BİLGİSAYAR ÖĞRETMENLERİNİN İLK ÇALIŞMA YILLARINA YÖNELİK MESLEKİ GELİŞİM ETKİNLİĞİ

Transkript

1 BİLGİSAYAR ÖĞRETMENLERİNİN İLK ÇALIŞMA YILLARINA YÖNELİK MESLEKİ GELİŞİM ETKİNLİĞİ Yard.Doç.Dr. Işıl Kabakçı Prof.Dr. H. Ferhan Odabaşı Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Özet: Bilgisayar öğretmenlerinin, öğretmenlik mesleğinin gereklerini yerine getirmelerinde, meslek yeterliliklerini oluşturmalarında, yönetim tarafından verilen görev ve sorumlulukları yerine getirmelerinde ilk çalışma yılları büyük önem taşımaktadır. Bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında karşılaştıkları sorunlara bağlı olarak, özellikle görev tanımı, özlük hakları ve kurumsal işleyişe yönelik gerçekleştirilecek mesleki gelişim etkinlikleri, bilgisayar öğretmenlerinin kuruma uyum sağlamalarına olanak sağlayabilir. Bu çalışmanın amacı, bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında yönetim boyutunda yaşadıkları sorunlardan kurumsal uyumlarına yönelik olarak, yetişkin eğitimi ilkeleri temel alınarak hazırlanan Bilgisayar Öğretmenlerine Yönelik Oryantasyon Programı başlıklı mesleki gelişim etkinliğinin yapısı ve içeriği hakkında bilgi vermektir. Çevrimiçi mesleki gelişim etkinliği olarak hazırlanan bu program, bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında katılmakla zorunlu oldukları Stajyer Öğretmenleri Yetiştirme Programı na destek olacağı ve katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Anahtar Sözcükler: Bilgisayar öğretmeni, ilk çalışma yılı, mesleki gelişim. Abstract: The period of first years in the teaching carrier of a computer teacher is of great importance in terms of meeting the requirements of the profession of teaching, becoming a proficient teacher and carrying out the duties and responsibilities assigned by the managament. Depending on the problems that computer teachers meet in their first years of teaching, professional development activities related to their personal rights, the institutional operation and especially the job definition should be organized to help computer teachers to adapt themselves to the institution. The aim of this research is to inform about the structure and content of the professional development activity, called Orientation Programme for Computer Teachers, which was prepared on the basis of the principles of adult education in order to address various points in the dimension of management, from problems encountered by computer teachers in their first years of teaching to their adaptation to their institution. This programme, prepared as an online professional activity, is believed to support and contribute to Trainee Teachers Training Programme, which computer teachers have to participate in in their first year of teaching. Keywords: Computer teachers, first-year teachers, professional development. 1. Giriş Bilgisayar öğretmenleri, bilgisayar okur-yazarı bireylerin yetiştirilmesinde önemli rol ve sorumluluklara sahiptirler. Bilgisayar öğretmenlerinin, öğretmenlik mesleğinin gereklerinin yerine getirmelerinde, meslek yeterliliklerini oluşturmalarında, yönetim tarafından verilen görev ve sorumlulukları yerine getirmelerinde ilk çalışma yılları büyük önem taşımaktadır. Bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında yaşadıkları sorunların, kalabalık sınıflarda öğretme yöntem ve tekniklerini kullanma ve bilgisayar laboratuarlarını öğretime hazır hale getirmeden, 1

2 kurumsal uyum sağlamaya kadar çeşitlilik gösterdiği görülmektedir. Bununla birlikte, bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında kadro türü ve görev tanımı ile özlük hakları ve kurumsal işleyişe yönelik kurumsal uyumla ilgili sorunlar da yaşamaktadırlar. Bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında karşılaştıkları mesleki gelişim gereksinimlerine yönelik olarak ve yetişkin eğitimi kuramı ilkeleri kullanılarak, Bilgisayar Öğretmenlerine Yönelik Oryantasyon Programı başlıklı bir mesleki gelişim etkinliği hazırlanmıştır. Bu bildirinin amacı, bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında yönetim boyutunda yaşadıkları sorunlardan kurumsal uyumlarına yönelik olarak hazırlanan oryantasyon programının yapısı ve içeriği hakkında bilgi vermektir. 2. Bilgisayar Öğretmenliği Bilgi ve iletişim teknolojilerinin her alanda yaygın kullanımına paralel olarak, bilgi ve iletişim teknolojilerinin öğretimini ve eğitim amaçlı kullanımını gerçekleştirmek için yetişmiş insangücü kaynağına gereksinim duyulmaya başlanmıştır. Türkiye de bu insangücü gereksinimini karşılamaya yönelik ilk olarak, hizmetiçi eğitim etkinlikleri ile bilgisayar formatör öğretmenlerinin yetiştirilmesi yoluna gidilmiş, daha sonra bilgisayar öğretmenliği bölümleri açılarak bilgisayar öğretmenleri yetiştirilmeye başlanmıştır. YÖK (1997) tarafından eğitim fakültelerinin yeniden yapılandırılmasıyla, eğitim fakülteleri bünyesinde yeni bölümler kurulmuş ve eğitim fakültesinde bulunan diğer eğitim programları gereksinimler doğrultusunda yenilenerek, değiştirilmiştir. Yeniden yapılanmayla kurulan eğitim fakültesi bölümlerinden biri, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi (BÖTE) bölümüdür. İlk ve orta öğretime bilgisayar öğretmeni yetiştiren bu bölüm, ilk mezunlarını yılında vermiştir (Akkoyunlu, 2002). Çalıştığı eğitim kurum ya da kuruluşunda; öğrencilere ya da yetişkinlere, bilgisayar ile ilgili eğitim veren kişi olarak tanımlanan bilgisayar öğretmenleri (İŞKUR, 2004), bilgisayar okur-yazarı bireylerin yetiştirilmesinde önemli rol ve sorumluluklara sahiptirler yılına kadar bilgisayar öğretmenleri, görev yaptıkları kurumdaki öğretmen ve yöneticilerin, bilgi ve iletişim teknolojilerini etkin bir şekilde kullanımlarını sağlama görevini de yerine getirmekteydiler. Milli Eğitim Bakanlığı nın 2006 yılında yayınladığı Okullara Bilgisayar Formatör Öğretmen Görevlendirilmesi genelgesine ve 2007 yılında yayınlanan Bilişim Teknolojileri Sınıflarının Halka Açılması genelgesine bağlı olarak, bilgi ve iletişim teknolojilerinin yeni öğretim programına entegre edilmesini, bilgi ve iletişim teknolojisi sınıflarının etkin kullanımını sağlamak amacıyla her okulda en az bir bilgisayar formatör öğretmeni görevlendirilmesine başlanmıştır. Bu genelgelere bağlı olarak, bilgisayar öğretmenleri bilgisayar öğretimini gerçekleştirerek bilgisayar okur-yazarı bireyler yetiştirmekle görevlendirilirken, bilgisayar 2

3 formatör öğretmenleri ise sınıf öğretmenlerinin ve diğer branş öğretmenlerinin bilgi ve iletişim teknolojilerini öğretme-öğrenme sürecinde etkin kullanımlarından, bilgi ve iletişim teknolojisi sınıflarının öğretmen, öğrenci ve çevre halk tarafından kullanımına rehberlik etmekle görevlendirilmişlerdir (EğiTek, 2007). Bilgisayar formatör öğretmenlerinin görevlendirilmesiyle, bilgisayar öğretmenlerinin görev ve sorumluluklarına değişikler getirmesine karşın, hem bilgisayar formatör öğretmenleri hem de bilgisayar öğretmenleri için gerek mesleklerinin gereklerini yerine getirmelerinde, gerekse meslek yeterliliklerini oluşturmalarında ilk çalışma yılı büyük önem taşımaktadır. 3. Bilgisayar Öğretmenlerinin İlk Çalışma Yılları ve Mesleki Gelişim Gereksinimleri Alan yazın incelendiğinde öğretmenlerin ilk çalışma yıllarında genel olarak yaşadıkları sorunların başında meslekteki deneyimsizlik, hizmetöncesi eğitimde kazanılan bilgilerle uygulama arasında çatışma, yönetim işlerine yardımcı olma ve stajyerlik dosyası hazırlama yükümlülüğü olduğu belirlenmiştir (Yalçınkaya, 2002). İlk çalışma yılındaki 182 öğretmenle yapılan bir araştırmada ise, öğretmenlerin ilk çalışma yıllarında; öğretim ve eğitim programı, kişisel ve duygusal konular, kaynak ve araç-gereçler, sınıf yönetimi, kural ve süreçlerle ilgili desteğe ihtiyaçları olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır (Andrews ve Quinn, 2005). İlk çalışma yılındaki bir sınıf öğretmeniyle gerçekleştirilen bir diğer araştırmada ise, araştırmaya katılan öğretmenin ilk çalışma yılında yaşadığı sorunlar içinden %42 sinin kurumsal işleyişle ilgili sorunların oluşturduğu belirlenmiştir (Gibson, 2006). Öğretmenlerin ilk çalışma yıllarında karşılaştıkları sorunlar temelde benzerlik göstermekle birlikte, konu alanına ve özelliklerine göre farklılıklar da gösterebilmektedir. Bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında yaşadıkları sorunlar, kalabalık sınıflarda öğretim yöntem ve tekniklerini kullanma ve bilgisayar laboratuarlarını öğretime hazır hale getirmekten, kurumsal uyum sağlamaya kadar çeşitlilik gösterebilmektedir. Alanyazın incelendiğinde, ilk çalışma yılında bilgisayar öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunların, öğretim, yönetim, teknik ve kişisel olmak üzere dört boyutta toplandığı belirlenmiştir. Ancak, bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında en çok yönetim boyutunda, kadro türü ve görev tanımı ile özlük hakları ve kurumsal işleyişe yönelik kurumsal uyumla ilgili sorunlar yaşadıkları belirlenmiştir. Bununla birlikte bilgisayar öğretmenlerinin öğretim boyutunda sınıf yönetimi ve ders planı hazırlama konularında, teknik boyutta konu alanı ile ilgili olarak teknik bilgi eksikliği, kişisel sorunlar boyutunda ise okula ve şehre uyum sorunu yaşadıkları belirlenmiştir (Kıyıcı&Kabakçı, 2006). Diğer bir araştırmaya göre ise, bilgisayar öğretmenlerinin mesleklerinin ilk yıllarında tükenme sürecine girdikleri, özellikle de kişisel başarısızlık algısı boyutunda ciddi bir sorun yaşadıkları belirlenmiştir (Deryakulu, 2005). 3

4 Mesleki gelişim etkinlikleri, bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında karşılaştıkları sorunların çözümünde önemli bir yere sahiptir. Bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında görev tanımı, özlük hakları ve kurumsal işleyişe yönelik gerçekleştirilecek mesleki gelişim etkinlikleri, bilgisayar öğretmenlerinin kuruma uyum sağlamalarına, lisans düzeyinde edindikleri bilgileri uygulamaya geçirmelerine ve yaşadıkları sorunlara çözüm getirmelerine olanak sağlayacağı söylenebilir. 4. Bilgisayar Öğretmenlerinin İlk Çalışma Yıllarına Yönelik Mesleki Gelişim Etkinliği Örneği Bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında karşılaştıkları mesleki gelişim gereksinimlerine yönelik olarak ve yetişkin eğitimi kuramı ilkeleri kullanılarak, Bilgisayar Öğretmenlerine Yönelik Oryantasyon Programı başlıklı bir mesleki gelişim etkinliği hazırlanmıştır. Bu mesleki gelişim etkinliğinin temel amacı, mesleğinin ilk çalışma yılında olan stajyerlik aşamasındaki bilgisayar öğretmenlerinin yetiştirilmesi sürecine destek olmaktır. Bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında Stajyer Öğretmenleri Yetiştirme Programı nda bulunmaları nedeniyle, bir öğretim etkinliğine katılmalarının zaman ve mekan açısından olanaksızdır. Ayrıca, meslek yaşamına adım atmış olmaları nedeniyle ilk çalışma yılındaki bilgisayar öğretmenleri yetişkin öğrenenler sınıfında yer aldıkları için bir öğretim etkinliğinde birebir bir öğreticiye gereksinim duymayıp, sadece öğrenmeyi kolaylaştıran ve öğrenmeye kaynaklık eden bir öğreticiye gereksinim duyarlar. Bu nedenle, bu mesleki gelişim etkinliğinin uzaktan eğitim stratejilerinden çevrimiçi mesleki gelişim etkinliği olarak tasarlanmasının uygun olacağı düşünülmüştür. Şekil 1 de hazırlanan mesleki gelişim etkinliğinin giriş ekranının görüntüsü yer almaktadır. Şekil 1. Bilgisayar Öğretmenlerine Yönelik Oryantasyon Programı Etkinliğinin Giriş Ekran Görüntüsü Yetişkin eğitimi ilkelerine göre yetişkinler, herhangi bir öğrenme etkinliği sonunda elde edecekleri sonuçları ve yararları, diğer bir ifade ile onlara yarar sağlayacak, ihtiyaçlarına cevap verecek amaçları 4

5 baştan görmek isterler (Duman, 2000). Bu nedenle, çevrimiçi mesleki gelişim etkinliğinin giriş ekranından sonra, etkinlik sonunda ulaşılacak amaçların yer aldığı bir amaçlar sayfasına yer verilmiştir. Bilgisayar Öğretmenlerine Yönelik Oryantasyon Programı başlıklı çevrimiçi mesleki gelişim etkinliği, Öğretmenlik Mesleği, Öğretmenlerle İlgili Haklar ve Sorumluluklar ve Okul ve Yapısı olmak üzere 3 modülden oluşmaktadır. Modülün ilk bölümünde öğretmenlik mesleğinin tanımı kapsamında göreve başlama, stajyerlik, görevden ayrılma bilgileri ile kimlerin öğretmen olabileceği ve bilgisayar öğretmenliğinin görev tanımı ve sorumlulukları ile ilgili bilgiler yer almaktadır. Etkinliğin ikinci modülü olan Öğretmenlerle İlgili Haklar ve Sorumluluklar kapsamında ise, öğretmenlerin devlet memuru olarak görev ve yükümlülükleri ile öğretmenlere sağlanan haklara ilişkin bilgiler yer almaktadır. Etkinliğin son modülü olan Okul ve Yapısı modülünün içeriğinde ise okulun idari yapılanması ile kurullar ve komisyonlar ile ilgili bilgi yer almaktadır. İçeriği 3 modülden oluşan bu mesleki gelişim etkinliği, 3 haftalık bir süre içerisinde her bir modül haftalık olarak etkinleştirilerek, internet üzerinden sunulacak şekilde tasarlanmıştır. Şekil 2 de hazırlanan çevrimiçi mesleki gelişim etkinliğinin hafta, konu ve etkinlik olarak etkinlik planının ekran görüntüsü ve ilk modülün giriş ekranı yer almaktadır. Şekil 2. Bilgisayar Öğretmenlerine Yönelik Oryantasyon Programı Etkinliğinin Etkinlik Planı Ekranının Görüntüsü Yetişkinlerin öğrenmeleri, kuramsal yaklaşımlardan çok uygulamalı ya da bir sorunu çözmeye dayalı yaklaşımları içerir (Duman, 2000). Bu ilkeye bağlı olarak, içeriğin aktarımı açısından yarı yapılandırılmış bir program olan çevrimiçi mesleki gelişim etkinliğinin, her bir modülünün başında konuyla ilgili bir örnek olaya yer verilmiştir. Şekil 3 de çevrimiçi mesleki gelişim etkinliğinde örnek 5

6 olayın ve içeriğin sunulduğu örnek bir modülün (birinci modül) ilk içerik ekranın görüntüleri yer almaktadır. Şekil 3. Bilgisayar Öğretmenlerine Yönelik Oryantasyon Programı Etkinliğinin Bir Modülünün İçerik Giriş Ekranının Görüntüleri Örnek olaydan sonra ise, ilgili konunun içeriğinin başlıklara göre sunumu gerçekleştirilmektedir. Her modülün sonunda örnek olayın çözümü ve faydalanılabilecek farklı kaynaklar da sunulmaktadır. Bununla birlikte her modülün sonunda konu kapsamında çoktan seçmeli test şeklinde değerlendirme soruları yer almaktadır. Ayrıca, katılımcıların özellikle örnek olay üzerindeki görüş ve düşüncelerini paylaşmalarını ve kendi aralarında etkileşimlerini sağlamak için her modülün sonunda bir forum etkinliği de planlanmıştır. Bu forum etkinlikleri, katılımcıların kendi aralarında oluşturacakları e-posta grupları ile gerçekleştirilmesi planlanmıştır. Şekil 4 de çevrimiçi mesleki gelişim etkinliğinde bir modülün içeriğine ve değerlendirme içeriğine ilişkin örnek ekran görüntüleri yer almaktadır. Şekil 4. Bilgisayar Öğretmenlerine Yönelik Oryantasyon Programı Etkinliğinin Bir Modülünün İçerik ve Değerlendirme Ekranı Görüntüleri 6

7 Bilgisayar Öğretmenlerine Yönelik Oryantasyon Programı başlıklı çevrimiçi mesleki gelişim etkinliği bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında katılmakla zorunlu oldukları Stajyer Öğretmenleri Yetiştirme Programı na destek olarak hazırlandığı için, belli bir eğitici denetimde yürütülmesine gerek duyulmamıştır. Ayrıca, mesleki gelişim etkinliğinin değerlendirme boyutu, katılımcıların her modül sonunda yer alan değerlendirme sorularına dayalı olarak kendilerini değerlendirmelerine olanak sağlayacak şekilde, diğer bir ifadeyle katılımcı değerlendirmesine dayalı olarak tasarlanmıştır. 5. Sonuç ve Öneriler Bilgisayar öğretmenleri, bilgi ve iletişim teknolojilerinin öğretimini ve eğitim amaçlı kullanımını gerçekleştirmedeki yetişmiş insangücü kaynağını oluşturmaktadırlar. Çalıştığı eğitim kurum ya da kuruluşunda; öğrencilere ya da yetişkinlere, bilgisayar ile ilgili eğitim veren kişi olarak tanımlanan bilgisayar öğretmenleri, bilgisayar okur-yazarı bireylerin yetiştirilmesinde önemli rol ve sorumluluklara sahiptirler. Bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında yaşadıkları sorunlar, kalabalık sınıflarda öğretim yöntem ve tekniklerini kullanma ve bilgisayar laboratuarlarını öğretime hazır hale getirmekten, kurumsal uyum sağlamaya kadar çeşitlilik gösterebilmektedir. Mesleki gelişim etkinlikleri, bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında karşılaştıkları sorunların çözümünde önemli bir yere sahiptir. Bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında görev tanımı, özlük hakları ve kurumsal işleyişe yönelik gerçekleştirilecek mesleki gelişim etkinlikleri, bilgisayar öğretmenlerinin kuruma uyum sağlamalarına, lisans düzeyinde edindikleri bilgileri uygulamaya geçirmelerine ve yaşadıkları sorunlara çözüm getirmelerine olanak sağlayacağı söylenebilir. Bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında yönetim boyutunda yaşadıkları sorunlardan kurumsal uyumlarına yönelik olarak ve yetişkin eğitimi ilkeleri temel alınarak hazırlanan Bilgisayar Öğretmenlerine Yönelik Oryantasyon Programı bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında katılmakla zorunlu oldukları Stajyer Öğretmenleri Yetiştirme Programı na destek olarak önerilmektedir. Çevrimiçi mesleki gelişim etkinliği olarak önerilen bu programın, bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yılında kurumsal uyumla ilgili yaşadıkları sorunlara yönelik ihtiyaç analizine, ürün ve süreç değerlendirme çalışmalarına bağlı olarak yapılacak düzenlemelerle uygulamaya geçirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, önerilen mesleki gelişim etkinliği uygulama sürecinden sonra bilgisayar öğretmenlerinin görüşleri doğrultusunda güncellenerek daha işlevsel hale getirilebilecektir. Kaynakça Akkoyunlu, B. (2002). Educational technology in turkey: past, present and future, Educational Media Internetional, 39 (2). 7

8 Andrews, B. D.& Quinn, R. J. (2005) The effects of mentoring on first-year teachers perceptions of support received, The Clearing House, 78 (3). Deryakulu, D. (2005). Bilgisayar öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi, Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5 (9). Duman, A.(2000). Yetişkinler Eğitimi. Ankara: Ütopya Yayınevi. EğiTek. (2007). Bilişim teknolojileri formatör öğretmeninin görevleri, Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü Bilişim teknolojileri Formatör Öğretmenliği, URL: Erişim Tarihi: Gibson, P. (2006). Beginning teacher successes and struggles: An elemantary teacher s reflections on the first year of teaching, The Professional Educator, 2 (1). İŞKUR (Türkiye İş Kurumu). (2004). Bilgisayar Öğretmeni. URL: Erişim Tarihi: Kıyıcı, M. & Kabakçı, I. (2006). BÖTE bölümü mezunu bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarında karsılaştıkları sorunların belirlenmesi, VI. Uluslararası Eğitim Teknolojileri Konferansı Bildiri Kitapçığı, Cilt 2, Yalçınkaya, M. (2002). Yeni öğretmen ve teftiş, Milli Eğitim Dergisi, Sayı URL: Erişim Tarihi: