Öğrenmede Davranışsal Yaklaşımla Mehtap Turan

Transkript

1 Öğrenmede Davranışsal Yaklaşımla Mehtap Turan Kaynak II; Eğitim Psikolojisi Yazar;B.YEŞİLYAPRAK Hazırlayan;Mehtap TURAN Ders Sor.; Doç. Dr. Nasip DEMİRKUŞ, 1-Önce Soruları Tıklayın Yanıtlamaya Çalışın. 2-Verdiğiniz Yanıtların Şıklarını Kenara Yazın. 3-Sonra Yanıtlarınızı Kontrol Ediniz. 4-Yanlış Yanıtları Muhakeme Ediniz. 5-Gösteriyi İzleyin Tekrar Aynı İşlemi Yapınız.

2 ÖĞRENMEDE DAVRANIŞSAL Öğrenme renme kuramlarının n ne işe i yaradığı ığını irdeleyecek olursak;bir öğrenme kuramının n birbirinden farklı ama birbiriyle yakından ilişkili üç işlevi vardır: r: 1-Bilgi alanına na belli bir yaklaşı şım (bakış ış) ) sağlayarak öğrenmeye ilişkin araştırmalar rmalar yapma ve bilgiyi analiz etme yolunu açar. a ar. 2-Kuram, Kuram,öğrenme renme ilkeleri ile ilgili kapsamlı bilgileri özetleme girişimidir. imidir. 3-Öğrenme renme kuramları öğrenmenin NE olduğunu, unu, NİÇİN o şekilde oluşturdu turduğunu unu ve NASIL sorusunu yanıtlar. YAKLAŞIMLAR

3 Günümüzde, zde,öğrenmenin renmenin nasıl oluştu tuğunu unu açıklayan a belli başlı iki temel yaklaşı şım bulunmaktadır. r.çağdaş olarak nitelendirilen bu yaklaşı şımlar,davranışçılar ve bilişselciler adı altında toplanmaktadır. Davranış ışçılar öğrenmenin renmenin oluşumunu,uyar umunu,uyarıcı ile davranış arasında bağ kurma işi i i olarak nitelendirirken;bilişselciler ise öğrenmeyi,algıların n belli kurallara göre zihinde yeniden organizasyonu olarak ifade etmektedirler.

4 DAVRANIŞÇI ÖĞRENME RENME İlk kuruculuğu u ve savunuculuğu J.B.Watson tarafından ndan yapılm lmış olup bunu John Locke,Ivan Petroviç,, Pavlov, E.L.Thorndike, B.F.Skinner, Hull ve L.L.Bernard takip etmiştir. tir. Davranış ışçılara göre g psikolojinin konusu sadece objektif yöntemlerle y ölçülebilen ve değerlendirilebilen erlendirilebilen davranış ışlardır.bu r.bu yaklaşı şımın n dayandığı anlayış ış; objektif olmayan,kanıtlanamayan,somut olarak ölçülüp p değerlendirilemeyen erlendirilemeyen hiçbir yaklaşı şımın n değeri eri yoktur. ilkesi üzerine temellenmiştir.uyaran tir.uyaran-tepki tepki psikologları olarak da nitelendirilen bu yaklaşı şımcılar,uyarılmalar lmalar sonucu organizmada meydana gelen tepkileri incelemeyi amaç edinirler.insan nsan zihnini bir kara kutuya benzeten davranış ışçılar,kara kutu içinde i inde olup bitenleri değil,kara kutuya girip çıkanları dikkate alırlar. KURAMLARI

5 Davranış ışçılara göre g insan,uyaranlara belli biçimde imde tepki veren bir varlık,biyolojik bir makine davranış ışlarda mekanik bir süreçtir.davranış kuramcılar ları öğrenmeyi yeni bir davranışı ışın ediminden başka bir şey değildir diye tanımlarlar.davran mlarlar.davranışçılar davranış ışların,klasik koşullanma,edimsel koşullanma ve gözlem yoluyla olmak üzere üç temel öğrenme süreciyle s kazanıld ldığı sonucuna varmış ışlar.bu sonuca dayalı olarak davranış ışçılar,davranış bozukluklarını yanlış öğrenmelere bağlayarak yeniden öğrenmeyle düzeltilebileced zeltilebileceğini ini ileri sürmüşler ve bu amaçla kar karşıt t koşullanma,sistematik duyarsızla zlaştırma,yeniden koşullanma ve deneysel sönds ndürme gibi teknikler geliştirmi tirmişlerdir.

6 Klasik Koşullanma Klasik şartlandırma,ilk rma,ilk kez fizyolog Pavlov tarafından yapılan deneysel öğrenme çalışmalarıyla gündeme g gelmiştir.pavlov yiyeceğin in sindirilmesinde fizyolojik salgılar ların n rolünü belirlemek amacıyla hayvanların n sindirim sistemi üzerinde araştırmalar rmalar yaparken;denek olarak kullandığı hayvanın (köpek)yiyece pek)yiyeceği i ağzına a almadan,hatta giderek yiyecek getiren kimseyi gördüğünde ağzından a salya aktığı ığının farkına varır.pavlov,deneysel r.pavlov,deneysel araştırmalar rmaları sırasında bir çok bilim adamının rastlantısal sal olarak yaşad adığı ilginç durumla karşı şılaşır.bir düzenek d içinde i inde kontrollü bir deney ortamı oluşturan Pavlov,köpe peğe e zil sesini yarım m saniye aralıkla izleyen besin verir.önce zil sesi sonra besin olarak verilen uyarımlar belli aralıklarla tekrarlanır. r.

7 Önceleri zil sesi(nötr uyarıcı)kar )karşısında salya çıkarma gibi bir tepki göstermeyen g köpek bu sistem içinde i inde uyarım m verme işleminin birkaç tekrarından sonra zil sesini duyar duymaz salya çıkarmaya başlıyor.et verilmese de zil sesine salya çıkararak tepki vermeye devam ediyor.aç kalmış bir köpek peğin doğal bir uyarıcı (şartsız z uyarıcı)olan ete karşı salya çıkarması doğal bir tepki(şarts artsız tepki)olarak nitelendirilmektedir.böylece etin habercisi durumuna geçen en zil sesi nötr n uyarıcı olmaktan çıkıyor ve şartlı uyarıcı konumuna geliyor.çü Çünkü,başlangıçta zil sesine karşı salya tepkisi yokken yapılan çalışmaların n sonunda köpek k zil sesi ile eti birleştirdi tirdiği i için i in zil şartlı uyarıcı,salya ise şartlı tepki konumuna gelmiş ve böylelikle, ylelikle,şartsız z uyarıcı tepki bağı ğı,şartlı uyarıcı-tepki bağı ğına dönüşmüştür. d

8 Başlang langıçta nötr n olan bir uyaranın,ge n,geçirilen yaşant antılar sonucu şartlı uyarım m haline gelmesine klasik anlamda koşullanma yoluyla öğrenme denmektedir.bazı öğrencilerin okula,bazı öğretmenlere yada belli derse karşı kaygılar ları ve yersiz korkuları,okul içi i i ve okul dışıd yaşant antıları sırasında meydana gelen şartlandırmaların n bir sonucudur.

9 Genelleme,aynı türden olan yada birbirine benzer uyarıcıya karşı daha önce kazanılan tepkinin verilmesidir.örne rneğin,acıktığı zaman emzirerek,yalnız kaldığı ığında yanına na gidip onunla birlikte olup sevgisini paylaşarak arak çocuğunu unu rahatlatan annenin sesi ve görüntg ntüsü ile çocuk arasında böyle bir bağ doğar. ar.çocuk annesini görünce g ihtiyaçlar larının karşı şılanacağını bilir ve bunu ifade eden tepkilerde bulunur.hatta annenin kılık k k ve kıyafetine k benzer biçimde imde olan kadınlar nları anne olarak nitelendirir.çocu ocuğun un bu davranışı ışına genelleme denir.

10 Ayırt etme,birbiriyle yakınl nlıkları olsa bile uyarımlar arasındaki farkı anlayabilmedir.örne rneğin;zamanla çocuk annesinin diğer kadınlardan farklı olan özelliklerinin farkına varır r ve onu diğer kadınlardan ayırt ederek onların n annesi olmadığı ığını öğrenir.genelleme benzerliklere,ayırt rt etme ise farklılıklara klara yönelik y tepki örüntüleridir.gündelik hayatımızda öğrenilmiş ayırt etmeler pek çoktur.bebek,parmağı ile emziği i birbirinden ayırt etmeyi,elmayı armuttan ayırt etmeyi öğrenir.

11 Şartlandırılmış tepki zaman zamanda olsa şartsız z uyarım verilmediğinde, inde,şartlı tepkinin ortadan kalktığı görülür. r.şartlı tepkinin kaybolmasına sönme s denmektedir.pekiştirme tirme işleminden i yada şartsız z uyarıcıdan yoksun bırakılan davranış ışlar kendiliğinden inden kaybolacaktır. r.örneğin sirklerde gösterimlerde bulunan hayvanlara daha önce kullandıklar kları şartsız uyarıcılar ların n ara sıra s verilmesinin sebebi,gösterimde sterimde sergilenen şartlı tepkinin sönmemesi s içindir. i indir. Sönen şartlı tepkinin yeniden ortaya çıkmasına kendiliğinden inden geri gelme denir.

12 Etki Yasası Thorndike ın etki yasasına göre;eg re;eğer er bir davranış o çevrede doyuma ulaşı şıyorsa aynı ortamda o davranışı ışın oluşma olasılığı ığı artmaktadır. r. Thorndike kedi ve köpeklerin k mekanik olarak problem çözme yetenekleri üzerine bir objektif deneysel yöntem y geliştirmeye çalışmıştır. Thorndike,kedileri kutuların n içerisine i koyarak onların kutu içerisinde i bulunan yiyeceğe ulaşmalar malarını gözlemlemiştir.kedilerin belli bir süre s aynı davranış ışları tekrar ederek sonunda deneme yanılma yapmadan tek yolla yiyeceğe ulaştıklar klarını gözlemiştir.bu araştırmalar rmalarının n sonucunda Thorndike kendisine ait olan etki yasasını geliştirmi tirmiştir. tir.

13 Davranış ışçı yaklaşı şım m insan davranışı ışını tamamen refleksler,uyarıcı-tepki ilişkisi ve pekiştiricinin etkisi ile açıklamaya a çalışmıştır.watson,farelere küçük üçük oyun kutusunu bir yiyecek ödülü ile açmayı öğretebileceğini ini gördg rdü.ayrıca labirent öğrenmeyi de denedi ama labirenti biraz basitleştirmek tirmek zorunda kaldı.basit bir labirent yapıp koridorun sonuna bir yiyecek koydu ve labirentte koşmay mayı bir kez öğrenen farenin diğer seferleri otomatik olarak yaptığı ığını fark etti.ilk defa da bir uyarıcıyla yla başlayan öğrenme daha sonra uyarıcısız z da gerçekle ekleşti ve davranış bir alış ışkanlık k halini aldı Watson için i in en önemli şey uyarıcı- tepki ikileminin tekrarlanma sıklığıdır.

14 Watson,öğrenmeyi renmeyi davranış gelişiminin iminin temel süreci s olarak kabul etmiş ve bir insan ne öğrenmişse odur anlayışı ışını getirmiştir. tir. Watson eğitim,duygusal tepki gelişimi imi ve alkol yada uyuşturucu kullanımının n insan davranış ışlarına etkisi gibi birtakım m insan problemlerini ele almış ıştır. Watson,psikolojik rahatsızl zlıkların daha sonradan anormal olarak tanımlanabilecek tesadüfü olumsuz öğrenmenin sebep olduğu çarpık k alış ışkanlıklardan klardan kaynaklandığı ığına inanmaktadır.

15 Guthrie ye göre, g çağrımsal uyarıcı-tepki bağlar larının kuruluşunun unun tek yasası işaret ve tepki bitişikli ikliğidir. idir. Guthrie,di,diğer kuramcılar öğrenmenin sonuçlar larıyla ilgilenmez,sonuç ne olursa olsun organizmada hareket tepkilerine önem verir.

16 Guthrie nin ödül,motivasyon ve pekiştirme tirme konusundaki fikirleri de şöyle özetlenebilir.güdüler ler bir amaca ulaşı şıncaya kadar organizmayı hareket halinde tutan uyarıcılar ları sağlar. lar.ödül, l,öğrenmeye, renmeye,çağrımsal msal mekanik bir düzen d sonunda hiçbir katkıda bulunmaz.ödülün öğrenmeye dolaylı bir etkisi vardır.cezan r.cezanın n etkisi ise yarattığı duyguda değil, il,çağrımsal bağı ğın önünde nde veya arkasında oluşundad undadır. Guthrie ye göre öğrenmeye yön y n veren en önemli etmen, haz hazır r oluş tur.davranış ışçı açıdan hazır r oluş kaslarda meydana gelen bir gerilimdir.

17 Edimsel Koşullanma Klasik koşullanma yoluyla öğrenme,insan davranış ışlarının n pek çoğunu açıklamada a sınırls rlı kalmış ıştır. r.çünkü,klasik koşullanma,bir tepkisel şartlandırmadır.skinner,bu r.skinner,bu tür t r tepkilerin gelişimin imin en üst basamağı ğında bulunan canlılar ların n davranış ışlarının çok azını oluşturdu turduğunu unu ve pek çok davranışı ışın açıklamada yetersiz kaldığı ığını ileri sürerek,insan davranış ışlarını edimsel koşulama davranışı ışıyla açıklamaya a çalışmıştır.

18 Thorndike gibi Skinner de davranış ve sonuç ilişkisi kisi üzerinde durmuştur.skinner kendisinin geliştirmi tirmiş olduğu Skinner kutusu adını verdiği bir düzenekte d fare ve güvercinler g üzerinde çalışmıştır.bu kutu farelerin her basışı ışında yiyecek ve başka bir düğme d ile su alabildiği i bir düzenekten oluşmu muştur.bütün n uyarıcılar kontrol altına alınm nmıştır.tesadüfü olarak farenin düğmeye birkaç kez basmasından sonra fare sıklıkla kla yiyecek alabilmek için i in her seferinde düğmeye basmaya başlam lamıştır.araştırmacı kutu içerisinde deney sırass rasında birtakım m değişiklikler iklikler yapmış ıştır;bazen fare düğmeye d bassa bile yiyecek gelmemiştir.skinner kutusunun en önemli özelliği i bilimsel çalışmalar sırass rasında çevreyi kontrol altına alabilme özelliğidir.edimsel idir.edimsel davranışı ışın n ilk nedeni organizmanın içindedir.herhangi indedir.herhangi bir ihtiyaç durumunda,organizmanın n kendiliğinden inden ortaya koyduğu u davranış ışlara edim denir.

19 Süreç içinde inde yaşanan anan tekrarlar sonucu hedefe ulaştırıcı tepkilerin sayısı artarken sonuca götürmeyen g davranış ışlar elenir ve hedefe ulaştırıcı tepkiler(doğru ru tepkiler),giderek öğrenilmiş davranış durumuna gelirler.neticede organizma edimsel koşulama (operant( şartlanma)yoluyla davranış dağarc arcığına yeni bir davranış daha eklemiş olur.

20 Skinner,herhangi bir şeye güdülenmig lenmiş olan organizmanın n hedefe varması için in ortaya koyduğu u tepkilerine,kendiliğinden inden ortaya çıkan yada fışf ışkıran tepkiler adını vermektedir.skinner Skinner in öğrenme teorisinin en önemli ilkesi,sonuçlara lara göre g davranış ışlarda meydana gelen değişikliklerdir.ho ikliklerdir.hoş olan sonuçlar o davranışı güçlendirmekte, hoş olmayan sonuçlar ise o davranışı ışın n olma olasılığı ığını zayıflatmaktad flatmaktadır.

21 Davranış ışsal Öğrenmenin renmenin Temel İlkeleri İstenilen davranışı ışın n oluşmas ması ve tekrarlanması için in gerekli ilkeler sınıf s f ortamı için in aşağıa ğıdaki gibi olmalıdır. 1-Öncelikle öğrenciden renciden istenilen davranışı ışın özellikleri belirlenir ve o davranışı pekiştirilir. tirilir.örneğin,ödevini, ve dersini iyi yapanların ödüllendirilmesi gibi. 2-Öğrencilere, rencilere, onlardan beklenilen davranış ışlar belirtilir ve yaptıklar kları takdirde ödüllendirilecekleri söylenir. s

22 Uyarıcılar ların n Rolü Eğer er bir öğrenci renci kitap okuduğu zaman öğrendikleri ilgisini çekiyor ve bundan hoşlan lanıyorsa,zamanla daha fazla ve sıkls klıkla kla kitap okuyacaktır.e r.eğer okuduğu şeyler ilgisini çekmediyse ve sıkılds ldıysa daha az kitap okuyacaktır r ve başka etkinliklere yönelecektir.hoy nelecektir.hoş olan sonuçlar genel olarak pekiştire tireçler olarak, hoş olmayanlar ise cezalandırıcı uyarıcılar olarak adlandırılabilir. labilir.

23 Pekiştire tireçler Pekiştire tireç davranışı ışın n oluşmas masını güçlendiren yani davranışı ışın n olma sıklığını arttıran ran bir uyarıcı olarak tanımlanabilir.burada pekiştire tireçinin etkili olabilmesi önemlidir.bir birey için i in herhangi bir uyarıcı belli bir süre s sonra etkisini yitirebilir.örne rneğin şekerleme genel olarak çocuklar için i in bir pekiştire tireç olabilir fakat çok güzel g bir yemek olduğunda unda şekerleme çocuk için i in cazibesini yitirebilir.herhangi bir pekiştirici uyarıcı,herkes için i in her koşulda pekiştire tireç olmayabilir.

24 Birincil ve İkincil Pekiştire tireçler Birincil pekiştire tireçler insanların fiziksel ihtiyaçlar larını karşı şılayanlardır. r.örneğin;yiyecek, su,kendini güvende g hissetmek gibi. İkincil pekiştire tireçler ise birincil pekiştire tireçlerle birlikte ortaya çıkan pekiştire tireçlerdir,bu nedenle koşullu pekiştire tireç de denilebilir.örne rneğin;paranın n küçük üçük bir çocuk için i in hiçbir değeri eri yoktur ta ki çocuk bir şeylerin parayla alınabilece nabileceğini ini öğrenene kadar.

25 İkincil kincil pekiştire tireçler üç temel gruba ayrılm lmıştır:sosyal pekiştire tireçler( ler(övgü,gülme,bağrına basma veya kucaklama gibi),faaliyetsel pekiştire tireçler(oyuncaklarla oynamaya,oyunlar oynamaya ve güzel faaliyetler yapmaya izin verme) ve sembolik pekiştire tireçler(para,notlar,yıldızlar veya puanlar yani diğer pekiştire tireçlerle değiştirilebilen pekiştire tireçler).

26 Olumlu ve Olumsuz Pekiştire tireçler Olumlu Pekiştire tireçler övgü,not,yıldız z v.b olmaktadır.ho r.hoş olmayan durumlardan kurtulmak da olumsuz bir pekiştire tireç olmaktadır. r.örneğin ;ailesi eğer e er derslerini yaparsa çocuğunun unun tabakları yıkamasından kurtulabileceğini ini söylemesi s gibi.bulaşı şık k yıkamak y olumsuz bir durum olsa da bu durumdan kurtulmak bir pekiştire tireçtir.ayırt rt etmenin en güzel g yolu; pekiştire tireçlerin davranışı ışın oluşumunu umunu güçlendirdiği,cezalandırmanın n ise o davranışı azalttığı ığını akılda tutmaktır.

27 Klasik koşulama ulama ile öğrenmede renmede pekiştirme şartsız uyaranla şartlı uyaranın n eşlee leştirerek verilmesidir.davranış ışçılara göre g öğrenmenin esasını pekiştirme oluşturmaktad turmaktadır.edimsel r.edimsel öğrenmede ise pekiştire tireç,istenilen davranış ortaya çıktıktan ktan sonra verilmektedir.edimsel öğrenmede pekiştire tireçler davranışı kuvvetlendiren veya tekrarlarını sağlayan uyarıcılar ların n genel adıdır. r.öğrenmede renmede ceza ise yapılan bir davranış ıştan sonra hoşa a giden uyarıcının çekilmesi yada hoşa a gitmeyen bir uyarıcının n verilmesi ile uygulanır.

28 Pekiştirme Tarifesi Pekiştireç verme Aralıklı pekiştirme Sürekli pekiştirme Oran aralıklı Süre aralıklı Sabit Sabit Değişken Değişken

29 Sabit Oranlı En yaygın n olan pekiştirme tirme tarifesi sabit oranlı tarifedir,sabit bir sayıda davranış yapıld ldığı takdirde pekiştirecin verilmesidir.örne rneğin, in,öğretmenin on tane problemi yapıp p bitiren öğrencilerin dışd ışarıya çıkabileceklerini söylemesi s gibi.burada öğrenci dışd ışarıya çıkabilmek için i in en hızlh zlı şekilde on problemi bitirmeye çalışacaktır.sabit oranlı tarife içinde inde en yaygın n olanı,her davranış ıştan sonra yapılan ödüllendirmenin olduğu u bir ödüllendirme şeklidir.

30 Değişken Oranlı Değişken ken oranlı tarifede pekiştirecin uygulanacağı davranış sayısı tahmin edilememektedir.örne rneğin,para veren oyun makineleri değişken oranlı tarifeye güzel g bir örnektir.değişken ken oranlı tarife davranışı ışın n yok olmasına karşı dirençlidir. lidir.çünkü bireyler her an ödüllendirilebileceklerinin farkındad ndadırlar.en çarpıcı örnek kumarhanelerdeki kumar makinelerinin çalışma sistemidir.

31 Sabit Aralıkl klı Sabit aralıkl klı tarifede pekiştire tireç bazı periyodik zamanlarda verilmektedir.çocuklar ocukların harçlıklar klarını haftalık,memurlar k,memurların maaşlar larını aylık k alması gibi.memur bir ay içinde i inde yapması gereken işi i i on günde de bitirse maaşı şını belirlenen tarih dışıd ışında alamaz.

32 Değişken Aralıkl klı Değişken ken aralıkl klı tarifede pekiştire tireç bazı durumlarda verilmesine rağmen bir başka durumda verilmeyebilir.davranışı ışın n ne zaman ödüllendirileceği konusunda hiçbir fikrimiz yoktur.öğretmenin retmenin sınıfta s yapmış olduğu ödevlerin yapılıp yapılmad lmadığını kontrol etmesi ve işaret koyması buna güzel g bir örnektir. rnektir.öğretmenin retmenin ne zaman gelip yaptıklar klarını kontrol edeceğini bilmediğinden inden dolayı öğrenciler devamlı ödevlerini yapmaya çalışacaklardır. r.

33 Pekiştirecin etkisi,kullanılmas lması için in seçilen yöntem ve kullanılma lma zamanının n uygunluğuyla uyla yakından ilgilidir.pekiştire tireçlerin verilme sıklığı kadar zamanında nda verilmesi de önemlidir.bir davranışı aralıkl klı pekiştirme yöntemiyle yerleştirmek uzun zaman alır.buna karşı şın,bu programın n en büyük b avantajı,davran,davranışın n kaybolmasının n yavaş olması,istendik davranışı ışın n uzun bir süre s pekiştirilmeksizin devam etmesidir

34 Premack İlkesi Premack, pekiştire tireçleri davranış ışları kuvvetlendiren uyarıcılar olarak değil davranımlar olarak nitelendirmiştir.ona tir.ona göre,organizmanın n yaptığı her etkinlik,genelde daha az yaptığı bir başka etkinliği pekiştirebilir.

35 Davranış ışçıların önemli ilkelerinden biri,az tercih edilen bir davranışı veya etkinliği çok arzulanan veya istenen bir davranış ışla eşleştirerek yapılmas lmasını sağlamakt lamaktır. r.örneğin; öğretmenin öğrencilerine ödevini en hızlh zlı bitirenlerin dışarı çıkabileceğini ini söylemesi gibi.

36 Davranış ışçı Yaklaşı şımların n Sınıf S Ortamında Uygulanması İstenilen davranışı ışın n oluşmas ması ve tekrarlanması için in gerekli ilkeler sınıf s f ortamı için in aşağıa ğıdaki gibi olmalıdır. 1) Öncelikle öğrenciden renciden istenilen davranışı ışın özellikleri belirlenir ve o davranışı pekiştirilir. tirilir.örneğin,ödevini, ve dersini iyi yapanların ödüllendirilmesi gibi. 2) Öğrencilere, rencilere, onlardan beklenilen davranış ışlar belirtilir ve yaptıklar kları takdirde ödüllendirilecekleri söylenir. s

37 Uyarıcılar ların n Hazır r Olması Davranış ışsal öğrenme renme teorilerinin en önemli özelliği uyarıcılar ların n zaman geçirilmeden,ertelenmeden verilmesidir.örne rneğin; yedinci sınıfta s olan iki kız k öğrenciden doğru gramer kuralların n göre g onar cümle c yazmaları isteniyor.ertesi gün g n kontrol edilerek tekrar öğrencilere veriliyor.doğru ru cümle c kurma oranlarının %58 olduğu u saptanmış bunun neticesinde öğretmen cümleleri anında nda okuyup geribildirim vermiştir.bu sayede doğru cümlelerin c oranının n %90 lara çıktığı gözlenmiştir.

38 Şekillendirme Pekiştire tireçin in anında nda kullanılmas lması önemli ama bir o kadar ne tür t r bir pekiştire tireç olacağı ğına karar verilmesi de o kadar önemlidir. nemlidir.şekillendirmeyi,yeni ekillendirmeyi,yeni davranış ışlar kazandırırken rken öğrenciyi her aşamada a amada ödüllendirerek en son hedeflenen amaca ulaşmak için i in yapılan çalışmalar bütünlb nlüğü diye tanımlayabiliriz.

39 örneğin,bir öğrenciden bir konuda üç cümlelik bir paragraf yazması istendiğini ini düşünelim.bu d işi i yapabilmenin bir çok basamakları vardır; r;öncelikle öğrencinin durumu kavraması ve başlıklar kları,destekleyici cümleleri ve sonuç cümlelerini oluşturmas turması gerekli,bunların n yanında nda çok iyi bir gramer bilgisine ve cümleleri anlamlı bir şekilde oluşturabilecek bilgi ve becerilere sahip olması gerekiyor.öğretmen retmen bu çalışmayı adım m adım m iletirse öğrencilerin daha iyi öğrenmelerini sağlayacakt layacaktır. r.şekillendirme öğrenciler her basamağı hızlı ve başar arılı bir şekilde geçti tiği i takdirde etkili olmaktadır.

40 Şekillendirme SırasS rasında Kurulması Gereken Zincirin Temel Halkaları 1) Amacınızı belirlemek- mümkün n olduğu u kadar- daraltıp özelleştirmek, 2) Öğrencilerin şu u anki durumlarını ve daha önceleri neler öğrendiğini ini bilmek, 3) Öğrencileri hedeflenen amaca ulaştıracak basamakları oluşturmak, 4) Geribildirim vermek.

41 Tersine Zincir Şekillendirmenin değişik ik bir formu özelikle eğitimde e kullanılan lan tersine doğru zincirleme durumudur.paragraf yazma öğretilen bir derste öğrencilere,sonuç cümlesi eksik olan bir paragraf verilir.öğrencilerden rencilerden buraya uygun bir cümle c bulmaları istenir.bu denemenin son noktası paragrafı tamamlamaktır.sonra öğrencilere eksik bir paragraf daha verilip,bir destekleyici cümle c ve sonuç cümlesi yazarak paragrafı tamamlamaları istenir.en sonunda başlık k verilip destekleyici cümleler c ve sonuç cümlesi yazmaları istenir.bu yöntemin en önemli avantajı öğrencinin her aşamada a amada komple bir paragrafla karşı karşı şıya olması ve bir bütünlük k olduğunu unu görmesidirg

42 Sönme Pekiştire tireç ortamdan çekilirse davranış ış,zayıflayacak ve bir süre s sonra yok olacaktır.bu sürece s daha önce öğrenilmiş bir davranışı ışın n sönmesi s veya yok olması denir.yapılan bir çalışmada huysuzlukları olan,aksi öğrencileri boş bir odaya koymuşlard lardır r ve burada istedikleri kadar bağı ğırmaları,vurmaları,kırmalarına izin verilmiştir. tir.öğrencilerin rencilerin belli bir süre s sonra bunları yapmadığı görülmüş çünk nkü yanlarında nda onlarla ilgilenecek birileri olmadığı için in davranış sönmeye başlam lamıştır.

43 Önceki Yaşant antıların n Yeni Davranış ışlara ve Yeni Yaşant antılara Etkisi İpuçları :Önceki uyarıcılara bu anlamda ipuçlar ları da diyebiliriz.çü Çünkü geçmi mişte hangi davranış ışlarımızın ödüllendirildiği hangilerinin cezalandırıld ldığı konusunda bilgi vermektedir.örne rneğin,matematik dersinde öğretmen alış ıştırmaları yapanları ödüllendirir.yapmayanları ise cezalandırır.buna r.buna rağmen,öğretmen dersin bittiğini ini ve yemek zamanı olduğunu unu anons ettiğinde inde durum değişebilir.herhangi ebilir.herhangi bir uyarıcının n olduğu u bir durumda davranış ile örneğin, in, ders zamanı uyarıcısındaki davranışı ışımız z ile yemek zamanı uyarıcısı karşı şısında göstermiş olduğumuz umuz davranış ışlar farklıdır.bu r.bu duruma uyarıcı ayırt etme denir.

44 Ayırdetme :Ay: Ayırdetme ipuçlar larının,sinyallerin n,sinyallerin veya davranış ışlarımızın ne zaman ödüllendirileceğini ini anlamamıza yarar.öğrenciler renciler ayırdetmeyi öğrenirlerken verdikleri cevapların n doğrulu ruluğu u veya yanlış ışlığıığı konusunda geribildirim almak zorundadırlar.ay rlar.ayırdedici rdedici uyarıcılar ları sınıf ortamında uygulamak ve kullanmak kolaydır: r:öğretmenler retmenler öğrencilerine hangi davranış ışların ödüllendirileceğini ini söyler. s

45 Genelleme :Eğer: er öğrenciler kendilerinden neler istendiğini ini tam olarak anlayabilirlerse daha çok çalışacaklardır. r.öğrenilmiş davranış ışların n bir durumdan diğer duruma genellenmesi her zaman garanti değildir. ildir.öğrenciler renciler çıkarma işlemini i öğrenirlerken yedi elmadan üç elmayı çıkarmayı öğrendikten sonra aynı işlemi portakal içinde i inde yapabilirler.bu örnek öğrenilmiş davranış ışların n bir durumdan diğer duruma genellenmesi durumuna örnektir.

46 Genellemenin olabilmesi için in mutlaka planlı olması gerekir.sosyal sınıflarda s uygulanan başar arılı bir davranış yönetimi programı iyi planlanabilirse İngilizce sınıfında nda da aynı başar arıyla uygulanabilir.kısaca genellemenin benzer ortamlarda veya benzer terimlerin ve sembollerin kullanıld ldığı durumlarda daha başar arılı olduğu söylenebilir

47 Davranış ışsal yaklaşı şıma göre g öğrenmenin gerçekle ekleşebilmesi;davranışların n tekrar edilme sıklığının n arttırılmas lmasına,bunun için i in de pekiştire tireçlerin doğru,yerinde ve zamanında nda kullanılmas lmasına bağlıdır.