HİDROLİK PNÖMATİK SİSTEMLER. HİDROLİK SİLİNDİRLER, HİDROLİK MOTORLAR ve YARDIMCI DONANIM

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "HİDROLİK PNÖMATİK SİSTEMLER. HİDROLİK SİLİNDİRLER, HİDROLİK MOTORLAR ve YARDIMCI DONANIM"

Derya Enver
4 yıl önce
İzleme sayısı:

BÖLÜM 5 HİDROLİK SİLİNDİRLER, HİDROLİK MOTORLAR ve YARDIMCI DONANIM Hidrolik silindirler; büyük güç gerektiren ve mekanik olan maliyeti çok yüksek olan (veya yapılamayan) sistemlerde kullanılırlar.

1 BÖLÜM 5 HİDROLİK SİLİNDİRLER, HİDROLİK MOTORLAR ve YARDIMCI DONANIM Hidrolik silindirler; büyük güç gerektiren ve mekanik olan maliyeti çok yüksek olan (veya yapılamayan) sistemlerde kullanılırlar. Mekanik sistemlere göre ucuzluk, montaj kolaylığı, bakım kolaylığı, çalışan parçaların az olması sebebiyle daha az arızalı, yüksek kuvvetler elde edebilme gibi üstünlükleri nedeni ile tercih edilmektedir. Hidrolik pompa tarafından üretilen basınç enerjisi hidrolik silindir tarafından doğrusal harekete dönüştürülür. Silindirin çaplarını değiştirmek sureti ile aynı basınç değerinde farklı kuvvetler elde edilir. Silindirlerle elde edebileceğimiz kuvveti şu formül ile bulabiliriz: F=P*A*µ Formülünde F kuvvet (kgf), P basınç (bar) A etkili alandır (cm kare), µ verimdir. Sisteminizde gerekli olan kuvveti biliyor isek bu formülde basınçlı veya alanı sabit bir değer olarak kabul ederek değerini bulabiliriz. Hidrolik sistemlerde verim arasındadır. Basınç büyüdükçe verim yükselir. Verimi etkileyen ana etkenleri şu şekilde sıralayabiliriz; silindir borusu iç çap yüzey kalitesi, silindir mili yüzey kalitesi ve sızdırmazlık elemanları tipi. Hidrolik silindirleri; 1. Tek Etkili Silindirler 2. Çift Etkili Silindirler 3. Özel Silindirler a) Teleskobik Silindirler b) Tandem Silindirler c) Dubleks Silindirler d) Basınç Yükseltici Silindirler e) Döndürücüler Şeklinde Gruplandırabiliriz 50

5.1.TEK ETKİLİ SİLİNDİRLER Silindir ileri giderken veya geri dönerken iş yapar,diğer yönde ise kendi ağırlığı ile veya bir dış etki sonucu hareket edebilir.

Tek etkili silindirlerde honlanmış boru kullanma zarureti yoktur. Ancak bu durumda pistonda keçe kullanılmayacağı için etkili olan boru alanı değil mil olacaktır.

2 5.1.TEK ETKİLİ SİLİNDİRLER Silindir ileri giderken veya geri dönerken iş yapar,diğer yönde ise kendi ağırlığı ile veya bir dış etki sonucu hareket edebilir. Silindire yağı tek yönde verebiliriz. Tek etkili silindir konstrüksiyonu ve devre dizaynları çift etkili silindirlere göre daha düşük maliyettedir. Tek etkili silindirlerde honlanmış boru kullanma zarureti yoktur. Ancak bu durumda pistonda keçe kullanılmayacağı için etkili olan boru alanı değil mil olacaktır. Bu sebepten dolayı mil çapının büyük tutulması etkili alanı arttıracağı için pistondan elde edeceğimiz kuvvet artacaktır. Şekil 54 Tek Etkili Silindir Şekil 55 Tek Etkili Silindirler 51

3 5.2.ÇİFT ETKİLİ SİLİNDİRLER Silindir hem ileri giderken hem de geri dönerken iş yapabilir. En yaygın kullanılan silindir tipidir. Mil farkından ötürü piston milinin dışarı çıkış süresi ile geri dönüş süresi aynı olmaz (sistem debisinin aynı olduğu kabul edilirse). Gidiş ve dönüş sürelerinin aynı olması isteniyor ise çift milli (mil çapları eşit olur) silindirler kullanılabilir. Hidrolik silindirin bir tarafına yağ verildiğinde diğer tarafı depoya bağlanır silindirin çalışabileceği maksimum hız ve basınç imalatçı firma tarafından belirtilmiştir (belirtilmelidir). Bu değerlerin aşılmaması gereklidir. Silindirin çalışması esnasında strok başlangıcında ve sonunda çarpmadan dolayı darbeler oluşur (silindirin hızı fazla ise). Bu darbeler sistemimize zarar verebilir. Bunu önlemek için strok başlangıcında ve sonunda yastıklama (hareketin yavaşlaması için yapılan düzenleme) işleminin silindir imalatı aşamasında yapılmış olması gerekmektedir. Şekil 56 Çift Etkili Silindirler 52

4 5.3. ÖZEL SİLİNDİRLER TELOSKOPİK SİLİNDİRLER Konstrüksiyonumuz küçük boyutlu ve uzun stroklu silindir gerektiriyor ise teleskopik silindir kullanmamız gerekir. Teleskopik silindir kuvvet hesabı yapılırken en küçük çap dikkate alınmalıdır. Teleskopik silindirler hem çift etkili hem de tek etkili olarak yapılabilirler. Kamyonlarda kasaların yukarı kaldırılmasında, asansörlerde, treylerlerin yana devrilmesinde vs. işlerin yapılmasında teleskopik silindirler kullanılabilir TANDEM SİLİNDİRLER Sistemimiz küçük boyut ve yüksek kuvvet gerektiriyor ise tandem silindir iki veya daha fazla eşit stroklu silindirlerden oluşmuştur. Silindir, içerdiği silindirlerin her birinin uyguladığı kuvvetlerin toplamı kadar kuvvet uygulanır DUBLEKS SİLİNDİRLER Piston silindirleri birbirine bağlı olmayan stokları farklı iki silindirden oluşur. Bu silindirin özelliği üç konum vermesidir. Birinci konum her iki piston geride iken ikinci konum kısa stroklu silindir ilerlediğinde, üçüncü konum uzun stroklu silindir ilerlediğinde elde edilir BASINÇ YÜKSELTİCİ SİLİNDİRLER Sistemde sağlanan basıncın yeterli olmadığı durumlarda basınç yükseltici silindir kullanılarak akışkanın basıncı daha yükseğe çıkartılır ve bu akışkan başka bir silindirde kullanılarak sistem basıncı kullanarak elde edebileceğimiz kuvvetten daha büyük kuvvet elde edebiliriz. Sistem basıncı büyük çaplı pistonu iterek küçük çaplı pistonun önünde bulunan yağı sıkıştırarak alan farkı kadar basıncı arttırır DÖNDÜRME MEKANİZMALARI (AKTUATÖRLER) Silindir doğrusal hareket verir. Ancak bazı sistemlerde belli dönme aralıkları istenir ( ). Bir vananın açılıp kapanması, taşıt tekerleklerinin yönlendirilmesi vs. uygulama alanı olarak gösterilebilir Hidrolik silindirlerle temin edilebilen hareketlerin başlıca uygulama alanları aşağıda belirtilmiştir 1.Takım Tezgahları 1.1 İlerleme hareketi 1.2 Takım ve iş parçası hareketleri 1.3 Tutma ve sıkma tertibatları için gerekli hareketler 1.4 Planya ve darbeli çalışan talaşlı imalat makinelerinin kesme hareketleri 1.5 Preslerdeki, baskı ve basınçlı döküm makinelerindeki hareketler vb. 53

5 2. Kaldırma Ve İletme makineleri 2.1 Damperler 2.2 İş makineleri ve çatallı yükleyicilerdeki devirme, kaldırma ve salınım gibi hareketler 2.3 İş makinelerinin direksiyon sistemleri 3. Hareketli Cihazlar 3.1 Kepçe,traktör gibi hareketli kaldırma makineleri 3.2 Beton pompaları 3.3 Çöp kamyonları vs. 3.4 Yük kamyonları kapakları 4. Uçaklar 4.1 Hava alanlarında kullanılan taşıtlarda kullanılan taşıtlardaki yükleme, Kaldırma, devirme ve salınım hareketleri 4.2 Uçak kapıları, kapaklar tekerlek sistemleri vs. 5.Gemiler 5.1 Kürek hareketi 5.2 Gemi pervanesinin kontrolü 5.4. HİDROLİK MOTORLAR Hidrolik motorlar tahrik kısmına ait yapı elemanıdır. Bunlar iş elemanı olup, hidrolik enerjiyi mekanik enerjiye çevirmek suretiyle dönme hareketi temin ederler. Dönme hareketi belli bir açı ile oluyor ise bu iş elemanına salınım motoru denir. Hidrolik motorlar aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır. - Sabit debili motorlar - Değişken debili motorlar YARDIMCI DONANIM Daha önceki kısımlarda ele alınan yönlendirme valfları basınç kontrol valfları hidrolik silindirler v.s. gibi hidrolik yapı elemanlarının yanı sıra, aşağıda belirtilen yardımcı donatım elemanları da hidrolik sistemlerin çalışması için önemlidir. - Hortumlar - Hortum bağlantı elemanları - Borular - Vidalı bağlantı elemanları 54

6 - Bağlantı plakaları - Hava tahliye valfı - Basınç göstergesi - Debi göstergesi Şekil 57 Hortum Hatları İçin montaj Kuralları Şekil 58 Basit Bir Hidrolik Sisteminde Başlangıç Konumu 55

7 Şekil 59 Basit Bir Hidrolik Sisteminde İleri Hareket Şekil 60 Basit Bir Hidrolik Sisteminde Geri Hareket 56

8 Şekil 61 Basınç Birimlerinin Birbirine Çevrimi 57

9 Şekil 62 Büyüklükler, Gösterilişi, Boyutu 58

10 Şekil 63 Enerji İletimi ve Hazırlanması 59

Benzer belgeler

Hidrolik Devre Elemanları. Hidrolik Silindirler

Hidrolik Devre Elemanları. Hidrolik Silindirler Hidrolik Devre Elemanları Hidrolik Silindirler Hidrolik Silindirlerin Tanımı Hidrolik enerjiyi mekanik enerjiye dönüştüren ve doğrusal hareket elde etmek amacıyla kullanılan devre elemanlarına silindir