinden biriydi. Deyrulumur Manastırı, Midyat ilçesi, Yayvantepe köyü yakınlarındadır. 397 yılında yapılan manastır, tarih boyunca dört farklı isimle anıldı. 615 yılından 1049 yılına kadar Turabidin Metropolitlik merkezi olan manastır, bu sıfatını 1915 yılına kadar korudu. Mor Yakup Manastırı, Nusaybin ilçesi merkezindedir. Meryemana Manastırı, Midyat, Mardin ilçesinin Anıtlı köyündedir. Mor Dımet Manastırı, Savur ilçesinin Dereiçi köyündedir. Kaleler Mardin Kalesi Kız Kalesi (Kalat ül Mara-Lorna Jurek), Merkez ilçeye bağlı Eskikale köyündedir Erdemeşt Kalesi Arur Kalesi Dara Kalesi (Daras Anastasiupolis), Merkez ilçeye bağlı Oğuz köyündedir. Rabbat Kalesi, Derik ilçesine bağlı hisaraltı köyündedir. Dermetinan Kalesi, Mazıdağı, Mardin ilçesine bağlı Gümüşova köyündedir. Zarzavan Kalesi (Sammachisacane), Mardin, Diyarbakır yolu üzerindedir. S/18

19 Savur Kalesi, Savur ilçesi merkezindedir. Aznavur Kalesi, Nusaybin ilçesi merkezindedir. Rahabdium Kalesi (Hafemtay), Nusaybin ilçesi merkezindedir. Merdis Kalesi (Marin), Nusaybin ilçesi merkezindedir. Haytam Kalesi (Turbdin - Dimitriyus) Nusaybin ilçesindedir. El Nıhman Kalesi, Yeşilli ilçesine bağlı Bülbül köyündedir. Camii ve medreseler Latifiye Camii Melik Mahmut ( Savurkapı ) Camii Eminüddin Medresesi Harzem Medresesi Hatuniye Medresesi Sultan İsa Medresesi (Zinciriye Medresesi) Sultan Kasım Medresesi ve Kümbeti Şehidiye Medresesi Ulu Camii Zairi Camii Zeynel Abidin Cami Koçhisar Camii (Kızıltepe Ulu Camii) El sanatları Telkârî Taş İşlemeciliği Bakırcılık Ahşap Oymacılığı Semercilik Bitkisel Sabunculuk Ev Şarapçılığı Spor 21 Kasım Stadı Mardinspor S/19

20 3.6 MARDİN İLİ NÜFUS YOĞUNLUK BİLGİLERİ S/20