RUSYA KRİZİ VE GERİLEMENİN İZMİR VE TURİZMİNE ETKİLERİ

Transkript

1 Ege Turistik İşletmeler ve Konaklamalar Birliği (ETİK) İZMİR TURİZMİNİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ IŞIĞINDA RUSYA KRİZİ VE GERİLEMENİN İZMİR VE TURİZMİNE ETKİLERİ ETIK ARAŞTIRMALARI /2016

2 İÇİNDEKİLER EGE TURİSTİK İŞLETMELER VE KONAKLAMALAR BİRLİĞİ ÖNSÖZ-SUNUŞ 3 İZMİR TURİZM VİZYONU RAPORU 2016 Sahibİ: ETİK adına Mehmet İşler / Y.K. Başkanı Araştırma,Tasarım Erol Karabulut Turizmdatabank.com ETİK YÖNETIM KURULU MEHMET İŞLER : Y.K BAŞKANI TÜROFED Başkan Yardımcısı ŞİNASİ AKÇAY/ BŞK YRD. UĞUR ŞAHBAZ/ BŞK YRD. BÜLENT TERCAN/ BŞK YRD T. ÖMÜR GÖNÜLŞEN / BŞK YRD İLTER YILMAZ/ G. SEKRETER REYHAN KOÇ/ MUHASİP ÜYE CAZİM ALAYBAŞI/ ÜYE ADİL ÇAKIR / ÜYE GÖKHAN ANGIN/ ÜYE GÖKHAN SENGEL/ ÜYE HALUK ALAY/ ÜYE ÖZGÜR ARDİL/ÜYE BAHADIR ERDİN/ ÜYE EBRU B. AKYÜREKLİ/ ÜYE AYÇA BESLEN/ ÜYE FUNDA ÇAM/ ÜYE GÜLŞAH ELİKBANK/ ÜYE ORHAN BELGE/ ÜYE DİDEM DİRİK/ ÜYE SERDAR DEMİR/ ÜYE SADUN ALP/ ÜYE HAKAN TANIK/ ÜYE İletişim: Cumhuriyet Bulvarı No:311 İkinci Kordon Konak / Alsancak İzmir Türkiye TEL: FAX: info@etik.org.tr I. BÖLÜM İZMİR TURİZMİNİN GE0LİŞME DİNAMİKLERİ EKONOMİK VE SOSYAL HAYATA ETKİLERİ TÜRKİYE TURİZMİNDE İZMİR KRUVAZİYER PAZARINDA İZMİR TURİZM GELİRLERİNDE İZMİR KONAKLAMA TESİS VE TIRIMLARI TURİZM YATIRIMLARINDA İZMİR ÇEVREYE DUYARLILIKTA İZMİR İZMİR EKONOMİSİNDE TURİZM TURİZM İSTİHDAMI VE İZMİR SEKTÖR KREDİLERİ VE İZMİR TURİZMİ KONUT SATIŞLARI VE TURİZM VERGİ TAHSİLATINDA İZMİR TURİZMİN EKONOMİYİ UYARMA GÜCÜ ÜRETİMDE TURİZMİN ETKİSİ İZMİR HASILASI VE TURİZM ŞİRKET KURULUŞLARINDA TURİZM MOTORLU TAŞITLAR VE İZMİR II. KÜRESEL EĞİLİMLER, KRİZLER, İSTİKRARSIZLIKLAR VE İZMİR TURİZMİNE ETKİSİ TURIZMDEKI KRIZ VE DARALMALARIN İZMIR EKONOMISINE YANSIMALARI KRUVAZIYER PAZARINDA DURUM VE İZMIR E ETKISI PAZAR ÇEŞITLILIĞI ZAYIFLAYACAK DESTEKLEYICI VE YAN SEKTÖRLERIN AZALMASI III. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 30 2

3 Sunuş-Giriş İzmir ekonomik büyüklüğü ile Türkiye ekonomik ve sosyal hayatına en önemli katkıları veren kentlerin başında gelmektedir. Turizm de İzmir in katkı yaptığı sektörlerin arasındadır. Ülkemizin en kalabalık ve en fazla göç alan üçüncü kenti olan İzmir için turizm; iş sağlamada, yeni iş kurma ve hayat tarzı oluşturma gibi süreçlere doğrudan etki eden niteliklere de sahiptir. Kıyılardan kent merkezine kadar olan coğrafyada turizm, İzmir için sanayiden sonra en fazla katkıları sağlayan ve gelecekte de bu potansiyelini artırma gücü olan öncü sektörler arasındadır. Bugün İzmir ekonomisi ulaştığı milyar TL lik Gayri Safi Katma Değer bakımından Türkiye ekonomisinden % 6-7 pay almaktadır. İzmir aynı zamanda 40 milyar TL yi aşan vergi tahsilatı ile ülke genelinde üçüncü sıradadır. Diğer yandan işsizlik oranının % bandında olduğu kentte turizm, en hızlı istihdam yaratan sektörlerden biri olarak yaşamsal öneme sahiptir. Her yıl 1 milyonun üzerinde ziyaretçi çeken İzmir yat turizmden kültür turizmine, inanç turizminden kruvaziyer turizmine kadar çok çeşitli turizm ürünlerini sunabilmektedir. İlerleyen bölümlerde, bulgularla da ortaya konacak olan İzmir turizminin yapısal özellikleri; istihdamdan yatırımlara, ihracattan ulusal gelire kadar birçok alanda oluşacak değişimlerden İzmir ve Türkiye nin nasıl yararlanacağının da çerçevesini çizecektir. Bu çerçeve 2015 yılında başlayan ve 2016 yılına sarkan Rusya Krizi, küresel durgunluk, coğrafi istikrarsızlıklar gibi süreçlerin olası etkilerinin anlaşılmasında ve çıkış çarelerinin bulunmasında önemli işlev görecektir. 3

4 I. BÖLÜM İZMİR TURİZMİNİN GELİŞME DİNAMİKLERİ EKONOMİK VE SOSYAL HAYATA ETKİLERİ 4

5 1. TÜRKİYE TURİZMİNDE İZMİR Türkiye de en fazla turist çeken 4.kent durumunda olan İzmir, 1980 öncesi İstanbul un ardından 2.sırada yer almaktaydı. İzmir in yerini, turizmde yeni gelişme planları öncelikleri sonucunda turizm teşvikleri ile de desteklenen Antalya ve Muğla almış durumdadır li yıllardan bu yana geçen 40 yıllık sürede İzmir, toplam ziyaretçi sayısını 1,5 milyon dolayında çıkartırken son 3 yılda turist sayısında gerileme yaşamaktadır. İzmir in toplam turist girişlerinden aldığı pay da % 4-5 bandından % 3-4 bandına düşmüştür. Turistik merkezlere gelen yabancı ziyaretçi sayısı İstanbul Antalya Muğla İzmir Kaynak: Turizmdatabank Turistik merkezlerin turist girişlerinden aldıkları paylar, % Antalya 2,0 18,6 33,5 33,4 30,9 29,7 İstanbul 36,8 23,7 22,0 28,5 30,6 32,6 İzmir 7,9 6,0 3,8 4,0 3,5 3,3 Muğla 3,7 10,0 14,3 8,8 8,6 8,0 Kaynak: Turizmdatabank 5

6 2.KRUVAZİYER PAZARINDA İZMİR İzmir turizmi 2000 li yılların başına kadar büyümesini havalimanı girişlerinin hakim olduğu ve merkezinde Avrupa pazarlarının yer aldığı bir yapıdan sağladı döneminde Akdeniz ve dünya kruvaziyer yolcu gemilerinin limanları arasına girmeye başlayan İzmir, bu dönemde gelen yabancı ziyaretçilerin % 8-9 luk kısmını kruvaziyer pazarından elde etmeye başladı. Uluslararası kruvaziyer pazarı gündeminde olumlu haberlerle anılmaya başlayan İzmir, ayakbastı ücretlerine gelen desteklerle birlikte, döneminde tam anlamıyla yeni bir döneme girdi öncesinde bin bandında seyreden yabancı ziyaretçi sayısı, kruvaziyer pazarından gelen ivme ile 1 milyona çıktı yılına kadar da bu pazar İzmir e her yıl ilave bin ortalama ziyaretçi kazandırdı. Bu gelişe İzmir turizminin ziyaretçi bileşenlerini de değiştirdi. Geçmiş 10 yılda toplam ziyaretçi içinde adı bile olmayan kruvaziyer yolcu pazarı, döneminde İzmir e gelenlerin % ünü oluşturmaya başladı. Bahsi edilen yapının İzmir açısından önemi, özellikle bölgemizde yaşanan ve Akdeniz kruvaziyer pazarını daraltan Arap Baharı gibi istikrarsızlıklarda daha net görüldü. Öyle ki İzmir kurvaziyer yolcu trafiğinde 2011 de başlayan daralma, 2015 sonuna kadar devam etti. Ve son yıllarda İzmir turizminin gösterdiği düşüş de bundan kaynaklandı. İzmir e havayolu ile gelenlerin sayısı artarken, kurvaziyerlerle gelenlerin sayısı ciddi biçimde düşüş gösterinde toplam İzmir daralma kaydetti. İzmir son 3 yılda 480 binlerde olan kruvaziyer yolcularının 260 binini kaybederek 200 binlere indi. 6

7 Kruvaziyer yolcu trafiğinin İzmir deki rolü Gemi ile gelen yolcu trafiği, Bin Toplam girişlerdeki payı, % ,3 0, ,0 10, ,8 8, ,1 23, ,2 29, ,8 29, ,5 29, ,4 30, ,4 34, ,6 34, ,2 34, ,9 25, ,8 18,12 Kaynak: Turizmdatabank İzmir in kruvaziyer yolcu trafiğindeki payı, % 29,69 29,68 29,00 30,49 34,82 34,23 34,19 23,70 25,56 18,12 10,07 8,59 0,

8 Yeni pazarların kaynağı İzmir, Antalya, Muğla ve İstanbul a göre farklı bir turistik karaktere ve müşteri bileşenlerine sahip. Turist sayısı bakımından Antalya ve İstanbul un onda biri, Muğla nın da yarısı kadar bir hacme sahip olduğu için, artan veya azalan her bir turistin hangi pazardan kaynaklandığı son derece önemlidir. Bu açıdan, yabancı ziyaretçi bakımından İzmir de 2003 ten bu yana sağlanan artışın yarısını sağlayan gemi yolcu pazarı, aynı zamanda yeni müşteri, pazarların da kaynaklığını yapmaktadır yılı öncesi İzmir de isminden dahi bahsedilmeyen 20 ye yakın pazar, kruvaziyer trafiği sayesinde kente uğrar olmuştur. Bu gelişme sayesinde; İzmir genellikle uzak mesafe pazarlardan ziyaretçi alır duruma gelmiştir. Amerika kıtasından 5, uzak Asya bölgesinden 3, merkez ve kuzey Avrupa pazarlarından 5 ve doğu Avrupa dan da 6 olmak üzere 19 ana ülkeden turistler son 10 yılın çeşitlenen unsurları oldular. Avrupa bölgesinden; İtalya, Avusturya, İsviçre, İsveç, İspanya, Portekiz, Norveç, Hırvatistan, Macaristan, Romanya öne çıktı. Amerika bölgesinden; ABD, Brazilya, Kanada, Meksika, Arjantin ve Asya ve uzak doğudan da Avustralya, Çin, Hindistan gibi pazarlar, hacim olarak küçük olsa da son yılların ivme gösteren ülkeleri oldu. 8

9 3.TURİZM GELİRLERİNDE İZMİR İzmir in, ülkemizin turizm gelirlerindeki payı son yıllarda % 5 dolayında seyrediyor. Türkiye de en fazla turizm geliri yaratan 4. kent konumunda bulunan İzmir 2015 te ziyaretçi düşüşüne paralel, gelirlerinde azalma ile karşılaştı. İzmir in turizm geliri, Dolar Turistik merkezlerin turizm gelirleri ve Türkiye payları* Gelir, milyon Dolar İSTANBUL ,3 ANTALYA ,8 MUĞLA ,5 İZMİR ,2 AYDIN 700 2,5 DİĞER ,6 TOPLAM ,0 Kaynak: Turizmdatabank tarafından tahmin edildi. Pay 9

10 4. KONAKLAMA TESİS VE YATIRIMLARINDA İZMİR Türkiye turizminin göstergeleri açısından en büyük 4. kent konumunda bulunan İzmir de; Bakanlık ve yerel idarelerden belgeli konaklama tesisi ve yatak sayısı ılımlı oranlarda artmaya devam ediyor yılı stok değerlerine göre, İzmir de toplam yatak kapasitesi 81 bin 415 adede ulaştı. Ülkemizin toplam yatak arzının % 6 sı İzmir dedir. 9 yüze yakın turistik İşletmenin bulunduğu kentin Türkiye toplamında aldığı pay ise % 10 dolayındadır. İzmir de toplam yatak arzı* (Bin) Yıllar Toplam yatak arzı , , , , , ,4 *Bakanlık+Belediye ve diğer tesisler toplamıdır. Kaynak: Turizmdatabank tarafından derlendi İzmir in toplam yatak arzından aldığı pay, % 5,9 6 5,9 5,9 5,8 5,8 6 5,3 5,2 5,

11 5. TURİZM YATIRIMLARINDA İZMİR Turizm sektörüne verilen teşviklerin % 7 si İzmir de 2015 yılında, Türkiye de komple yeni yatırımı, yenileme ve tamamlama gibi unsurları içeren 247 yatırım projesi, yaklaşık 3,5 milyar TL teşvik aldı. Teşviklerde ilk sıralarda; İstanbul, Antalya ve Muğla yer alırken, İzmir 17 proje ile 3 üncü oldu. İzmir de alınan 134,7 milyon TL bütçeli teşviklerle 13 ü yeni tesis yapılacak ve 4 ü de yenilenecek. Bu yatırımlarla 654 kişiye iş sağlanacak ve bin dolayında yeni yatak üretilecek yılı değerlerine göre İzmir in turizm teşviklerindeki payı da % 6,9 oldu. İzmir yapılacak yeni yatırımlarla üretilecek toplam yatakların %3,8 ini, istihdamın da % 5,3 ünü sağlayacak. Yatırım teşviklerinde illerin payları,% Yaratılacak İstihdamda pay, % Yeni yataklardan alınacak pay, % Yeni tesislerdeki pay,% Toplam Proje maliyetinden alınan pay,% ANTALYA 35,7 34,8 12,3 35,6 İSTANBUL 14,6 14,9 20,7 16,4 MUĞLA 10,1 2,5 3,9 10,9 AYDIN 3,2 11,5 5,4 4,6 İZMİR 5,3 4,0 6,4 3,8 Kaynak: Turizmdatabank 11

12 6.ÇEVREYE DUYARLILIKTA İZMİR Mavi Bayrakta 3., Yeşil Yıldız da 4.kent İzmir Ülkemizdeki Mavi Bayraklı plajların sayısı 2015 yılında 436 adede çıkarken bu değerlerin %10 u İzmir de bulunmaktadır. İzmir en fazla Mavi Bayrağa sahip 3.kent konumundadır. Öte yandan Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre, Türkiye deki Yeşil Yıldızlı tesis sayısı 2015 yılı sonunda 294 adede yükselirken, bu tesislerden 15 adedi İzmir de bulunuyor. Yeşil Yıldızlı tesis sayısında ilk sırayı 158 tesis ile Antalya alırken onu 40 tesis ile İstanbul, 24 tesisle Muğla takip ediyor. İzmir ise 15 tesisle, en fazla Yeşil Yıldızlı tesise sahip 4 üncü turistik merkez konumunda bulunuyor. Mavi Bayraklı plaj sayısı, 2015 DİĞER 41 AYDIN 26 BALIKESİR 29 İZMİR 45 MUĞLA 95 ANTALYA

13 7.İZMİR EKONOMİSİNDE TURİZM İHRACAT VE TURİZM Turizm sektörü İzmir in önde gelen iktisadi faaliyetleri arasına girerken, ihracat kenti olarak da tanımlanan kentin elde ettiği ihracat gelirinin önemli kısmına denk düşen bir büyülüğe ulaştı yılı bulgularına göre, İzmir in turizmden elde ettiği gelir, toplam ihracat hacminin % bandına denk bir büyüklüğe ulaştı. Diğer yandan turizm sektörünün elde ettiği gelirler, ihracatın önemli gruplarından daha fazla bir iktisadi değer üretmiş görünmektedir. İzmir de turizm geliri ve ihracat, Milyon Dolar İhracat geliri Turizm geliri Turizm Geliri / İhracat ,0 764,6 18, , ,0 14, , ,0 13,0 2015* 8.320, ,0 12,6 *Tahmin, Turizmdatabank Bazı ihraç grupları ve turizmin ürettiği ciro, milyon Dolar-2014 Sektör, altsektör Ciro Turizm Geliri 1.250,0 Örme giyim eşyası ve aksesuarı 896,0 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, vs 850,0 Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler 788,0 Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar 663,0 Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları, 620,0 Demir ve çelik 590,0 Plastikler ve mamulleri 527,0 Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı 386,0 Elektrikli mak ve cihazlar, ses kaydetme TV görüntü, ses kayd cihazları,aksam vs 334,0 Kağıt ve karton, kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşya 297,0 13

14 8. TURİZM İSTİHDAMI VE İZMİR Turizm istihdamının % 6 sı, konaklamadaki istihdamın da % 4 ü İzmir de bulunmaktadır. Sosyal Güvelik Kurumu nun açıkladığı yılık ortalama çalışan sayıları üzerinden yapılan analize göre İzmir turizm sahasında sigortalı olarak çalışanların sayısı 55 bine yaklaştı. Turizm sektörünün mevsimsel hareketleri dikkate alındığında, bu seviyenin yüksek sezonda 65 bine kadar çıktığı gözleniyor. İzmir turizminde çalışan sigortalıların sayısı, Türkiye geneli içinde % 6 paya sahip olurken, bu oran da yüksek sezonda % 7 dolayına yaklaşıyor. Diğer yandan İzmir de konaklama sektöründe sigortalı çalışanların yıl ortalaması ise 8-9 bin aralığında seyrediyor. Bu da Türkiye konaklama sektöründeki sigortalıların % 4 ünü yakalayan bir büyüklüğe ulaşmakta. Öte yandan turizm çalışanları İzmir in toplam sigortalı sayısının da % 6,5 ine denk düşen bir büyüklüğe ulaşmış durumda. İzmir de turizm istihdamı, Çalışan sigortalı sayısı Türkiye den aldığı pay, % Yiyecek Ve İçecek Hizmeti Faal ,8 Konaklama ,8 Seyahat Acentesi,Tur Oper.Rez.Hiz ,5 Spor, Eğlence Ve Dinlence Faal ,9 Havayolu Taşımacılığı 713 3,2 Toplam ,9 Kaynak: SGK, Turizmdatabank 14

15 9. SEKTÖR KREDİLERİ VE İZMİR TURİZMİ Sektörel kredilerin % 2,7 ü turizmde İzmir de banka ve finans kuruluşlarından alınan nakdi sektörel kredi hacmi 2015 yılında 26 milyar TL ye ulaştı. Alınan krediler içinde turizm sektörünün aldığı miktar ise 718 milyon TL seviyesinde. Turizm sektörünün alınan toplam sektör kredileri içindeki payı ise % 2,7 dolayında bulunuyor. İzmir de sektörlerin kullandığı nakdi krediler* Nakdi krediler Tutar, Bin TL Pay,% Gıda Meşrubat ve Tütün ,96 İnşaat ,08 Metal ve İşlenmiş Maden ,21 Finansal Kuruluşlar ,57 Tekstil ve Tekstil Ürünleri ,16 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk ,43 Turizm ,73 Ziraat ve Balıkçılık ,92 Enerji ,87 Denizcilik ,08 Toplam ,00 Kaynak: Turizmdatabank *Eylül 2015 itibariyle belirlenen stok değerlerdir 15

16 10. KONUT SATIŞLARI VE TURİZM Türkiye de her yıl 1 milyonun üzerinde konut el değiştiriyor. İzmir bölgesinde el değiştiren konut sayısı ise 70 bin dolayında. İzmir de yapılan ticaret, Türkiye toplam işlemlerinin % 6,1 ini oluşturuyor. Diğer yandan ülkemizde yabancıların satın aldıkları konutların sayısında da artışlar gözleniyor. Son 3 yılda yabancılara satılan konut sayısı 12 binden 18 bine son olarak da 2015 te 20 binin üzerine çıktı. Yabancıların toplam konut alımlarının % 1 ine yakın kısmı ise İzmir ve yakın bölgelerde gerçekleşiyor. İzmir de el değiştiren konut sayısı Yıllar Konut sayısı * * Kaynak: TÜİK, Turizmdatabank *(Ocak-Kasım) 16

17 11. VERGİ TAHSİLATINDA İZMİR İzmir, Türkiye ekonomisine vergi ödemeleri açısından da ilk sıralardadır. 42,3 milyar TL yi brüt vergi tahsilatı ile İzmir, İstanbul ve Ankara nın ardından üçüncü sıradadır. İzmir in kamu bütçesine vergi gelirleri ile yaptığı katkı, 2008 yılında 18 milyar TL iken 2012 de 34 ve 2014 yılında da 42 milyar TL nin üzerine çıkmıştır. İzmir de vergi tahsilatı, milyar TL Yıllar İzmir vergi geliri Türkiye vergi geliri İzmir'in ülkede aldığı pay,% ,8 189,9 9, ,7 196,3 9, ,8 235,7 10, ,4 10, ,6 317,2 10, ,4 367,5 10, ,3 401,6 10,5 17

18 12. TURİZMİN EKONOMİYİ UYARMA GÜCÜ Turizm, İzmir ekonomisi için hayati öneme sahiptir. Turizmdeki bir birim canlanma, kentteki onlarca sektörü olumlu yönde etkilemektedir. Yapılan araştırmalara göre; İzmir de ekonomiyi en fazla etkileyensektörler arasında turizm 13. sıradadır. İzmir turizminde meydana gelen100 birimlik canlanma, kent teki diğer sektörler in üretimini 230 bir im artırmaktadır. İzmir ekonomisindeki 100 bir imlik canlanma da turizm sektöründeki üretimi 141 bir im artırmaktadır. 18

19 13. ÜRETİMDE TURİZMİN ETKİSİ İzmir bölgesinde en yüksek üretim payına sahip olan 5 sektör arasında turizm de yer almaktadır. İzmir de yüksek üretim payına sahip diğer sektörler toptan ve perakende ticaret, turizm ve kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıt imalatı sektörleri de yer almaktadır. Bulgulara göre Turizm, ildeki toplam üretimin %7,4 ünü sağlamaktadır. İzmir Bölgesinde Sektörlerin Üretim Payları, % Kara, su, hava ve boru hattı taşımacılığı ve iletişim 17,7 Toptan ve perakende ticaret 14,3 Diğer hizmetler 11,2 Turizm (Oteller ve lokantalar) 7,4 Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıt imalatı 6,1 Turizmde yeni açılan şirketlerin dağılımı, 2015 İller Pay, % İstanbul 39,2 Antalya 35,3 Ankara 12,1 İzmir 6,2 Diğer İller 7,2 19

20 14. İZMİR HASILASI VE TURİZM 2013 bulgularına göre İzmir her yıl 85 milyar Dolar a yaklaşan bir gelir üretmektedir. Türkiye milli gelirinden %7-8 bandında bir pay alan İzmir de üretilen milli gelirin %67-68 i, turizmin de içinde bulunduğu hizmetler sektöründen sağlanmaktadır. 10 yılda; turizmin İzmir milli gelirindeki payı %4-5 aralığından %6-7 aralığına yükselmiştir. Turizmin İzmir hizmetler sektörünü içindeki payı da %7 bandından %12 bandına ilerlemiştir. 20

21 15. ŞİRKET KURULUŞLARINDA TURİZM Türkiye de yeni açılan şirketlerin % 5,1 i turizm sektöründe faaliyet gösteriyor. İzmir de açılan yeni şirketlerin de % 5,3 ü İzmir turizminin hizmetinde. Diğer yandan turizm sektöründe açılan yeni şirketlerden, İstanbul ve Antalya % arlık paylar alırken, İzmir de % 6,2 paya sahip. Türkiye yeni açılan şirketlerin dağılımı, 2015 Toplam açılan Turizm şirketleri Turizmin Payı,% Türkiye ,1 İstanbul ,3 Ankara ,1 İzmir ,3 Diğer İller ,9 21

22 16. MOTORLU TAŞITLAR VE İZMİR Türkiye de sayısı 20 milyona yaklaşa motorlu kara taşıtları sayısı bakımından İzmir en fazla taşıta sahip 3. kent konumundadır. Yaklaşık 1 milyon 204 bin taşıtın bulunduğu İzmir, Türkiye genelinden % 6,1 pay almaktadır. İzmir de 646 bin otomobil, 29 bin minibüs ve otobüs, 237 bin adet de kamyon kamyonet bulunuyor. Türkiye yeni açılan şirketlerin dağılımı, 2015 Taşıt sayısı Türkiye payı,% Otomobil ,2 Minibüs ,1 Otobüs ,1 Kamyonet ,2 Kamyon ,7 Motosiklet ,8 Özel amaçlı ,5 Traktör ,5 Toplam ,1 22

23 II. BÖLÜM KÜRESEL EĞİLİMLER, KRİZLER, İSTİKRARSIZLIKLAR VE İZMİR TURİZMİNE ETKİSİ 23

24 2016 VE ÖTESİNDE İZMİR NELER YAŞAYACAK A. Turizmdeki kriz ve daralmaların İzmir ekonomisine yansımaları İzmir ekonomisi ile ilgili olarak yapılan ve sektörlerin birbirine etkilerini analiz eden girdi-çıktı araştırmalarına göre; İzmir turizmdeki 100 birimlik canlanma (Gelir, turist vb) artış, turizmle ilişkili tüm sektörlerde, dolayısıyla İzmir ekonomisinde 230 birimlik büyümeye yol açıyor. Son yıllarda, gelirleri 1,4 milyar Dolar a kadar çıkan İzmir turizmi, ekonominin diğer sektörlerinde yine milyar Dolar bazında bir uyarma, canlanma veya üretim artışına yol açtı. Bu seviye harcama ve gelir sızıntıları da dikkate alındığında İzmir için 2,5-3 milyar Dolar ı aşan bir iktisadi katkı anlamına geliyor yılında turizm pazarlarında görülen daralma, özellikle kruvaziyer yolcu trafiğindeki yüksek oranlı düşüş, ilk elden turizm gelirini ardından da diğer sektörleri olumsuz yönde etkilemiş durumdadır yılında gelirleri 1,3 milyar Dolar ın altına gerileyen İzmir, pazarın daha daralmasının beklendiği 2016 yılında daha az kazanacak ve ekonomiye katkısı azalacaktır. Türkiye genelinde başta Antalya ve İstanbul da Rusya pazarının çok büyük kayıp yaratması beklenirken, İzmir bu daralmadan görece daha az etkilenecek. Ancak İzmir için en büyük kaybı yine kruvaziyer pazarındaki daralma yaratacaktır. 24

25 B. Kruvaziyer pazarında durum ve İzmir e etkisi 2003 yılından bu yana İzmir turizminin sayısal anlamda gelişmesinin yarısını tek başına sağlayan kruvaziyer yolcu trafiği 2009 yılından bu yana ciddi biçimde güç kaybetmiş durumdadır döneminde Akdeniz ve dünya kruvaziyer yolcu gemilerinin limanları arasına girmeye başlayan İzmir, bu dönemde gelen yabancı ziyaretçilerin % 8-9 luk kısmını kruvaziyer pazarından elde etmeye başladı. Uluslararası kruvaziyer pazarı gündeminde olumlu haberlerle anılmaya başlayan İzmir, ayakbastı ücretlerine gelen desteklerle birlikte, döneminde tam anlamıyla yeni bir döneme girdi öncesinde bin bandında seyreden yabancı ziyaretçi sayısı, kruvaziyer pazarından gelen ivme ile 1 milyona çıktı yılına kadar da bu pazar İzmir e her yıl ilave bin ortalama ziyaretçi kazandırdı. Bu gelişe İzmir turizminin ziyaretçi bileşenlerini de değiştirdi. Geçmiş 10 yılda toplam ziyaretçi içinde adı bile olmayan kruvaziyer yolcu pazarı, döneminde İzmir e gelenlerin % ünü oluşturmaya başladı. Bahsi edilen yapının İzmir açısından önemi, özellikle bölgemizde yaşanan ve Akdeniz kruvaziyer pazarını daraltan; Küresel Mali Kriz, Avrupa ekonomik daralması, Arap Baharı sürecinde oluşan politik türbülans ve son dönemde Akdeniz i savaş gemileri yığınağına çeviren Suriye krizi gibi istikrarsızlıklarda daha net görüldü. 25

26 Öyle ki İzmir kurvaziyer yolcu trafiğinde 2011 de başlayan daralma, 2015 sonuna kadar devam etti. Ve son yıllarda İzmir turizminin gösterdiği düşüş de bundan kaynaklandı. İzmir e havayolu ile gelenlerin sayısı artarken, kurvaziyerlerle gelenlerin sayısı ciddi biçimde düşüş gösterinde toplam İzmir daralma kaydetti. İzmir son 3 yılda 480 binlerde olan kruvaziyer yolcularının 260 binini kaybederek 200 binlere indi. Aynı zamanda bu dönemde İzmir in 3,6 milyonluk Akdeniz pazarından aldığı % 11 lik pay da % 8,5 e ardından da % 5 dolayına gerilemiştir ve ötesinde Akdeniz deki bu olumsuz havanın dağılması olasılığı düşük göründüğünden, kruvaziyer pazarından kayıpların devam etmesi beklenmektedir. Kruvaziyer yolcu trafiğinin İzmir deki rolü Yıllar Gemi ile gelen yolcu trafiği, Bin Toplam girişlerdeki payı, % ,3 0, ,1 23, ,4 34, ,9 25, ,8 18,12 26

27 C. Pazar çeşitliliği zayıflayacak Son birkaç yılda yaşanan düşüşlerle beraber gelen Rusya Krizi ve kruvaziyer pazarındaki küresel dalgalanma aynı zamanda İzmir in Pazar çeşitliliğine de olumsuz yansımalarda bulunacak. Antalya, Muğla ve İstanbul a göre farklı bir turistik karaktere ve müşteri bileşenlerine sahip olan İzmir, turist sayısı bakımından Antalya ve İstanbul un onda biri, Muğla nın da yarısı kadar bir hacme sahip olduğu için, artan veya azalan her bir turistin hangi pazardan kaynaklandığı son derece önemlidir. Bu açıdan, yabancı ziyaretçi bakımından İzmir de 2003 ten bu yana sağlanan artışın yarısını getiren gemi yolcu pazarı, aynı zamanda yeni müşteri, pazarların da kaynaklığını yapmaktadır. 27

28 2000 yılı öncesi İzmir de olmayan 20 ye yakın pazar, kruvaziyer yolcu trafiği sayesinde kentin önemli gelir kaynakları haline gelmiştir. Bu gelişme sayesinde; İzmir genellikle uzak mesafe pazarlardan ziyaretçi alır duruma gelmiştir. Amerika kıtasından 5, uzak Asya bölgesinden 3, merkez ve kuzey Avrupa pazarlarından 5 ve doğu Avrupa dan da 6 olmak üzere 19 ana ülkeden turistler son 10 yılın çeşitlenen unsurları oldular. Avrupa bölgesinden; İtalya, Avusturya, İsviçre, İsveç, İspanya, Portekiz, Norveç, Hırvatistan, Macaristan, Romanya öne çıktı. Amerika bölgesinden; ABD, Brezilya, Kanada, Meksika, Arjantin ve Asya ve uzak doğudan da Avustralya, Çin, Hindistan gibi pazarlar, hacim olarak küçük olsa da son yılların ivme gösteren ülkeleri oldu ile birlikte, varolan sorunların çözülememesi halinde İzmir öncelikle bu yeni pazarlarından bir kısmını kaybetme tehlikesi ile karşı karşıya gelebilecektir. Kaynak pazarlar açısından ikinci önemli etki de, havayolu ile gelişleri istikrarlı gelişen ve sonrasında kruvaziyer pazarı da büyüyen ana pazarlarda, önemli kayıpların yaşanma ihtimalidir. 28

29 D. Destekleyici ve yan sektörlerin azalması Diğer yandan İzmir turizminde oluşabilecek ve % 10 ları aşabilecek ilave bir düşüş, turizmde destek veren veya turizmden katkı alan diğer sektörlerin ayakta kalma şansını zorlayacaktır. Öncelikle yeterli talep desteği olmadığı için yatırımlar azalacak, beraberinde tedarikçi firmalar bölgeden uzaklaşacak ve kentte mal ve hizmet temini pahalı hale gelecektir. Öte yandan özellikle kruvaziyer trafiğinin verdiği ivme ile kent merkezinde açılan bir çok işletme ve istihdam erimeye başlayacaktır. Genellikle üretime dayalı bir sanayisi, ihracat ve satışa bağlı bir ticari geleneği olan kentte, gelir ve istihdamdaki azalma uzun vadede turizmin gelişmesine destek olacak altyapı vb yatırımlarda da gerileme ortaya 29

30 Sonuç ve değerlendirme Yukarıda verilerle de desteklenen İzmir turizminin yapısal durumu ve sorunları yakın vadede acilen çözüm beklemektedir. Başta kruvaziyer pazarı olmak üzere gerilemesi daha çok dışsal nedenlere bağlı olan sahalarda iyileşme ve gelişme için yapılabilecek olanlar acilen gündeme alınmalıdır li yıllardan bu yana yaşanan iç ve dış kriz ve açmazlarda Türkiye turizminin karşılaştığı kayıplar İzmir de daha fazla hissedildiğinden kentin çözüm odaklı grupların çalışmasına daha fazla ihtiyacı bulunmaktadır. Antalya turizminin bir yılda kaybettiği turist sayısının neredeyse İzmir in toplam turistine eşit olduğu düşünülürse, bu konunun önemi daha iyi anlaşılabilir. İzmir turizm aktörleri, idarecileri ve kamu güçleri, acilen yapısal sorunlar ve çözümleri hakkında düşünce ve eylem planı hazırlamalı, bunları gelecek 5 veya 10 yılları kapsayan vizyon altyapısı içerisinde yönetmelidir. Bugüne kadar vizyon meselesinde tekil olarak yapılanlar toplulaştırılmalı, kaynak israfından kaçınılmalıdır. 30

31 III. BÖLÜM ANALİZ VE GÖSTERGELER 31

32 GRAFİK 1: TURİST PROFİLİNDE DEĞİŞİM İTALYA DAN GELENLERİN, GELİŞ YOLLARINA GÖRE DAĞILIMI, % 3,6 1,7 1,1 1,2 1,1 0,8 0,8 0,7 0,7 1,0 1,7 6,0 8,0 7,7 8,9 6,1 6,4 6,7 6,5 5,9 6,2 10,4 17,5 18,1 24,1 27,1 90,3 91,2 89,9 92,9 92,8 92,5 92,8 93,4 92,8 79,4 77,1 87,9 72,2 66,9 3,2 4, Kruvaziyer Pay,% Havaliman Pay,% Diğer 32

33 GRAFİK 1: TURİST PROFİLİNDE DEĞİŞİM ALMANYA DAN GELENLERİN, GELİŞ YOLLARINA GÖRE DAĞILIMI, % 10,0 7,7 5,7 5,1 6,8 4,7 8,1 9,5 11,5 10,0 20,9 24,2 19,9 1 1,2 14,0 11,4 7,3 90,0 92,3 94,3 94,9 93,2 95,3 91,9 90,5 88,5 90,0 91,5 86,0 87,6 79,1 80,1 75, A Menderes Denizyolu Diğer 33

34 GRAFİK 1: TURİST PROFİLİNDE DEĞİŞİM İNGİLTERE DEN GELENLERİN, GELİŞ YOLLARINA GÖRE DAĞILIMI, % 8,1 7,5 14,3 16,2 14,1 18,3 17,9 16,8 18,1 26,6 25,2 24,0 29,4 38,3 2 17,1 12,9 91,9 92,5 85,7 83,8 85,9 81,7 82,1 83,2 81,9 82,9 85,1 73,4 74,8 76,0 70,6 61, A Menderes Denizyolu Diğer 34

35 GRAFİK 1: TURİST PROFİLİNDE DEĞİŞİM FRANSA DAN GELENLERİN, GELİŞ YOLLARINA GÖRE DAĞILIMI, % 3,2 4,8 2,8 5,6 10,7 9,8 20,2 21,6 25,2 26,5 23,2 29,1 32,5 32,7 36,4 1,8 18,4 96,8 95,2 97,2 94,4 89,3 90,2 79,8 78,4 74,8 73,5 76,8 79,8 70,9 67,5 67,3 63, A Menderes Denizyolu Diğer 35

36 GRAFİK 1: TURİST PROFİLİNDE DEĞİŞİM İSVİÇRE DEN GELENLERİN, GELİŞ YOLLARINA GÖRE DAĞILIMI, % 10,1 10,7 12,9 11,1 26,4 33,1 34,7 35,9 41,0 41,2 40,5 52,2 49,6 49,7 51,2 53,2 89,9 89,3 87,1 88,9 73,6 66,9 65,3 64,1 59,0 58,8 59,5 47,8 50,4 50,3 48,8 46, A Menderes Denizyolu 36

37 GRAFİK 1: TURİST PROFİLİNDE DEĞİŞİM İSVEÇ TEN GELENLERİN, GELİŞ YOLLARINA GÖRE DAĞILIMI, % 7,7 14,9 13,1 19,4 19,3 18,4 19,8 23,4 29,6 33,3 34,0 39,4 37,3 48,1 49,8 46,8 92,3 85,1 86,9 80,6 80,7 81,6 80,2 76,6 70,4 66,7 66,0 60,6 62,7 51,9 50,2 53, A Menderes Denizyolu 37