Tevhide Seli Hilal Ergun 2

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Tevhide Seli Hilal Ergun 2"

Transkript

1 A. Ü. Vet. Fak. Derg. 39 (1-2): 41-59, 1992 YARI~ ATLARıNDA PERFORMANSı ARTıRMAK AMACIYLA KULLANILAN İI_AÇLAR VE KONTROL YÖNTEMLERİ Tevhide Seli Hilal Ergun 2 Drugs used to improve performance in race horses and t1ıcir control methods. Summary: From mıcient hi.rt01'ir:altimes ıncil Iıas lfsed various substances he belieoed to increa.replıysical streııgth and peıformance. Various categorics ~f dmgs efrecting the performaner of' harses are also used and these are cla.rsiried as doping. As an example, stimulants, depressants, narcotic analgesics, loeal (l1lestheticsand tranquilisers can be giııen, the use of tlıese hı horses being illegal in mees throughout the world. These dmgs aif/d the performance of the horse differentially and hmıc various side-effats. In order to IJl"Cvent01' deerease tlze il/egai ııse of doping, the anafytic methods userl.f~r the control ~f these drııgs ml/st be ı:e])' smsitiııe. In this study, the metabolism, applicatioıı, toxic effi:cts and analytic met- }wdr of the dmgs used to improue performanee in race horses have bem studied. Özet: Tarihin çok eski diillemleriiırien itibaren insanlar fiziksel giiç,ıe IJerfomzansı artırriığıııa inanılan çe"itli maddeler kıtllarrmışlardır. Atlarda da performansı etkileyen ;eşitli katagorideki ilaçlar kullanılmakta 'Je doping adı altmda smıfla17dmlmaktadır. Ömcğin: stimıı lanla1', depresantlar, narkotik ana/jezikler, tranklü:.anlar ııe lokal anartezikler, bu ilaçların dfinya.daki tüm yarışlm'da kullanım i )'asaktır. Bu ilajların peıformans üzerhw etkileri farklı olup yan etkileri de i)ardır. Yarış koşullarına aykırı olduğundan doping yapılmasını iildemek veya kul/mıımı azaltlll'ık için kontrolde kullanılan anali::..'yöntemlerinin çok hassas olması gerekir. Bıı çalışmada yarış atlarında per!"onnaıısı arttırmak ama:ıyla kullanıla'i ilaçların metabolizmaları, klıllanh ~volları, toksik etkileri ve analiz yöntemleri incelenmiştir. Giriş Tarihin çok eski dönemlerinden itibaren insanlar fiziksel güç ve performansı artırdığına inanılan çeşitli maddeler kullanmışlardır i Araş. Gör. Dr., Biyokimya Anabilim Dalı, Veteriner Fakültesi, Ankara. 2 Prof. Dr., Biyokimya Anabilim Dalı, Veteriner Fakültesi, Ankara.

2 42 T. SEL, H. ERGUN (7,15). Atlarda ise, Romalılar ~avaş arabaları atlarına hızlarını artırmak için hidromel adını verdikleri bal ve su karışımı vermekteydiler ( 15). Daha sonraki dönemlerde, özellikle at yarışlarının popüler hale gelmesiyle birlikte, güç ve hız kazandırıcı yapay maddelerin kullanımı 'istemik olarak yaygınlaşmış ve günümüzdeki konumuna ulaşmıştır (7, 15). 18. yüzyılda genellikle depressant dopingler kullanılmaktaydı ve amaç diğer atları durdurmaktı. Kullanılan maddeler arsenik, kurşun mermiler, opium gibi zehirli maddelerdi. Bunun yanında yarış öncesi atlar viski ile de doz e edilmekteydi (15). 19. yüzyıl sonlarına doğru önemli birçok uyarıcı dopingler geliştirilmiştir. Bugün uyarıcı dopingler olarak bildiğimiz ilaçlar ise Amerika Birleşik Devletlerinde doğmuş üretilmiş ve 1900 yıllarında Avrupa'ya getirilmiştir (15,16) yılında İngiltere'de doping kujlarıımı Jokey Kulübünce suç kabul edilmiştir (1,15). Bu tarihte İngiltere'yi takiben Fransa'da da doping kullanımı yasaklanmış, fakat yasaklar pek etkili olamamıştır. Ve 1906'da Fransız antranörler her yarışta ABD'lerine yenilmek istemediklerinden doping kullanmaya başlamışlardır (ls) yılına kadar çeşitli dopinglerin kullanımı o kadar yaygınlaşmıştır ki, aynı tarihlerde Avusturyalı at yarışıarı otoriteleri doping- Ieri tesbit etme çabalarına başlamışlardır (ls). Kısa bir süre sonrada 1912 yılında Fransa'da Bourbon Rose adlı atta ilk defa doping kullanımı' tesbit edilmiş ve at yarış dışı b,rakılmıştır (1,15). nk ciddi doping taramaları 1930'larda Prof. James Munch tarafından Farelerde Straub testi ile başlatılm'ştır. Prof. James Munch tarafından yarış öncesi yapılan bu test ile daha çok morfin benzeri ilaçlar tesbit edilmekteydi. Farelefdeki Straub reaksiyonu kuyruğun S şeklini alması bu.ür ilaçların kullanıldığını göstermekteydi (I 5). nk sistemli test ise 19G0'ların ('[talarında ABD'de Dr. Richard Ray ve arkadaşlarınca Gaz Kromatografisi ile Elektron Capture Deteksiyonunun uygulanmasıyla yapılmıştır (1,15). Organizmanın gücünü geçici bir süre için artırmak amacı ile kullanılan uyarıcı maddeler doping olarak tanınmaktadır. Doping çeşitlı kurum ve araştırmacılar tarafından değişik biçimlerde tanımlanmaya çalışılmaktadır (7,9,15). Örneğin: Alman Spor Hekimleri Birliği yarışmada performansı artırmak amacıyla verilen, etkin olan veya olmayan her türlü maddeyi doping olarak kabul etmektedir (7). Diğer taraftan bazı spor otoritderi, her türlü ilaç veya yapay uyarıcının kullanılmasını yasaklamaktadır (7,9).

3 YARıŞ ATLARıNDA PERFORMANSı ARTıRMAK.,. 43 Atlarda performansı etkileyen çeşitli katagorideki ilaçlar kullanı~makt~dır.. Dopinglerin veya ı yasal olpıayan ilaçların çeşitli yollardan kullanılması sonucu kan veya idrarlarında mevcudiyeti söz konusudur (15). Yarış atlarında kullanılan çeşitli katagorideki' ilaçlar ve kullanım amaçları: ı. Kazandırmak için ilaç uygulanması 3. cıyla) a) Akut Amfetamin, kokain, narkotikler gibi kısa etkili uyarıcılar. b) Kronik Vitamin veya anabolik steroidlerin haftalarca devam eden dozlarda verilmesi. 2. I<;aybettirmek için ilaç uygulanması a) b) Depresan tlar; yüksek dozda trankilizan, sedatif veya depresant verilmesi Non-steroid antienflamatuvar ilaçlar; Fenilbutozon ve benzeri ilaçlar kontrol altmda uygulanmalarıyla kabul edilebilen ilaçlardır, Kortikosteroidler; Eklem ağrılarında intraartiküler olarak bazen uygulanır. Kullanımı nadir~n :kabul edilir. Normal performansı yeniden düzenlemek için. (tedavi amac) Lokal anestezikler; hissizleştirerek veya dondurara~ sinir veya eklem bölgesini bloke eder, kullanımı yasaktır,'.. \ d) Sı~'ı ve elektrolit uygulanması; sıklıkla kabul edilir. 4. Yanlışlıkla kullanılan dopingler (yanlışlikla pozitif sonuç bulunması) a) Procain penisilin kullan~ı:nı.sonucu prokain pozitif çıkabilir. b) Pele.. yemlerindeki i. 'I.ı,ı. coca kabuklarmdan.r ileri gelen kafein. pozitil' bulunması ~)' Gliseril':guaiacolate'den ileri gelen Robaxin pozitif. d) BitkÜerden ileri gelen poz.itifler veya yanlış p~zitifler. 5, Uygulanan diğer ilaçları maskelemek için,.dipyrone ve tiamin uygulanması ile kullanımı yasal' olmayan ilaçların varlığı maskelenir.

4 44 " ' T.' SEL. H. ERGUN 6. Uygulanan diğer ilaçları sulandırmak için, Diüretikler; Furasemid, Ethakrinik asit, Hidroklortiasit 7. Diğerleri "Kan dopingi" "Bikarbonat dopingi" 1984 yılında yarış kuraııarına. göre ya~ak olarakbildirilen maddeierin listesi (9): Sentral sinir sistemi üzerine etki eden ilaçlar Otonom sinir sistemi üzerine etkieden ilaçlar Kardiovasküler Gastrointestinal sistemi üzerine etki eden ilaçlar fonksiyonlar üzerine etki eden ilaçlar lmmun sistem üzerine etki eden ilaçlar Antibiyotikler, sentetik antibakteriyel ve antiviral ilaçlar AntihiSt~niinler i Antımalanal ve antiparazitik ajanlar Antipiretikler, analjezik ve antienflamator etkili ilaçlar Diüretikler Lokal, anestezikler Kas gevşetidier - 'Si:>l~nüm uyarıcılar'. Cinsiyet hormonları, anabolik ajanlar, kortikosteroid Kamn,pıhtılaşmasına etki eden maddeler Hücre için zehir etkili maddeler.dopu.:gle~ Uygulanış Yolları Bazı ilaçlar yağlı solusyonlar şeklinde subkutan (deri altına) enjekteedilmektedir, örneğin: Adrenalin. Bu özellikle yarıştan hemen önce yapilmakta ve jokey starda birlikte bacağı ile enjeksiyon yerine vurarak ihicı çok çabuk dağıtmakta ve çabuk etki göstermesini sağlamaktadır (15). İntramuskuler(kas içi) (tm) ilaç verilmesinde genellikle boyun ve gluteal kas bölgesine enjeksiyon yapılır (IS).

5 YARıŞ ATLARıNDA PERFORMANSı ARTıRMAK... Fentanyl gibi bazı ilaçlarda intravenöz (damar içi) (IV) verilmektedir. tv verilen ilaçlar tm ve SC verilen ilaçlara göre daha hızlı emilmektedir (15, 22). Peros (ağız yoluyla) verilen ilaçlar yavaş emilmekte, bazende tam emilim olmamaktadır. Örneğin Sentral Sinir Sistem stimulanlanndan l\letilfenidat ağız yoluyla kullanılmaktadır (ı S). Doğrudan sinir ve eklemlere enjeksiyonlada verilm~~tedir. Örn. kortikosteroidlcr intraartiküler olarak kullanılmaktadır' (15.) Bazı ilaçlarda deriye yüzeysel olarak uygulanmakteı.dır. Örn. Dimctilsülfoksit (DMSO) (3,15). Rektal yolla infüzyon veya süpozituvar olarakta ilaç verilebilir. Ayrıca inhalasyon şeklinde solunum ile de dopingler kullanılabilmektcdir (7,9,15). Dopinglerin Etki Mekanizmalan Orijini ne olursa olsun, dopinglerin etkilerini gösterebilmeleri için vücutta spesifik reseptörlerlc, pompalarla veya diğer siı.temlerle etkileşmeleri gerekir (I 5). Reseptörler ya hücre içinde ya da hücre dışında lokalize ~imuttur. ılaç reseptöre ıdk. dan az süre bağlı kalır ve reseptörün k~figürasyonunu değiştirir (Şekil ı). Sonra ayrılarak yeni bir ilacın~~ğlanmasını sağlar (ı 5). Kortikosteroidler etkilerini hedef hücreleri içinde reseptöre bağlanarak gösterirler (Şekil 2). Lasix, Furosemid gibi bazı ilaçlar böbrekte klor (CL) iyonlarının geri emilme pompasını bloke ederek etki gösterirler (Şekil 3) (15). Lokal anestezikler ise hücre membranındaki sodyum kanalını bloke ederek bölgede anesteziyi sağlar (Şekil 4) (15). Kafeinin fosfodiesteraz enzimini bloke etmesi gibi bazı ilaçlarda enzimlerin etkilerini bloke ederek etki gösterirler (IS). Örneğin, Salisilatların Prostaglandin sentezini inhibe etmesinde olduğu gibi (Şekil 5 ve 6) (12, 15). Bazı ilaçlarda neurohormonlar üzerinden etki gösterirler. Örn. Apomorfin neurohormon olarak Dopamin, Rezerpin ise Norepinefrio veya Serotonin salınımma neden olur (Şekil 7) (IS). '

6 .46 t, i.t:;sel"h.ergun Şekil 1. Atlarda Doping Olarak Kullanılan İlaç-Rcseptör-Cevap Ilişikleri. Figure '1:' Diug~Receptoİ'.Response;I~teractio~ or Drugs Used, as Doping in Horses. '.1.11J.:.; ;. " ;, 1.~~ ı.. ',o i :. )'Bü'cr'e'Meinbranl. ı'" ~;i.,..,. f. i S=Kortiko~teroid Hücre..,; ".' '.., o. Çek~.rde~l R=~~septo~oı~.', i ~t \ ~., ::"l"o::,~~!j ~ ~ )3).!( I. '. ~.. Hücre tchlkslyonu '".l\",cl8p.1şı:r@ 0'0) 0" o " '., "~\ Tr8D8krıP~~'o, mrna,, _~ R1b,oZOJl ;;:~ i,i; ";,),1' ~~ ',~U U.Yenı sentezleneo proteın.".:, ~~,'lij"':' i " ' ~. r.. '. -"! Şekil 2. Kortikosteroidlerin'Etki Mekanizması., Figure 2. Mecha~m br Action,ör the corticosteroids. I' '

7 Böbrek Tubulusu, Jr,UltOSUIID'.' 0,,1.,ö;' ~ :;1:.,~.''...., t _,., Şekil 3. Furosemid'in Etki Mekanizması. Figure 3. Medianisin of Action of the, Furoscmide:: r;.1;.,.. J : ç ~ORMAL., HtiCRE,. M&~IUNl. i L " Sodyum o kanalı. -.,. a~afiaaö ~ıh :0'.0 fwy«jj?u(v~,~~~v.~.~!"d.. lıpıd.,';..,.'-1' ;.;:..... :... ' \,' \.' r ; l' ~..,:~:.).jl;.:... ~.:.; Lokal o 'o,tblok!, :,Olaıuş MEMBRAN + Lokal Aneatezlk ",. ~\~\.l ~~i I~WpÖ tokal Protein.Lokal'!nestezlk Yayılması tnestezlk Şekil 4-. Loka\ Anestezik\erin Etki Mekanizması. Figurt' 4-. Mechanism of Action of the Loca\ Anesthetics.

8 48 T. SEL. H. ERGUN Afrı ) :-4 ıreuptdt-uy Aln A«onl.U ] t PG TAllGILI AL~~] lesepusr-!&odie t-pg (oıııpleksl jr tan Prosto«l~ndlD (PG) düzeri (enjekslron veya 7an~ıda) aırıra neden olur. Şekil 5. Prıl<ıaglandinlerin "ğrı ()lu~turma Mekanizması. Figure 5. :he Pain.causing Mf'chanism of Prostoglandinc. eoo' O A-O-~-CM. V Aspirin Attl! (Asetllsallallat) Enzl. o ) &-Il-C-CH " J + lı haktlt Enziııı SaUsHat Şekil 6. Aspirinin ~G Sentezinde Rol Alan Siklooksijenaz Enzimini İnhibe Etmesi. Figure 6. The Inhibition by A~pirincof CyclooxygenaseWhich is Involve in PG Smthesis. stia1't1ı PR.E- 1 TERıdIAL (...~ SİRAPTtı i~. AR~S~II 0 SİNAPTtı: \ ( RaSr;PTÖR :ni = Neurohor~on 1. Rezeroin 2. Jrrl deposu 3. NH'nun sinaotik aralığa :;a1ın1: trhi nun post 31napt1k reseptöre batlanması 5.RezerDin'i~ son etk15i 6.NH'~un par~ala~~31. Ur~n1erin geri emiliül ve yeniden sentez Şekil 7. Rezerpinin Etki Mekanizması. Figurc 7. Mechanism of Action of the Rezerpine. Dopmglerin Metabolizmalan a) Emilimleri: Verilen ilacın iyi emilmesi için yağda çözünür olması gerekir.

9 YARıŞ ATLARıNDA PERFORMANSı ARTıRMAK Yağda çözünen ilaçlar hücrenin lipid menibran yüzeyinden kolaylıkla emilirler ve hızla vücuda dağılarak etkilerini gösterirler (Şekil 8) (15) YaAda.11'1 ç.özünen.-. ~i. '.hul ıve iyl emilir, \ PErı!s1ı.1N Yalda orta derece'~ çö~ünen kısmi eılliıi r Ya!da çözunıueyen;.- hemen he~ed emilmez Hücre membranının l1p~d yüzeyi ilaçlarıd vücutta da~~lımında bir bariyerdir. şekil 8. ılaç Emiliminin Şematik Gösterilmesi.. ~.. ~.. Fi~ 8. S<?hematic ~~prcse~~tion' of Drug Absoption. b) Metabolize Olmaları: Yağda çözünen ilaçlar kolaylıkla emilmekle beraber, vücuttan i uzaklaştırılmaları emilimleri kadar kolay değildir.: GeneldC ilaçların. metabolize olduğu yer karaciğerdir. Bunun yanında bazı ilaçlar böb- ; rek, akciğer ve barsak.duvarındaaa metabolize. olabilirler. Procaine f gibi bazı'ilaçlard~ atiarda kiln' plazmasında (kandaki. esteraz enzim i sistemince) metabolize olurlar (15).. İlaçların karaciğerde metabolize olmaları iki ayrı fazda olur ; (Şekil 9). İlk fazda metabolik değişikliklejin etkisiyle ilaç molekülüne. OH, NH ı vey~ COOH gibi gruplar eklenerek ilacın sudaki çözünür-. lüğü artırılır. Bu arada ilacın farmakolojik etkileride değişir. Farma-. kolojik aktivite genellikle azalır, bazende artarak, orjinal ilaçtan daha toksik haıc gelir. İlk fazda meydana gelen değişiklik ile ilacın vücut-

10 50 i,. T. SEL, H. ERGUN tan atılmasının kolaylaşması, ikinci faz ile tamamlanır ve suda, çözünen,konjugasyon ürünleri meydana, gelir. Konjugasyon genellikle glukuronik asit ile olmaktadır. Konjuge ürünlerin farmakolojik etkileri yoktur (15). haç ı-aa '1> - ' 't, : aks idul0,n, ~7Redükslyon "ve/veya..:....'fuii, ' '.. '. ' [onjuge UrUnler ;-tetabouk Deli şlkuk1er HidroUz,UrUnler!. t l \ Sentetik Reakdyonl~r t "VUcu han', A 4;,ıl!ıa "..1 ~ - - Şekil 9. İlaçların Metaboıizma YoJiarl. Figure 9. General Metabolism of Drugs. '-- ::::r '... i c) Vücuttan Atılmaları:... ı Atiarda ilaçlarıntcitılıınıiıd~ cs~ yo(idra~dir: idraf~ g~çiş Üç yoıı~ olur (ŞekillO). lll' ~, ~# i. i..; r-. ~ ',. Birinci ve en önemli yol glc?m~!,u.l~ı:, f*rasyo~d,ur, l bü~ Bütün 11açla,rglom,e.rular!iltrasyon ile tek yönde idrara geçerıer i sıvı ~er1- e:bilimi' ile )'alda az çözünen ilaçlar ~onsan tre olur i 1 -,.. l" ~ ~. #., ~ Organik asi t ve' bazlar tek yöhde, hızıageçerjer i',.,1' i ~.Ya~da çözünen ilaçlar her ik1 y.ö~de ve hula geyer.~'er /'.,';.. idrardaki son ilaç. konsan tras)'onu ',I 'Şekil ıo. İlaçların'Vücuttan Atılma Yolları. Figure 10. Excretion of Drugs.

11 YARIŞ ATLARıNDA PERFORMANSı ARTIRMAK... SI tün ilaçlar ve metabolitleri bu yoııa idrara geçer. İkinc! olarak özel organik asit ve baz pompaları ile asidik ve bazik ilaçlar idrara pom. palanırlar. Örn. Penisilin (organik asit) değişmeden doğrudan idrara pompalanır, bu şekle diğer bir örnek Furosemiddir (15). Üçüncü şekilde ise basit diffüzyon ile ilaç idrara geçer. Bu tür ilaçlar yağda çözünen ilaçlardır. Böbrekten idrara geçtiği gibi kolaylıkla geri emilebilirler. Bu tür ilaçların idrardaki konsantrasyonu idrann ph sına (asitliğine) bağlıdır, idrann hacminin değişmesinden etkilenmez (IS).. d) Yan Etkileri: Ku1ıanılan bu ilaçların doping etkileri 7arklı olup yan etkileride vardır. Uyarıcıların uzun süreli kullanımı sersemlik, konvülsiyon, gibi pe~formansı olumsuz yönde etkiler, ağrı, yorgunluk ve sıcak stresi algılanamadığından yaşamı tehlikeye sokan ağır durumlar ortaya Çıkar (7,15). Örneğin Kokain beyni uyararak yorgunluğa duyarlılığı maskciemektedir. Vazok~mtriksiyon ve kalp hızında artma sonucu kan basıncında artma olur. Isı düzenleme merkezi üzerine doğrudan etkisi sonucu vücut ısısında artma görülür. Bu özellikle sıcak iklimler-. de koşan atlarda sıcak çarpmasına neden olmaktadır (IS). AtIarda tam bir uyarıcı etki sağl~yan amfetamin verildiğinde tremor, uykusu~luk" huzursuzluk, motor aktivitede artma görülmektedir. Bu etkiler beyin korteksinin uyarılması sonucudur. Dolaşım sisteminde genellikle. i. kan basıncı artar, koşudan sonra düzensiz kalp vurumları (I 5). o'. görülür Detomidine gibi narkotik olmayan yatıştırıcı( Sedatif) analjeziklerin yüksek dozlarında hipoksi ve siyanoza paralel solunum depresyonuda görülür. Kaslarda tremor ve terleme diğer yan etkilerdit (1'1)). Alkol, üre, fenol gibi maddelerin lokal anestezik olarak kullanıl. mai~ırind~ sinir hücrelerinde yı~n'ılar oluşıtıa;ktadır. Sinir hücrelerinin yıkıımyla oluşan anestezi. kalıcı olmaktadır., Lokalanesteziklerin etkisiyle atlardasinirlerin."blokajı yanında beyin uyarılmaktadır. Bu etkisiyle performans üzeriride etkili ölmaktadır. Fakat lokal anesteziklerin kuııanılmaları sonucu ayaklarda ve eklemlerde zedclen meler olabilmektedir..olüşabil~cek' -z~delenm~lerde atın düşme riskini artırmaktadır. Bunun sonucu hem atın hem jokeyin ciddi yaralanmaları hatta ölümleri şekillenebilmektedir (15).

12 S2. T. SEL. H. ERGUN Anaholik stcroidlerin (ör: Beldenon, Nondrelone) ciddi yan etkilerinin beklenen faydadan daha önemli olduğu bildirilmektedir (6, 7,13,1 S). Bu yan etkileri dikkate alınarak doping olarak kullanımları yasaklanmıştır (7,9,10). Anaholik steroidlcrin esas ciddi yan etkileri genç atlarda görülmektedir. Epifizyal olgunluğun üzerinde kemik büyümesi sonucu, premature epifizyal bpanma görülmektedir. Bunun yanında artan vücut ağırlığının baskısı sonucu epifizitis meydana gelmektedir. Artan kas kitlesine karşılık, kemik büyümekte fakat direnci aynı oranda olmamaktadır. Tendonların zayıf kalması sonucu, kemik tendon rupturu görülebilmektedir. Ayrıca gelecekte üreme kapasitesinde azalma olmaktadır. Kas kitlesinde ve kuvvetinde artışa karşılık testislerde küçülme, fokal dejenerasyon ve normal spermatozoa yapma kabiliyetinde azalma olmaktadır (13, i5). Anaholik steroidlerin metillenmiş derivelerinin kullanılması karaciğerde ciddi toksisitelere neden olmaktadır. Hatta uzun süre kullanıldıklarında karaciğer kanseri görülmektedir (6,15). Klorpromazin, Asetilpromazin gihi Fenotiazin tranklizanlar hipotalamik hormonların salgılanmasına etki etmektedirler. Folikül Stimulan Hormon (FSH) ve Lutcin Hormon (LH) salgılamasını bloke ederek ovulasyonu ve östrus siklusunu baskılamaktadır. Bunun sonucu infertilite ve yalancı gcbeliğe neden omaktadır (15.) Kortikosteroidler uzun süreli eforlarda sürrenal bezleri n yetersiz hale geldiği düşünülerek doping amacıyla kullanılmaktadır (7). Fa~ kat eklem bozukluklarını neden olmaktadır. Kortikosteroidler kullanımı ile eklem kıkırdağında azalmaya karşılık matrik sentezi şekillenmektc, proteoglikan miktarında azalma sonucu kıkırdağın dayanıklılığında azalma olmaktadır. Bu durumda at koşturulduğunda Kondrosit ölümü, eklem yüzünde erozyon ve fonksiyon kaybı sonucu "kuru eklemlo kortikosteroid artmp~tileri meydana gelmektedir (15). Bilinen ciddi komplikasyonları dikkate alınarak doping amacıyla kullanılmaları yasaklanmıştır (7).. İnsanlarda non-stcroid antienflamatuvar ilaçların (Fenilbutazon, Salisilik asit vs.) kendisi toksik etki oluştururken, atlarda metabolizması çok hızlı olduğundan metabolitleri toksik etkiye neden olmaktadır. Adal'da özellikle mide, böbrek ve inee barsaklarda birikerek toksik etkiler meydana getirirler (15). Dopinglerin Kontrol Kuralları Zararlı yan etkileri yanında yarış koşullarına aykırı olduğu için' doping yapılmasını önlemek ve her geçen gün sayıları artan, perfor-

13 YARıŞ ATLARINDA PERFORMANSr ARTıRMAK man:; artırıcı yapay yollara başvurmayı engellemek için bugün dünyada bu maddelerin uygulanması ile ilgili kurallar mevcuttur. 1986' da ilaç uygulanması ilc ilgili 4 tür kural bildirilmiştir (1,17,21). I. Hiç Kalıntı Bulunmayacak Kuralı: Bu kurala göre hiçbir vücut sıvısında herhangi b;r ilaç bulunmayacaktır. Bu kural İngiltere, Kanada ve Avustralya da uygulanmaktadır. Bu ülkelerde belli ilaçlar için vücuttan uzaklaşma süreleri bellidir (1,17,2 I). 2. Tolerans Sınırı Kuralı: İlaçlar için belli sınırlar konulmakta;dır. Örn: Fenilbutazon için tolerans sınırı 2 ug/ml dir (1,IS,17,2If 3. Zaman Kuralı: Belli ilaçlar yarıştan önce belli bir zamandan sonra kullanılamazlar. Örn: New York'ta fenilbutazon yarıştan önce 48 st. Pentazosin yarıştan önce 72 st ve prokain yarıştan önce 7 gün verilmemelidir. Ancak bu kuralın uygulanıp uygulanmadığını denetlernek çok zordur (1,15,17,21). 4. Serbest Kuralı: Bazı maddelerin deteksiyonu çok pahalı veya zor olacağından dikkate alınmamaktadır (1,15,17). Bu dört kuralın birlikte uygulanması önerilmektedir. Ancak kurallar karışık ve sürekli tartışılan bir konudur. Almanya'da 1987 yılında hayvanlarda doping maddelerinin kullanılması tamamen yasaklanmış ve cezaya bağlanmıştır (-2.0). Doping aınacı ile Kullanılan İlaçlann Kimyasaı Yöntemlerle Analizleri Sadece yasakların konulması yaptırımda tam etkili olarnamaktadır. Kullanımı azaltmak için kontrolde kullanılan analiz yöntemlerininde çok hassas olması gerekir. Örneğin İngiltere'de i976 yılına kadar etkili bir test olmadığı için anabolik steroidler yaygın olarak kullanılmaktaydı. Fakat 1976'da yeni bir test (Radioimınunoassay)in anabolik steroidlerin aranmasında kullanılmasıyla bir hafta içinde pozitif numune % 12'den sıfıra inmiştir (IS,18,21).

14 54' T. SEL,H. ERGUN : a) Analizler İçin Seçilecek Materyal: Analiz için seçilecek materyal önemli olup idrar veya' kan nu~uneleri denenmektedir. Nadiren salya veyater numuneleride K'~llanılmaktadır. Genellikle yarış. öncesi kan numunesi yarış' sonrasıda idrar numunesi alınmaktadır. Bu test materyalinin avantaj ve dezavantajiarı vardır (1,8,9,15). N~~uı~c almak için. koşanatia.rqa~. 9~ri seçilir, bu kazanan at, favori olupta kaybeden at v.eya diğer at,lardan biri olur (15).. İdrarın Avantajları: Büyük miktarlarda elde edilebilir. - İlaç konsantnisyonu kandakinden daha yüksek bulunabilir. İlacın metabolik ürünleri kandakinden daha fazla ve kori.~ ~antrasyonları daha yüksek olabilir. 1drarın Dezava.n tajları : - Toplanması zor. - İdrardaki ilacın konsantrasy~~u ile kandaki ilacın konsantrasyonu arasında' bir ilişki' yoktur. _ f'. ".,: - Bazı ilaçlarla konsantrasyon dilue edilmekte ve kullanılan ilaç maskeienmektedir. K~nın Kolay Avantajları: toplanabilir. Kancqilaçtesbit edildiğinde farmakolojik.etkileri tahmin edilebilir.. J f, ' ~. Kanın Dezavantajları:, Hacim küçüktür. ' Kandaki,ilaç vc.,metabolik 'ürünlerinkonsan tr asyon u düşük. tür i'. ',,'-"~r;'."'#,;1',b) Analiz Materyali!1i "Toplama Zamanının Önemi: Kan veya idrar numuneleri yarış öncesi veya yarış sonrası toplanabilir. Yarış öncesi genellikle kan, yarış sonrası ise idrarnumunesi toplanmaktadır (1,8,9,15). Bununla beraber.yarış öncesi zaman daha kısıtlıdır.ve atiar yarış stresi içmdedir. Yanş sonrası ise zaman daha geniştir, daha rahat bir ortamda numune toplanabilir. Yarış öncesi. alınan kan numunelerinde doping analizleri için basit, hızlı, ucuz ve

15 YARıŞ ATLARıNDA PERFORMANSı ARTıRMAK duyarlı teknik gerekir. Çünküya,sal olmay~n il~çların kandaki konsantrasyonu düşük olduğundan teknik olarak yarış öncesi analizler kı.-ıtlıdır. Bunun yanında yarış öncesi' yap'~lan doping analizleri yasal olmayan ilaç uygulamaları önlemede etkilidir. Fakat pahalı tip analizlerdir (I,8, 15). Ülkelere göre değişmekle beraber yarış wnrası ve idra,r numunesi alınması tereih edilmektedir,.(8;15). c) Analiz Yöntcml.eri<' i, \. Doping ana;,lizinde en.sık başvurulan biyokimyasal 'analizlerdir (7). Kullanımi:... azaltmak)çin analiz yöntemlerinin çok küçük m:iktar- 'lardaki doping maddelerini ortaya.'çikarabilecek duyarlılikta olmasi g~;ekir (1,8;ıO,14,15,18):.Örneğin Radioimmunoassay (RIA), ELISA, Yüksek Basınçlı Sıvı Kro'İnatografisi ('HPLC) i~e Gazkromato"g'~afisi-. '-, i,.. Kütle Spektrumu (GC-MC) ölçüm hassasiyetleri'l ppb'vc daha alt sınırda olan analiz yönt~mleridi;'" (.1,8,9,iO, 14;İ8, 19,22). Ancak ya-.rışlarda 'eşitliği sağlamak ve d~ping kupa~ıl6ıasinı önlemek için eser miktardaki maddelerin analizlerıni': gerçekleştirip, doping yapılıp yapılmadığını kontrol etmek gere~mektedir. Doping maddelerinin veya bunların metabolitlerinin, idrarda.ve kanda saptanabilmesine olanak veren en hassas yöntem GC-MS dir. Diğer yöntemlerle doping maddeleri izlenmekte, analizde doping kuşkusu uyanırsa daha ince ayırım yapabilen GC-MC ile teyid yoluna gidilmektedir (1,8,9,10,14, 15,19).'GC-MS'denumune referans madde örneği ile karşılaştırılır, sonuç yine 'pozitif olduğu' takdirde doping yapıldığına hükmedilir (Şekil ll) (1,15). Doping Analizinde Kuııamlan Bazı Hassas Metodların Çalışma Prensipleri Radioimmuı:ı-oassay (RIA):.RIA yönteminde, reaksiyon sırasında antikorun serbest bağlanma yüzeyine bağlanmak üzere işaretli ve işaretsiz antijen molekülleri yarışarak, antijen-antikor kompleks; meydana getirirler. Bağlı işaretli antijen' miktarı, işaretsiz, bağlı antijen ile ters orantılıdır... Bağlı ile serbest kısımlar dengehaline geçtiktensonra ayrılırlar ve her iki fraksiyondaki radioaktivite ölçümü yapılarak numunedeki antijen konsantrasyonu ölçülür (14,22), ELISA,..(Enzyme Linkcd Immunosorbent Assay) Biyolôjik num'ui1ecl.earitijen (ihiç) varsa;' pleytteki antikora bağlanır. Bu durumda sonradan eklenen enzim işaretli antijen antikora

16 T. SEL, H. ERGUN tdrar ~ll1:nunest veya Kan Yumunes1 ı Ekstraksiyon 1 Ekstraksiyon UV<:?! ~UIA) ~LC \>RIA 2. ~:~~~ ması Ge-MS Şekil IL. Genel Doping Test Şeması. Figure Il. General Doping Testing Seherne. 3. Hacm Varlığının Doğrulanması bağlanamaz ve ortama substrat eklenince renk oluşmaz. Numunede antijen olmadığı durumda, enzim işaretli-antijen antikora bağlanır, ortama substrat ilave edilince renk oluşur. Olu~an renk konsantrasyonu ilc numunedeki ilaç miktarı ters orantılıdır (8,19). Yüksek Basınç Sıvı Kromatografisi (High Pressure Liquid Chromatography) (HPLC): Hareketli faz olarak kullanılan SiVi çözücü, güçlü bir pompa yardımıyla tüm sistemden geçirilir. Sonra ilave edilen numune hareketli faz yardımıyla kolona (sabit faz) geçer ve orada ayrılır. Ayrılan maddeler peşpeşe kolonu terk ederek detektöre ulaşırlar ve burada genellikle optik özellikleri vasıtasıyla (VV absorpsiyonu, ışığı kırması, fluoresans göstermesi) komantrasyonlarıyla orantılı olarak elektrik akımı oluştururlar. Kuvvedendirilen bu akım bir kaydedici tarafından pikierden oluşan kromatograma dönüştürülür. Retemiyon zamanı (Rt) değerlerine göre kalitatif, pik alanlarının madde konsantrasyonuyla orantılı olma-sından yararlanarakta kantitatif analiz yapılır (4,11,15).

17 YARıŞ ATLARıNDA PERFORMANSı ARTıRMAK Gaz Kromatografisi (Ge): Hareketli faz gaz (örn: azot veya helyum) olup, bamıç altında çelik bir tüpten sağlanırve aletin enjektör kısmına bir boru ile gelir. Numune enjektörlc bu kısma verildiği zaınan burada buharlaşıi' ve taşıyıcı gaz ile kolona geçer. Kolonda ayrılma olayı gerçekleşir, ayrılan maddeler farklı zamanlarda peşpeşe kolonu terk ederek detektöre ulaşu'lar. Burada değişik şekillerde, örneğin bir hidrojen/hava alevinde yakılarak (Flameionisation Detector, tld) veya etrafından geçtiği kızgın bir telin iletkenliğini değiştirerek (Thermal Conductivity Detector, TCD) elektrik akımına dönüştürülür. Akım elektronik bir kısımda kuvvetlendirildikten sonra kaydedici (redoreel') (tarafından milh'olt olarak zamana karşı kaydedilir) tarafından pikierden oluşan kromatograma dönüşür. Retensiyon zamanı (Rt) değerlerine göre kalitatif, pik alanlarının madde konsantrasyonuyla orantılı olmasından yararlanarak kantitatif analiz yapılır (1,4,11,15). Gaz Kromatografisi-Kütle Spektrofotometrisi (GC-MS): Gaz kromatografisine, kütle spektrofotometrisinin bağlanmasıyla numunelerin kütle spektrumları alınabilir. GC'den gelen numune vakum odasına alınarak elektron bombardımanına tutulur. Bu sırada molekülden elektronlar kopar ve sonuçta + yüklü iyonlar elde edilir, bir kısmı elektronların etkisiyle başka parçalanmalarada uğrar. + yüklü iyonlar bir magnetik alan içerisinde hızlandırılırlar ve kütle! yük (m/e) oranlarına göre ayrılırlar. Ayrılan iyonlar detektörde kayıt edilirler. Kütle spektrumları bilinen benzer yapıdaki madde spektrumiarı ile mukayese edilerek tayin yapılır (1,4,10,11,15). Sonuç Doping olarak kullanılan Rezerpin, Salisilik asit, Gpium, Kafein gibi maddeler normalde atların yediği yemlerinde ve dolayısıyla idrarlarında bulunur (2,5 15). Bu nedenle yemierde de bulunan yasak maddelerin idrardııki eşik değerleri tesbit edilmelidir. Doping analizi sırasında dikkat edilecek en önemli nokta yanlış pozitif ve yanlış negatif sonuçların ortaya çıkmasıdır. Bu nedenle analiz laboratuvarları yeterli araç-gereç ve bilgi birikimine sahip olmalıdır. Bu konuda ~tandart getirmek ve homojeniteyi sağlamak için bazı kurallar getirilmeli ve doping analizi yapmaya yetkili laboratuvarlarbelirlenmelidir.

18 58 T. SEL, H. ERGUN Kaynaklar, i. B1ake,J~W.,Tobin. T: (1986). Testing for Drugs in Horses. J. Eq. V~t. Sei., 6 (2): Chapman, D.I. (1969). Comp. Riochem. Fltysiol, 30, Craig, A.M., Blythe, L.L., Appell, L.H;, Slizeski, L.M. (1987). Fvaluntion of the potential for irtlerference by dinletkyl sulfoxide (DMSO) in drugdetection in racing artimals..j. Veı. pharmacol. Therap. LO Good1ey, P. (1989). Multidimensional Gas Chromatography and Hyphen<ıted Techniques. Chapter 5. In High Resolution Gas Chromatograph)'. Edr., K.]. Hyt'er, 3 rd Ed. Hewlett.Pac. kard Co, U.S.A., pp. 5-13/ Haywood, P.E., Tea1e, -P., Moss, M.S.(1990).. The excretian of theobromine in Thor I1vghbredriıcehorses af ter jeceliııg compounded.cubes containing cocoa husk-establisment of a threr. Iwld value iıı horse urine. Equine Veterinary Journal, 22 (4): Johnson, F.L., Leraer, K.G., Siegel, M., Thomas, E.D., Feagler, J.Ro, Majerııs, P.W. and Hartmana, J.R. (1972). Association of Androgenie Anabolie Steroid Therapo with Development of Hepataceltular Carsinoma. The L;neet, 2: Kalyon, T.A. (1990). Spor hekinıli!i, GATA Ba~ımevi. 8. McDonald, J. ~t all (1988).'Immunoassay Detection of Drugs in Racing Horses III. Detu. twıı of MorphiM in Equine Blotid and Urine by a one Step EL/SA Assay. /Ustarch Communications in Chemical Pathologyand Pharmacology. 59 (2): Moss, M,s., (1986). The ana!ysis of Drugs and their Metabolites. Analytical Proeeeding~, 23, io. Sc:iuuıcer, W., Donike, M. (I 992). Metabolism of Bolde";'ne in ma~: Gas chromatograp. his i Mass Spectromelri. ldentifu:ation of uri;ary EXCTeted Metaboliies and Determination of EXCTetioıl rates.biologieal Mass Spectrometry. 21, 3- i6: i I. Shoog, D.A., (1985).Prindple< of lılstrumenta/ A'ıarysis, Third Ed. Stanford University. 12. Strayer, L. (1988). Biochemistry, 3rd' Rd~' '.V.H. Freeman and Company, New York, pp Swerczek, T.W. (1975). Immalure Germ Celts in the Semm of Tharougkbred Staltions., J. Reprod. Fert. Suppl. 23: ,. 14. Tai, C.L.Jet all (1988). Radioimmıınoassayfor Etorphine i'l Horses with a [12$ analogof etorphine. Am. J. Vet. Res., 49 (5): Tobin, T. (1981).Drugs and The Per/orman«Horse. Charles C. Thomus. Publisher, Springrieıd, l1linois. '. 16. Tob1n, :r., Kaıner~, S.G., Anderson, R.L. (1985).Drugs am! race-horse perfarman4e, Trends in Pluırmacological Sciences, 6 (3): / ,..' ' 17. Tobin, T., (1986). Medi&ation Control: Rules.]. Eq. Vet. Sei., 6 (4):

19 YARıŞ ATLARıNDA PERFORMANSı ARTıRMAK Tobin, T. (1986). MedicatiOlI Control: The E[ficacv and Cost of Drug Testing. J. Eq. Vct. Sci.) 6(6): Tobin, T. (1990). Test qf Time. The Blood-Horse, 17, Wagner, von H.D. (1988): Recll/:iche Aspekte im Doping von Pferden. Tier.irzır _ he Umsehau, 43, ıe 21. Woods, W.E., et all. (1985). Efficacy of testiııg for illegal medicatian in horses. JAVMA, 187 (9): Woods, W.E. et all. (1986). High-Sensitiuity Radicimmunoassay Screening Method for Fen. tanyı. Am. J. Vct. Res. 47 (10): 2180-:l183.

SPOR ATLARINDA PERFORMANS ARTIRICI MADDELERİN ANALİZLERİ VE ÖNEMİ

SPOR ATLARINDA PERFORMANS ARTIRICI MADDELERİN ANALİZLERİ VE ÖNEMİ VET348 SPOR ATLARINDA PERFORMANS ARTIRICI MADDELERİN ANALİZLERİ VE ÖNEMİ Prof. Dr. Tevhide Sel Prof. Dr. Ulvi Reha Fidancı Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Biyokimya Anabilim Dalı 06110 Dışkapı/Ankara

Detaylı

Yasaklı maddeler Kullanımı kısıtlı maddeler Kullanımı izinli olan maddeler Yasaklı doping yöntemleri

Yasaklı maddeler Kullanımı kısıtlı maddeler Kullanımı izinli olan maddeler Yasaklı doping yöntemleri Dopingin Tanımı Doping, "Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından yasaklanmış madde veya yöntemlerin sporcu tarafından bilinçli veya bilinçsiz olarak kullanımı" diye tanımlanmaktadır. Yasaklı maddeler

Detaylı

ERGOJENİK YARDIM. Yunancada Ergon = İŞ Genon = ÜRETMEK anlamına gelir.

ERGOJENİK YARDIM. Yunancada Ergon = İŞ Genon = ÜRETMEK anlamına gelir. ERGOJENİK YARDIM Yunancada Ergon = İŞ Genon = ÜRETMEK anlamına gelir. İş üretmeye yada iş yapmaya yardım eden maddeler yada yöntemler Sportif performansı arttırmak amacıyla yetenek ve antrenmanın dışında

Detaylı

İlaçların Etkilerini Değiştiren Faktörler, ve İlaç Etkileşimleri

İlaçların Etkilerini Değiştiren Faktörler, ve İlaç Etkileşimleri İlaçların Etkilerini Değiştiren Faktörler, ve İlaç Etkileşimleri Prof. Dr. Öner Süzer Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Farmakoloji ve Klinik Farmakoloji Anabilim Dalı www.onersuzer.com Son güncelleme: 10.03.2009

Detaylı

Yasak maddeler: Kullanımı sınırlı maddeler: Yasak metodlar:

Yasak maddeler: Kullanımı sınırlı maddeler: Yasak metodlar: DOPİNG YÖNTEMLERİ Yasak maddeler: o Uyarıcılar o Narkotik analiezikler o Anabolizan steroidler o Beta blokerler o Diüretikler Kullanımı sınırlı maddeler: o Alkol o Lokal anestezikler o Kortikosteroidler

Detaylı

METABOLİK DEĞİŞİKLİKLER VE FİZİKSEL PERFORMANS

METABOLİK DEĞİŞİKLİKLER VE FİZİKSEL PERFORMANS METABOLİK DEĞİŞİKLİKLER VE FİZİKSEL PERFORMANS Aerobik Antrenmanlar Sonucu Kasta Oluşan Adaptasyonlar Miyoglobin Miktarında oluşan Değişiklikler Hayvan deneylerinden elde edilen sonuçlar dayanıklılık antrenmanları

Detaylı

İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ. Amaç. Hastalık, yaralanma ya da cerrahi girişim sonrası ortaya çıkan ağrı ve diğer belirtileri ortadan kaldırmak

İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ. Amaç. Hastalık, yaralanma ya da cerrahi girişim sonrası ortaya çıkan ağrı ve diğer belirtileri ortadan kaldırmak İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ İLAÇ İlaç, canlı hücrelerde oluşturduğu etki ile bir hastalığın teşhisini, iyileştirilmesi veya belirtilerinin azaltılması amacıyla tedavisini veya bu hastalıktan korunmayı mümkün kılan,

Detaylı

Sıvılardan ekstraksiyon:

Sıvılardan ekstraksiyon: Sıvılardan ekstraksiyon: Sıvı haldeki bir karışımdan bir maddenin, bu maddenin içinde bulunduğu çözücü ile karışmayan ve bu maddeyi çözen bir başka çözücü ile çalkalanarak ilgili maddenin ikinci çözücüye

Detaylı

Toksisiteye Etki Eden Faktörler

Toksisiteye Etki Eden Faktörler Toksisiteye Etki Eden Faktörler Toksik etki (toksisite) Tüm ksenobiyotiklerin biyolojik sistemlerde oluşturdukları zararlı etki. 2 Kimyasal Madde ile İlgili Faktörler Bir kimyasal maddenin metabolizmasında

Detaylı

Minavit Enjeksiyonluk Çözelti

Minavit Enjeksiyonluk Çözelti Prospektüs ; berrak sarı renkli çözelti olup her ml'si 500.000 IU Vitamin A, 75.000 IU Vitamin D 3 ve 50 mg Vitamin E içerir. FARMAKOLOJİK ÖZELLİKLERİ uygun farmasötik şekli, içerdiği A, D 3 ve E vitamin

Detaylı

ADIM ADIM YGS LYS Adım BOŞALTIM SİSTEMİ 3

ADIM ADIM YGS LYS Adım BOŞALTIM SİSTEMİ 3 ADIM ADIM YGS LYS 184. Adım BOŞALTIM SİSTEMİ 3 2) Geri Emilim (Reabsorpsiyon) Bowman kapsülüne gelen süzüntü geri emilim olmadan dışarı atılsaydı zararlı maddelerle birlikte yararlı maddelerde kaybedilirdi.

Detaylı

BİYOKİMYA ANABİLİM DALI LİSANSÜSTÜ DERS PROGRAMI

BİYOKİMYA ANABİLİM DALI LİSANSÜSTÜ DERS PROGRAMI BİYOKİMYA ANABİLİM DALI LİSANSÜSTÜ DERS PROGRAMI SAĞLIK BİLİMLERİ ENSİTÜSÜ İ Yüksek Lisans Programı SZR 101 Bilimsel Araştırma Ders (T+ U) 2+2 3 6 AD SZR 103 Akılcı İlaç Kullanımı 2+0 2 5 Enstitünün Belirlediği

Detaylı

İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİ MEKANİZMALARI. Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL

İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİ MEKANİZMALARI. Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİ MEKANİZMALARI Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL Vücudun İlaçlara Etkisi (Farmakokinetik Etkiler) Farmakokinetik vücudun ilaca ne yaptığını inceler. İlaçlar etkilerini lokal veya sistematik

Detaylı

KARBONHİDRATLAR. Glukoz İNSAN BİYOLOJİSİ VE BESLENMESİ AÇISINDAN ÖNEMLİ OLAN

KARBONHİDRATLAR. Glukoz İNSAN BİYOLOJİSİ VE BESLENMESİ AÇISINDAN ÖNEMLİ OLAN KARBONHİDRATLAR Normal diyet alan kişilerde enerjinin % 55-60 ı karbonhidratlardan sağlanır. Bitkiler karbonhidratları fotosentez yoluyla güneş ışığının yardımıyla karbondioksit ve sudan yararlanarak klorofilden

Detaylı

KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK

KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK 1 2 Lokomotor sistemi oluşturan yapılar içinde en fazla stres altında kalan kıkırdaktır. Eklem kıkırdağı; 1) Kan damarlarından, 2) Lenf kanallarından, 3) Sinirlerden yoksundur.

Detaylı

İskelet Kasının Egzersize Yanıtı; Ağırlık çalışması ile sinir-kas sisteminde oluşan uyumlar. Prof.Dr.Mitat KOZ

İskelet Kasının Egzersize Yanıtı; Ağırlık çalışması ile sinir-kas sisteminde oluşan uyumlar. Prof.Dr.Mitat KOZ İskelet Kasının Egzersize Yanıtı; Ağırlık çalışması ile sinir-kas sisteminde oluşan uyumlar Prof.Dr.Mitat KOZ 1 İskelet Kasının Egzersize Yanıtı Kas kan akımındaki değişim Kas kuvveti ve dayanıklılığındaki

Detaylı

1. Farmakokinetik faz: İlaç alındığı andan sonra vücudun ilaç üzerinde oluşturduğu etkileri inceler.

1. Farmakokinetik faz: İlaç alındığı andan sonra vücudun ilaç üzerinde oluşturduğu etkileri inceler. 1. Farmakokinetik faz: İlaç alındığı andan sonra vücudun ilaç üzerinde oluşturduğu etkileri inceler. Bunlar; absorbsiyon, dağılım; metabolizma (biotransformasyon) ve eliminasyondur. 2. Farmakodinamik faz:

Detaylı

MENOPOZ. Menopoz nedir?

MENOPOZ. Menopoz nedir? MENOPOZ Hayatınızı kabusa çeviren, unutkanlık, uykusuzluk, depresyon, sinirlilik, halsizlik şikayetlerinin en büyük sebeplerinden biri menopozdur. İleri dönemde idrar kaçırma, kemik erimesi, hipertansiyona

Detaylı

ANALJEZİKLERDE ETKİLEŞİM. Dr. Sevil Bavbek İ.T.F. İçhastalıkları ABD, Tıbbi Onkoloji BD İ.Ü. Onkoloji Enstitüsü

ANALJEZİKLERDE ETKİLEŞİM. Dr. Sevil Bavbek İ.T.F. İçhastalıkları ABD, Tıbbi Onkoloji BD İ.Ü. Onkoloji Enstitüsü ANALJEZİKLERDE ETKİLEŞİM Dr. Sevil Bavbek İ.T.F. İçhastalıkları ABD, Tıbbi Onkoloji BD İ.Ü. Onkoloji Enstitüsü ETKİLEŞİMDE PRENSİPLER Farmasötik Farmakokinetik Emilim Dağılım infüzyon sıvılarındakimyasal

Detaylı

Kanın fonksiyonel olarak üstlendiği görevler

Kanın fonksiyonel olarak üstlendiği görevler EGZERSİZ VE KAN Kanın fonksiyonel olarak üstlendiği görevler Akciğerden dokulara O2 taşınımı, Dokudan akciğere CO2 taşınımı, Sindirim organlarından hücrelere besin maddeleri taşınımı, Hücreden atık maddelerin

Detaylı

Adli Tıp Enstitüsü 1982 yılında İstanbul Üniversitesi Rektörlüğüne bağlı olarak kurulmuş olup, Tıp, Fen ve Sosyal Bilimler Anabilim Dalları altında Li

Adli Tıp Enstitüsü 1982 yılında İstanbul Üniversitesi Rektörlüğüne bağlı olarak kurulmuş olup, Tıp, Fen ve Sosyal Bilimler Anabilim Dalları altında Li İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ ADLİ TIP ENSTİTÜSÜ TANITIM REHBERİ 2009 Adli Tıp Enstitüsü 1982 yılında İstanbul Üniversitesi Rektörlüğüne bağlı olarak kurulmuş olup, Tıp, Fen ve Sosyal Bilimler Anabilim Dalları

Detaylı

1.2)) İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİSİ

1.2)) İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİSİ 10.Sınıf Meslek Esasları ve Tekniği 9.Hafta ( 10-14 / 11 / 2014 ) 1.)İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİSİ 2.) İLAÇLARIN VERİLİŞ YOLLARI VE ETKİSİNİ DEĞİŞTİREN FAKTÖRLER Slayt No : 13 1.2)) İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİSİ

Detaylı

DOPİNG İÇİN KULLANILAN MADDELER. Prof. Dr. ALİ BİLGİLİ

DOPİNG İÇİN KULLANILAN MADDELER. Prof. Dr. ALİ BİLGİLİ DOPİNG İÇİN KULLANILAN MADDELER Prof. Dr. ALİ BİLGİLİ 1 DOPİNG Doping = bir yarışa girecek olan veya giren insan veya hayvanlarda (at, köpek, deve vb) yarış hızı ya da gücünün artırılması; ama, belirtilen

Detaylı

Ayxmaz/biyoloji Homeostasi

Ayxmaz/biyoloji Homeostasi Homeostasi - Değişen dış koşullara rağmen nispeten sabit bir iç fizyolojik ortamı sürdürme sürecidir. -Böylece vücut organlarının, normal sınırlarda verimli bir şekilde çalışması sağlanır. İki ana kontrol

Detaylı

İ. Ü İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Filiz Aydın

İ. Ü İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Filiz Aydın İ. Ü İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Filiz Aydın Hücre iletişimi Tüm canlılar bulundukları çevreden sinyal alırlar ve yanıt verirler Bakteriler glukoz ve amino asit gibi besinlerin

Detaylı

FAZ II Enzimlerine bağlı genetik polimorfizmler - 1

FAZ II Enzimlerine bağlı genetik polimorfizmler - 1 FAZ II Enzimlerine bağlı genetik polimorfizmler - 1 1 İlaçların,öncelikle yararlı etkileri için kullanılmaktadır. Ancak bazen ilaç kullanımı yan etkiler gösterebilmektedir. Bazı hastalarda aynı ilaç için

Detaylı

Lokal Anestetikler ve Lokal Anestezi

Lokal Anestetikler ve Lokal Anestezi Plan Lokal Anestetikler ve Lokal Anestezi Dr. Cenker EKEN AÜTF Acil Tıp Anabilim Dalı Farmakoloji ve patofizyoloji Endikasyonlar Lokal anestezik ajanlar Lokal anestezi Giriş Halstead WS: Practical comments

Detaylı

EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT

EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT Prof.Dr.Fadıl Özyener Fizyoloji Anabilim Dalı Sempatik Sistem Adrenal Medulla Kas kan dolaşımı Kan basıncı Solunum sıklık ve derinliği Kalp kasılma gücü Kalp atım

Detaylı

ATIKSULARDA FENOLLERİN ANALİZ YÖNTEMİ

ATIKSULARDA FENOLLERİN ANALİZ YÖNTEMİ ATIKSULARDA FENOLLERİN ANALİZ YÖNTEMİ YÖNTEM YÖNTEMİN ESASI VE PRENSİBİ Fenolik maddeler uçucu özellik göstermeyen safsızlıklardan distilasyon işlemiyle ayrılır ve ph 7.9 ± 0.1 de potasyum ferriksiyanür

Detaylı

Yerel Anestezikler. Prof. Dr. Ender YARSAN. A.Ü.Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Yerel Anestezikler. Prof. Dr. Ender YARSAN. A.Ü.Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Yerel Anestezikler Prof. Dr. Ender YARSAN A.Ü.Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Yerel olarak sinir dokusuyla temasta iletiyi dönüşümlü olarak engellerler İleti

Detaylı

2) Kolekalsiferol (D 3)

2) Kolekalsiferol (D 3) Sunum İçeriği Öğretim Görevlisi :Yrd.Doç.Dr.Bekir ÇÖL Hazırlayan ve Sunan : Fulya ÇELEBİ Konu : D Vitamini 31/10/2008 D vitamini formları kaynaklarına genel bakış Deride ve vücutta D vitamini sentezi İnce

Detaylı

KADIN VE EGZERSİZ PROF. DR. ERDAL ZORBA

KADIN VE EGZERSİZ PROF. DR. ERDAL ZORBA KADIN VE EGZERSİZ PROF. DR. ERDAL ZORBA MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ Ergenliğe kadar boy, ağırlık ve kuvvet bir cinsiyet farkı göstermezken, ergenlikten sonra cinsiyetler arasındaki bazı değişiklikler belirginleşir.

Detaylı

Bornova Vet.Kont.Arst.Enst.

Bornova Vet.Kont.Arst.Enst. Mikotoksinlerin Önemi ve Mikotoksin Test Metotları Dilek ÇİMEN TÜBİTAK ATAL 8-9 EKİM 2008 İZMİR MİKOTOKSİNLER Mikotoksinler, Mantarlar tarafından uygun ortam, ışık,sıcaklık ve nem şartlarında sentezlenen

Detaylı

Genellikle 1-3 günlük tedavi yeterlidir. Romatizma tedavilerinde en az bir hafta uygulanır.

Genellikle 1-3 günlük tedavi yeterlidir. Romatizma tedavilerinde en az bir hafta uygulanır. Prospektüs FARMAKOLOJİK ÖZELLİKLERİ Metamizol steroid olmayan yangı giderici bir pyrazolone'dur. Analjezik, antiinflamatuar ve antipiretik etkilere sahiptir. Narkotik olmayan analjezikler grubuna girer.

Detaylı

Dağılımı belirleyen primer parametre plazma proteinlerine bağlanma oranıdır.

Dağılımı belirleyen primer parametre plazma proteinlerine bağlanma oranıdır. DAĞILIM AŞAMASINI ETKİLEYEN ÖNEMLİ FAKTÖRLER Dağılımı belirleyen primer parametre plazma proteinlerine bağlanma oranıdır. Bu bağlanma en fazla albüminle olur. Bağlanmanın en önemli özelliği nonselektif

Detaylı

Farmasötik Toksikoloji

Farmasötik Toksikoloji Farmasötik Toksikoloji 2014 2015 3.Not Doç.Dr. Gül ÖZHAN Hücre membranları önemli engel! Çevre İnterstisyel sıvı Mukoza deri Absorbsiyon Plazma Kapiler membranı İnterstisyel sıvı Kapiler membranı Hücre

Detaylı

İlaç Allerjisi İle Oluşan Klinik Sendromlar

İlaç Allerjisi İle Oluşan Klinik Sendromlar İlaç Allerjisi İle Oluşan Klinik Sendromlar Hepatik reaksiyonlar Çoğu ilaç kolestatik ya da hepatoselüler karaciğer değişikliklerine neden olur. Paraaminosalisilik asit, sülfonamidler, fenotiazinler karaciğerin

Detaylı

Farmasötik Toksikoloji

Farmasötik Toksikoloji Farmasötik Toksikoloji 2014 2015 2.Not Doç.Dr. Gül ÖZHAN Absorbsiyon Kan hücreleri Dağılım Dokularda depolanma Eliminasyon Kimyasal Serum proteinleri Kan veya plazma Etki bölgesi Metabolizma Eliminasyon

Detaylı

Solunum Sistemi Fizyolojisi

Solunum Sistemi Fizyolojisi Solunum Sistemi Fizyolojisi 1 2 3 4 5 6 7 Solunum Sistemini Oluşturan Yapılar Solunum sistemi burun, agız, farinks (yutak), larinks (gırtlak), trakea (soluk borusu), bronslar, bronsioller, ve alveollerden

Detaylı

Su / Hasta Değil Susuzsunuz adlı kitapta suyun önemi anlatılıyor ve yazara göre vücudumuz tam 46 nedenle suya ihtiyaç duyuyor.

Su / Hasta Değil Susuzsunuz adlı kitapta suyun önemi anlatılıyor ve yazara göre vücudumuz tam 46 nedenle suya ihtiyaç duyuyor. Su / Hasta Değil Susuzsunuz adlı kitapta suyun önemi anlatılıyor ve yazara göre vücudumuz tam 46 nedenle suya ihtiyaç duyuyor. 1- Hiçbir şey susuz yaşayamaz. 2- Göreceli su yetersizliği vücudun bazı fonksiyonlarını

Detaylı

Adrenal Korteks Hormonları

Adrenal Korteks Hormonları Adrenal Korteks Hormonları Doç. Dr.Fadıl Özyener Fizyoloji AD Bu derste öğrencilerle Adrenal korteks hormonlarının (AKH) sentez ve salgılanması, organizmadaki hücre, doku ve sistemlerde genel fizyolojik

Detaylı

DOZ hastada belli bir zamanda, beklenen biyolojik yanıtı oluşturabilmek için gerekli olan ilaç miktarıdır.

DOZ hastada belli bir zamanda, beklenen biyolojik yanıtı oluşturabilmek için gerekli olan ilaç miktarıdır. DOZ hastada belli bir zamanda, beklenen biyolojik yanıtı oluşturabilmek için gerekli olan ilaç miktarıdır. 1. Etkisiz Doz 2. Terapötik Doz ( Efektif Doz, Tedavi Dozu) 3. Toksik Doz 4. Letal Doz Terapötik

Detaylı

Gazlı İçecekler Sağlığımızı Nasıl Etkiliyor?

Gazlı İçecekler Sağlığımızı Nasıl Etkiliyor? Son yıllarda özellikle sofralarımıza hakim olmuş gazlı içecekleri içmeden önce bir kez daha düşünmek de yarar var. Gazlı içecekler hakkındaki gerçekleri anlatan Judith Valentine'in makalesi, bu yabancıyı

Detaylı

HÜCRE MEMBRANINDAN MADDELERİN TAŞINMASI. Dr. Vedat Evren

HÜCRE MEMBRANINDAN MADDELERİN TAŞINMASI. Dr. Vedat Evren HÜCRE MEMBRANINDAN MADDELERİN TAŞINMASI Dr. Vedat Evren Vücuttaki Sıvı Kompartmanları Vücut sıvıları değişik kompartmanlarda dağılmış Vücuttaki Sıvı Kompartmanları Bu kompartmanlarda iyonlar ve diğer çözünmüş

Detaylı

Hamilelik Döneminde İlaçların Farmakokinetiği ve Farmakodinamiği

Hamilelik Döneminde İlaçların Farmakokinetiği ve Farmakodinamiği Hamilelik Döneminde İlaçların Farmakokinetiği ve Farmakodinamiği İlaçlar hamilelik esnasında rutin olarak kullanılmaktadır. Kronik hastalığı olan (astım, diyabet, hipertansiyon, epilepsi, depresyon ve

Detaylı

DEĞİŞİK KOŞULLARDA SOLUNUM (İRTİFA VE SUALTI)

DEĞİŞİK KOŞULLARDA SOLUNUM (İRTİFA VE SUALTI) DEĞİŞİK KOŞULLARDA SOLUNUM (İRTİFA VE SUALTI) Prof. Dr. Fadıl ÖZYENER Fizyoloji Anabilim Dalı Yüksek irtifa fizyolojisi İrtifa (metre) Atm.P (mmhg) At.PO 2 (mmhg) P A CO 2 (mmhg) P A O 2 (mmhg) Art.O 2

Detaylı

TIBBİ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI MEZUNİYET SONRASI (UZMANLIK) EĞİTİMİ DERS MÜFREDATI

TIBBİ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI MEZUNİYET SONRASI (UZMANLIK) EĞİTİMİ DERS MÜFREDATI TIBBİ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI MEZUNİYET SONRASI (UZMANLIK) EĞİTİMİ DERS MÜFREDATI DERS KODU BİY 0001 BİY 0002 BİY 0003 BİY 0004 BİY 0005 BİY 0006 BİY 1000 BİY 4000 BİY 5000 KONU ADI Vaka Değerlendirme

Detaylı

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi (HPLC) Yrd. Doç. Dr. Gökçe MEREY SIVI KROMATOGRAFİSİ Hareketli fazın sıvı olduğu bu kromatografi türünde sabit faz bir dolgu maddesi üzerine

Detaylı

GIDALARDA İLAÇ KALINTILARI

GIDALARDA İLAÇ KALINTILARI GIDALARDA İLAÇ KALINTILARI Prof. Dr. Ayhan FİLAZİ Ankara Üni. Veteriner Fak. Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı Hayvanlarda ilaç, hormon, vitamin, mineral md. vb maddeler neden kullanılır? Hastalıkların

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER)

11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER) 11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER) BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZ) Her bir böbreğin üst kısmında bulunan endokrin bezdir. Böbrekler ile doğrudan bir bağlantısı

Detaylı

16 yaş altı hastalarda viral grip/ soğuk algınlığı veya suçiçeği durumlarında hekime danışılmadan kullanılmamalıdır.

16 yaş altı hastalarda viral grip/ soğuk algınlığı veya suçiçeği durumlarında hekime danışılmadan kullanılmamalıdır. 1. BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNÜN ADI DENCOL Jel Sprey 2. KALİTATİF VE KANTİTATİF BİLEŞİM Her 1 g jel, Etkin madde: Kolin salisilat içerir. Yardımcı maddeler: Sorbitol (%70) Karboksimetil selüloz sodyum 87.1 mg 70.0

Detaylı

Kısa Ürün Bilgisi. 1. BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNÜN ADI NİMELİD 100 mg TABLET

Kısa Ürün Bilgisi. 1. BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNÜN ADI NİMELİD 100 mg TABLET Kısa Ürün Bilgisi 1. BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNÜN ADI NİMELİD 100 mg TABLET 2. KALİTATİF VE KANTİTATİF BİLEŞİM Etkin madde: Her bir tablet 100 mg Nimesulide (mikronize) içermektedir. Yardımcı madde(ler): Laktoz

Detaylı

ÜRİNER SİSTEM ANATOMİ ve FİZYOLOJİSİ

ÜRİNER SİSTEM ANATOMİ ve FİZYOLOJİSİ ÜRİNER SİSTEM ANATOMİ ve FİZYOLOJİSİ İdrar oluşturmak... Üriner sistemin ana görevi vücutta oluşan metabolik artıkları idrar yoluyla vücuttan uzaklaştırmak ve sıvı elektrolit dengesini korumaktır. Üriner

Detaylı

YÜKSEK PERFORMANSLI SIVI KROMATOGRAFİSİ (YPSK) HIGH-PERFORMANCE LIQUID CHROMATOGRAPHY (HPLC)

YÜKSEK PERFORMANSLI SIVI KROMATOGRAFİSİ (YPSK) HIGH-PERFORMANCE LIQUID CHROMATOGRAPHY (HPLC) YÜKSEK PERFORMANSLI SIVI KROMATOGRAFİSİ (YPSK) HIGH-PERFORMANCE LIQUID CHROMATOGRAPHY (HPLC) 1 Kromatografi nedir? Kromatografi, karışımlardaki çeşitli maddeleri birbirinden ayırmaya ve böylece kalitatif

Detaylı

BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ...

BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ... BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ... 1 Bilinmesi Gereken Kavramlar... 1 Giriş... 2 Hücrelerin Fonksiyonel Özellikleri... 2 Hücrenin Kimyasal Yapısı... 2 Hücrenin Fiziksel Yapısı... 4 Hücrenin Bileşenleri... 4

Detaylı

Solunum Fizyolojisi ve PAP Uygulaması. Dr. Ahmet U. Demir

Solunum Fizyolojisi ve PAP Uygulaması. Dr. Ahmet U. Demir Solunum Fizyolojisi ve PAP Uygulaması Dr. Ahmet U. Demir Solunum fizyolojisi Bronş Ağacı Bronş sistemi İleti havayolları: trakea (1) bronşlar (2-7) non respiratuar bronşioller (8-19) Gaz değişimi: respiratuar

Detaylı

Yatan ve Poliklinik Takipli Kanserli Hastalarda İlaç Etkileşimlerinin Sıklığı ve Ciddiyetinin Değerlendirilmesi

Yatan ve Poliklinik Takipli Kanserli Hastalarda İlaç Etkileşimlerinin Sıklığı ve Ciddiyetinin Değerlendirilmesi Yatan ve Poliklinik Takipli Kanserli Hastalarda İlaç Etkileşimlerinin Sıklığı ve Ciddiyetinin Değerlendirilmesi Dr. Ali Ayberk Beşen Başkent Üniversitesi Tıbbi Onkoloji BD Giriş Sitotoksik tedaviler herhangi

Detaylı

DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ

DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ Kan, kalp, dolaşım ve solunum sistemine ait normal yapı ve fonksiyonların öğrenilmesi 1. Kanın bileşenlerini, fiziksel ve fonksiyonel özelliklerini sayar, plazmanın

Detaylı

Böbrek ve İdrar Yollarını Etkileyen Maddeler

Böbrek ve İdrar Yollarını Etkileyen Maddeler Böbrek ve İdrar Yollarını Etkileyen Maddeler Prof.Dr. Ender YARSAN A.Ü.Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı İdrar söktürücüler İdrarı asitleştiren veya alkalileştiren Vücutta su

Detaylı

Fiziksel Aktivite ve Sağlık. Prof. Dr. Bülent Ülkar Spor Hekimliği Anabilim Dalı

Fiziksel Aktivite ve Sağlık. Prof. Dr. Bülent Ülkar Spor Hekimliği Anabilim Dalı Fiziksel Aktivite ve Sağlık Prof. Dr. Bülent Ülkar Spor Hekimliği Anabilim Dalı 1 Fiziksel İnaktivite Nedir? Haftanın en az 5 günü 30 dakika ve üzerinde orta şiddetli veya haftanın en az 3 günü 20 dakika

Detaylı

KİDYFEN PEDİATRİK SÜSPANSİYON

KİDYFEN PEDİATRİK SÜSPANSİYON B. KISA ÜRÜN BİLGİLERİ (KÜB) 1. TIBBİ FARMASÖTİK ÜRÜNÜN ADI: Kidyfen Pediatrik Süspansiyon. 2. KALİTATİF VE KANTİTATİF TERKİBİ: Maddeler Miktar (g) Ibuprofen 2.000 g. Şeker 66.000 g. % 70'lik Sorbitol

Detaylı

Uyarıcılar UYARICILAR

Uyarıcılar UYARICILAR Uyarıcılar merkezi sinir sistemi üzerine doğrudan etkiyle uyarım yapan maddelerdir. Metabolizma hızına, beyin, omurilik ve kalp üzerine uyarıcı etkileri vardır.uyarıcılar sınıflaması içinde yer alan efedrin,

Detaylı

T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI MÜFREDATI

T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI MÜFREDATI I. YARIYILI T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI 2016-2017 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI MÜFREDATI B 601 Temel Biyokimya I Zorunlu 3 0 3 4 B

Detaylı

Doku kan akışının düzenlenmesi Mikrodolaşım ve lenfatik sistem. Prof.Dr.Mitat KOZ

Doku kan akışının düzenlenmesi Mikrodolaşım ve lenfatik sistem. Prof.Dr.Mitat KOZ Doku kan akışının düzenlenmesi Mikrodolaşım ve lenfatik sistem Prof.Dr.Mitat KOZ Mikrodolaşım? Besin maddelerinin dokulara taşınması ve hücresel atıkların uzaklaştırılması. Küçük arteriyoller her bir doku

Detaylı

MADDE BAĞIMLILIĞI SEMİNERİ (SİGARA, ALKOL KULLANIMI VE KORUNMA YOLLARI) SELÇUK ÖZTÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMAN ve REHBER ÖĞRETMEN

MADDE BAĞIMLILIĞI SEMİNERİ (SİGARA, ALKOL KULLANIMI VE KORUNMA YOLLARI) SELÇUK ÖZTÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMAN ve REHBER ÖĞRETMEN MADDE BAĞIMLILIĞI SEMİNERİ (SİGARA, ALKOL KULLANIMI VE KORUNMA YOLLARI) SELÇUK ÖZTÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMAN ve REHBER ÖĞRETMEN MADDE BAĞIMLILIĞI NEDİR? Madde kullanımı sonucunda gelişen belirli bir hastalık

Detaylı

ATLET (SPORCU) BİYOLOJİK PASAPORTU (ABP)

ATLET (SPORCU) BİYOLOJİK PASAPORTU (ABP) ATLET (SPORCU) BİYOLOJİK PASAPORTU (ABP) Sporcu Biyolojik Pasaportu nun temel prensibi, yasaklı madde ve metotların etkilerinin, seçilen parametrelerde (değişkenlerde) zaman içinde oluşturduğu değişikliklerin

Detaylı

ECF301 BİYOKİMYA LABORATUVARI

ECF301 BİYOKİMYA LABORATUVARI ECF301 BİYOKİMYA LABORATUVARI Öğrencileri biyokimyasal analiz yöntemleri hakkında bilgilendirmek ve temel biyokimyasal analiz tekniklerinin uygulanışı ile ilgili laboratuvar becerisi kazandırmak. Bu derste,

Detaylı

FARMAKOKİNETİK. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN

FARMAKOKİNETİK. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN FARMAKOKİNETİK Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN 2 İlaç Vücuda giriş Oral Deri İnhalasyon Absorbsiyon ve Doku ve organlara Dağılım Toksisite İtrah Depolanma Metabolizma 3 4 İlaçların etkili olabilmesi için, uygulandıkları

Detaylı

TIBBİ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI LİSANSÜSTÜ DERS PROGRAMI

TIBBİ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI LİSANSÜSTÜ DERS PROGRAMI TIBBİ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI LİSANSÜSTÜ DERS PROGRAMI SAĞLIK BİLİMLERİ ENSİTÜSÜ İ Yüksek Lisans Programı SZR 101 Bilimsel Araştırma Yöntemleri Ders (T+ U) 2+2 3 6 AD SZR 103 Akılcı İlaç Kullanımı 2+0

Detaylı

[embeddoc url= /10/VÜCUT-SIVILARI.docx download= all viewer= microsoft ]

[embeddoc url=  /10/VÜCUT-SIVILARI.docx download= all viewer= microsoft ] VÜCUT SIVILARI [embeddoc url= http://enfeksiyonhastaliklari.com/wp-content/uploads/2015 /10/VÜCUT-SIVILARI.docx download= all viewer= microsoft ] SODYUM ( Na+) Na+; Sodyum klor ile birlikte serumun en

Detaylı

Pediatriye Özgü Farmakoterapi Sorunları

Pediatriye Özgü Farmakoterapi Sorunları [Çocuklarda Akılcı İlaç Kullanımı] Pediatriye Özgü Farmakoterapi Sorunları Ayşın Bakkaloğlu Hacettepe Üniversitesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Pediatrik Nefroloji Ünitesi İlaç Metabolizması Esas organ

Detaylı

PSİKOTROP İLAÇLAR. Prof. Dr. Ender YARSAN. A.Ü.Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

PSİKOTROP İLAÇLAR. Prof. Dr. Ender YARSAN. A.Ü.Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi PSİKOTROP İLAÇLAR Prof. Dr. Ender YARSAN A.Ü.Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Davranış ve psişik bozukluklarda etkili Bazıları hayvanlarda da kullanılır Uyarıcı

Detaylı

KROMATOGRAFİ. Bir parça kağıt şeridin aşağı hizasından 1 cm kadar yukarısına bir damla siyah mürekkep damlatınız.

KROMATOGRAFİ. Bir parça kağıt şeridin aşağı hizasından 1 cm kadar yukarısına bir damla siyah mürekkep damlatınız. KROMATOGRAFİ Kromatografi, bir karışımda bulunan maddelerin, biri sabit diğeri hareketli faz olmak üzere birbirleriyle karışmayan iki fazlı bir sistemde ayrılması ve saflaştırılması yöntemidir. KROMATOGRAFİ

Detaylı

Narkotik Olmayan Ağrı Kesiciler

Narkotik Olmayan Ağrı Kesiciler Narkotik Olmayan Ağrı Kesiciler Prof.Dr. Ender YARSAN A.Ü.Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi»Ağrı kesici, ateş düşürücü, yangı önleyici»etki güçleri farklı»aspirin

Detaylı

* Madde bilgisi elektromanyetik sinyaller aracılığı ile hücre çekirdeğindeki DNA sarmalına taşınır ve hafızalanır.

* Madde bilgisi elektromanyetik sinyaller aracılığı ile hücre çekirdeğindeki DNA sarmalına taşınır ve hafızalanır. Sayın meslektaşlarım, Kişisel çalışmalarım sonucu elde ettiğim bazı bilgileri, yararlı olacağını düşünerek sizlerle paylaşmak istiyorum. Çalışmalarımı iki ana başlık halinde sunacağım. MADDE BAĞIMLILIĞI

Detaylı

HPLC. Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi

HPLC. Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi HPLC Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi HPLC Nedir? HPLC nin Kısımları: Hareketli Faz Rezervuarı Pompa Sistemi Numune enjeksiyon Sistemi Kolon Dedektör HPLC Çeşitleri HPLC Uygulamaları HPLC Yüksek

Detaylı

DOPİNG VE ERGOJENİK YARDIMCILAR

DOPİNG VE ERGOJENİK YARDIMCILAR DOPİNG VE ERGOJENİK YARDIMCILAR Doç.Dr.AYDIN ŞENTÜRK KORKMAZ ATALAY DOPİNG KONTROLÜ Doping kontrolü, dürüst bir yarışma için sporcuların haklarını korumak ve ilaçsız amatör ve profesyonel sporun yaygınlığını

Detaylı

ARI ZEHİRİ BİLEŞİMİ, ÖZELLİKLERİ, ETKİ MEKANİZMASI. Dr. Bioch.Cristina Mateescu APİTERAPİ KOMİSYONU

ARI ZEHİRİ BİLEŞİMİ, ÖZELLİKLERİ, ETKİ MEKANİZMASI. Dr. Bioch.Cristina Mateescu APİTERAPİ KOMİSYONU ARI ZEHİRİ BİLEŞİMİ, ÖZELLİKLERİ, ETKİ MEKANİZMASI Dr. Bioch.Cristina Mateescu APİTERAPİ KOMİSYONU Arı Zehiri - Tanım Arı zehiri, bal arıları tarafından öncelikle memelilere ve diğer iri omurgalılara karşı

Detaylı

I. YARIYIL TEMEL BİYOKİMYA I (B 601 TEORİK 3, 3 KREDİ)

I. YARIYIL TEMEL BİYOKİMYA I (B 601 TEORİK 3, 3 KREDİ) T.C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI 2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL TEMEL BİYOKİMYA I (B 601 TEORİK 3, 3

Detaylı

Spor yaralanmaları ve tedavi yöntemleri

Spor yaralanmaları ve tedavi yöntemleri Spor yaralanmaları ve tedavi yöntemleri İster amatör olarak spor yapın, isterseniz profesyonel sporcu olun, başınıza en sık gelen olaylardan biridir sakatlanmak. Yazan: Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı

Detaylı

MSS ni Uyaran İlaçlar

MSS ni Uyaran İlaçlar MSS ni Uyaran İlaçlar Prof.Dr. Ender YARSAN A.Ü.Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi MSS ve solunum uyarıcıları Baskı altına alınmış solunum merkezini uyarırlar Nefes

Detaylı

Lokal anestetik preparatları

Lokal anestetik preparatları Lokal anestetikler Prof. Dr. Öner Süzer Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Farmakoloji ve Klinik Farmakoloji Anabilim Dalı www.onersuzer.com Son güncelleme: 21.10.2010 Lokal anestetik preparatları 2 2/30 1 3 3/30

Detaylı

Sütün Biyoaktif Bir Hormonu: Melatonin

Sütün Biyoaktif Bir Hormonu: Melatonin Sütün Biyoaktif Bir Hormonu: Melatonin Elif Ayşe Anlı, Asuman Gürsel, Ayşe Gürsoy Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Süt Teknolojisi Bölümü, Ankara MELATONİN Melatonin memelilerin pineal bezi (beyin

Detaylı

PROSPEKTÜS DECAVİT YUMUŞAK KAPSÜL

PROSPEKTÜS DECAVİT YUMUŞAK KAPSÜL Multivitamin ve Mineral Kombinasyonu FORMÜLÜ : PROSPEKTÜS DECAVİT YUMUŞAK KAPSÜL 11 Vitamin Vitamin A 10.000 I.U Vitamin B 1 20 mg Vitamin B 2 5 mg Vitamin B 6 10 mg Vitamin B 12 0.005 mg Vitamin C 150

Detaylı

KISA ÜRÜN BİLGİSİ. Ayrıca diğer antiseptiklerle birlikte erisipel, lupus erithematozus gibi cilt hastalıklarının tedavisine yardımcıdır.

KISA ÜRÜN BİLGİSİ. Ayrıca diğer antiseptiklerle birlikte erisipel, lupus erithematozus gibi cilt hastalıklarının tedavisine yardımcıdır. KISA ÜRÜN BİLGİSİ 1. BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNÜN ADI İHTİYOL POMAT 2. KALİTATİF VE KANTİTATİF BİLEŞİM Etkin m addeler: Her bir 20 g lık İHTİYOL POMAT, 2 g ihtiyol içerir. Y ardım cı m addeler: Yardımcı maddeler

Detaylı

Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır. EFORJİN. Enjeksiyonluk Çözelti Veteriner Non-steroid Antienflamatuvar

Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır. EFORJİN. Enjeksiyonluk Çözelti Veteriner Non-steroid Antienflamatuvar Prospektüs Veteriner Non-steroid Antienflamatuvar Eforjin ; berrak, renksiz, yada açık krem renkli, kokusuz, akışkan bir çözelti olup her ml sinde 500 mg metamizol içerir. FARMAKOLOJİK ÖZELLİKLERİ Steroid

Detaylı

ENDOKRİN SİSTEM. Selin Hoca

ENDOKRİN SİSTEM. Selin Hoca ENDOKRİN SİSTEM Selin Hoca HORMON NEDİR? Endokrin sistemi oluşturan iç salgı bezlerinin (endokrin bez) salgıladığı özel sinyal taşıyan salgılardır. Organik maddelerdir. Hormonların etki ettikleri doku

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 48 DOLAŞIM SİSTEMİ 1 KALP KALBİN ÇALIŞMASI

11. SINIF KONU ANLATIMI 48 DOLAŞIM SİSTEMİ 1 KALP KALBİN ÇALIŞMASI 11. SINIF KONU ANLATIMI 48 DOLAŞIM SİSTEMİ 1 KALP KALBİN ÇALIŞMASI DOLAŞIM SİSTEMİ İki kulakçık ve iki karıncık olmak üzere kalpler dört odacıktır. Temiz kan ve kirli kan birbirine karışmaz. Vücuda temiz

Detaylı

MOTORLAR-5 HAFTA GERÇEK MOTOR ÇEVRİMİ

MOTORLAR-5 HAFTA GERÇEK MOTOR ÇEVRİMİ MOTORLAR-5 HAFTA GERÇEK MOTOR ÇEVRİMİ Yrd.Doç.Dr. Alp Tekin ERGENÇ GERÇEK MOTOR ÇEVRİMİ Gerçek motor çevrimi standart hava (teorik) çevriminden farklı olarak emme, sıkıştırma,tutuşma ve yanma, genişleme

Detaylı

GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM

GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM 1) Aşağıdaki hormonlardan hangisi uterusun büyümesinde doğrudan etkilidir? A) LH B) Androjen C) Östrojen Progesteron D) FUH Büyüme hormonu E) Prolaktin - Testosteron 2)

Detaylı

Yeni doğan ve çocukta ilaç metabolizması ve dikkat edilmesi gereken hususlar

Yeni doğan ve çocukta ilaç metabolizması ve dikkat edilmesi gereken hususlar Yeni doğan ve çocukta ilaç metabolizması ve dikkat edilmesi gereken hususlar 1937 yılında 107 çocuk streptokok enfeksiyonu için aldıkları sülfonilamid ekstresinden dolayı ölmüşlerdir. Nedeni araştırıldığında

Detaylı

İLAÇ ETKİNLİĞİ DİYETLE NASIL DÜZENLENİR? Doç. Dr. Aslı AKYOL MUTLU Hacettepe Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü

İLAÇ ETKİNLİĞİ DİYETLE NASIL DÜZENLENİR? Doç. Dr. Aslı AKYOL MUTLU Hacettepe Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü İLAÇ ETKİNLİĞİ DİYETLE NASIL DÜZENLENİR? Doç. Dr. Aslı AKYOL MUTLU Hacettepe Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü İDEAL FARMAKOLOJİK TEDAVİ * Etkilerin spesifik olması * Aynı düzeyde öngörülebilir

Detaylı

Toksikolojide Hemodiyaliz, Hemoperfüzyon, Hemofiltrasyon. Dr. Evvah Karakılıç Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp Kliniği

Toksikolojide Hemodiyaliz, Hemoperfüzyon, Hemofiltrasyon. Dr. Evvah Karakılıç Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp Kliniği Toksikolojide Hemodiyaliz, Hemoperfüzyon, Hemofiltrasyon Dr. Evvah Karakılıç Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp Kliniği Zehirlenmelerde vücuda alınan toksinin uzaklaştırılmasında birçok

Detaylı

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 5. Soğutma Şekline Göre Hava soğutmalı motortar: Bu motorlarda, silindir yüzeylerindeki ince metal kanatçıklar vasıtasıyla ısı transferi yüzey alanı artırılır. Motor krank milinden hareket alan bir fan

Detaylı

IĞDIR ÜNİVERSİTESİ ARAŞTIRMA LABORATUVARI UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ANALİZ FİYAT LİSTESİ AAS ANALİZ ÜCRETLERİ

IĞDIR ÜNİVERSİTESİ ARAŞTIRMA LABORATUVARI UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ANALİZ FİYAT LİSTESİ AAS ANALİZ ÜCRETLERİ IĞDIR ÜNİVERSİTESİ ARAŞTIRMA LABORATUVARI UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ANALİZ FİYAT LİSTESİ AAS ANALİZ ÜCRETLERİ ANALİZ Ücret Iğdır Üniversitesi Personel Kurumları Bakır Analizi 70 TL 28 TL 56 TL Altın

Detaylı

2x2=4 her koşulda doğru mudur? doğru yanıt hayır olabilir mi?

2x2=4 her koşulda doğru mudur? doğru yanıt hayır olabilir mi? ÇOCUKLARDA İLAÇ KULLANIMINDA FARMAKOKİNETİK VE FARMAKODİNAMİK FARKLILIKLAR 17.12.2004 ANKARA Prof.Dr. Aydın Erenmemişoğlu ÇOCUKLARDA İLAÇ KULLANIMINDA FARMAKOKİNETİK VE 2x2=4 her koşulda doğru mudur? doğru

Detaylı

ÇEVRE MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ 0010020036 KODLU TEMEL ĠġLEMLER-1 LABORATUVAR DERSĠ DENEY FÖYÜ

ÇEVRE MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ 0010020036 KODLU TEMEL ĠġLEMLER-1 LABORATUVAR DERSĠ DENEY FÖYÜ DENEY NO: 5 HAVAANDIRMA ÇEVRE MÜHENDĠSĠĞĠ BÖÜMÜ Çevre Mühendisi atmosfer şartlarında suda çözünmüş oksijen ile yakından ilgilidir. Çözünmüş oksijen (Ç.O) su içinde çözünmüş halde bulunan oksijen konsantrasyonu

Detaylı

Fibrinolytics

Fibrinolytics ANTİPLATELET İLAÇLAR Fibrinolytics Adezyon Aktivasyon (agonist bağlanma) Agregasyon Aktivasyon (şekil değişikliği) Antiplatelet İlaçlar Antiplatelet ilaçlar Asetilsalisilik asit (aspirin) P2Y12 antagonistleri

Detaylı

İÇİNDEKiLER. Önsöz...,... v BÖLÜM I. TOKSiKOLOJi'YE GiRiŞ

İÇİNDEKiLER. Önsöz...,... v BÖLÜM I. TOKSiKOLOJi'YE GiRiŞ İÇİNDEKiLER Önsöz...,... v BÖLÜM I TOKSiKOLOJi'YE GiRiŞ 1. 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 2. 2.1 2.2 2.3 3. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Toksikoloji de Temel Kavramlar...2 Toksikoloji'nin alt birimleri...2 Zehir ve Toksik

Detaylı

ÇOCUKLARDA FİZİKSEL AKTİVİTE VE FİZİKSEL UYGUNLUK PROF. DR. ERDAL ZORBA

ÇOCUKLARDA FİZİKSEL AKTİVİTE VE FİZİKSEL UYGUNLUK PROF. DR. ERDAL ZORBA ÇOCUKLARDA FİZİKSEL AKTİVİTE VE FİZİKSEL UYGUNLUK PROF. DR. ERDAL ZORBA Vücut Kompozisyonu Çocukluk ve gençlik dönemi boyunca beden kompozisyonu sürekli değişkenlik göstermektedir. Bu değişimler; kemik

Detaylı