ÖNSÖZ, Saygılarımız ve başarı dileklerimizle.. Birkan Erdal

Transkript

1

2 ÖNSÖZ, Bu sayımızda, Dünyanın en büyük şirketleri ve hissedar değerlerini inceleyen yazımız, AB çerçeve programlarına etkili proje hazırlama yöntemleri ve Dış Ekonomik Đlişkiler Kurulu nun (DEĐK) geçtiğimiz dönemde düzenlemiş olduğu çok sayıda toplantı, konferans, çalışma yemeği ve ikili görüşmeler ile ilgi bilgiler yine bu sayımızda yer almaktadır. Ayrıca rekabet başlığı altında; Avrupa Komisyonu ndan Đspanyol Telekom Operatörü Telefonica ya verilen 150 milyon Euro luk cezaya, hava taşımacılığı karteline verilen rekor cezaya ve Rekabet Kurumu nun TTnet A.Ş nin yaz fırtınası kampanyası hakkında verdiği geçici tedbir kararına yer verdik. Saygılarımız ve başarı dileklerimizle.. Birkan Erdal Turan Güneş Bulvarı No: 63 / 1 Ankara Türkiye T: F:

3 ĐÇĐNDEKĐLER DÜNYANIN EN BÜYÜK ŞĐRKETLERĐ VE HĐSSEDAR DEĞERĐ AB ÇERÇEVE PROJELERĐNE ĐLGĐ GĐDEREK ARTIYOR TÜRK ÖZEL SEKTÖRÜNÜN DÜNYAYA AÇILAN KAPISI: DEĐK AVRUPA KOMĐSYONU NDAN ĐSPANYOL TELEKOM OPERATÖRÜ TELEFONĐCA YA 150 MĐLYON EURO PARA CEZASI REKABET KURUMU NDAN TTNET A.S. NĐN YAZ FIRTINASI KAMPANYASI HAKKINDA GEÇĐCĐ TEDBĐR KARARI DOJ VE OFT DEN HAVA TAŞIMACILIĞI KARTELĐNE REKOR CEZALAR Turan Güneş Bulvarı No: 63 / 1 Ankara Türkiye T: F:

4 DÜNYANIN EN BÜYÜK ŞĐRKETLERĐ VE HĐSSEDAR DEĞERĐ Fortune dergisi tarafından her yıl yapılan Dünyanın En Büyük 500 şirketi listesinin (Fortune 500) 2006 yılına ait olanı Temmuz 2007 de yayınlandı. Artık geleneksel hale gelen bu listede ilk sıralarda yer almak ve özellikle gelişmekte olan ülke şirketlerinin listeye girebilmesi, hem bu şirketler hem de ülkeler açısından bir prestij unsuru haline gelmiş durumda. Yükselen petrol fiyatları ve şirket birleşmeleri eski ekonomi şirketlerinin, önceki yıl olduğu gibi bu yıl da listenin en üst sıralarına oturmasını sağladı. Bu kapsamda listedeki ilk beş şirketin petrol şirketi olması, bunun en iyi göstergesi olsa gerek. Fortune 500 e göre 2006 itibarıyla Dünyanın en büyük şirketi 351 milyar dolarlık satışlarıyla Wal Mart. Listenin 2., 3. ve 4 sırasında ise sırasıyla Exxon Mobil, Shell ve BP bulunmakta. 5. sırada ise esasında zarar eden General Motors var. En büyük 500 şirketin toplam ciroları 21 trilyon dolar. Bu değer 2005 e göre % 10.4 artış anlamını taşıyor. Bu şirketlerin 2006 yılı toplam karı ise bir önceki yıla göre % 25.9 artış göstermiş. Listede Türkiye den sadece Koç Holding bulunmakta. Koç Holding yaklaşık 34.4 milyar dolarlık satış geliri ile 190. sırada. Ancak Koç Holding in 2005 te 358. sırada olması önemli bir aşama kaydettiğinin göstergesi sayılabilir. Fortune 500 listesine ülkeler açısından bakıldığında ise durum şu şekilde özetlenebilir. Đlk sırada ABD bulunmaktadır. Listedeki ABD şirketlerinin toplam satışları 7.3 trilyon dolar seviyesinde. Japonya 2.4 trilyon dolar ile listenin 2. sırasında. 3. Almanya, 4. Fransa, 5. sırada ise Đngiltere yer alıyor. Bu açıdan ilginç bir gelişme ABD ile Japonya arasında gerçekleşmiş. 10 yıl önceki, yani 1996 yılına ait listede, ABD 3.5 trilyon dolar ile yine 1. sırada olmasına rağmen, Japonya 3.3 trilyon dolar seviyesinde bulunmaktaymış. Geçen on yılda, listedeki ABD şirketleri satışlarını iki katından fazla artırmış olmasına rağmen Japon şirketleri % 27 oranında küçülmüş. Şirketlerin satışlarını artırması, en büyükler listesine girmesi elbette çok önemli hususlar. Ancak milyarlarca dolar satış yapmak, on binlerce insan çalıştırmak şirketlerin başarısının veya sürekliliğinin birebir göstergesi olmamakta. Bununla birlikte sermaye piyasaları oyuncuları hala satışlardaki büyümeye çok önem vermekte, şirket yöneticilerinin ücretleri ve başarı primleri şirketin satışlarını ne ölçüde artırdıklarıyla ölçülmekte. Bu durum, şirket hissedarları ile yöneticileri arasında, teoride acente sorunu denilen konuyla da ilgili olarak, bazı problemlerin çıkmasına yol açmakta. Sağlıklı büyüme ya da değer yaratan büyüme kavramları bu sorunların en önemlilerinden. Kurumsal finansman teorisyenlerinin üzerinde birleştiği husus, bir şirketin birincil amacının hissedarlarının değerinin maksimize edilmesi olması gerektiğidir. Hissedarlar açısından değer yaratılması ise ancak, yatırımların getirisinin maliyetinden yüksek olması suretiyle mümkündür. Ancak organik büyüme bir yana, özellikle satın almalar yoluyla gerçekleştirilen büyümelerde özellikle satın alan şirket hissedarları açısından önemli ölçüde değer erozyonu söz konusudur. Bu durumun pek çok nedeni olmakla birlikte en önemlilerinden birisi, bir tür açık artırmaya çıkarılmış ürün niteliğindeki hedef şirketlere ödenen satın alma primlerinin yüksekliğidir.. Ülkemizde, özelleştirme uygulamaları ile de paralel giden, şirket birleşme ve satın alma işlemleri son yıllarda ciddi boyutlara ulaşmıştır. Koç Holding in, Fortune 500 listesinde bir yıl içerisinde 358. sıradan 190. sıraya yükselmesinde, Grubun gerçekleştirdiği satın almaların payı büyüktür. Ancak her büyüme sağlıklı olmayabilir. Büyümenin sağlıklı ve sürdürülebilir olması, bu büyümenin kar, değer ve Turan Güneş Bulvarı No: 63 / 1 Ankara Türkiye T: F:

5 nakit yaratımını da paralel biçimde tetiklemesiyle mümkündür. Bir şirketin hissedar değeri esaslı yönetimi ya da bir başka deyişle değere dayalı yönetimi benimsemesi, satın alma işlemleri de dahil olmak üzere tüm yatırım kararlarının daha doğru biçimde alınmasını sağlayabilir. Hissedar değeri kavramı ülkemizde henüz üzerinde fazla düşünülmeyen konulardandır. Ancak kurumsal yönetim kavramının yaygınlaşması ve göstermelik olmaktan çıkartılıp gerçek anlamda benimsenmesiyle, esasında başlı başına önem arz eden hissedar değeri kavramı da hak ettiği öneme ulaşacaktır. AB ÇERÇEVE PROJELERĐNE ĐLGĐ GĐDEREK ARTIYOR 25 ve 26 Temmuz tarihlerinde Đstanbul da TUBĐTAK eşgüdümünde uluslar arası katılımcıların da katıldığı araştırma altyapıları ve çerçeve projeleri kapsamında Türk katılımcıların deneyimleri konulu çalıştaylar düzenlenmiştir. Bu çalıştaylarda edinmiş olduğumuz ana izlenimleri ve de 7. çerçeve kapsamında proje başvurusunda bulunacak firmalara, proje veren veya daha önceki programlarda hakemlik yapanların değerli önerilerini sizlere sunmak istiyoruz. 7.ÇP 1. çağrı kapsamında toplam 1000 proje sunulmuş olup, bu projelerden 177 si ICT kapsamına girmektedir. 29 ICT projesin de ise koordinatörlük üstlenilmiştir yılı içinde AB çerçeve projelerinde 11 Türk hakemine görev verilmiştir. Bu önemli bir aşamadır ve genel hedef 7.ÇP da Türkiye olarak harcayacağımız paradan daha fazlasını proje fonlaması olarak geri almaktır. Daha önce daha çok üniversite kaynaklı olan projeler giderek sanayi ve KOBĐ lere yayılmaktadır. 7.ÇP kapsamında ki projelerin %51 KOBĐ+sanayı, %36 ise üniversite kaynaklıdır. Bu memnuniyet verici bir gelişmedir. Diğer önemli bir mesaj ise küresel, büyük bilimsel çalışmalara açık ağlara bağlı ulusal ağ ve yüksek kapasiteli hesaplama merkezlerinin ar-ge tabanlı bütün firmaların hizmetinde olmasıdır ( ULAKNET, ULAKBĐM, ĐTÜ ve ODTÜ hesaplama merkezleri gibi ). Gerek deneyimli katılımcıların gerekse de hakemlerin tavsiyeleri projeler ne kadar başarılı olsa da, kaybetmemek için aşağıda derlediğimiz hususlara dikkat edilmesidir: GENEL Değerlendirme sürecini, kriterleri öğrenin ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/fp7/ict/docs/guidancenotesevaluators_en.pdf Hakemin Bireysel Değerlendirme Raporundaki alt kriterleri teklifinizde kolaylıkla bulabilmesini sağlayın, Teknik açıdan çok iyi bir teklif temel kriterlere uymadığı için baştan kaybedebilir (örneğin Relevance to the objective ) Turan Güneş Bulvarı No: 63 / 1 Ankara Türkiye T: F:

6 Yalın ve etkili bir yazım dili kullanın, karmaşık cümlelerden kaçının (hakemin kısıtlı sürede yüzlerce sayfa okumak zorunda olduğunu unutmayın, kalbini kazanın!) Hakemler teklifleri kağıt kopyalardan okurlar. Teklifinize dahil ettiğiniz Web bağlantılarına güvenmeyin, vermek istediğiniz mesajı ayrıca yazın. Mümkünse teklif hazırlama ekibinize bir hakem rolü dahil edin. Her adımda kendi teklifinizi Bireysel Değerlendirme Raporu doldurarak değerlendirin. Her bir kriter için rapora yazacak olumlu ifadeler bulamazsanız hakem hiç bulamaz! Profesyonel imaja önem verin. Yazım hatalarından, eksik bilgi, bölümden kaçının. Teklifin ikinci bir kişi tarafından okunmadan yollandığı izlenimi vermeyin. BĐLĐMSEL, TEKNĐK KALĐTE Amaçlarınızın teklifin sunulduğu çağrı amacına uygunluğunu vurgulayın Amaçlarınızı destekleyici plan, yöntem ve tecrübeleri ekleyin ( ön çalışma yapacağız yerine X yönetimini kullanarak ön çalışma.. ) Bu alandaki eski, mevcut çalışmalardan farklılığınızı, üstünlüğünüzü, projenizin sağlayacağı katma değerleri vurgulayın Đş planınızı yeterince detaylı şekilde sunun, belirsiz nokta bırakmayın. Teklif aşamasında belirli olması gereken adımlarla gerçekleştirme sırasında detaylandırılabilecek adımların ayrımını iyi yapın. Ana ve alt işlerin, proje çıktılarının hangi ortağın sorumluluğunda olacağını belirtin. Đlgili ortağın bu konudaki tecrübesini vurgulayın. GERÇEKLEŞTĐRME Projenizin tipine ve ortak sayısına uygun bir yönetim yapısı belirleyin Đş paketlerini, detaylı alt işleri, çıktı listesini teknik amaçlara uygun şekilde belirleyin Đş paketleri arasındaki bağlantıları ve bağımlılıkları belirleyin ve uygun şekilde gösterin Đş ve çıktı sorumluluklarının ortaklara rasgele değil tecrübelerine göre atandığını gösterin Organizasyonların tanıtımını ve kişilerin kısa özgeçmişlerini ihmal etmeyin (Teklifle ilgili tecrübeleri ön plana çıkartarak) Turan Güneş Bulvarı No: 63 / 1 Ankara Türkiye T: F:

7 Her bir ortağın ana rolünü ve ortakların tamamlayıcı özelliklerini vurgulayın. Herhangi bir iş için benzer profilde, gereksiz sayıda ortak dahil etmekten kaçının. Planlanan işler ve ortaklara atanmış sorumluluklarla uyumlu ve adil dağıtılmış bütçe, iş gücü, teçhizat planı yapın Sonuç olarak Bu ekip bu işi yapabilir. izlenimi yarattığınızdan emin olun. Hakemin kafasında Bu ortak konsorsiyuma neden dahil edilmiş? ya da Tecrübesi olmadan nasıl yapacak? sorularını oluşturmayacağınızdan emin olun. Yönetim planına Konsorsiyum içindeki olası anlaşmazlıkların çözüm planını, kalite planını, olası telif hakkı konuları için çözüm planını dahil etmeyi unutmayın ETKĐ Komisyon un yayınladığı iş planında listelenen beklenen etkilere ne şekilde katkıda bulunmayı hedeflediğinizi belirtin Hem amaç hem de etki açısından Komisyon un belirlediği hedeflerin önemli olduğunu unutmayın Proje sonuçlarının hedef kitlelere ulaştırılabilmesi ve kullanılabilmesi için yeterince detaylı bir plan hazırlayın Konsorsiyumun araştırma camiası, diğer projeler, kamu kurumları, v.s. gibi hedef kitlesiyle mevcut bağlantılarını ya da yeni bağlantıların nasıl kurulacağını belirtin Olası telif hakkı konularını nasıl ele alacağınızı açıklayın AR-GE ve iş geliştirme potansiyellerimizi birleştirerek oluşturacağımız katma değeri ulusal ekonomimize sunmak dileğiyle. TÜRK ÖZEL SEKTÖRÜNÜN DÜNYAYA AÇILAN KAPISI: DEĐK Dış Ekonomik Đlişkiler Kurulu, Temmuz ve Ağustos aylarında yine çok sayıda toplantı ve konferansa imza atmış, bu süreçte bir çok yeni işbirliği alanlarının oluşturulmasına imkan sağlamıştır. DEĐK in geçtiğimiz dönemde düzenlemiş olduğu çok sayıda toplantı, konferans, çalışma yemeği ve ikili görüşmenin arasında dünya çapında düzenlenen iki organizasyon göze çarpmaktadır. Turan Güneş Bulvarı No: 63 / 1 Ankara Türkiye T: F:

8 DÜNYA ODALAR KONGRESĐ VE FIRSATLAR ÜLKESĐ TÜRKĐYE KONFERANSI, TEMMUZ 2007 Dünya çapında bir iş kuruluşu olan Milletlerarası Ticaret Odası nın şemsiyesi altında faaliyet gösteren Dünya Odalar Federasyonu'nun, iki yılda bir düzenlediği kapsamlı bir organizasyon olan 5. Dünya Odalar Kongresi Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği evsahipliğinde 4-6 Temmuz 2007 tarihlerinde Đstanbul da gerçekleştirmiştir. Dış Ekonomik Đlişkiler Kurulu, gerek Kongre sırasında gerçekleştirdiği faaliyetler gerekse Kongre öncesinde ve onunla bağlı olarak 2-3 Temmuz 2007 tarihlerinde tertip ettiği Fırsatlar Ülkesi Türkiye Konferansı, Gebze Organize Sanayi Bölgesi Çalışma Gezisi etkinlikleriyle Kongre de oldukça aktif çalışmalar yürütmüştür. Kongre öncesinde ve etkinlik ile bağlantılı olarak, DEĐK tarafından 2 Temmuz 2007 tarihinde, Đstanbul Lütfi Kırdar Kongre ve Sergi Sarayı nda, içinde seminer ve ikili görüşmelerin yer aldığı Fırsatlar Ülkesi Türkiye isimli bir Konferans düzenlenmiştir. Söz konusu etkinliğe 16 ülkeden 102 katılımcı iştirak etmiştir. Moderatörlüğü Ege Bölgesi Sanayi Odası Başkanı Tamer Taşkın tarafından gerçekleştirilen Konferans da, Türk-Kuzey Amerika Đş Konseyleri Koordinatör Başkanı Dr. Yılmaz Argüden Türk Ekonomisinin Genel Görünümü, TEPAV Direktörü Prof. Dr. Güven Sak Türkiye nin Değişen Siyasi Görünümü, Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı Başkanı Alpaslan Korkmaz Türkiye nin Yatırım Ortamı, Kayseri Sanayi Odası Başkanı Mustafa Boydak Türkiye ve Anadolu da Ortak Yatırımlar, Procter & Gamble Kafkasya, Orta Asya ve Türkiye Bölge Başkan Yardımcısı Saffet Karpat Türkiye de Yabancı Yatırımcı Olmak ve son olarak yine Tamer Taşkın Türkiye ve Ege Bölgesinde Ortak Yatırımlar konulu tebliğler sunmuşlardır. Konferansın ardından ikili görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Konferans kayıt formunun ikili görüşmeler bölümünü doldurarak, görüşme talebinde bulunan Türk ve yabancı firmalar için yirmişer dakikalık görüşmeler organize edilmiştir. Kayıt formunda görüşmek istedikleri üç sektörü seçen Türk ve yabancı katılımcılar, bu talepleri doğrultusunda eşleştirilmiştir. Bu çerçevede, ikili görüşmelere iştirak eden Đran, Danimarka, Togo, Oman, Romanya, Kore, Hindistan dan gelen katılımcılar, Türk firmaları ile üç saate yayılan görüşmeler yapmışlardır. DEĐK Koordinatörleri, görüşmelere gerek tercümanlık gerek yardımcı olmak amacıyla aktif olarak katılarak, müzakerelerin seyrine katkıda bulunmuştur. Yine bu program çerçevesinde 3 Temmuz 2007 tarihinde Gebze Organize Sanayi Bölgesi ne (GOSB) bir çalışma gezisi gerçekleştirildi. Söz konusu geziye, Đran, Romanya, Brezilya, Yunanistan, Đsviçre, Togo, Oman, Suriye, Kore ve Makedonya dan toplam 28 kişi katıldı. Gezi Programı kapsamında, GOSB içinde yapılan otobüs turu sonrasında GOSB Genel Müdürü Okan Çağlar tarafından katılımcılara yönelik tanıtıcı mahiyette bir sunuş yapıldı. Öğle yemeği sonrasında geçilen GOSB Teknopark gezisinde, Teknopark Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Emre Aksan tarafından bir sunuş yapıldı. Heyetin robot üreten bir tesise yaptığı ziyaret ile etkinlik sonuçlandı. DEĐK, 4-6 Temmuz 2007 tarihlerinde gerçekleştirilen ve global riskleri yönetmek, enerji, göç, uluslararası ticaret ve gelişme için işbirliği gibi konuların ele alındığı 5. Dünya Odalar Kongresi nde düzenlediği çok sayıda toplantı, özel görüşme ve çalışma yemekleri ile başarılı çalışmalar gerçekleştirdi. 118 ülkeden yaklaşık 1600 kişinin katıldığı Kongre de DEĐK Đş Konseyleri tarafından yeni işbirliği alanları yaratılarak, yeni anlaşmalara imza atıldı. Turan Güneş Bulvarı No: 63 / 1 Ankara Türkiye T: F:

9 DOĞU BATIYLA BULUŞUYOR: ENERJĐ GÜVENLĐĞĐNDE YENĐ HUDUTLAR KONFERANSI, HAZĐRAN 2007 Doğu Batı yla Buluşuyor: Enerji Güvenliğinde Yeni Hudutlar başlıklı Enerji Konferansı, Dış Ekonomik Đlişkiler Kurulu ve Cambridge Energy Research Associates - CERA sponsorluğunda Haziran 2007 tarihlerinde Ceylan Intercontinental Hotel de gerçekleştirilmiştir. DEĐK in enerjinin devlerini Cumhurbaşkanlarıyla buluşturduğu konferansa Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, Gürcistan Cumhurbaşkanı Sayın Mikheil Saakashvili, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Sayın Đlham Aliyev, Ukrayna Cumhurbaşkanı Sayın Victor Yushchenko, T.C. Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler ve OPEC Başkanı ve Birleşik Arap Emirlikleri Enerji Bakanı Sayın Mohamed Bin Dhaen Al Hamli katılmışlardır. Enerji den Sorumlu AB Komiseri Piebalgs, Uluslararası Enerji Ajansı Baş Ekonomisti Fatih Birol ve Irak Başbakanı Enerji Danışmanı Thamir Ghadhban gibi çok sayıda önemli konuşmacının katıldığı konferans, enerji alanında Türkiye nin kilit rolünün bir kez daha öne çıkarılmasına katkı sağlamıştır. Avrupa, Karadeniz, Hazar Denizi,Orta Doğu ve Asya ülkelerinde enerji alanındaki son gelişmelerin, Rus ve Hazar Gazının Avrupa için artan öneminin ve yenilenebilir ve temiz enerji teknolojilerinin geleceğinin tartışıldığı konferansta ayrıca Türkiye yi ilgilendiren projeler masaya yatırıldı. Brezilya dan Çin e, Rusya dan Güney Afrika ya, Fransa dan Hindistan a dek 76 ülkeyle Đş Konseyi bulunan DEĐK e üye olmak için: AVRUPA KOMĐSYONU NDAN ĐSPANYOL TELEKOM OPERATÖRÜ TELEFONĐCA YA 150 MĐLYON EURO PARA CEZASI Avrupa Komisyonu, Đspanya geniş bant internet erişimi piyasasında hakim durumda bulunan Telefonica hakkında, marj sıkıştırması yoluyla hakim durumunu kötüye kullandığı gerekçesiyle 150 milyon Euro para cezasına hükmetmiştir. Đspanya geniş bant internet erişimi piyasasında ADSL, % 80 lik kullanım oranıyla ana teknolojiyi teşkil etmektedir. Telefonica ise ulus çapında sabit telefon şebekesi olan tek telekomünikasyon operatörüdür ve bu erişim şebekesinin başka bir rakip tarafından yeniden kurulması ekonomik olmadığından, ADSL hizmetlerinin tek sağlayıcısı konumunda bulunmaktadır. Piyasadaki bu hakim durumun; perakende fiyatları ve toptan satış fiyatları arasında marj sıkıştırması gerçekleştirerek kötüye kullanması ile, hem rakiplerin piyasa dışına itilmesi sonucu doğmuş, hem sektörün gelişmesini engelleyecek şekilde rekabet sınırlanmış, hem de nihai olarak tüketicilerin zarar görmesine neden olunmuştur. Turan Güneş Bulvarı No: 63 / 1 Ankara Türkiye T: F:

10 Marj sıkıştırması kısaca; hakim durumda bulunan ve dikey bütünleşik yapıdaki tek bir sağlayıcı tarafından, üretim zincirinin üst seviyelerindeki ürün/hizmetlerle (upstream products), bunların çeşitli katma değerler eklenmiş hali olan, alt seviyedeki ürün/hizmetler (downstream products) arasındaki fiyat marjının, yetersiz seviyelerde belirlenmesidir. Rekabet Kurumu nun Eylül 2005 tarihli bir kararında, fiyat ya da marj sıkıştırması şeklinde bir ihlal için aşağıda belirtilen şartların gerçekleşmesi gerektiği belirtilmiştir 1 : 1- Dikey bütünleşmiş bir firmanın belli bir girdi pazarında (üst pazar) hakim durumda olması ve bu girdiler kullanılarak hizmet üretilen alt pazarda hakim durumda firma ile ondan girdi alan rakiplerin varlığı, 2- Üst pazardaki girdinin alt pazarda faaliyet göstermek için zorunlu bir unsur niteliginde bulunması, 3- Üst pazarda sağlanan girdinin alt pazardaki firmanın maliyetlerinin önemli bir kısmını oluşturması, 4- Üst pazarda hakim olan firmanın alt ve üst pazardaki fiyatlama yoluyla alt pazardaki rakiplerinin makul bir kar elde etmesini engellemesi, 5- Söz konusu davranışın dışlayıcı etki ve amacın dışında haklı bir gerekçesinin olmaması, 6- Söz konusu davranışın alt pazardaki rekabet üzerinde görülebilir etkilerinin olması. Bu halde, üretim zincirinin alt seviyelerindeki rakipler; üretim girdilerini hakim durumdaki sağlayıcıdan toptan satın aldıkları fiyatlar ile aynı sağlayıcının son kullanıcıya doğrudan satış fiyatları arasındaki fark, yeniden satış maliyetlerini karşılamadığı için kar etmemeyi göze almak ya da piyasandan çekilmek durumunda kalırlar. Belirtilen nedenlerle eylem, rekabet hukuku anlamında son derece ağır bir ihlal olarak kabul edilmektedir. Avrupa Komisyonu da ilgili kararında; Đspanyol geniş bant internet erişimi piyasasında hakim durumda bulunan ve dikey bütünleşik yapıda faaliyet gösteren Telefonica nın da yılları arasındaki fiyat yapısının, toptan ve perakende satış fiyatlarının birbirine çok yakın ve yüksek seviyelerde olduğunu ortaya koyduğu, bu durumun teşebbüs tarafından kasten yaratıldığı ve bu şekilde üretim zincirinin alt aşamalarında yer alan rakiplerin piyasa dışına itildiği belirtilmiştir. Uygulanan marj sıkıştırmasının Đspanyol geniş bant internet erişimi piyasasında doğurduğu sonuçlara bakıldığında ise; Fiyatların AB-15 ortalamasının %20 üzerinde olduğu, Geniş bandın piyasadaki yaygınlık oranının AB-15 ortalamasının %20 altında olduğu, Büyümenin ise AB-15 ortalamasının %30 altında olduğu görülmektedir. 1 Rekabet Kurulu Kararı, Dosya Sayısı : , Karar Sayısı : 05-55/ , Karar Tarihi : (Geradin, D. ve O Donoghue, R.(2004), The Concurrent Application of Competition Law and Regulation: The Case of Margin Squeeze Abuses in the Telecommunication Sector, The Global Competition Law Centre Working Papers Series, GCLC Working Paper 04/05, s.6-8) atfen. Turan Güneş Bulvarı No: 63 / 1 Ankara Türkiye T: F:

11 Belirtilen etkilerden açıkça görüldüğü gibi, rekabetçi piyasalarda sağlanan düşük fiyat ve yenilikçilik eğiliminin de bu uygulama nedeniyle zarar gördüğü ortadadır. Đspanyol halkı, AB nin diğer ülkelerindeki insanlardan daha fazla bedel ödeyerek temin edebildikleri bir hizmet ile karşı karşıya kalmışlardır. Daha fazla hizmet daha az talebi doğurmuş, bu da teknolojik gelişmeden elde edilen faydayı minimumda tutmuştur. Kazanan tek bir firmaya karşılık, kaybeden top yekün Đspanya halkı ve Đspanya olmuştur. Hükmedilen cezanın bu denli yüksek oluşu, uygulamanın süresi, ihlalin ağırlığı ve sorumluluğun bütünüyle teşebbüse ait olduğu görüşünden kaynaklanmaktadır. REKABET KURUMU NDAN TTNET A.S. NĐN YAZ FIRTINASI KAMPANYASI HAKKINDA GEÇĐCĐ TEDBĐR KARARI Avrupa Komisyonunun yukarıda açıklanan kararında ifade edilen dikey bütünleşik yapının benzer bir örneği, Türkiye geniş bant piyasası bakımından da söz konusudur. Üst pazarda (toptan geniş bant internet erişim hizmetleri) tek sağlayıcı durumunda Türk Telekom ve alt pazarda da (perakende internet erişim hizmetleri) TTNET, Superonline ve Smile Holding yer almaktadır. Alt pazarda yer alan rakiplerden TTNET, Türk Telekom un yavru şirketidir. Dolayısıyla Türk Telekom ve TTNET tek bir ekonomik bütünlük, yani tek bir teşebbüs olarak değerlendirilir. Bu bilgiler ışığında, Türk Telekom un ilgili pazarda dikey bütünleşik bir yapısının olduğu görülmektedir. Superonline ve Smile Holding ise verdikleri hizmetin zorunlu bir unsuru niteliğindeki ADSL i toptan olarak tek sağlayıcı olan Türk Telekom dan almaktadırlar. TTNet tarafından Yaz Fırtınası adı altında, geniş bant internet erişim hizmetinin son derece düşük fiyatlarla sunulduğu bir kampanya gerçekleştirmesi ile rakip firmalar tarafından yıkıcı fiyat uygulandığı ve bu uygulamanın süresi göz önüne alındığında rakiplerin Pazar dışına itilmesi sonucunu doğuracağı iddiası ile Rekabet Kurumu na şikayette bulunulmuştur. Rekabet Kurumu incelemeleri neticesinde, TTNet in kampanya kapsamındaki ürünlerin, fiyatlarının maliyetlerini karşılamadığı sonucuna varılmıştır. Đlgili kararda da belirtildiği üzere, bu durum fiyat sıkıştırması niteliğinde negatif marjlarla çalışılması olarak değerlendirilmiştir. Bu durumun hakim durumun kötüye kullanılması kapsamında değerlendirilebileceği belirtilerek, nihai kararın alınmasına kadar, fiyat sıkıştırması niteliğinde olabilecek perakende fiyatları içeren tüm kampanyalarının durdurulması ya da söz konusu kampanyaların TTNet A.S. nin ilgili hizmetlerdeki maliyetlerinin altında olmayacak şekilde yeniden düzenlenmesi yönünde TTNet uygulaması hakkında ihlalden önceki durumu koruyucu nitelikte geçici tedbir kararı alınmıştır. Türk Telekom un pazardaki dikey bütünleşik yapısı da göz önüne alındığında, ilgili RK incelemesi sonucunda marj sıkıştırması yöntemi ile hakim durumunu kötüye kullandığı yönünde bir kararın çıkması muhtemel görünmektedir. Turan Güneş Bulvarı No: 63 / 1 Ankara Türkiye T: F:

12 DOJ VE OFT DEN HAVA TAŞIMACILIĞI KARTELĐNE REKOR CEZALAR Birleşik Krallık Tüketici ve Rekabet otoritesi olan Office of Fair Trading (OFT), British Airways hakkında, kartel oluşturarak fiyat tespitinde bulundukları gerekçesiyle 270 milyon dolarlık para cezasına hükmetmiştir. Bu cezanın OFT tarihinde verilen en yüksek bireysel para cezası olduğu ifade edilmektedir. Bilindiği gibi; leniency programı çerçevesinde, mevcut bir kartel içinde yer alan teşebbüslerden, gönüllü olarak ihbarda bulunan ve bu şekilde kartelin ortaya çıkarılması için işbirliği yapan teşebbüs/ler bakımından cezaların belirli seviyelerde indirilmesi ya da bütünüyle cezadan muafiyet söz konusu olabilmektedir. OFT tarafından yürütülen soruşturma kapsamında karteli ilk ihbar eden taraf olan Virgin Airways de, leniency programından yararlanarak cezadan bütünüyle muaf tutulmuştur. Diğer taraftan Amerika Birleşik Devletleri Adalet Bakanlığı (OFT) bünyesinde yürütülen bir diğer soruşturma neticesinde, British Airways ve Korean Airlines şirketleri yolcu ve kargo uçuşlarında kartel oluşturarak fiyat tespiti yaptıkları gerekçesiyle ayrı ayrı 300 er milyon dolarlık para cezasına mahkum edilmiştir. ABD Adalet Bakanlığının yürüttüğü soruşturmada da leniency uygulaması yer bulmuş ve aynı kartel oluşumu içinde yer alan Virgin Airways ile Lufthansa AG, cezadan koşullu olarak muaf tutulmuşlardır. Ancak her iki hava yolu şirketi hakkında da bu kartelin ABD deki mağdurlarının zararlarını tazmin etmeleri yönünde karar verilmiştir. Soruşturmalar neticesinde ifade edilmiş olan en önemli hususlardan biri de, ceza alan teşebbüslerin dahi, kartelin ortaya çıkarılmasının ardından soruşturma sürecinde yetkili mercilerle işbirliği yapmayı kabul etmiş olduklarıdır. OFT yetkilileri, verilen cezanın kanunda öngörülen maksimum seviyede belirlenmediğini, ceza alan teşebbüslerin, rekabet otoritesi ile işbirliğine gitmemiş olması halinde çok daha yüksek miktarda cezaların söz konusu olacağını belirtmiştir. Turan Güneş Bulvarı No: 63 / 1 Ankara Türkiye T: F:

13 Turan Güneş Bulvarı No: 63 / 1 Ankara Türkiye T: F: