2009/28/AB Direktifi ve Türk Mevzuatı ile KarĢılaĢtırma ÖZET 1. AB YENĠLENEBĠLĠR ENERJĠ DĠREKTĠFLERĠ

Transkript

1 2009/28/AB Direktifi ve Türk Mevzuatı ile KarĢılaĢtırma Zerrin Taç ALTUNTAġOĞLU Elektrik Mühendisi, Kamu Yönetimi Yüksek Lisans ÖZET Yenilenebilir enerjiler kaynak temininde stratejik gelişmeler sağlar, fosil yakıtların neden olduğu fiyat kararsızlığını ve hava kirliliğini ve sera gazı emisyonlarını azaltır. Aynı zamanda izole ve kırsal bölgelerde sosyal ve ekonomik alanlarda iyileşme sağlar. Bunlar yenilenebilir enerjilerin desteklenmesi için güçlü nedenlerdir. AB çevrenin korunması ve sürdürülebilir enerjiye katkıları nedeniyle yenilenebilir enerji kaynaklarının öncelikli olarak geliştirilmesini gerekli görmektedir. Bu öncelik sırası ile "Yenilenebilir Enerji Kaynakları Beyaz Bildiri', iç elektrik pazarında yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimini teşvik eden 2001/77/EC sayılı Direktifinde, ulaşımda biyoyakıtların ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı teşvik eden 2003/30/EC Direktifinde ve son olarak 23 Nisan 2009 tarihinde yayınlanan 2009/28/EC Direktifinde belirtilmekte. Son Direktifte her bir üye ülkenin 2020 yılında brüt nihai enerji tüketimindeki yenilenebilir enerji payını gösteren bir hedef belirlemesini ve bu hedefin Topluluğun 2020 yılındaki ortak hedefi olan hedefi ile uyumlu olacağını, ayrıca ulaşım sektöründeki yenilenebilir enerji kaynaklarının payının sektördeki nihai enerji tüketiminin en az % 10 u olması gerektiği belirtilmekte. Enerjide ithalat bağımlılığının azaltılması ve arz güvenliğinin sağlanması amacıyla YEK kullanımının artırılması Türkiye enerji politikasının önemli bir unsuru olarak belirtilmekte. Türkiye de yenilenebilir enerji kaynaklarından enerji üretimi 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu 5346 Sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun (YEK Kanunu) ve adı geçen kanunlarla ilgili ikincil mevzuat kapsamında teşvik edilmekte. Bu bildiride 2009/28/AB Direktifinin bazı maddeleri ile yenilenebilir enerji konusundaki mevcut Türk Mevzuatının uyumu kapsamında bir karşılaştırma yapılmaktadır. 1. AB YENĠLENEBĠLĠR ENERJĠ DĠREKTĠFLERĠ 2001/77/AB Direktifinin amacı iç elektrik piyasasında yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektriğin oranının artırılmasını teşvik etmek ve bununla ilgili ileriye yönelik Topluluk çerçevesinin temelini meydana getirmektir. Yenilenebilir enerji kaynaklarından (YEK) elektrik üretiminin teşvik edilmesi, enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve güvenliği, çevre koruma ve sosyal ve ekonomik uyumun sağlanması dahil olmak üzere çeşitli nedenlerden dolayı, Avrupa Birliği nin (AB) yüksek bir önceliğidir. Direktif, rüzgar, güneş, jeotermal, dalga, hidroelektrik, biyo-kütle, çöp gazı ve kanalizasyon gazı ve biyogaz enerjileri gibi yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektriği kapsar. Söz konusu Direktif, 2010 yılına kadar Topluluğun tamamında yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektriğin toplam elektrik tüketimin % 21'ine ulaşmasını hedefledi. 2003/30/AB Direktifi üye devletlerde ulaşımda kullanılan dizel veya petrol yerine geçecek biyo-yakıtların veya diğer yenilenebilir yakıtların kullanımını teşvik etmekte. Ulaştırma sektöründe biyo-yakıtların kullanımı artırılarak orta ve uzun dönem enerji arzındaki ithal enerji bağımlılığı ve dışa bağımlık azaltabilecektir. Direktifte üye devletlerin ulaşımda biyo-

2 yakıt kullanım oranı konusundaki hedeflerin 2005 yılı sonuna kadar en az % 2, 2010 yılına kadar ise en az % 5,75 olabileceği belirtildi. Son olarak yayınlanan 2009/28/AB Direktifi, yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen enerjinin kullanımının teşvik etmekte ve 2001/77/AB ve 2003/30/AB Direktiflerinde değişiklik yapmakta ve daha sonra yürürlükten kaldırmakta. Direktif YEK ten elde edilen enerjinin teşvik edilmesi konusunda genel bir çerçeve oluşturmakta, zorunlu ulusal hedefler koymakta ve üye ülkeler ve üye ülkeler ile üçüncü ülkeler arasındaki YEK ten enerji üretim projeleri arasındaki istatistiki transferleri, kaynak garantisi, idari prosedürler, şebekeye erişim konularında kurallar koymakta. Direktife göre her bir üye ülke 2020 yılında brüt nihai enerji tüketimindeki yenilenebilir enerji payını gösteren bir hedef belirleyecek ve bu hedef Topluluğun 2020 yılındaki ortak hedefi olan hedefi ile uyumlu olacaktır (1990 yılı seviyesine göre sera gazı salımını %20 azaltmak, büyük ölçüde verimlilik yoluyla enerji tüketimini % 20 azaltmak, enerji üretiminde yenilenebilir enerjinin payını %20 ye çıkarmak). Ayrıca ulaşım sektöründeki yenilenebilir enerji kaynaklarının payı sektördeki nihai enerji tüketiminin en az % 10 u olması gerekmektedir. Direktif sera gazı emisyon tasarrufunda Topluluk hedefleri için yasal bir çerçeve sağlayan enerji ve iklim değişikliği mevzuatının bir parçasıdır. 2. TÜRKĠYE DE YENĠLENEBĠLĠR ENERJĠ KAYNAKLARINDAN ENERJĠ ÜRETĠMĠ ĠLE ĠLGĠLĠ MEVZUAT Türkiye de yenilenebilir enerji kaynaklarından enerji üretimi; Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu Sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun (YEK Kanunu) ve - adı geçen kanunlarla ilgili ikincil mevzuat kapsamında teşvik edilmektedir sayılı Kanun ve ikincil mevzuatında yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektrik için lisans bedelleri muafiyeti, sistem bağlantıda öncelik, yük alma yük atma ve dengeleme birimi olma muafiyeti, azami gücü 500 kw a kadar olan yenilenebilir enerji tesisleri kurmak isteyen gerçek ve tüzel kişiler için lisans alma ve şirket kurma muafiyeti, bu tesislerden üretilen ihtiyaç fazlası enerjinin A&G amacıyla ve üretilen enerjinin ticarete konu olmaması koşuluyla 10 MW kurulu güce kadar lisanssız üretim olanağı vb teşvikler uygulanmaktadır. Ayrıca kara ulaşımında kullanılan benzin türleri için rafineri ve dağıtım lisansı sahiplerine 2013 yılından başlamak üzere belli oranda yerli tarım ürünlerinden üretilmiş etanol, motorin türlerine ise yerli tarım ürünlerinden elde edilen biyodizel harmanlanma zorunluluğu bulunmaktadır sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Elektrik Üretimi Kanununa göre uygulanan destek sistemi YEKDEM e tabi olmak koşuluyla teşvikli sabit fiyat mekanizmasıdır. Teşvik oranları kullanılacak yenilenebilir enerji kaynağına göre değişmektedir. Tarife geçerlilik süresi 2015 yılı sonuna kadar devreye girme koşulu ile 10 yıldır. Yerli teknoloji oluşumunu teşvik etmek amacıyla da bu tesislerde kullanılan mekanik ve/veya elektro-mekanik aksamın/aksamların yerli üretim (% 55 i) olması halinde bu tesislerden üretilecek elektrik enerjisi için yerli üretim aksamına göre değişen ve 5 yıl süre ile tarifeye ek fiyat uygulaması vardır. Yenilenebilir enerji santralı kurulacak olan arazinin orman ve/veya hazine arazisi olması halinde ise bu arazilerle ilgili izin, kira, irtifak ve kullanımı ile ilgili bedellerde yatırım ve işletme döneminin ilk on yılında indirimler uygulanmaktadır. Ayrıca azami kurulu gücü 500 kw a kadar olan YEK tesislerinden üretilen ihtiyaç fazlası enerjinin aynı teşvikli tarife ile satın alınmaktadır. Destek sisteminin işlerliğinin sağlanabilmesi amacıyla tüketicilere elektrik satışı yapan tedarikçilere belli oranda yek-e alım zorunluluğu ve buna uyulmaması halinde ceza uygulaması vardır. Öte yandan 5346 sayılı kanun kapsamında ayrıca yeterli jeotermal kaynakların bulunduğu bölgelerdeki valilik ve belediyelerin sınırları içinde kalan yerleşim birimlerinin ısı enerjisi ihtiyaçlarını öncelikle jeotermal ve güneş termal kaynaklarından karşılanması gerekmektedir.

3 3 2009/28/AB Direktifi ile Türk Mevzuatının karşılaştırması 2009/28/A B Direktifi Madde No Ġçerik Türk Mevzuatı Kanun/ Yönet Madde No Madde No Ġçerik Açıklama/ Değerlendirme 2 YEK Tanımı : Rüzgar, güneş, aerotermal, jeotermal, ve okyanus enerjisi, hidrolik güç, biyokütle, çöplük gazı, kanalizasyon gazı ve biyogazlar gibi fosil olmayan yakıtlar. Ayrıca tanımlar içerisinde biyo-kütleden üretilen ve ulaşım dışın da elektrik, ısıtma ve soğutmanın dahil olduğu diğer alanlarda enerji elde etme amacıyla kullanılan biyo sıvılar ile biyo kütleden üretilen ulaşımda kullanılan sıvı veya gaz yakıtlar da yer almaktadır. 2001/77/EC Direktifinde YEK kullanan hibrid santrallerden üretilen elektrik ve depolama sis-temlerini doldurmak için kullanılan elektrik de YEK tanımı kapsamında 5346 / ve ikincil mevzuatı Yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili genel bir tanım ve kanun kapsamında yenilenebilir enerji kaynakları olmak üzere iki ayrı tanım yer almaktadır. Yenilenebilir enerji kaynakları (YEK) : Hidrolik, rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle, biyokütleden elde edilen gaz (çöp gazı dâhil), dalga, akıntı enerjisi ve gel-git gibi fosil olmayan enerji kaynakları YEK kanunu kapsamındaki YEK kaynakları: hidro-lik, rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle, biyokütleden elde edilen gaz (çöp gazı dâhil), dalga, akıntı enerjisi ve gel-git ile kanal veya nehir tipi veya rezervuar alanı onbeş km 2 nin altında olan hidroelektrik üretim tesisi kurulmasına uygun elektrik enerjisi üretim kaynakları YEK kanunu bu kaynaklardan elde edilen elektrik enerjisinin belgelendirilmesi ve bu kaynakların kullanımına ilişkin usul ve esasları kapsamakta. Hidrolik kaynaklardan elde edilen enerji YEK olarak tanımlanmış ancak teşvikli fiyatlardan yararlanma açısından sınırlama getirilmiştir. YEK kanununda YEK ten elde edilen biyo-sıvıların ısıtma ve soğutmada kulanımı ile ulaşımda kullanılan biyoyakıtlar yer almamakta. Ancak biyodizel ve biyoetanol 5015 sayılı Petrol piyasası kanunu ve ikincil mevzuatında akaryakıt ve benzinle harmanlanan ürünler arasında sayılmakta Karma (hibrid) santrallerden enerji üretimi ile pompaj depolamalı santraller tanımda yer almamış. 3 Zorunlu ulusal genel hedefler ve YEK ten üretilen enerjinin kullanımı ile ilgili önlemler Her üye ülke YEK ten elde edilen enerjinin payını Direktifin maddelerinde belirtildiği gibi hesaplayacak. Her üye ülkenin brüt nihai tüketimindeki YEK in , Ġkincil Mevzuat Arz Güvenliği Strateji Birincil ve ikincil mevzuatta açıklanmış resmî bir hedef yok (güneş hariç). 31/12/2013 tarihine kadar iletim sistemine bağlanacak YEK Belgeli güneş enerjisine dayalı üretim tesislerinin toplam kurulu gücü azami 600 MW, daha sonrası için iletim sistemine bağlanacak YEK Belgeli güneş enerjisine dayalı Elektrik Enerjisi Piyasası Arz Güvenliği Strateji Belgesinde hedef açıklanmış. Ancak bu hedefler AB Direktifinde brüt nihai tüketimin belli bir oranı olarak belirlendiği şekilde değil, sadece elektrik üretiminin belli oranının YEK den sağlanması ve bu kaynakların elektrik üretimi kurulu

4 payı Ek-1 in A bölümünün 3. Kolonunda belirtilen kadar olacak. Zorunlu ulusal hedefler Topluluğun 2020 yı-lında en az % 20 olarak öngörülen YEK payı ile uyumlu olacak. Ayrıca her üye ülke 2020 yılında ulaģımın her bir modundaki YEK payının ulaşımdaki nihai enerji tüketiminin en az % 10 u olmasını sağlayacak. Belgesi üretim tesislerinin toplam kurulu gücünü Bakanlar Kurulu belirleyecek. Ancak Elektrik Enerjisi Piyasası Arz Güvenliği Strateji Belgesinde YEK den üretilen enerjinin payının 2023 yılında en az %30 olacağı belirtilmekte. Ayrıca bazı YEK kaynakları için hedefler: Hidrolik: 2023 yılında teknik ve ekonomik potansiye-lin tamamının kullanımı Rüzgar: 2023 yılında MW Jeotermal : 2023 yılında 600 MW Güneş: 2015 yılı sonuna kadar 600 MW, 2023 e kadar azami ölçüde yararlanma 4628 sayılı kanun kapsamında yayınlanan Tebliğ lerde yerli tarım ürünlerinden elde edilen biyoetanol ve biyodizelin sırası ile benzin ve motorine belli oranlarda harmanlanması ile ilgili hükümler var. Rafineri lisansı sahipleri tarafından kara tankeri dolumu üniteleri vasıtasıyla teslim edilen benzin türleri ile dağıtım lisansı sahipleri tarafından bayilerine bir takvim yılı içerisinde teslim edilen benzin ile biyoetanol harmanlama oranı en az: 2013 % 2, 2014 % 3. Biyodizelin mo-torin ile harmanlanması en az : 2014 % 1, 2015 % 2, 2016 % 3 olacak gücünde yıla göre belirlenen değere erişmek şeklinde Hedeflere ulaşma zorunluluğu ve ulaşılamaması konusunda ne yapılacağı konusu açık değil. YEK kanununda yeterli jeotermal kaynakların bulunduğu bölgelerdeki valilik ve belediyelerin sınırları içinde kalan yerleşim birimlerinin ısı enerjisi ihtiyaçlarını öncelikle jeotermal ve güneş termal kaynaklarından sağlanması YEK Kanununda ifade olarak yer almakta ancak bunu düzenleyen başka hüküm ve / veya mevzuat yok. Soğutmada YEK kullanım konusu hiç göz önüne alınmayan bir husus. Ulaşımda YEK kullanımı konusu sınırlı olarak 4628 ikincil mevzuatta yer alıyor. YEK in ısıtma, soğutma ve ulaşımda kullanımının yaygınlaştırılması konusunda daha somut kurallar ve hedefler oluşturulmalı 3 Zorunlu ulusal genel hedefler ve YEK ten üretilen enerjinin kullanımı ile ilgili önlemler Üye ülkeler hedeflere ulaģmak amacıyla etkin olarak tasarlanmıģ önlemler geliģtirebilir. Üye ülkeler hedeflere ulaşmak için Direktif 5-11 Maddelerine uygun olarak destek planları ve farklı üye ülkelerle ve / 6, 6A, 6B, 6C, 8 YEK ten elektrik üretimi için uygulanan destek sistemi YEKDEM e tabi olmak koģuluyla teģvikli sabit fiyat mekanizması. Teşvik süresi santralın 2015 yılı sonuna kadar devreye girme koşulu ile 10 yıl. YEK üretim tesislerinde kullanılan mekanik ve/veya elektro-mekanik aksamın/aksamların yerli üretim olması halinde bu tesislerden üretilecek elektrik enerjisi için yek kaynağının yerli üretim aksamına göre değiģen ve 5 yıl Elektrik üretimine yönelik teşvikler var. Teşvik oranları kullanılan YE kaynağına göre değişmekte. Ekipmanlarda yerli teknoloji kulanımında üretilen enerjiye ilave teşvik uygulaması olumlu. Ancak teknoloji gelişimini sağlamak için YEK ekipman üreticilerine doğrudan destekler verilmeli. Süre teknoloji oluşumunu ve gelişimini sağlayacak şekilde daha

5 ülkelerle işbirliği önlemleri alabilir 4 Ulusal YE eylem planları Her bir üye ülke ulusal YE Eylem Planlarını oluşturacak. Ulusal YE Planları Üye 4628, EPLY/ 12 17, 19 ve 30 süre ile tarifeye ek fiyat uygulaması (% 55 yerli üretim halinde) Tüketicilere elektrik satışı yapan tedarikçilere belli miktarda yek-e alım zorunluluğu (Her bir tedarikçinin sattığı elektrik enerjisi miktarının tedarikçilerin tamamının sattığı toplam miktara bölünmesi ile belirlenen oranda) ve buna uyulmaması halinde ceza uygulaması YEK santralı kurulacak alanın orman ve/veya hazine arazisi olması halinde bu arazilerle ilgili izin, kira, irtifak ve kullanımı ile ilgili bedellerde yatırım ve iģletme döneminin ilk on yılında indirim uygulaması. Orman ve Hazine arazilerinde % 85 indirim (2015 yılı sonuna kadar, yatırım ve işletme döneminin ilk 10 yılı) Yeterli jeotermal kaynakların bulunduğu bölgelerdeki valilik ve belediyelerin sınırları içinde kalan yerleģim birimlerinin ısı enerjisi ihtiyaçlarını öncelikle jeotermal ve güneģ termal kaynaklarından karģılanması zorunluluğu YEK ten üretilen elektrik için lisans alma (% 99 indirim) ve yıllık lisans bedeli (ilk 8 yıl) muafiyetleri, sistem bağlantıda öncelik, yük alma yük atma ve dengeleme birimi olma muafiyeti, Kendi ihtiyacını karşılamak amacıyla azami gücü 500 kw a kadar YEK tesisleri kurmak isteyen gerçek ve tüzel kiģiler için lisans alma ve Ģirket kurma muafiyeti. Bu tesislerden üretilen ihtiyaç fazlası enerjinin teģvikli tarifeden satın alınması Yenilenebilir enerjiler hakkında hazırlanmış eylem planları yok. Ancak güneş enerjisi ile ilgili olarak 5346 sayılı YEK Kanununda e uzun olarak belirlenmeli YEKDEM e tabi olanların listesi kaynak türlerine göre her yıl EPDK tarafından yayımlanmakta. Ancak destek sisteminin işleyişi ve tedarikçilerin alım zorunlulukları ile piyasada satılan YEK-e konusunda yeterli bilgi yok.bilgi Jeotermal ve güneş ısıtma konusu sadece konutlar için değil endüstriyel uygulamalar için de öngörülmeli, YEK den ısıtma ve soğutmanın yaygınlaştırma sağlanması için bu konuda da teşvik edici mevzuat hazırlanmalı YEK ten elektrik üretimi konusunda Stratejideki belirtilen hedeflere ulaşım konusunda her bir YEK için bütüncül

6 Ülkelerin 2020 yılında elektrik, ulaģım, ısıtma ve soğutmada tüketilen YEK için ulusal hedeflerini gösterecektir Bu hedefler belirlenirken ulusal hedeflerin gerçekleştirilmesi için final enerji tüketiminde enerji verimliliği ile ilgili diğer politika araçlarının ve önlemlerin etkileri ve alına-bilecek tüm tedbirler (yerel, bölgesel, ulusal makamlar arasındaki işbirlikleri, planlanmış istatistiksel transferler ve ortak projeler, mevcut biyokütle kaynakları geliştirecek ulusal poli-tikalar ve farklı kullanımlar için harekete geçirilecek yeni biyokütle kaynakları ve maddeler arasında açıklanan tüm gereklilikler kapsayacak önlemler dahil) göz önüne alına-caktır. 5 YEK payının hesaplanması Her bir üye ülkede YEK den elde edilen enerji-nin brüt nihai tüketimindeki payı; a) YEK ten elde edilen elektriğin brüt nihai tüketimi., Ancak bu hesaplamada pompa depolamalı santrallerde YEK ten üretilen elektriğin hesaplanmasında suyun daha önceden tepeye pompalanmasından üretilen elektrik hariç tutulacaktır. YEK ve konvansiyonel yakıt kullanan çok yakıtlı santrallerde sadece YEK ten üretilen enerji hesaplamaya dahil edilecektir. Bu hesaplamada her bir enerji kaynağının payı enerji içeriğine göre yapılacaktır. Hidrolik ve rüzgardan üretilen elektrik Ek- kadar her yıl güneş enerjisine dayalı üretim tesislerinin bağlanabileceği trafo merkezleri ve bağlantı kapasiteleri, E.İ.E. İdaresi nin ve TEİAŞ ın teknik görüşleri alınarak Bakanlık tarafından belirlenip ve yayımlanacağı, 31/12/2015 tarihinden sonraki yıllara ait bağlantı kapasiteleri ve trafo merkezleri, ilki 1/4/2014 tarihinde olmak üzere her yıl Bakanlık tarafından belirlenir ve yayımlanacağı belirtilmekte. Buna dayanarak yapılan ilk bildirimde 2013 yılına sonuna kadar şebekeye bağlı güneş enerjisi kurulu gücünün azami 600 MW olacağı belirtildi. YEK payının hesaplanması konusunda YEK Kanununda bir hüküm yok. eylem planları oluşturulmalı Aynı şekilde YEK in ısıtma, soğutma ve ulaşımda kullanımı konusunda da hedefler ve eylem planları oluşturulmalı Sadece elektrik üretimi kurulu güç ve enerji üretiminde YEK santrallerinin payları belirtilmekte AB Direktifinde açıklanan şekilde brüt nihai tüketimindeki pay hesaplanmıyor. Jeotermal enerjinin şehir ısıtmasında ve sera ısıtmasında kullanımı yaygınlaşıyor ancak bu konuda toplu bilgi yok. Güneş enerjisi ile su ısıtma güney şehirleri başta olmak üzere yaygın olarak kullanılmakta. Ancak endüstriyel kullanım yok denecek kadar az. Isıtma ve soğutma ile ulaşımdaki YEK payı konusunda gerekli hesaplamalar yapılmalı ve elde edilen sonuçlar bir web sayfasında yayınlanmalı.

7 2 de verilen normalizasyon kurallarına göre yapılır. b),yek ten elde edilen ısıtma ve soğutma enerjisinin brüt nihai tüketimi, Isıtma ve soğutmadaki YEK ten elde edilen enerjinin brüt nihai tüketimi ; - Üye ülkede YEK ten üretilen ve bölge ısıt-ma ve soğutmasında kullanılan miktar ile - Endüstri, konutlar, hizmetler, tarım, orman ve balıkçılıkta ısırma, soğutma ve proseste YEK ten elde edilen enerjinin tüketiminin toplamı olarak hesaplanacaktır. YEK ve konvansiyonel yakıt kullanan çok yakıtlı tesislerde sadece YEK ten elde edilen ve ısıtma ve soğutmada kullanılan kısmı hesap-lamalara dahil edilecektir. Bu hesaplamada her bir enerji kaynağının payı enerji içeriğine göre yapılacaktır. Isı pompaları ile elde edilen ısıtma ve soğut-mada kullanılan aerotermal, jeotermal ve hidrotermal ısı enerjisi eğer elde edilen nihai enerji ısı pompasının enerji ihtiyacının oldukça üzerinde ise göz önüne alınacaktır. Direktifin amaçlarına göre bu kapsamda YEK- ten elde edilen enerji Ek VII deki metolojiye göre hesaplanacaktır. YEK den elde edilen enerjinin ulaşımdaki brüt nihai tüketiminin toplamı olarak hesaplanacak-tır. Yüzde olarak ifade edilen YEK in payı; YEK ten elde edilen enerjinin brüt nihai

8 tüketiminin tüm enerji kaynaklarından elde edilen enerjinin brüt nihai tüketimine oranı olarak hesaplanacak-tır. YEK in payının hesaplanmasında kullanılan metodoloji ve tanımlar AP ve Konsey in enerji istatistikleri hakkındaki 22 Ekim 2008 tarihli EC 1009/2008 Yönetmeliğine göre olacaktır. 13 Ġdari prosedürler, yönetmelikler ve kodlar Üye ülkeler YEK den elektrik, soğutma ve ısı üretimi için santraller ve bunlarla bağlantılı iletim ve dağıtım şebeke altyapılarına ve biyo kütleden biyoyakıtlar ve diğer ürünler elde etme proseslerine uygulanmak üzere gerekli olan yetkilendirme, sertifikasyon ve lisanslanma ile ilgili ulusal kuralları oluşturacaklardır. Üye ülkeler destek planlarından yararlanmak amacıyla yenilenebilir enerji ekipman ve sis-temlerinin sağlayacağı teknik spesifikasyonları açık bir şekilde tanımlayacaklardır. AB standartlarının olduğu alanlarda bu spesifikasyonlar bunları da içerecektir. Üye ülkeler tüm aktörlere özellikle yerel ve bölgesel kuruluģlara endüstriyel ve kentsel alanların planlama, tasarım, inģa ve yenilenmesinde YEK in elektrik üretimi, bölge ısıt-ma ve soğutmasında kullanımı için gerekli tesisleri ve ekipmanlarından yararlanmayı sağlayacaktır. Üye ülkeler özellikle yerel ve bölgesel idari kuruluģları uygun olan yerlerde Ģehir altyapı planlamasında YEK ten ısıtma ve soğutma yapmayı 5346/ 6, 6A,6B, 6C 4628 EPLY/7,9 5346/7(3) 5627 /ikincil mevzuat 5346 sayılı Kanunu ve ilgili ikincil mevzuatta YEK Destekleme mekanizması, yerli ürün kullanımı ve lisanssız üretim başvuru koşulları, uygulama sistemi ve satış koşulları, sertifikasyon vb ile ilgili hususlar yer almakta Sayılı kanun Lisans Yönetmeliğin de Lisans başvurularının başvuru koşulları, inceleme ve değerlendirme konularında kurallar ve süreler tanımlı. YEK ten ısıtma ve soğutma yapılması konusunda YEK kanununda öncelik verilmesi ile ilgili husus var ancak bu konuda teşvik yok. Bununla birlikte ORKÖY Genel Müdürlüğü tarafından orman köylülerine güneş enerjisi su ısıtma sistemi için 3 yıl vadeli faizsiz kredi verilmekte. Alternatif enerji kaynakları kullanan yeni seraların yapımına yönelik yatırımlar, Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı Kapsamında Tarıma Dayalı Yatırımların Desteklenmesi Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2011/9) kapsamında % 50 hibe oranı ile desteklenmekte. Yeni yapılacak olan kullanım alanı Özellikle rüzgar projeleri EPDK ya lisans başvuruları ancak ilan edilen zamanlarda yapılabilmekte. Bu da ilan edilen tarihte çok sayıda başvuru yapılmasına yol açmakta. Dolayısı ile değerlendirme zorlaşmakta ve süre uzamakta. Projelerin yapılması ile ilgili izinler uzun sürmekte.bir RES projesinin uygulanması için arazi planlamalarında değişiklik yapılması gerekmekte ve bu süreç projelerin geliştirilmesi için gerekli sürenin büyük kısmını almakta. Bu konuda merkezi ve yerel kurumlar arası koordinasyon eksikliği giderilmeli, bürokratik engeller sadeleştirilmeli, izin prosedürleri konusunda açık ve anlaşılır kılavuzlar hazırlanarak izinlerin daha kısa sürede verilmesi sağlanmalı. Rüzgar enerjisi konusunda özellikle radar etkilerinin incelenmesi konusunda Genelkurmay dan sonra MIT de izin alınacak kurumlar listesine girmesi zaten uzun olan sürecin daha da uzamasına yol açacak nitelikte. Sorun özellikle Çeşme yarımadasında toplam 460

9 teģvik edeceklerdir. Üye ülkeler bina yönetmeliklerinde ve kodlarında bina sektöründe YEK payını artırmak için uygun önlemler alacaktır. Bu tür önlemlerin veya bölgesel destek planlarının oluşturulmasında üye ülkeler enerji verimliliğini ve bununla ilgili kojenerasyon ve pasif, düşük enerji tüketen veya sıfır enerjili binalarda önemli artış sağlayacak ulusal önlemleri alabilir. Üye ülkeler bina yönetmelikleri ve kodlarının veya diğer eşdeğer etkili dokümanlarının uygun olan yerlerinde 31 Aralık 2014 e kadar yeni ve büyük yenilemeye konu mevcut binalarda YEK ten enerji üretimini zorunlu hale getirecektir. Üye ülkeler 1 Ocak 2012 den itibaren yerel, bölgesel ve ulusal seviyedeki yeni ve önemli yenileme yapılacak mevcut kamu binalarının bu Direktif kapsamında örnek oluşturmasını sağlayacaktır. Bina yönetmelikleri ve kodları ile ilgili olarak üye ülkeler enerji tüketimlerinde önemli bir azaltma gerçekleştirmek için ısıtma ve soğutma sistemleri ve ekipmanlarında YEK in kulanımını teşvik edeceklerdir. Üye ülkeler bu tür sistemlerin ve ekipmanların teşvik edilmesi için ulusal veya mevcutsa Topluluk seviyesinde enerji, eko-etiket veya diğer uygun sertifika ve standartlar kullanacaktır. Biyokütlede ise Üye ülkeler konutlar için en az % 85 ve endüstriyel uygulamalar için en az % 70 dönüşüm verimliliğine sahip dönüşüm teknolojilerini teşvik edeceklerdir. metrekarenin üzerinde olan binalarda ısıtma, soğutma, havalandırma, sıhhi sıcak su, elektrik ve aydınlatma enerjisi ihtiyaçlarının tamamen veya kısmen karşılanması için YEK kullanımı, hava, toprak veya su kaynaklı ısı pompası, kojenerasyon ve mikro-kojenerasyon gibi sistem çözümleri tasarımcılar tarafından projelendirme aşamasında analizinin yapılması, bu uygulamalardan biri veya birkaçının, Bakanlık tarafından yayımlanan birim fiyatlarına göre hesaplanan, bina toplam maliyetinin en az yüzde onuna (%10) karşılık gelecek şekilde yapılması Enerji verimliliği ikincil mevzuatında öngörülmekte. MW gücünde 11 adet RES için sorun teşkil etmekte. YEK in ısıtma ve soğutmada kullanımı belli plan, program ve hedefler doğrultusunda teşvik edilmeli. Özellikle büyük binalarda belli oranlarda YEK kullanımı zorunlu hale getirilmeli

10 14 Bilgi ve eğitim Üye ülkeler tüketiciler, inşaatçılar, mimarlar ve ısıtma, soğutma ve elektrik ekipmanı, sistemleri ve araçları tedarikçileri gibi tüm aktörlere des-tek mekanizmaları hakkında bilgi sağlayacaktır. Üye ülkeler YEK in net faydaları, maliyeti ve elektrik, ısı ve soğutma sağlanması sırasında kullanılan ekipman ve sistemlerin enerji verimliliği, konusundaki bilgiyi ya ekipman ve sistem tedarikçileri ya da ulusal uzman kuruluşlar ile sağlayacaktır. YEK kanununda destek sistemleri hakkında bilgi sağlanması konusunda bir husus yer almamakta. Ancak YEK ile ilgili ETKB Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü (kapatılan EİE) ulusal uzman kuruluşu olarak bilgi sağlamakta ve bilgi edinme kapsamında sorulara cevap vermekte. Çeşitli devlet kurumları, üniversiteler, Meslek Odaları, ve STO leri halkı bilgilendirmek ve bilinçlendirmek için çeşitli toplantı, seminer, sempozyum ve paneller aracılığı ile bu konuda bilgi sağlamaya çalışmakta. İlgili taraflara özellikle planlayıcılara ve mimarlara endüstri ve konut alanlarının planlama, tasarım, inşaat ve yenilenmesi esnasında YEK in, yüksek verimli teknolojilerin, bölgesel ısıtma ve soğutmanın optimum kombinasyonunun doğru bir şekilde oluşturulmasını sağlayacak kılavuzlar yayınlanalı Üye ülkeler tüm ilgili taraflara özellikle planlayıcılara ve mimarlara endüstri ve konut alanlarının planlama, tasarım, inşaat ve yenilenmesi esnasında YEK in, yüksek verimli teknolojilerin, bölgesel ısıtma ve soğutmanın optimum kombinasyonunun doğru bir şekilde oluşturulmasını sağlayacak kılavuzları sağlayacaktır. Üye ülkeler yerel ve bölgesel yetkililerin katılımı ile YEK ten elde edilen enerjilerin kulanımı ve yaygınlaştırılmasının sağlayacağı faydalar ve pratikliği hakkında vatandaşları bilgilendirme amacıyla farkındalık artırma, eğitim programları ve kılavuzlar geliştireceklerdir. 15 YEK ten elde edilen elektrik, ısıtma ve soğutmada kaynak garantisi 2003/54/EC Direktifinin 3(6) maddesine göre enerji tedarikçilerinin enerji karışımlarındaki YEK ten elde edilen enerjinin miktarı veya oranını gösterilmesi amacıyla, Üye Ülkeler YEK ten üretilen elektriğin kaynağını bu Direktif amaçlarına 4628 Ġkincil Mevzuat ve 5346 /5 YEK ten üretilen elektrik enerjisinin iç piyasada ve uluslararası piyasalarda alım satımında kaynak türünün belirlenmesi ve takibi için üretim lisansı sahibi tüzel kişiye YEK Belgesi verilmesi YEK kanununda tanımlı.yek Belgesinde: Yenilenebilir kaynak türü: Üretimin yapıldığı dönem: Üretim döneminde yapılan brüt elektrik enerjisi Kaynak garantisi sadece YEK ten üretilen elektrik için uygulanmakta. Belgeler Direktifte belirtilen hususları içermekte. Isıtma ve soğutma ile ilgili kaynak garantisi uygulaması yok

11 da uygun olarak objektif, şeffaf ve ayırımcı olmayan kriterlere göre garanti edebileceklerdir. Buna uygun olarak Üye Ülkeler YEK ten elek-trik elde eden üreticinin isteğine karşılık olarak kaynak garantisi yayınlayacaktır. Üye ülkeler YEK ten ısıtma ve soğutma yapan üreticinin talebi üzerine de kaynak garantileri yayınlayabilir. Bu tür bir düzenleme minimum kapasite sınırında olacaktır. Kaynak garantisi 1 MWh lik standart bir büyüklükte olabilir. Kaynak garantisinin kullanımı 12 aylık üretime karşılık gelen enerji biriminde olacaktır. Kaynak garantisi kullanıldığında iptal edilecektir. üretimi (kwh): Üretim tesisinin Lisans Numarası: Üretim tesisinin adı: Üretim tesisinin yeri: Üretim tesisinin tipi: Üretim tesisinin kurulu gücü: Sisteme bağlantı noktası ve gerilim seviyesi: Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi Kayıt Numarası: Kanun kapsamındaki uygulamalardan yararlanıp yararlanmadığı: bilgileri yer almakta Ayrıca YEK Kanununa göre YEKDEM mekanizmasından yararlanmak için de ayrı bir YEK belgesi veriliyor. YEK Belgeleri EPDK tarafından verilmekte. Kaynak garantisi en azından aşağıdaki tanımlayacaktır: - Enerjinin üretildiği kaynağı, başlangıç ve bitişini, - Elektrik, ısıtma ve soğutmanın hangisi ile ilgili olduğunu, - Enerjinin üretildiği tesisin kimliği, yeri, tip ve kapasitesi, - Yatırım desteklerinden ve diğer ulusal desteklerden yararlanıp yararlanmadığı ve ne ölçüde yararlandığı ve destek mekanizmasının tipi, - Santralın işletmeye girdiği tarih, - Yayının tarihi ve ülkesi ve kimlik numarası. 16 ġebekeye eriģim ve iģletme 1. Üye ülkeler, YEK ten elde edilen elektriğin güvenli çalışmasını sağlamak için üye ülkeler arasında ve üye ülkelerle üçüncü ülkeler arasındaki bağlantılar 4628, EPLY/38 ve diğer ikincil Mevzuat 5346 / 6C, 6A, YEK e dayalı üretim tesislerine, TEİAŞ ve/veya dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler tarafından, sisteme bağlantı yapılmasında öncelik, dengeleme birimi olma muafiyeti, rüzgar santrallerinin şebekeye bağlantısı konusunda 1 Kasım 2007 rüzgar enerjisi başvurularından yarışmayı kazananların şebekeye bağlantısı için şebekenin yetersiz buna karşılık santral sayısının yoğun olduğu

12 dahil iletim ve dağıtım altyapısının güçlendirilmesi, akıllı şebekeler, depolama tesisleri ve elektrik sistemlerinin yapımı için uygun adımları atacaktır. Üye ülkeler aynı zamanda şebeke altyapısı için yetkilendirme prosedürlerini hızlandırmak, idari ve planlama prosedürleri ile şebeke altyapısının kabul işlemleri koordine etmek için gerekli önlemleri alacaktır. 2. Şebekenin güvenliği ve güvenilirliğinin sür-dürülmesi ile ilgili uzman ulusal kuruluşlar tarafından belirlenen şeffaf ve ayırımcı olmayan kriterlere dayanması koşulu ile; - Üye ülkeler iletim ve dağıtım sistemi işletmecilerinin kendi bölgelerinde YEK ten üretilen elektriğin iletim ve dağıtımını garanti etmelerini sağlayacaktır. - Üye ülkeler ya YEK ten üretilen elektriğin şebekeye erişimini garanti edecek ya da şebekeye öncelikli erişimini sağlayacaktır. ikincil mevzuat kriterler (Şebeke Yönetmeliği Ek 18) geliştirildi e kadar sistem bağlantısı için gerekli iletim hatlarının ilgili tüzel kişilerce yapılabilmesi (bedeli bağlantı ve sistem kullanım anlaşması yolu ile 10 yılda geri alınabilmekte) ye kadar işletmeye girecek lisanslı tüzel kişilere işletmeye giriş tarihinden itibaren 5 yıl iletim sistem kullanım bedelinde % 50 indirim Güneş enerjisi şebeke bağlantı ile ilgili sınırlama. (2013 yılı sonuna kadar 600 MW ) Muafiyetli üretim (lisanssız üretim) sistem bağlantısı ile ilgili kurallar belirlendi YEK ten bölgesel ısıtma ve soğutma yapılabilmesi konusunda mevzuatta bir hüküm yok YEK ten üretilen gazla elektrik enerjisi üretimi ver ancak bu gazın mevcut gaz şebekesine entegrasyonu konusunda mevzuatta bir hüküm ve bu yönde bir çalışma yok. bölgelerde (Çeşme yarımadası, Antakya ve Çanakkale) RES TM ve Havza TM planlamaları yapıldı. Bu merkezlerin yapımı konusunda gereken prosedür açık bir şekilde tanımlanmalı ve santrallerin işletmeye girmelerine kadar tamamlanması sağlanmalı. Şebeke bağlantısı ile ilgili mevcut sınırlamalar (TM kd gücünün % 5 i) sistem kısıtlarının aşılmasına yönelik çalışmalar mevcut santrallerde gerekli ölçüm ve izleme programları da kullanılarak yapılmalı. Güneş enerjisi şebeke bağlantı ile ilgili sınırlama yoğun şikayetlere neden olmakta. YEK ten bölgesel ısıtma ve soğutma yapılabilmesi ve bunun teşviği konusunda çalışmalar yapılmalı - Üye ülkeler elektrik üretiminin tesislerinin dağıtımı (tevzisinde) esnasında iletim siste-mi işletmecilerinin ulusal elektrik sistem izinlerinin güvenli işletimini sağlayarak ve şeffaf ve ayrımcı olmayan kriterlere dayanarak YEK kullanarak üretim yapan tesislerine öncelik vermelerini sağlayacaklardır.üye ülkeler YEK ten üretilen elektriğin kesintilerini minimize etmek için uygun şebeke ve piyasa bağlantılı işletme önlemlerini alacaklardır.

13 3. Üye ülkeler iletim ve dağıtım sistem işleticilerinden enterkonnekte şebekeye bağlantılı olarak YEK ten elektrik üretimi yapacak yeni üreticilerin şebekeye bağlantısı için gerekli olan ayırımcı olmayan şebeke kodları, gelişmiş şebeke işletim kuralları, şebeke güçlendirmesi ve şebeke bağlantısı gibi teknik uygunluğunun maliyetlerinin paylaşımı ve üstlenilmesi ile ilgili ulusal standart kurallarını oluşturmalarını isteyeceklerdir. Bu kurallar bu üreticilerin şebekeye bağlantısı ile ilgili tüm maliyetleri ve faydaları ile kenar bölgelerde ve az nüfuslu alanlarda yer alan üreticileri göz önüne alacak şekilde objektif, şeffaf ve ayırımcı olmayan kriterlere dayanacaktır. Bu kurallar farklı bağlantı türlerine uygulanabilecektir. 9. Uygun yerlerde üye ülkeler YEK ten gaz üretimini entegre etmek için mevcut gaz şebeke altyapısının büyütülmesi ihtiyacını değerlendirecektir Üye ülkeler kendi ulusal eylem planlarını Direktifin 3 (1). maddesine göre 2020 Ulusal hedeflerini gerçekleştirilmesi için YEK ten bölgesel ısıtma ve soğutma yapılabilmesini sağlayacak yeni altyapı inşası gerekliliğini değerlendirecektir. 22 Üye ülkeler tarafından raporlama 1. Üye ülkeler YEK ten elde edilen enerji kullanımı ve teşviği konusundaki YEK ten elektrik üretimi açısından (lisanslı ve muafiyetli üretim-yekdem ve serbest piyasada satılan elektrik) kapsamında kısmen de olsa Mevcut durumun belirlenmesi, gelişmelerin izlenebilmesi ve alınacak önlemlerin planlanması açısından

14 gelişmeleri 31 Aralık 2011 tarihine ve bundan sonra da her iki yılda bir Komisyona iletecektir. Böylece altı rapor iletilmiş olacak ve son rapor 31 Aralık 2021 de verilmiş olacaktır. Rapor özellikle aşağıdaki hususlar hakkında gelişmeleri içerecektir: - Direktifin 5. Maddesinde belirtilen göstergeler göz önüne alınarak gelecek iki takvim yılı içerisinde sektörel (elektrik, ısı, ısıtma, soğutma ve ulaşım) ve toplam enerji tüketi-mi içerisindeki YEK ten elde edilecek enerjinin toplam payı ile YEK ten elde edilen enerjinin artırılması için ulusal seviyede alınan veya planlanan önlemler. - Destek planlarının tanıtımı, etkinliği ve YEK ten elde edilen enerjiyi teşvik etme konusunda alınan diğer önlemler ile 2003/54 /EC Direktifinin 3 (6). Maddesine göre Üye Ülkelerin Eylem Planlarında yer alan önlemler konusunda sağlanan herhangi bir gelişme ve desteklenen elektriğin nihai tüketicilere nasıl paylaştırıldığına ilişkin bilgiler. - Uygulanabilen yerlerde Üye Ülkeler atıklar-dan, artıklardan, gıda dışı selülozik malzemeler ve ligno-selülozik malzemelerden biyo-yakıt üretimi dahil yenilenebilir enerji uygulamaları ile ilgili destek sistemlerini diğer karşılaştırılabilir uygulamalara kıyasla ilave faydalar sağlayacak ancak daha yük-sek maliyetli de olabilecek şekilde nasıl yapılandırdığı izlenebilirlik var. Ancak periyodik bir raporlama ile YEK in ısıtma, soğutma ve ulaşımda kullanımı ile ilgili bir düzenleme yok YEK ten sağlanan tüm enerji türlerini kapsayacak şekilde mevzuatta düzenleme yapılmalı

15 - YEK ten sağlanan elektrik üretimi, ısıtma ve soğutmada kaynak garantisi sisteminin işleyişi ve sistemin güvenliği ile dolandı-rıcılığa karşı korunması için alınan tedbirler. - YEK ten enerji üretiminin değerlendirilmesinde ve yasal ve yasal olmayan engellerin kaldırılması için idari prosedürlerin iyileştirilmesinde sağlanan ilerlemeler. - YEK ten üretilen elektriğin iletim ve dağıtımını sağlamak amacıyla alınan tedbirler ile Direktifin16(3). Maddesinde belirtilen ilgili maliyetlerin üstlenilmesi ve paylaşımına ilişkin geliştirilen kurallar ve çerçeve. - Enerji amacıyla biyokütle kaynaklarının kullanımı ve kullanımındaki gelişmeler. - YEK ten enerji üretimi sayesinde tasarruf edilen tahmini sera gazı emisyonları...vb

16 SONUÇ Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 2009/28/AB Direktifi yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen enerjinin kullanımının teşvik etmekte, bu kaynaklardan elde edilen enerjinin teşvik edilmesi konusunda genel bir çerçeve oluşturmakta, üye ülkelere zorunlu ulusal hedefler koymakta kaynak garantisi, idari prosedürler, şebekeye erişim, üye ülkeler ve üye ülkeler ile üçüncü ülkeler arasındaki YEK ten enerji üretim projeleri arasındaki istatistiki transferler konularında kurallar koymaktadır. Direktif sera gazı emisyon tasarrufunda Topluluk hedefleri için yasal bir çerçeve sağlayan enerji ve iklim değişikliği mevzuatının bir parçasıdır. Türkiye de özellikle elektrik enerjisi konusundaki mevzuat bu Direktifin incelenen hükümleri ile uyum göstermektedir. Ancak YEK ısıtma, soğutma, ulaşım alanında kullanımının teşvik edilmesi konusu ülkemizde henüz üzerinde durulmamış bir konudur. Ayrıca YEK-e gelişiminde idari ve şebeke engelleri projelerin geliştirilmesinin önünde hala önemli engeller oluşturmaktadır. Teşviklerin etkilerinin incelenebilmesi, kararlı bir büyüme ve piyasa oluşturulabilmesi için bu engellerin ortadan kaldırılması, brüt enerji tüketiminde YEK kullanım payının Direktif te belirtilen şekilde hesaplamalarının yapılması, periyodik raporlama ve bu güne kadar ele alınmayan ısıtma ve soğutmada YEK kullanımı konularında gerekli çalışmalar yapılmalıdır. KAYNAKLAR 1. Directive 2009/28/EC of the European Parliament and of the Council of 23 April 2009 on the promotion of the use of energy from renewable sources and amending and subsequently repealing Directives 2001/77/EC and 2003/30/EC 2. YEK Teşvikleri, Türkiye nin Enerji Görünümü, MMO Oda Raporu, Nisan 2012,Yayın No MMO/ Türkiye nin Yenilenebilir Enerji Kaynakları, Türkiye Çevre Vakfı, Yayın No 179, Aralık Avrupa Birliği nde ve Türkiye de Yenilenebilir Enerji Mevzuatı, Türkiye Çevre Vakfı, Yayın No 179, Ocak sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve İkincil Mevzuatı sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun ve ikincil mevzuatı 7. Zerrin T. Altuntaşoğlu, 2001/77/EC Direktifi, AB ülkelerindeki Gelişmeler ve Türk Mevzuatı ile Karşılaştırma, IV. YENİ VE YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI SEMPOZYUMU, Kayseri 2007