KALKER OCAĞI VE KIRMA ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI

Transkript

1 İNŞ. NAK. GIDA SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU MERSİN İLİ, AKDENİZ İLÇESİ, CAMİLİ KÖYÜ, SİCİL NOLU SAHA ESA Çevre Teknolojileri Mühendislik Dan. Hizm. ve Taah. İnş. İth. İhr. San. ve Tic. Ltd. Şti. İsmet İnönü Bulvarı Yeni Mh Sk. Güvenç İş Merkezi A Blok Kat:2 No:3 Akdeniz/Mersin Tel: Fax: ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu ARALIK

2 Adı Denizler Akaryakıt Mad. İnş. Nak. Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti. Proje Sahibinin Adresi Zeki Ayan Mah. H.Okan Merzeci Bulv. Denizler İş Merkezi MERSİN Telefon Faks Projenin Adı Proje Bedeli Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi (İli, İlçesi, Mevkii) Proje İçin Seçilen Yerin Koordinatları, Zone: Kalker Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi Kapasite Artışı TL Mersin İli, Akdeniz İlçesi, Camili Köyü, Sicil Nolu Saha ÇED Talep Edilen Alan Koordinatları Alan : 44,95 hektar Koor. Sırası : Sağa Değer, Yukarı Değer,Saat Yönünde Koor. Sırası : Enlem, Boylam Saat Yönünde : Derece.kesir Eleman Sırası Sağa(Y) : Yukarı Eleman Sırası (X) Enlem, Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü COĞRAFİ D.O.M. 33 D.O.M. - Z.O.N. 36 Z.O.N. - Ölçek Fak. 6 derecelik Ölçek Fak. - Sr. Sağa - Yukarı Sr. Enlem - Boylam POLİGON : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : I

3 POLİGON : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri (Sektörü, Alt Sektörü) Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği EK-I Madde 28, Madencilik projeleri; a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler d) Kırma-eleme-yıkama tesisleri (3213 sayılı Maden Kanunu 1. (a) ve 2. (a) grup madenler ile hafriyat malzemeleri ton/yıl) Raporu Hazırlayan Çalışma Grubunun/ Kuruluşun Adı Adresi ESA ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ MÜH. DAN. HİZ. VE TAAH. İNŞ. İTH. İHR. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. Yeni Mah Sk. Güvenç İş Merkezi A-Blok Kat:2 No:3 Akdeniz/MERSİN Telefon Faks Raporun Hazırlanış Tarihi.../12/2013 II

4 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... III TABLOLAR DİZİNİ... VII ŞEKİLLER DİZİNİ... IX EKLER LİSTESİ... XI BÖLÜM 1: PROJENİN TANIMI VE AMACI Tanımı, hizmet amaçları, önem ve gerekliliği, projenin zamanlama tablosu Tanımı ve hizmet amaçları Önem ve gerekliliği Zamanlama Tablosu... 3 BÖLÜM 2: PROJE ALANI VE ETKİ ALANINA AİT MEVCUT DURUMUN BELİRLENMESİ VE ÖZELLİKLERİ Proje İçin Seçilen Yerin Konumu Proje Yer Şeçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan yerin, onanlı çevre düzeni planı veya imar planı sınırları içinde ise bu alan üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde koordinatları ile birlikte gösterimi, projenin kapladığı alan ve koordinatlar) Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu Ocak Kırma-Eleme Tesisi ve Mekanik Plent Tesisi Stok Alanı Bitkisel Toprak ve Pasa Depo Alanı Şantiye/İdari Bina Nakliye Güzergahı Diğer Proje Etki Alanının Belirlenmesi ve Etki Alanındaki Mevcut Durum Projenin Özellikleri Proje Kapsamında Kullanılacak Üretim Yöntemleri, Üretim Miktarları, İş Akım Şeması, Çalışacak Personel Sayısı, Üretim Yöntemleri Üretim Miktarları İş Akım Şeması Çalışacak Personel Sayısı Üretimde Kullanılacak Makinelerin, Araçların ve Aletlerin Miktar ve Özellikleri Üretim Sırasında Tehlikeli, Toksik, Parlayıcı ve Patlayıcı Maddelerin Kullanım Durumları, Taşımaları ve Depolanmaları, Proje Kapsamındaki Ulaştırma Altyapısı Planı (Ulaştırma güzergahı, güzergah yollarının mevcut durumu ve kapasitesi, hangi amaçlar için kullanıldığı, mevcut trafik yoğunluğu, yerleşim yerlerine göre konumu, yapılması düşünülen tamir, bakım ve iyileştirme çalışmaları vb.) BÖLÜM 3: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI Proje ve Etki Alanının Mevcut ve Planlanan Sosyo-Ekonomik Özellikleri Ekonomik Özellikleri (Yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler) III

5 Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfusun yaş sınıflarına göre dağılımı, hane halkı yapısı) Sağlık (Bölgedeki mevcut endemik hastalıklar) İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Faaliyetler Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak İstihdam İmkanları, Nüfus Hareketleri Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri) Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçları Projenin Fayda-Maliyet Analizi Projeden Etkilenen Yerleşim Yerleri Projenin Ekonomik Ömrü Zamanlama Tablosu Diğer Hususlar BÖLÜM 4: MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELİKLER VE DOĞAL KAYNAKLARIN KULLANIMI Arazi Kullanım ve Mülkiyet Durumu Tarım ve Hayvancılık Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları Hayvancılık Türleri, Adetleri ve Beslenme Alanları Orman Alanları Ağaç Türleri ve Miktarları veya Kapladığı Alan Büyüklükleri Ocak Yerinin İşlendiği Mescere Haritası ve Yorumu Sahanın Yangın Görüp Görmediği Proje Yerinde Elden Çıkarılacak Alanın Değerlendirilmesi Proje Sırasında Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Orman Yangınları ve Alınacak Önlemler Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Arazi Kullanım Kabiliyeti Etkilenecek Tabii Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanda Bu İşlerin Yapılacağı Proje Alanında Kültür ve Tabiat Varlıkları Durumu Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Etkileri ve Alınacak Önlemler(arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası) Toprak Özellikleri Toprak Yapısı ve Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıflanması Yamaç Stabilitesi Erozyon Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Toprağa Etkiler ve Alınacak Önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası) Jeolojik Özellikler Bölge Jeolojisi Proje Alanı Jeolojisi Cevherleşme Depremsellik Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Jeolojik Etkiler ve Alınacak Önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası) Hidrojeolojik Özellikler IV

6 Bölge ve Proje Alanı Hidrojeolojik Özellikler Akarsular Göksu Tarsus Çayı / Berdan Çayı (Cylellnos) Göller Göletler Yüzeysel Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri Yer Altı ve Termal Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri (Su seviyeleri, miktarları, emniyetli çekim değerleri, kaynakların debileri, mevcut planlanan kullanımı) Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Hidrojeolojik Etkiler ve Alınacak Önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası) Hidrolojik Özellikler Bölge ve Proje Alanı Hidrolojik Özellikleri Projenin Göl, Baraj, Gölet, Akarsu ve Diğer Sulak Alanlara Göre Konumu Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı (İçme, kullanma, sulama suyu, su ürünleri istihsali, ulaşım, turizm, elektirk üretimi, diğer kullanımlar) Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Hidrolojik Etkiler ve Alınacak Önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası) Meteorolojik ve İklimsel Özellikler Bölgesel ve Proje Alanı Meteorolojik ve iklimsel özellikler Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Sırasında Yerel ve Bölgesel İklimde Oluşabilecek Meteorolojik ve İklimsel Etkiler İle Alınacak Önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası) Flora-Fauna Proje Alanı ve Proje Etki Alanı Flora-Fauna Koruma Alanları (EK-V deki duyarlı yöreler kapsamında) Proje Alanı ve Proje Etki Alanı Koruma Alanları Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Koruma Alanlarına Etkiler ve Alınacak Önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası) Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeriyasak bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, 7/16349 sayılı bakanlar kurulu kararı ile sınırlandırılmış alanlar v.b.) Proje Alanı ve Proje Etki Alanı Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Etkiler ve Alınacak Önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası) BÖLÜM 5: PROJE KAPSAMINDAKİ FAALİYETLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ (İLGİLİ YÖNETMELİKLER KAPSAMINDA VE KÜMÜLATİF OLARAK GEREKLİ DEĞERLENDİRME YAPILACAKTIR) Emisyon Hesaplamaları (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası) Su Kullanımı ve Bertarafı (Arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası olmak üzere temin edileceği kaynaklar, su miktarları, içme ve kullanma suyu diğer kullanım amaçlarına göre miktarları, kullanım sonrası oluşacak atık suların miktarı ve bertarafı) Atıklar (Arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası olmak üzere atık türleri, miktarları, bertarafı) Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri (Akustik Rapor), V

7 Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri Arazinin Hazırlanması Aşamasında İşletme Aşamasında Patlama Sırasında Fırlayan Kaya ve Taşlardan Dolayı Hasar Hava şoku ve gürültü hasarı Titreşim Genliği Sağlık Koruma Bandı Mesafesi Doğaya Yeniden Kazandırma Çalışmaları ve Rehabilitasyon Planı Risk Analizi Proje Alanı ve Proje Etki Alanı Analizi Proje Kapsamındaki Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Risk Durumlarında Alınacak Önlemler (arazi hazırlık, inşşat, işletme ve işletme sonrası) Diğer Hususlar BÖLÜM 6: PROJENİN ALTERNATİFLERİ BÖLÜM 7: İZLEME PROGRAMI Projenin İnşaatı İçin Önerilen İzleme Programı, Projenin İşletmesi ve İşletme Sonrası İçin Önerilen İzleme Programı ve Acil Müdahale Planı ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi Durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi Alan Kurum ve Kuruluşların Yükümlülükleri Başlığının 4. Maddesinde Yer Alan Hususların Gerçekleştirilmesi İle İlgili Program BÖLÜM 8: HALKIN KATILIMI BÖLÜM 9: SONUÇLAR NOTLAR VE KAYNAKLAR VI

8 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1. Zamanlama Tablosu... 3 Tablo Sicil Numaralı Ruhsat Alanı Koordinatları... 5 Tablo 3. ÇED Talep Edilen Alan Koordinatları... 6 Tablo 4. Yerleşim Alanları... 7 Tablo 5. Kırma-Eleme Tesis Alanı Koordinatları... 8 Tablo 6. Stok Alanı Koordinatları... 9 Tablo 7. Bitkisel Toprak Depo Alanı Koordinatları Tablo 8. Pasa Alanı Koordinatları Tablo 9. Şantiye Alanı Koordinatları Tablo 10. Proje Alanının Yerleşim Birimlerine Mesafeleri Tablo 11. Şarj Yoğunluğu (kg/m) Tablo 12. Patlatma Dizayn Parametreleri Tablo 13. Mevcut Üretim Kapasiteleri Tablo 14. Planlanan Üretim Kapasiteleri Tablo 15. Faaliyet Sırasında Çalıştırılacak Personel Sayısı ve Nitelikleri Tablo 16. Kullanılacak Araç ve Ekipman Listesi Tablo 17. Mersin ve Akdeniz Nüfusu Tablo 18. Proje Alanı Yöresinin Nüfusu Tablo 19. Proje Alanı Yöresinin Yaş Sınıflarına Göre Nüfus Dağılımı Tablo 20. İlk Yatırım Maliyeti Tablo 21. Yıllık İşletme Maliyeti Tablo 22. Yıllık İşletme Kârı Tablo 23. Zamanlama Tablosu Tablo 24. Mersin İli Tarım Alanlarının Kullanılış Amaçlarına Göre Dağılımı Tablo 25. Tarım Alanları ve Kullanış Amaçlarına Göre Dağımı Tablo 26. Toroslar İlçesi Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünler Üretim Miktarları Tablo 27. Toroslar İlçesi Sebze Üretim Miktarları Tablo 28. Toroslar İlçesi Meyve, İçecek ve Baharat Bitkileri Üretim Miktarları Tablo 29. Toroslar İlçesi Hayvan Türleri ve Sayıları Tablo 30. Proje Alanı İçerisindeki Ormanlık Yerlerin Kapladığı Alanlar Tablo 31. Proje Sırasında Kesilecek Ağaç Miktarları Tablo 32. Tarım Alanları Tablo 33. İnceleme Alanında Açılan Sondajların Koordinatları Tablo 34. Mersin İli Akarsularının Yıllık Su Potansiyeli Tablo 35. Ortalama, Maksimum ve Minimum Basınç Değerleri Tablo 36. Ortalama, Maksimum ve Minimum Sıcaklık Değerleri Tablo 37. Ortalama Toplam Yağış ve Maksimum Yağış Değerleri Tablo 38. Ortalama Nisbi Nem Değerleri Tablo 39. Buharlaşma Değerleri Tablo 40. Sayılı Gün Değerleri Tablo 41. Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri Tablo 42. Aylık Rüzgar Yönü ve Esme Sayıları Tablo 43. Yönlere Göre Rüzgar Hızları (m/s) Tablo 44. Ortalama Rüzgar Hızı ve Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü Tablo 45. Ortalama Fırtınalı Günler ve Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Tablo 46. Faaliyet alanı ve çevresinde yapılan arazi ve literatür çalışmalarına göre tespit edilen flora türleri Tablo 47. Faaliyet alanı ve çevresinde muhtemel İki Yaşamlı (Amphibia) türleri VII

9 Tablo 48. Faaliyet alanı ve çevresinde muhtemel Sürüngen (Reptilia) türleri Tablo 49. Faaliyet alanı ve çevresinde muhtemel Kuş (Aves) türleri Tablo 50. Faaliyet alanı ve çevresinde muhtemel Memeli (Mammalia) türleri Tablo 51. Bitkisel Toprağın Sıyrılması Esnasında Oluşacak Toz Emisyon Hesaplamaları Tablo 52. Üretim Sırasında Oluşacak Toz Emisyon Hesaplamaları Tablo 53. Asfalt Plent Tesisinden Kaynaklı Emisyonlar Tablo 54. Projeden kaynaklı PM ve Çöken Toz a Ait Modelleme Sonuçları ve Karşılaştırmalı Tablo Hava Kirlenmesi Katkı Değeri Tablo 55. Su Kullanımı Miktarları Tablo 56. Arazinin Hazırlanması Aşamasında Gürültünün Mesafeye Göre Değişimi Tablo 57. İşletme Aşamasında Gürültünün Mesafeye Göre Değişimi Tablo 58. Ocak Sahasında Patlatmadan Kaynaklanacak Gürültünün Mesafeye Göre Değişimi Tablo 59. Mesafeye Göre Titreşim Hızı Değerleri Tablo 60. Bina Temeli Titreşim Hızı (Vo) Değerlerine Bağlı Olarak Patlatma Nedeniyle Hasar Görebilecek Bina Türleri (Forssbland, 1981) Tablo 61. Patlatma yapılan zemin türü ve bina temeli altındaki zemin türüne bağlı olarak değişim gösteren K katsayısı maksimum ve minimum değerleri Tablo 62. Titreşimin genliği ve mesafe ilişkisi Tablo 63. Yapı türüne göre güvenli titreşim düzeyleri VIII

10 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1. Ruhsat Alanı Uydu Görüntüsü... 4 Şekil 2. ÇED Talep Edilen Alan Uydu Görüntüsü... 5 Şekil 3. Proje Kapsamındaki Ünite ve Alanların Konumu... 8 Şekil 4. Nakliye Güzergahını Gösterir Uydu Görüntüsü Şekil 5. Proje Alanı Etrafındaki Yerleşim Birimleri Şekil 6. Patlatma için Delik Dizaynı Şekil 7. Şeş-Beş Delik Dizaynı Şekil 8. Kalker Üretimi İş Akım Şeması Şekil 9. Kırma Eleme Tesisi İş Akım Şeması Şekil 10. Nakliye Güzergahını Gösterir Uydu Görüntüsü Şekil 11. Bölge Trafik Hacim Haritası Şekil 12. Kadastro Haritası Şekil 13. S:74695 Ruhsat Nolu Saha Gösterir Harita Şekil 14. Amenajman Haritası Şekil 15. İnceleme Alanı ve Yakın Çevresinin Jeolojik Dikme Kesiti Şekil 16. İnceleme Alanı ve Yakın Çevresinin Jeoloji Haritası Şekil 17. İnceleme Alanının Jeoloji Haritasından Alınan A-A' Kesiti Şekil 18. Türkiye Depremsellik Haritası Şekil 19. Mersin İli Depremsellik Haritası Şekil 20. Mersin ve Yakın Yöresinde Yer Alan Aktif Fay Sistemleri Şekil 21. Mersin ve Yakın Yöresinde Önemli Faylar ve Son Yüzyıl İçerisindeki Deprem Odaklarının Dağılımları Şekil 22. İnceleme Alanının Genel Görünüşü Şekil 23. Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Yerüstü ve Yeraltı Su Kaynakları Şekil 24. Su Kaynaklarının Uydu Görüntüsü Şekil 25. Proje Alanı ve Çevresindeki Baraj ve Göletler Şekil 26. Ortalama, Maksimum ve Minimum Basınç Grafiği Şekil 27. Ortalama, Maksimum ve Minimum Sıcaklık Grafiği Şekil 28. Ortalama Toplam Yağış ve Maksimum Yağış Grafiği Şekil 29. Ortalama Nisbi Nem Grafiği Şekil 30. Ortalama Buharlaşma Grafiği Şekil 31. Sayılı Günler Grafiği Şekil 32. Sayılı Günler Grafiği Şekil 33. Sayılı Günler Grafiği Şekil 34. Yıllık Esme Sayıları Grafiği Şekil 35. Mevsimlere Göre Esme Sayıları Grafiği Şekil 36. Aylara Göre Esme Sayıları Grafiği Şekil 37. Aylara Göre Esme Sayıları Grafiği Şekil 38. Yönlere Göre Rüzgar Hızları Grafiği Şekil 39. Ortalama Rüzgar Hızı ve Maksimum Rüzgar Hızı Grafiği Şekil 40. Ortalama Fırtınalı Günler ve Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Grafiği 84 Şekil 41. Grid Kareleme Sistemine Göre Faaliyet Alanının Durumu (a), Faaliyet Alanının Türkiye nin Fitocoğrafik Bölgeleri içerisindeki yeri (b) Şekil 42. Faaliyet alanında yapılan çalışmalara ve faaliyet alanına ait fotoğraflar Şekil 43. Faaliyet alanında yapılan çalışmalara ve faaliyet alanına ait fotoğraflar Şekil 44. Bölgede saptanan fauna elemanlarının tür sayısı bakımından birbirlerine oranları Şekil 45. Faaliyet alanı ve çevresinin korunan alanlar açısından durumu IX

11 Şekil 46. Mersin Meteoroloji İstasyonuna Ait 2001 Yılı Rüzgar Diyagramı Şekil 47. Mersin Meteoroloji İstasyonuna ait uzun yıllar rüzgar diyagramı Şekil 48. Arazi Hazırlama Aşaması Gürültü Dağılım Grafiği Şekil 49. İşletme Aşaması Gürültü Dağılım Grafiği Şekil 50. Patlatma Aşaması Gürültü Dağılım Grafiği Şekil 51. Özgül şarja bağlı olarak en fazla fırlatma uzaklığı X

12 EKLER LİSTESİ EK-1. İşletme Ruhsatı EK-2. Tapu Senetleri EK Sicil Nolu Saha Belgeleri EK-4. Mevcut Alınan İzinler EK-5. Kapasite Raporu EK-6. Yeraltı Suyu Kullanma Belgesi EK-7. Çevre Düzeni Planı EK-8. Vaziyet Planı EK-9. Eski ÇED Alanları Gösterir Vaziyet Planı EK-10. Kadastro Haritası EK-11. Topoğrafik Harita EK-12. Meşcere Haritası EK-13. Orman Kadastro Haritası EK-14. Rehabilitasyon Projesi ve Haritaları EK-15. İmalat Haritası EK-16. Üretim ve Termin Planı EK-17. Jeoloji Haritası EK-18. Hava Kalitesi Modelleme Raporu EK-19. Akustik Rapor EK-20. Mersin Meteoroloji İstasyonu Bülteni EK-21. Kurum Görüşleri EK-22. Acil Durum Eylem Planı EK-23. Jeolojik Etüt Raporu EK-24. Halkın Katılımı Toplantısı Gazete İlanları EK-25. Yer Bulduru Haritası EK-26. Raporu Hazırlayan Personel Bilgileri XI

13 BÖLÜM 1: PROJENİN TANIMI VE AMACI 1.1. Tanımı, hizmet amaçları, önem ve gerekliliği, projenin zamanlama tablosu Tanımı ve hizmet amaçları Denizler Akaryakıt Mad. İnş. Nak. Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından; Mersin İli, Akdeniz İlçesi, Camili Köyü civarında bulunan sicil nolu sahada ve saha üzerinde bulunan kırma eleme tesisinde kapasite artışı planlanmaktadır sicil nolu saha 90,82 hektardır. İşletme Ruhsatı Ek-1 de sunulmuştur sicil nolu sahanın ortasında sicil nolu II. Grup 2 hektar İşletme ruhsatı bulunmaktadır sicil nolu ruhsat ÇED talep edilen alan dışında değerlendirilmiştir sicil nolu saha ile ilgili evraklar Ek-3 te verilmiştir. Toplam alanı 90,82 hektar olan sicil nolu sahanın 23,0775 hektarlık kısmına Kalker ocağı için 05/05/2006 tarihinde ÇED Gerekli Değildir Belgesi ve yine ocak sahasının 1,85 hektarlık kısmına tarihinde Kapasite artışı için ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmıştır sicil nolu saha içinde mülkiyeti firmaya ait parseller bulunmaktadır. Bu parseller üzerinde yaklaşık m 2 alan üzerine daha önceden kırma eleme tesisi için tarihinde ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmıştır. Deniz Seyahat Tur. Gıda İnş. Pet. Tic. ve San. Ltd. Şti ne ait olan kırma eleme tesisi tapuları ile beraber Denizler Akaryakıt Mad. İnş. Nak. Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti. ne devredilmiştir sicil nolu 90,82 hektarlık sahanın 44,95 hektarlık kısmına ÇED talep edilerek alan genişletmesi planlanmaktadır. Ocak sahasındaki üretim miktarı ton/yıl dır. Ocaktaki tüvenan kalkerin yıllık üretim miktarı ton/yıl artırılıp ton/yıla çıkartılarak kapasite artışı planlanmaktadır. Kırma eleme tesisinin mevcut kapasitesi ton/yıldır. Kırma eleme tesisinin kapasitesi ton/yıl artırılarak toplamda ton/yıla çıkartılması planlanmaktadır. Talep edilen ÇED alanı üzerinde firmaya ait asfalt plenti bulunmaktadır tarihli ve sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ( , , tarih ve sayılı değişiklikler) Ek-1 Listesi, Madde 28 Madencilik projeleri; a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler, d) Kırma-eleme-yıkama tesisleri (3213 sayılı Maden Kanunu 1. (a) ve 2. (a) grup madenler ile hafriyat malzemeleri ton/yıl), kapsamında yer almaktadır. Çevresel Etki Değerlendirmesi raporunun sunulmasındaki amaç; 90,82 hektarlık sahanın 44,95 hektarlık kısmına ÇED talep edilerek alan genişletmesi ve kırma eleme tesisinin ve ocak sahasının üretim kapasitesinin artırılması planlanmaktadır. 1

14 Mevcut kırma-eleme tesisi alanı genişletilerek 1168 nolu parselin tamamı kullanılacaktır. Kırma eleme tesisinde kapasite artışı günlük 8 saatten 16 saate çıkarılarak ve makine ekipman ilave edilerek yapılacaktır. Kalker Madeni Genel Tanıtımı: Genel olarak kimyasal bileşiminde en az %90 oranında CaCO 3 (kalsiyum karbonat) içeren kayaçlara kalker ya da kireçtaşı adı verilmektedir. Ayrıca mineralojik bileşiminde en az %90 kalsit minerali kayaçlar da kalker olarak adlandırılmaktadır. Kalker saf halde kalsit ve çok az miktarda aragonit kristallerinden oluşur. Kalsit ve aragonit kalsiyum karbonatın iki ayrı kristal sekli olup, teorik olarak %56 CaO ve %44 CO 2 içerir. Ancak doğada hiçbir zaman saf olarak bulunmaz. İkincil derecede değişik madde bileşiklerin içinde yer alması nedeniyle orijinal halde sarı, kahverengi ve siyah renklerde de görülebilmektedir. Kalkerin özgül ağırlığı 2,5-3,0 gr/cm 3 arasındadır. Faaliyet alanı çoğunluğu orman arazisi içerisinde kalmaktadır. Ayrıca firmaya ait tapulu parseller, 2B arazisi bulunmaktadır. Ruhsat sahasına kadar ulaşımı sağlayacak yol mevcuttur. ÇED Olumlu kararı alındıktan sonra talep edilen sahalara ilgili kurumlardan gerekli izinler alınacaktır. Projenin amacı; özellikle firmamızın yol yapımı için asfalt çalışmalarında kalkeri kullanacak olması ve asfalt plentinin aynı ruhsat içerisinde olması hammadde talebinin karşılanması, bölge piyasasında oluşacak talebin karşılanması, böylelikle ülke ve bölge ekonomisine katkıda bulunulmasıdır. Özellikle üretimi firmanın kendisinin yapacak olması nedeniyle, maliyetin düşürülmesi amaçlanmaktadır. Ocak sahasında üretim açık işletme yöntemi ile yapılacaktır. Kalker üretimi tamamen delme - patlatma yöntemi uygulanarak yapılacaktır. Delme patlatma ile ana kayaçtan koparılan kalker, kırma eleme tesisine kamyonlarla nakledilecektir. Kırma eleme tesisine getirilen tüvenan kalker kırılarak 0-7mm, 7-15 mm, mm, mm boyutlarına getirilerek satışa sunulacaktır. Açık işletme yönteminde basamaklar oluşturularak ilerleme sağlanır. Faaliyet sırasında ocakta 5 er basamak yapılması planlanmaktadır. Basamak genişliği kullanılacak olan iş makinelerinin manevra kabiliyetlerine göre projelendirilir. Kalker ocağı açık işletmelerinde kullanılacak olan kamyonların geri ve ileri manevra yapabileceği ve dönüşlerde rahat ve emniyetli bir şekilde hareket edebileceği bir basamak genişliği yeterli olmaktadır. Basamakların genişliği 12 m. olarak planlanmıştır. Basamak yüksekliği ise kullanılacak olan iş makinesinin bom yüksekliği ile orantılı olarak projelendirilir. Kullanılacak olan makine ekskavatör ise basamak yüksekliği bom uzunluğu kadar, paletli veya lastikli yükleyici ise maksimum kova yüksekliğinin 1.5 katı kadar basamak yüksekliği düşünülür. Basamakların yüksekliği 10 m. olarak planlanmıştır. Açık işletmelerde yaşanan en büyük problemlerden biri şev duyarlılığının sağlanmasıdır. Bu bakımdan basamak şev açıları ve ocak genel şev açısının çok iyi 2

15 planlanması gerekmektedir. Söz konusu faaliyette basamak şev açısı 60 derece, genel ocak şev açısı ise 45 derece planlanmıştır. Faaliyet sırasında kalkeri ana kayaçtan ayırmak için patlatmalar yapılacaktır. Patlatma işlemi, delme, patlayıcı maddenin delinen deliklere şarjı ve ateşleme işlemlerinden oluşmaktadır. Yapılacak olan patlatma işlemleri galeri usulü patlatma olmayacak, gevşetme patlatması niteliğinde olacaktır. Patlatma ile ilgili detaylı bilgi Bölüm de verilmektedir Önem ve gerekliliği Proje alanında kalker üretimi yapılacaktır. Türkiye genelinde kalker üretimi her yıl artmaktadır. Alt yapı çalışmaları, inşaat sektörünün ülkede hızla gelişmesi bu artışın sebeplerindendir. Planlanan faaliyet ile maden kaynaklarının ülke ekonomisine kazandırılması sağlanacaktır. Rapor kapsamında, kalker ocağı ve kırma eleme tesisi faaliyeti esnasında çevresel etkilerin değerlendirilmesi, olumsuz etkilerin saptanarak önlenmesi veya çevreye zarar vermeyecek şekilde en aza indirilmesi çalışmalarını içermektedir Zamanlama Tablosu Kalker madeni işletmesi ile ilgili olarak ÇED Başvuru Dosyası 2012 yılı Aralık ayında hazırlanarak bakanlığa müracaat edilmiştir. Tahmini olarak Nisan 2014 tarihinde ÇED Olumlu Belgesi alınması durumunda ÇED mevzuatına göre gerekli izinler alındıktan sonra üretim faaliyetlerine başlanacaktır. Süreçler ÇED Başvurusu Tablo 1. Zamanlama Tablosu Halkın Katılımı Toplantısı Kapsam ve Özel Format Toplantısı ÇED Raporunun Hazırlanması İDK Toplantısı ÇED Sürecinin Tamamlanması Gerekli İzinlerin Alınması Üretime Geçiş

16 BÖLÜM 2: PROJE ALANI VE ETKİ ALANINA AİT MEVCUT DURUMUN BELİRLENMESİ VE ÖZELLİKLERİ 2.1. Proje İçin Seçilen Yerin Konumu Proje Yer Şeçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan yerin, onanlı çevre düzeni planı veya imar planı sınırları içinde ise bu alan üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde koordinatları ile birlikte gösterimi, projenin kapladığı alan ve koordinatlar) Faaliyet alanı; Mersin ili, Akdeniz ilçesi, Camili Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır Sicil Nolu Saha (90,82 hektar) Sicil Nolu Saha Şekil 1. Ruhsat Alanı Uydu Görüntüsü Çalışma yapılacak sicil nolu saha 90,82 hektardır. Ruhsat içinde sicil nolu saha bulunmaktadır sicil nolu saha proje kapsamı dışındadır. Proje kapsamındaki ruhsat alanlarının koordinatları aşağıda verilmiştir. 4

17 Tablo Sicil Numaralı Ruhsat Alanı Koordinatları Sicil Numaralı Ruhsat Alanı Koordinatları Alan : 90,82 hektar Koor. Sırası : Sağa Değer, Yukarı Değer,Saat Yönünde Koor. Sırası : Enlem, Boylam Saat Yönünde : Derece.kesir Eleman Sırası Sağa(Y) : Yukarı (X) Eleman Sırası Enlem, Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü COĞRAFİ D.O.M. 33 D.O.M. - Z.O.N. 36 Z.O.N. - Ölçek Fak. 6 derecelik Ölçek Fak. - Sr. Sağa - Yukarı Sr. Enlem - Boylam POLİGON : : : : : : : : : : : : POLİGON : : : : : : : : : : : : Sicil Nolu Saha (90,82 hektar) Sicil Nolu Saha ÇED Talep Edilen Alan (44,95 hektar) Şekil 2. ÇED Talep Edilen Alan Uydu Görüntüsü 5

18 Proje kapsamında ÇED talep edilen alan koordinatları aşağıda verilmiştir. Tablo 3. ÇED Talep Edilen Alan Koordinatları ÇED Talep Edilen Alan Koordinatları Alan : 44,95 hektar Koor. Sırası : Sağa Değer, Yukarı Değer,Saat Yönünde Koor. Sırası : Enlem, Boylam Saat Yönünde : Derece.kesir Eleman Sırası Sağa(Y) : Yukarı (X) Eleman Sırası Enlem, Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü COĞRAFİ D.O.M. 33 D.O.M. - Z.O.N. 36 Z.O.N. - Ölçek Fak. 6 derecelik Ölçek Fak. - Sr. Sağa - Yukarı Sr. Enlem - Boylam POLİGON : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : POLİGON : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : :

19 Proje alanı o33a1 nolu paftada yer almaktadır. Ruhsat sahasına kadar ulaşımı sağlayacak yol mevcuttur. Ancak ocak sahalarından kırma eleme tesisine kadar toplamda yaklaşık 1 km yol yapılması planlanmaktadır. Saha eğimli bir topografyaya sahiptir. Proje kapsamında, proje alanında, ocak sahası, stok alanı, pasa alanı, bitkisel toprak alanı, şantiye alanı bulunacaktır. Çalışan personel ihtiyaçlarını şantiye alanı içerisinde bulunana binada karşılayacaktır. En yakın yerleşim alanları, tesislere göre yönleri ve kuş uçuşu uzaklıkları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Köyler Tablo 4. Yerleşim Alanları *Mesafeleri (m) Camili Köyü 2000 Yeşilova Köyü 2100 Iğdır Köyü 2900 Resulköy Köyü 2750 Çamlıdere Köyü 3900 Doruklu Köyü 3300 Dalakdere Köyü 2900 * Köylerin proje alanına en yakın cephesinden köy merkezlerine olan dik mesafe alınmıştır Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu Proje kapsamında 1168 nolu parsel üzerinde kırma-eleme tesisi ve 1167 nolu parsel üzerinde şantiye alanı bulunmaktadır nolu parselin kuzey bitişiğinde stok alanı, güneydoğu bitişiğinde de bitkisel toprak ve pasa alanı bulunmaktadır. 7

20 Kırma Eleme Tesisi (1,27 hektar) Stok Alanı (1 hektar) Bitkisel Toprak (1 hektar) Şantiye Alanı (1,16 hektar) Pasa Alanı (1 hektar) Şekil 3. Proje Kapsamındaki Ünite ve Alanların Konumu Ocak Proje kapsamında kurulması planlanan üniteler dışında kalan alanlarda çalışma yapılması planlanmaktadır. Ocak alanı olarak üniteler dışında kalan alan kullanılacaktır Kırma-Eleme Tesisi ve Mekanik Plent Tesisi Proje kapsamında aşağıda koordinatları verilen alanda mevcutta kırma eleme bulunmaktadır. Mevcut kırma-eleme tesisi alanı genişletilerek 1168 nolu parselin tamamı kullanılacaktır. Tablo 5. Kırma-Eleme Tesis Alanı Koordinatları Kırma-Eleme Tesis Alanı Koordinatları Alan : 1,27 hektar Koor. Sırası : Sağa Değer, Yukarı Değer,Saat Yönünde Koor. Sırası : Enlem, Boylam Saat Yönünde : Derece.kesir Eleman Sırası Sağa(Y) : Yukarı (X) Eleman Sırası Enlem, Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü COĞRAFİ D.O.M. 33 D.O.M. - Z.O.N. 36 Z.O.N. - Ölçek Fak. 6 derecelik Ölçek Fak. - Sr. Sağa - Yukarı Sr. Enlem - Boylam : : : :

21 : : : : : : : : : : : : : : : : : : Stok Alanı Proje kapsamında aşağıda koordinatları verilen alanda Kırma-Eleme Tesisinden çıkacak olan ürünün stoklanması planlanmaktadır. Tablo 6. Stok Alanı Koordinatları Stok Alanı Koordinatları Alan : 1 hektar Koor. Sırası : Sağa Değer, Yukarı Değer,Saat Yönünde Koor. Sırası : Enlem, Boylam Saat Yönünde : Derece.kesir Eleman Sırası Sağa(Y) : Yukarı (X) Eleman Sırası Enlem, Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü COĞRAFİ D.O.M. 33 D.O.M. - Z.O.N. 36 Z.O.N. - Ölçek Fak. 6 derecelik Ölçek Fak. - Sr. Sağa - Yukarı Sr. Enlem - Boylam : : : : : : : : : : : :

22 Bitkisel Toprak ve Pasa Depo Alanı Proje kapsamında oluşturulacak bitkisel toprak ve pasa alanlarının koordinatları aşağıda verilmiştir. Arazinin hazırlık aşaması ve işletme aşamasında çıkacak pasa, hafriyat ve bitkisel toprak ayrı ayrı depolanacak ve depolanan malzeme erozyona karşı korunacaktır. Tablo 7. Bitkisel Toprak Depo Alanı Koordinatları Bitkisel Toprak Depo Alanı Koordinatları Alan : 1 hektar Koor. Sırası : Sağa Değer, Yukarı Değer,Saat Yönünde Koor. Sırası : Enlem, Boylam Saat Yönünde : Derece.kesir Eleman Sırası Sağa(Y) : Yukarı (X) Eleman Sırası Enlem, Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü COĞRAFİ D.O.M. 33 D.O.M. - Z.O.N. 36 Z.O.N. - Ölçek Fak. 6 derecelik Ölçek Fak. - Sr. Sağa - Yukarı Sr. Enlem - Boylam : : : : : : : : Tablo 8. Pasa Alanı Koordinatları Pasa Alanı Koordinatları Alan : 1 hektar Koor. Sırası : Sağa Değer, Yukarı Değer,Saat Yönünde Koor. Sırası : Enlem, Boylam Saat Yönünde : Derece.kesir Eleman Sırası Sağa(Y) : Yukarı (X) Eleman Sırası Enlem, Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü COĞRAFİ D.O.M. 33 D.O.M. - Z.O.N. 36 Z.O.N. - Ölçek Fak. 6 derecelik Ölçek Fak. - Sr. Sağa - Yukarı Sr. Enlem - Boylam : : : : : : : : : :

23 Şantiye/İdari Bina Proje kapsamında aşağıda koordinatları verilen alan şantiye ve idari bina alanı olarak kullanılması planlanmaktadır. Tablo 9. Şantiye Alanı Koordinatları Şantiye Alanı Koordinatları Alan : 1,16 hektar Koor. Sırası : Sağa Değer, Yukarı Değer,Saat Yönünde Koor. Sırası : Enlem, Boylam Saat Yönünde : Derece.kesir Eleman Sırası Sağa(Y) : Yukarı (X) Eleman Sırası Enlem, Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü COĞRAFİ D.O.M. 33 D.O.M. - Z.O.N. 36 Z.O.N. - Ölçek Fak. 6 derecelik Ölçek Fak. - Sr. Sağa - Yukarı Sr. Enlem - Boylam : : : : : : : : : : : : : : : : : : Nakliye Güzergahı Nakliye için kullanılacak yol aşağıdaki uydu görüntüsünde gösterilmiştir. 11

24 Alternatif Nakliye Yolu Mevcut Nakliye Yolu Şekil 4. Nakliye Güzergahını Gösterir Uydu Görüntüsü Diğer Proje kapsamında yukarıda belirtilenler dışında alan yada ünite kurulması planlanmamaktadır Proje Etki Alanının Belirlenmesi ve Etki Alanındaki Mevcut Durum Şekil 5. Proje Alanı Etrafındaki Yerleşim Birimleri 12

25 Proje alanı etrafındaki yerleşim birimlerini gösteren uydu görüntüsü yukarıdaki şekilde verilmiştir. Yerleşim birimlerine mesafeleri ise aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 10. Proje Alanının Yerleşim Birimlerine Mesafeleri Köyler *Mesafeleri (m) Camili Köyü 2000 Yeşilova Köyü 2100 Iğdır Köyü 2900 Resulköy Köyü 2750 Çamlıdere Köyü 3900 Doruklu Köyü 3300 Dalakdere Köyü 2900 * Köylerin proje alanına en yakın cephesinden köy merkezlerine olan dik mesafe alınmıştır. Proje alanına en yakın yerleşim birimi Camili Köyü dür. En yakın ev ise proje alanının güneyinde yaklaşık 1600 m mesafedeki Camili Köyü ne ait evdir. Proje etki alanı, projeden kaynaklanması beklenen toz emisyonu, gürültü ve titreşimin en yakın yerleşim yeri olan 2000 m mesafedeki Camili Köyü ve en yakın ev olan 1600 m mesafedeki Camili Köyü ne ait ev yönündeki değerlerin ilgili yönetmelikler kapsamında değerlendirilmesi ile belirlenmiştir Projenin Özellikleri Proje Kapsamında Kullanılacak Üretim Yöntemleri, Üretim Miktarları, İş Akım Şeması, Çalışacak Personel Sayısı, Üretim Yöntemleri Proje alanında üretilmesi planlanan kalker; genel olarak kimyasal bileşiminde en az %90 oranında CaCO 3 (kalsiyum karbonat) içeren kayaçlara kalker ya da kireçtaşı adı verilmektedir. Ayrıca mineralojik bileşiminde en az %90 kalsit minerali kayaçlar da kalker olarak adlandırılmaktadır. Kalker saf halde kalsit ve çok az miktarda aragonit kristallerinden oluşur. Kalsit ve aragonit kalsiyum karbonatın iki ayrı kristal sekli olup, teorik olarak %56 CaO ve %44 CO 2 içerir. Ancak doğada hiçbir zaman saf olarak bulunmaz. İkincil derecede değişik madde bileşiklerin içinde yer alması nedeniyle orijinal halde sarı, kahverengi ve siyah renklerde de görülebilmektedir. Kalkerin sertlik derecesi 3, özgül ağırlığı 2,5-2,7 gr/cm3 arasındadır. Kalkerin ana kullanım sahası %40-70 oranıyla inşaat ve yapı sektörü olup, çimento ve kireç üretimi, metalürji, tarım, baca gazı arıtımı ve cam, soda, şeker, kağıt, lastik-plastik, kauçuk sanayilerinde, boya üretimi gibi alanlarda kullanılmaktadır. Ocak sahasında üretim açık işletme yöntemi ile yapılacaktır. Kalker üretimi tamamen delme - patlatma yöntemi uygulanarak yapılacaktır. Delme patlatma ile ana kayaçtan koparılan kalker kırma eleme tesisine kamyonlarla nakledilecektir. 13

26 Kırma eleme tesisine getirilen tüvenan kalker kırılarak 0-7mm, 7-15 mm, mm, mm boyutlarına getirilerek satışa sunulacaktır. Sahada üretimi yapılacak kalker proje kapsamında mevcutta bulunan asfalt plentinde kullanılacak ve talep durumuna göre piyasaya satışı planlanmaktadır. Açık işletme yönteminde basamaklar oluşturularak ilerleme sağlanır. Faaliyet sırasında ocaklarda 5 er basamak yapılması planlanmaktadır. Basamak genişliği kullanılacak olan iş makinelerinin manevra kabiliyetlerine göre projelendirilir. Kalker ocağı açık işletmelerinde kullanılacak olan kamyonların geri ve ileri manevra yapabileceği ve dönüşlerde rahat ve emniyetli bir şekilde hareket edebileceği bir basamak genişliği yeterli olmaktadır. Basamakların genişliği 12 m. olarak planlanmıştır. Basamak yüksekliği ise kullanılacak olan iş makinesinin bom yüksekliği ile orantılı olarak projelendirilir. Kullanılacak olan makine ekskavatör ise basamak yüksekliği bom uzunluğu kadar, paletli veya lastikli yükleyici ise maksimum kova yüksekliğinin 1.5 katı kadar basamak yüksekliği düşünülür. Basamakların yüksekliği 10 m olarak planlanmıştır. Açık işletmelerde yaşanan en büyük problemlerden biri şev duyarlılığının sağlanmasıdır. Bu bakımdan basamak şev açıları ve ocak genel şev açısının çok iyi planlanması gerekmektedir. Söz konusu faaliyette basamak şev açısı 60 derece, genel ocak şev açısı ise 45 derece planlanmıştır. Tesisin işletmeye açılması ile birlikte kalkeri ana kayaçtan ayırmak için patlatmalar yapılacaktır. Patlatma işlemi, delme, patlayıcı maddenin delinen deliklere şarjı ve ateşleme işlemlerinden oluşmaktadır. Yapılacak olan patlatma işlemleri galeri usulü patlatma olmayacak, gevşetme patlatması niteliğinde olacaktır. Patlatma Tekniği ve Detayları Patlatma dizaynı; alınacak malzemenin miktarına, basamakların durumuna, kalınlığına, çatlak sisteminin ve gevşetilecek bloğun durumuna, patlatma alanı çevresinde bulunan hassas yapıların (bina, köprü vb.) uzaklığına bağlı olarak değişmektedir. Açık ocak patlatmalarının büyük bir kısmı basamak patlatması şeklinde yapılmaktadır. Serbest yüzeye (aynaya) paralel olarak açılan dik veya dike yakın patlatma, patlatma deliklerinin patlayıcı ile şarj edilerek patlatılması basamak patlatması olarak adlandırılır. Basamak patlatmasının yapıldığı yerler; kömür ve metalik madenlerinin üretim ve dekapaj çalışmaları, taş ocaklarında, çimento ve kireç fabrikalarının hammadde ocaklarında, baraj ve otoyol çalışmalarıdır. Basamak patlatma verimini etkileyen birçok parametre vardır. Bir kısım parametreler kontrol edilebilir. Bu parametreler değiştirilerek patlatma performansına etki edebilir. Bazı parametreler ise kontrol edilemezler. Kontrol edilemeyen parametrelerin değiştirilmesi mümkün değildir. Kontrol edilemeyen parametreler; 14

27 Kayacın jeolojik yapısı Patlatma deliğinin yapısı Kullanılan patlayıcı maddenin özellikleri Patlatma alanının fiziksel koşulları Su seviyesidir. Kontrol edilebilen parametreler ise aşağıda projeye uygun olarak tasarlanmıştır. Faaliyet alanında yapılacak delme-patlatma işlemi sırasıyla; Wagon-Drill ile deliklerin delinmesi, ANFO nun hazırlanması, sıkılanması ve patlatılması aşamalarından oluşmaktadır. Ocak sahasında gerçekleştirilecek patlatmalar uzman kişiler (belgeli ateşleyiciler/lisanslı firmalar) tarafından polis/jandarma nezaretinde yapılacaktır. Patlatma esnasında her türlü çevre emniyeti alınacak, tüm saha çevresine gerekli ikaz levhaları asılacak ve patlatma yapılmadan önce siren ile uyarı yapılacaktır. İşletmede tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler hakkındaki tüzük hükümlerine uyulacaktır. Patlayıcı madde kullanımı Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretim İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esasları na ilişkin tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Tüzük hükümlerine uygun olarak yapılacaktır. Faaliyet alanında patlayıcı madde olarak ANFO (%92 amonyumnitrat, %8 fuel oil karışımı) diye adlandırılan Amonyum Nitrat ve Motorin karışımından oluşan madde kullanılacaktır. Bu patlayıcı jelatinit tipi dinamit ve milisaniye gecikmeli kapsüller yardımıyla patlatılacaktır. Patlatma işlemleri sırasında kullanılacak olan patlayıcılar patlatma işleminin yapılacağı zamanlarda ve bir patlatma için gerekli olacak miktarda temin edilecek olup, faaliyet sahası sınırları içerisinde patlayıcı madde depolanmayacaktır. Patlatma için açılacak deliklerin dizaynı aşağıdaki şekilde verilmiştir. 15

28 Şekil 6. Patlatma için Delik Dizaynı Delik çapına ve patlayıcı madde yoğunluğuna göre şarj yoğunluğu tablosu aşağıda verilmiştir. Tablo 11. Şarj Yoğunluğu (kg/m) Delik Çapı Patlayıcı Madde Yoğunluğu Inch mm 0,80 0,82 0,90 0,95 1,00 1,10 1,15 gr/cm 3 gr/cm 3 gr/cm 3 gr/cm 3 gr/cm 3 gr/cm 3 gr/cm 3 1 ¼ 31,7 0,64 kg/m 0,65 kg/m 0,71 kg/m 0,76 kg/m 0,79 kg/m 0,88 kg/m 0,91 kg/m 1 3/8 34,9 0,77 kg/m 0,79 kg/m 0,86 kg/m 0,91 kg/m 0,95 kg/m 1,06 kg/m 1,10 kg/m 1 ½ 38,1 0,91 kg/m 0,94 kg/m 1,03 kg/m 1,09 kg/m 1,15 kg/m 1,25 kg/m 1,31 kg/m 1 41,2 1,07 kg/m 1,10 kg/m 1,21 kg/m 1,26 kg/m 1,34 kg/m 1,47 kg/m 1,53 kg/m 1 ¾ 44,4 1,24 kg/m 1,28 kg/m 1,40 kg/m 1,47 kg/m 1,55 kg/m 1,71 kg/m 1,79 kg/m 2 5/8 50,8 1,62 kg/m 1,67 kg/m 1,83 kg/m 1,92 kg/m 2,02 kg/m 2,23 kg/m 2,34 kg/m 2 ¼ 57,1 2,05 kg/m 2,10 kg/m 2,31 kg/m 2,44 kg/m 2,56 kg/m 2,83 kg/m 2,95 kg/m 2 ½ 63,5 2,53 kg/m 2,60 kg/m 2,86 kg/m 3,01 kg/m 3,17 kg/m 3,48 kg/m 3,65 kg/m 2 ¾ 69,8 3,07 kg/m 3,14 kg/m 3,45 kg/m 3,65 kg/m 3,84 kg/m 4,21 kg/m 4,40 kg/m 3 76,2 3,65 kg/m 3,73 kg/m 4,11 kg/m 4,33 kg/m 4,55 kg/m 5,01 kg/m 5,24 kg/m 3 ½ 88,9 4,97 kg/m 5,09 kg/m 5,58 kg/m 5,89 kg/m 6,20 kg/m 6,83 kg/m 7,14 kg/m 4 101,6 6,49 kg/m 6,65 kg/m 7,29 kg/m 7,71 kg/m 8,11 kg/m 8,11 kg/m 8,91 kg/m 4 ¼ 107,9 7,32 kg/m 7,50 kg/m 8,24 kg/m 8,69 kg/m 9,15 kg/m 10,07 kg/m 10,52 kg/m Kaynak : TMMOB Maden Mühendisleri Odası, Ankara,

29 Delik Çapı (R) Patlatılacak kaya yapılarının içerisine patlayıcı madde yerleştirmenin en verimli yolu kaya yapılarına delik delmektir. Delinecek deliklerinin çaplarının seçimini patlatılacak kayacın özellikleri, patlatma sonrası istenen parça boyutu, basamak yüksekliği ve delme maliyeti etkiler. Genelde açık işletmelerde delik çapları 50 mm ile 450 mm arasında değişir. Delme-patlatma dizaynında delik çapı 3 ½ inç (88,9 mm) alınmıştır. Şarj Konsantrasyonu (Lb) Şarj konsantrasyonu (Lb), yukarıdaki Şarj Yoğunluğu tablosundan 88,9 mm delik çapı ve 0,82 gr/cm 3 patlayıcı madde yoğunluğuna göre 5,09 kg/m olarak seçilmiştir. Dilim Kalınlığı (Bmax) Dilim kalınlığı, delik merkezinden aynaya olan en kısa mesafedir. Dilim kalınlığı küçük seçilirse, basınç çatlakları aynaya kadar ulaşır ve gazlar bu çatlaklardan sızar, dolayısıyla enerjilerini tam kullanamazlar. Dilim kalınlığı büyük seçildiğinde ise, patlayıcı maddenin hareket ettirmesi gereken kütle daha büyüktür. Bu durumda kırılma yetersiz olacağı gibi, enerji dalgası geriye etki ederek aynanın düzensiz olmasına neden olacaktır. Dilim Kalınlığı (Bmax) = 2 m olarak alınmıştır. Delikler Arası Mesafe (B) Delikler arası mesafe aynaya paralel bir hat üzerindeki iki delik arasındaki uzaklıktır. Delikler arası mesafe Bmax değerinin 1-1,5 katı olarak alınır. (Kaynak: Açık İşletmelerde Delme-Patlatma; A.Konuk, R.M.Göktan, O.Patir, A.Ü. Müh. Mim. Fak. Yayınları, No:102) Delikler Arası Mesafe (B) = 1,5 x Bmax = 1,5 x 2 = 3 m Basamak Yüksekliği (K) Basamak yüksekliği işletmenin çalışma yaptığı projelendirilmiş olan ayna yüksekliğidir. Basamak yüksekliği tespit edilirken çalışan makinelerin özelliklerine, delik delme makinesinin özelliklerine, patlatma sonrası oluşacak malzemenin kullanım alanına dikkat edilmelidir. Patlatma için delik delen delici makinelere optimum verimle çalıştıkları bir derinlik önerilir. Bu derinlik gereğinden kısa tutulduğunda delici makinelerden tam verim alınmamış olur. Deliğin fazla derin olması halinde delme hızının düşmesi, delgi ve patlayıcı madde doldurma hatalarında artış olur. 17

30 Normal patlatmalarda kural olarak basamak ayna yüksekliğinin dilim kalınlığının en az 2,5, en fazla 6 katı alınması doğru bir seçimdir. 6 x B max K 2,5 x B max olmalıdır. 6 x 2 m K 2,5 x 2 m 12 m K 5 m Basamak yüksekliğinin 5 m ile 12 m arasında olması gerekmektedir. Bu doğrultuda basamak yüksekliği 10 m olarak seçilmiştir. Delik Taban Payı (u) Basamaklara delinen delikler tam basamak yüksekliğinde delinirse kırılmanın tam 90 derece olmaması nedeni ile tabanda tırnak denilen sert bir kısım kalacaktır. Bu ise yükleyici ve kazıcı makineler için istenmeyen bir olaydır. Bu nedenle delikler, aynayı tam tabandan kesecek gibi biraz derin delinir. Bu fazlalığa da taban payı denir. Uygulamalarda delik boyunun, basamak yüksekliğinin % 10 fazlası kadar olması gerektiği saptanmıştır. Delik Taban Payı (u) = Basamak Yüksekliği (K) x 0,1 Delik Taban Payı (u) = 10 m x 0,1 = 1 m Delik Yüksekliği (H) Toplam delik derinliği basamak yüksekliği ile dip delginin toplamıdır. Basamak patlatmalarında mutlaka uygulanmalıdır. Delik Boyu (H) = Basamak Yüksekliği (K) + Delik Taban Payı (u) Delik Boyu (H) = 10 m + 1 m = 11 m Sıkılama (h 0 ) Delik içerisine patlayıcı konulduktan sonra kalan üst bölümün delikten çıkan malzeme veya özel tıkaç malzemeleri ile (belirli boyutlarda kırılmış mıcır) kapatılması işlemine sıkılama denir. Sıkılama işlemi, patlayıcının enerjisini kayaya yönlendirmek için uygulanan bir işlemdir. İyi bir şekilde yapılmış sıkılama ile patlatma verimliliği artar. Küçük sıkılama, gazların kaçmasına, kaya fırlamalarına, hava şokuna ve patlamanın veriminin düşmesine neden olur. Büyük sıkılama ise kolon şarjının üzerindeki kayanın zayıf parçalanmasına yol açar. Sıkılama kadar sıkılama mesafesi de önemlidir. Sıkılama mesafesi delik içerisinde patlayıcı madde konmayan kısımdır. Uygulamalarda en yaygın sıkılama mesafesi yük miktarı kadardır. Delik boyunun 1/3 ü kadarı sıkılama mesafesi olarak alınır. Uygun alınan 18