Zeytinyağının Sağlık Açısından Önemi ve Zeytinyağında Markalaşma

Transkript

1 Zeytinyağının Sağlık Açısından Önemi ve Zeytinyağında Markalaşma Yahya Laleli 13 Ocak 2012 Çukurova Zeytinciliğinde Son Gelişmeler ve Hedefler Paneli

2

3 NUTRITIONAL GENOMICS Diyet değişiklikleri: Sağlıklılığın korunması Hastalıkların oluşmasına engel olma Bu oluşumları yavaşlatma yönündedir Nutritional Genomics: Gen yapısı ve diyet arasındaki ilişkiyi kurar Koruyucu etki sağlamaya veya Hastalığın takibine yönelik moleküler belirteçlerin geliştirilmesini sağlar

4 DİYET VE GEN İFADESİ Diyet (A) Besinler Metabolizma (B) Gen İfadesi Sinyal İletimi (C) Normal Hücre (A) Besin ile gen ifadesi arasındaki direkt ilişki, Büyümesi (B) ve (C) Besin ile gen ifadesi arasındaki dolaylı ilişki

5 Diyet ile regülasyon Gen ekspresyonu süreci Fonksiyonel genomik teknikleri DNA RNA Transkripsiyon, RNA işlemi ve stabilite Translasyon, modifikasyon ve stabilite Genomiks (gen veya promoter dizileri ve polimorfizmler) Transkriptomiks (DNA arrayleri) Protein Proteomiks Hücre Metabolitler Metabolomiks, metabonomiks, biyoassayler Sağlıklılık

6 Yaşam Ömrünü Uzatan Genetik Yolaklar Gen veya Yolak (İnsan dengi) Organizma/Yaşam Ömründe Uzama Fazla veya Az Daha İyi Etkilenen Majör Süreçler SIR2 (SIRT1) Maya, kurtçuk, sinek/ %30 Fazla Hücre yaşamının devamı, metabolizma ve stres tepkileri TDR (TDR) Maya, kurtçuk, sinek/ % Az Hücre büyümesi ve besin algılama Daf/FoxD Proteinleri (İnsülin, IGF-1) Kurtçuk, sinek, fare/ %100 Az Büyüme ve glukoz metabolizması Manipülasyonun Muhtemel Yan Etkileri Bilinen yok Saat genleri (CoQ genleri) Kurtçuk/ %30 Az Koenzim Q sentezi Bilinen yok AMP-1 (AMPK) Kurtçuk/ %10 Fazla Metabolizma ve stres tepkileri Bilinen yok Büyüme hormonu Fare, sıçan/ %7-150 Az Vücut boyutu regülasyonu Cücelik P66 SHC (P66 SHC) Fare/ %27 Az Serbest radikal üretimi Bilinen yok Katalaz (CAT) Fare/ %15 Fazla Hidrojen peroksid detoksifikasyonu Enfeksiyonda ve kanserde artış Cücelik, kısırlık, kognitif azalma, doku dejenerasyonu Bilinen yok Prop1.Pit1 (Pow1F)1 Fare/ %42 Az Hipofiz aktivitesi Cücelik, kısırlık, hipotiroidizm Klotho (Klotho) Fare/ %18-31 Fazla İnsülin IGF-1 ve Vitamin D regülasyonu Methuselah (CD97) Sinek/ %35 Az Stres direnci ve sinir hücresi iletişimi Insülin direnci Bilinen yok Sağlık ve yaşlanma, kalori kısıtlamasıyla da etkilenebilen genetik faktörlerin kısmı kontrolündedir

7 Açlık genini (SIR1 & SIR2) uyarır Zeytinyağın Biyolojik Önemi Sağlıklı bir uzun yaşam sağlar Hücre zar geçirgenliğini, Lipit peroksidasyonunu, Serbest radikalleri bağlama gücü, radyasyon/güneş etkisini Sağlıklı yaşlanma İnflamatuvar sitokini, İnsülin duyarlılığını, LDL kolesterolü ve Trigliseriti, HDL kolesterolü Kardiyovasküler hastalıklara karşı koruyucu Doğal siklodeksogenaz inhibitörüdür Romatizmal hastalıklarda yangıya bağlı ağrıyı azaltır Fitoestrojenler, fenolik ve non-fenolik aminler Kolorektal ve meme kanserine karşı koruyucu Ülser gelişimini yavaşlatır

8 A.Trichopoulou, BJM, 2005

9 EPIC-erişkin çalışmasındaki katılımcı ve 4047 ölümün modifiye Akdeniz diyeti skoru kategorilerine göre dağılımları Sayı Özellik (%) Yaş (36.1) (29.8) (27.9) >75 97 (15.5) Sigara içimi Hiç 2516 (32.0) Bırakmış 3657 (31.1) Aktif 2012 (40.8) Eğitim düzeyi Hiç veya ilköğretim Erkek Kadın Diyet skoru 0-3 Diyet skoru 4-5 Diyet skoru 6-9 Diyet skoru 0-3 Diyet skoru 4-S Diyet skoru (33.0) Ölüm Sy (%) 443 (7.7) 183 (11.3) 104 (14.8) 32 (33.0) 176 (7.0) 300 (8.2) 286 (14.2) 416 (10.9) Sayı (%) 6099 (38.2) 1984 (36.5) 900 (35.8) 217 (34.8) 2920 (37.2) 4653 (39.6) 1627 (33.0) 3857 (33.2) Ölüm Sy (%) 388 (6.4) 183 (9.2) 136 (15.1) 62 (28.6) 162 (5.5) 387 (8.3) 220 (13.5) 395 (10.2) Sayı (%) 4105 (25.7) 1833 (33.7) 912 (36.3) 310 (49.7) 2417 (30.8) 3449 (29.3) 1294 (26.2) 3922 (33.8) Ölüm Sy (%) 169 (4.1) 101 (5.5) 91 (10.0) 47 (15.2) 88 (3.6) 241 (7.0) 79 (6.1) 217 (5.5) Sayı (%) (37.1) 4760 (34.3) 1249 (30.4) 166 (20.4) (31.4) 4097 (38.1) 3366 (51.6) 8073 (36.3) Ölüm Sy (%) 460 (4.0) 312 (6.6) 116 (9.3) 29 (17.5) 386 (3.8) 235 (5.7) 296 (8.8) 463 (5.7) Sayı (%) (37.7) 5151 (37.1) 1550 (37.8) 311 (38.2) (37.3) 4359 (40.5) 2198 (33.7) 7785 (35.0) Ölüm Sy (%) 361 (3.1) 265 (5.1) 111 (7.2) 36 (11.6) 404 (3.3) 211 (4.8) 58 (2.6) 340 (4.4) Sayı (%) 7886 (25.2) 3985 (28.7) 1303 (31.8) 337 (41.4) (31.3) 2305 (21.4) 953 (14.6) 6367 (28.6) Ölüm Sy (%) 202 (2.6) 122 (3.1) 59 (4.5) 35 (10.4) 270 (2.6) 99 (4.3) 49 (5.1) 180 (2.8) Teknik/ meslek ok 2008 (38.6) 178 (8.9) 2177 (41.8) 174 (8.0) 1023 (19.6) 77 (7.5) 4835 (48.4) 253 (5.2) 3835 (38.4) 175 (4.6) 1327 (13.3) 58 (4.4) Lise 581 (23.5) Üniversite 1768 (33.6) 46 (7.9) 122 (6.9) 944 (38.2) 2222 (42.3) 69 (7.3) 131 (5.9) 947 (38.3) 1268 (24.1) 41 (4.3) 73 (5.8) 2839 (26.9) 2008 (27.5) 130 (4.6) 71 (3.5) 4217 (40.0) 2959 (40.5) 145 (3.4) 13 (0.4) 3481 (33.0) 2336 (32.0) 110 (3.2) 70 (3.0) A.Trichopoulou, BJM, 2005

10 Kısıtlı ve kesin olmayan bilimsel kanıtlar göstermektedir ki, günde 23 gr. (iki çorba kaşığı) zeytinyağı tüketimi, içerisindeki tekli doymamış yağ asitleri nedeniyle, kalp damar hastalıkları riskini azaltmada yardımcı olmaktadır. Bu muhtemel faydayı elde etmek için, zeytinyağı rutinde tüketilen aynı miktardaki doymuş yağların yerine kullanılmalı ve böylelikle günlük toplam kalori alımı arttırılmamalıdır.

11 Volume 64, Supplement 1, October 2006, pp (9) tekli doymamış yağ asitleri (zeytinyağındakiler gibi) insanlarda daha uzun yaşam ve yaşla ilişkili kognitif azalmaya karşı yüksek oranda koruma ile ilişkilendirilmiştir

12 Zeytinyağı Bileşenleri, içerik olarak Alkoller Alifatik ve triterpene alkoller Polifenoller Lipofilik fenolikler (Vitamin E, Alfa tokoferol) Hidrofilik fenolikler (Hidroksitirozol, Tirozol vb.) Sabunlaşan, Steroller Beta-Sitosterol 5-Anemosterol Kampesterol Estigmasterol Δ 7 -Estigmasterol Δ 5 - Avehasterol Δ 7 --Avenasterol Pigmentler Klorofil (a ve b) ve yıkım ürünü Feofitinler Gliserid Fraksiyonu (Triaçilgliserol) Tekli doymamış coklu doymamis (esansiyel ) ve doymus yağ asitleri. Oleik Asit Linoleik asit Linolenik asit Palmitik asit Stearik Asit Aldehidler Ketonlar : Alkoller : Asidler : Hidrokarbonlar Skualen -Karoten Likopen Aromatik Bileşikler Asit aldehid propanol 2 ve 3 sis ve trans-hekzenallar Pentan -3- on 1-penton 3-on- 1-octan-3-on Etanol, Pentan, Hekzan Metil Propan, Metilbutan v.s. Asetik asit, Propanoik asit 2-3 Metilbutirik asit v.s. Sabunlaşmayan Non-Gliserid Fraksiyonu

13 FIGURE 1 The percentage change in plasma oxidized LDL (A), 8-oxo-dG in mitdna (B), and urine (C), malondialdehyde in urine (D), plasma GSH-Px activity (E), and serum HDL-C (F) in men after 4 d of sustained consumption of olive oil with low (LPC), moderate (MPC), and high (HPC) phenolic content. Values are means ± SEM, n = 12. J. Nutr. 134: , 2004; Int. J. Cancer 117:1 7, 2005.

14 Fitosteroller (Bitkisel steroller) Kolesterol kontrolü için yapılan, ikili-kör toplum çalışmalarında: Günlük 2 g fitosterol (bitkisel sterol) ya da stanol alımının, serum LDL-kolesterol konsantrasyonunu % 9-14 oranında düşürdüğü görülmektedir. Zeytin yağı iyi bir çözünür sterol kaynağıdır. β-sitosterol ( mg/kg) ve Δ 5 avenasterol (34-266mg/kg) içerir. ß-sitosterol uygulaması çalışmasında prostat kanser hücrelerinin % 24 daha yavaş ürediği ve 4 kat apoptosise neden olduğu gözlemlenmiştir. ß-sitosterol ün yapay ortamda kolon kanser hücreleri ve göğüs kanser hücreleri üzerine inhibisyonu hakkında raporlar bulunmaktadır. ß-sitosterol

15 İngiliz Kanser Araştırma Merkezi, insanların üçte birinden fazlasının yaşamları süresince bir dönemde kanser olmalarının beklendiğini belirtmiştir Bu korkutucu tahmin, kanser sıklığında son birkaç onyılda gözlenen ani artışı yansıtmaktadır İngiltere de her yıl kişiye kanser teşhisi konmaktadır Birçok kanser türünün kesin nedeni henüz bilinmiyor olmasına rağmen, sağlıksız ve dengesiz beslenme, sigara içiminden sonra ikinci en büyük risk faktörü olarak kabul edilmektedir CYP1B1 proteini insan tümörlerinde fazla eksprese edilmektedir ve herhangi bir kanser türüne özgü değildir tüm kanser hücrelerinde gözlenen bir özellik olduğu düşünülmektedir Resveratrol, pikeatannol, estradiol ve 4- hidroksiestradiol ün moleküler şekilleri a) Resveratrolün CYP1B1 tarafından katalize edilerek pikeatannole çevrilmesi b) Fitoestrojenin estradiolün steroid çerçevesinde hizalanması c) Estradiolün CYP1B1 tarafından katalize edilerek 4- hidroksiestradiole aromatik hidroksilasyonu (Br J Cancer 2002; 86; 774 8)

16 British Naturopathic Journal, Vol. 23, No. 1, 2006

17 Yüksek oranda mısır diyeti, DMBA grade sıçanlarda dimetilbenz(a)anthracene bağlı adeno karsinomaya neden olurken, diyete aynı oranda ilave edilen zeytinyağı promotor inhibitörü olarak davranmaktadır Breast Cancer Research and Treatment 2004; Zeytinyağı (MUFA): Her-2/neu ifadesini baskılar Herceptin Tm nin büyüme kısıtlayıcı etkisine sinerjiktir Annals of Oncology 2005;

18 Polifenoller ve İzokromların Kardiyovasküler Etkisi Zeytinyağındaki Fenolik maddeler veya bunların diğer fenolik maddeler, ketonlar ve aldehitlerle yaptıkları kompleksler İzokromlar hydroxytyrosol Antioksidan etki gösterirler Serbest radikalleri temizler/süpürürler Damar iç yüzeyi kökenli olarak damar genişletirler Pıhtılaşmayı yavaşlatırlar Düzeyleri ve etkinlikleri yağa bağlı olarak büyük farklılıklar gösterir, izokromlar zamanla teşekkül eder

19 Farklı konsantrasyonlardaki zeytinyağı fenolik ekstrakların HT29 hücrelerindeki (24 saat inkübasyon) DNA hasarına genototoksik ve anti-genototoksik etkileri Fenolik ekstrakt konsantrasyonu ( g/ml) n = 4, ortalama ± SS Anlamlı negatif doğrusal eğilim (lineer regresyon p = 0.011, R 2 = 0.23) Hidrojen peroksid muamelesi 75 M Değerler = ortalama ± SS Int. J. Cancer 117:1 7, 2005.

20 Fenolik Maddelerin MMP Üzerine Regülatör Etkisi I Kaffeik asit MMP * -2 ve MMP-9 üzerine inhibitör TIMP1-2 nin a. Sekresyonu b. Transkripsiyonu c. Regülasyonu üzerinden selektif, etkin inhibitör etki gösterir (fibrosarkom,hwang 2006), (hepatocarsinoma, Chung 2004, Jin,U.H.2005), (Akciğerin giant cell karsinoması, Xu 2004), (CT26 kolon adenokarsinoma, Liao 2006), (maternal diabetes, Martinez 2012) *Matrix Metalloproteinase (enzymes related to tissue healing/remodeling and cancer cell metastasis)

21 Fenolik Maddelerin MMP Üzerine Regülatör Etkisi II Cinnamik asit Glioblastoma, Melanoma, Prostate ve akciğer karsinoma hücrelerinde MMP ve TIMP-2 ekspresyonunu değiştirir (Liu 1995) Vanilik asit Fare meme hücreleri üzerinde karsinogenesis yönünden etkisi gösterilmemiş (Lirdprapamongkol, 2005), Pozitif etki olarak da kardiyoprotektif etkisi belirtilmiştir (Stanely Mainzen Prince P, 2011)

22 Bir maya hücresinde normal şartlar altında, uzun yaşam proteini Sir2, nikotinamid üretimi için NAD ı kofaktör olarak kullanır. Nikotinamid negatif geri bildirim ile Sir2 yi inhibe eder. Fakat, hücre kalori kısıtlaması, ısı şoku veya osmotik stres gibi çevresel streslere maruz kaldığında, Pnc1 aktive olur. Pnc1 proteini nikotinamidi nikotinik aside çevirir ve bu molekülün Sir 2 üzerinde herhangi bir etkisi yoktur. Nikotinamid tarafından inhibe edilmeyen Sir2 daha aktif hale gelir ve mayanın ömrü uzar.

23

24 Kardiyovasküler hastalıklar, inflamasyon, kanser, osteoporoz, yaşlanma ve yaşla ilişkili kognitif azalma üzerine diyetin etkilerini araştıran son yıllardaki çalışmalar, zeytinyağının bu durumları önlemede yararlı olan maddeler içerdiğini göstermektedir

25 Zeytinyağı Girişimcisinin Güçlükleri Toplumun zeytinyağı tüketme alışkanlığının düşük olması Zeytinyağın organoleptik karakteriyle sağlık ilişkisinin tüketici tarafından bilinmemesi AB de Sızma üretimi hakimken, bizde rafinajlık hakim Girişimcinin yöresine göre doğru zeytin türü ve zirai uygulama şeklini seçmemesi Haksız rekabete çok açık olması Teşvikin en son tüketiciye değil, üreticiye verilmesi Sektörde üreticinin ekonomik gücünün olmaması Üretim kalitesini ve verimini artırmak yerine yeni ekim alanlarının açılması

26 AB ve Türkiye de Üretilen Zeytinyağın Tiplerine Göre Oranı

27 MARKA İmaj veya fikirlerin toplamıyla şekillenen ürünün müşteri deneyim ve alışkanlığına sunulmasında kullanılan simgedir Müşteri alışkanlıklarının bir kavram veya imajda temsil edilmesidir

28 MARKALAŞMAK, MARKANIN KABULÜ Özgün bir ürün veya hizmetin kullanımının alışkanlık haline gelmesidir Yani Marka kültürel bir aksesuar, şahsi bir felsefedir

29 Markalaşma Politikası I A. Gereksinimler Ürüne önemli değer katmak veya Müşterinin kabul edip kullanacağı fark yakalamak O ürüne kilit/bağımlı müşteri bulmak Markada ürünün şahsiyeti tescillemek Üretimde hedeflenen kavramın görsellikle, bir simgeyle birleşmesini sağlamak

30 Markalaşma Politikası II B. Marka Olma Yönetimi Müşterinin kavradığı, benimsediği değeri ve güveni korumak, sürdürmek, başka bir deyimle müşteriye saygılı olmaktır a. Kavram geçerliliğini sürdürebilmelidir b. Ürün veya hizmet tutarlılık ve süreklilik arz etmelidir c. Ulaşabilirliği kolaylaştırılmalı, temin şartlarında çeşitlilikler sunulmalı

31

32 Olive cultivars included in this study and their region, town and country of origin Population IDs Olea cultivars Town Region Country 1 TOROS1 Mediterranean Turkey 2 TOROS2 Mediterranean Turkey 3 TOROS3 Mediterranean Turkey 4 TOROS4 Mediterranean Turkey 5 TOROS5 Mediterranean Turkey 6 TOROS6 Mediterranean Turkey 7 VINCHI A Mediterranean Spain 8 VINCHI B Mediterranean Spain 9 DELİCE Balikesir Mediterranean Turkey 10 SARI ULAK Tarsus Mediterranean Turkey 11 CHINA Chengdu Sichuan China 12 CHINA ORIGINAL Chengdu Sichuan China 13 CHINA SUBGROUP 3 Chengdu Sichuan China 14 CHINA UNKOWN Chengdu Sichuan China GORDAL Chengdu Sichuan China 16 HIGH ALTITUDE (Dr. Özkaya) Turkey

33 List of the 6 RAPD Oligonucleotide and their sequences which produced polymorphic markers among cultivars studied Oligo Sequence (5-3 ) # polymorphic loci A-04 AATCGGGCTG 6 A-11 CAATCGCCGT 9 A-16 AGCCAGCGAA 10 Z-09 CACCCCAGTC 5 Z-10 CCGACAAACC 8 Z-11 CTCAGTCGCA 9 Total 47

34 Instances of reccurent loci (least polymorphic) obtained from the product analysis of A04, A11, A16, Z09, Z10 and Z11 primers LOCI

35 Genetic distance dendrogram produced by evaluable bands as obtained from A04, A11, A16, Z09, Z10 and Z11 primers Cluster analysis TOROS 1 TOROS 2 TOROS 3 TARSUS VINCHI A VINCHI B DELICE TOROS 4 TOROS 5 TOROS 6 CHINA CHINA ORIGINAL 1852 GORDA CHINA SUBGROUP 3 CHINA UNKNOWN HIGH ALTITUDE

36 Zeytin Sektöründe Girişimcilik Sabır ister, nesillere dayanır Gönül bağı gerektirir, karlılık ancak ufuktadır Sağlıklılığın süreğenliği için gerekliliği toplum tarafından benimsenene, Üretildiği bölgesel alanın yerinin etikette yer alması sağlanana kadar, Müteşebbise çok bilinçli olmasını ilk önce pazarını bulmasını tavsiye ediyor, sonra da kolaylık diliyorum

37

38 Diyet ile regülasyon Gen ekspresyonu süreci Fonksiyonel genomik teknikleri DNA RNA Transkripsiyon, RNA işlemi ve stabilite Translasyon, modifikasyon ve stabilite Genomiks (gen veya promoter dizileri ve polimorfizmler) Transkriptomiks (DNA arrayleri) Protein Proteomiks Hücre Metabolitler Metabolomiks, metabonomiks, biyoassayler Sağlıklılık

39 TOROS 1 TOROS 2 TOROS 3 TOROS 4 TOROS 5 TOROS 6 VINCHI A VINCHI B DELİCE TARSUS CHINA CHINA ORIGINAL CHINA SUBGROUP 3 UNKNOWN 1852 GORDA HIGH ALTITUDE Nei's Unbiased Measures of Genetic Identity (above diagonal ****) and Genetic Distances (below diagonal ****) in 16 Olive Populations CULTIVARS TOROS 1 **** TOROS **** TOROS **** TOROS **** TOROS **** TOROS **** VINCHI A **** VINCHI B **** DELİCE **** TARSUS **** CHINA **** CHINA ORIGINAL **** CHINA SUBGROUP **** UNKNOWN **** GORDA **** HIGH ALTITUDE ****

40 Zeytin ve Zeytinyağı Sağlıklı Yağ Kaynakları Hindistancevizi ve hindistancevizi yağı Proses edilmemiş, gezerek beslenen hayvandan elde edilen organik süt ile yapılan tereyağı Proses edilmemiş, badem veya fındık gibi kuruyemişler Organik, çayırda yetişen hayvandan elde edilen yumurtanın sarısı Avakado Doğal beslenen hayvanların etlerindeki yağ Palm yağı Isıtılmamış, organik kuruyemiş yağları

41 Doğu Akdeniz Bölgesine Uygun Zeytin Çeşitleri, Prof. Dr. Ömer Gezerel