ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ 1. LİSANSÜSTÜ EĞİTİM GÜNLERİ

Transkript

1 ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ 1. LİSANSÜSTÜ EĞİTİM GÜNLERİ MART 2012 SAMSUN

2 ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ 1. LİSANSÜSTÜ EĞİTİM GÜNLERİ Yayına Hazırlayanlar OMÜ FBE Öğrenci Temsilciler Kurulu MART 2012 SAMSUN OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa ii

3 DÜZENLEME KURULU Murat EMİR(FBE Öğrenci Temsilciler Kurulu Başkanı), Tarım Ekonomisi Bölümü Hüseyin UYSAL, Tarla Bitkileri Bölümü Yunus ÇELİK, Fizik Bölümü Mehmet TAŞAN, Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Gül USLU, Harita Mühendisliği Bölümü Cengiz TEPE, Elektrik Elektronik Bölümü Sedef AYTAN, Tarım Makineleri Bölümü Hasan YAKAN, Kimya Bölümü Merve DÖNMEZ, Çevre Mühendisliği Bölümü Esra Tutkun ŞIVGIN, Gıda Mühendisliği Bölümü Ergin BAYRAM, Matematik Bölümü Erdem ALKIM, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü F. Esra SARIOĞLU, Toprak Bölümü Tuğba IŞITAN, Malzeme Bilimi Mühendisliği Bölümü Yusuf TOKSÖZ, Bitki Koruma Bölümü Hayrettin SAYGIN, Biyoloji Bölümü Prof. Dr. Ümit SERDAR Prof. Dr. Mehmet KURAN Prof. Dr. Ergin ÖZTÜRK Prof. Dr. Vedat CEYHAN Prof. Dr. Zekeriya ULUDAĞ Doç. Dr. Bahtiyar ÖZTÜRK BİLİM KURULU Bu bildiri kitabının yayın hakkı Ondokuz Mayıs Üniversitesi ne aittir. Kitapta yayınlanan bildirilerin aynen yayınlanması, yazarlardan ve editörlerden yazılı izin almak şartı ile mümkündür. Alıntı için kaynak göstermek yeterlidir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa i

4 İÇİNDEKİLER DÜZENLEME KURULU... i BİLİM KURULU... i İÇİNDEKİLER... ii Önsöz... 1 Açılış Konuşmaları... 2 I.Oturum: Lisansüstü Eğitimde Başarı... 8 AKADEMİK HAYATTA BAŞARI YOLLARI... 9 ÖĞRETİM ÜYESİ GÖZÜ İLE LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ALAN ÖĞRENCİ ÖĞRETİM ÜYESİ YETİŞTİRME PROGRAMI BİLİMSEL BİLGİYE ERİŞİM VE BİLGİ OKURYAZARLIĞI ARAŞTIRMA VE ÖĞRETİM GÖREVLİSİ ALIM ŞARTLARI İLE TÜBİTAK BURSLARI II. Oturum: Lisansüstü Eğitim Araştırmalarında Tez Makale Yazma ile İstatistiğin Yeri.. 30 TEKNOPARKLAR VE LİSANSÜSTÜ ÖĞRENCİLERİNE KATKILARI LİSANSÜSTÜ EĞİTİMDE YABANCI DİL ARAŞTIRMALARDA YÖNTEM - AMAÇ PARADOKSU Bilimsel Makale Nasıl Yazılır ve Nereye Gönderilir? LİSANS VE YÜKSEK LİSANS TEZLERİNDE DİKKATE ALINABİLECEK BAZI ÖNEMLİ KONULAR TEZ DEĞERLENDİRİLMESİNDE ELE ALINAN KRİTERLER ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ III. Oturum: Projelerin Lisansüstü Öğrencilerine Katkıları AB PROJELERİNİN TANITIMI VE YARARLAR ADIM ADIM ERASMUS SAN-TEZ PROJELERİ VE ÖNEMİ TÜBİTAK PROJELERİ LVD DE KİLİT NOKTALAR ERASMUS UN ÖĞRENCİLERE KATKILARI IV. Oturum: Etkili İletişim Ve İleri Ofis Uygulamaları OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa ii

5 İLİM ADAMLIĞI VE İLETİŞİM BEDEN DİLİ VE ETKİN İLETİŞİM KONUŞ Kİ SENİ GÖREYİM (ARİSTOTELES) ETKİLİ ve GÜZEL KONUŞMA TEZ YAZIMINDA WORD ŞABLON KULLANIMI İLERİ MİCROSOFT EXCEL UYGULAMALARI KAYNAKLAR ETKİLİ SUNU NASIL HAZIRLANIR VE SUNULUR? Ulusal ve Yerel Basından Haberler ile Oturumlardan Fotoğraflar OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa iii

6 Önsöz Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Fen ve Mühendislik alanlarında evrensel ve çağdaş gelişmeye katkıda bulunmak amacıyla en üst düzeyde lisansüstü eğitim vererek, bilimsel ve teknolojik çalışmalar yapabilen uzman kişiler ve bilim insanları yetiştirmek için Öğretim yılında üç anabilim dalında faaliyete başlamış ve halen yirmi üç anabilim dalında faaliyetini devam ettirmektedir. Üniversitemizde ilk kez Enstitümüzce Mart 2012 tarihlerinde I. Lisansüstü Eğitim Günleri düzenlenmiştir. Geleceğin uzman kişileri ve bilim insanları olacak olan lisansüstü öğrencilerin, yayın çalışmalarındaki sayı ve kaliteyi arttırma, aralarındaki iletişim ve etkileşimi sağlama ve ülke içindeki akademik hayattan uluslararası bağlantılara kadar hemen her konuda bilgi donanımının sağlanması amacıyla düzenlenen bu etkinlikte yirmi dört akademisyen, iki gün boyunca öğrencilerin sıklıkla karşılaştığı problemleri ve çözüm yollarını tartışmışlardır. Program Lisansüstü Eğitimde Başarı, Lisansüstü Eğitim Araştırmalarında Tez ve Makale Yazımında İstatistiğin Yeri, Projelerin Lisansüstü Öğrencilere Katkıları ve Etkili İletişim ve İleri Office Uygulamaları olmak üzere dört konu başlığından oluşmuştur. Öğrenciler, lisansüstü eğitim çalışmaları için bilgiye ulaşma, bilimsel bir makaleyi ve lisansüstü eğitim tezini yazma, araştırmalarda elde ettikleri verileri değerlendirme istatistikten yararlanma ve proje hazırlama tekniklerini kullanma gibi konularda bilgilenmişlerdir. Bu etkinliğimizin, özenilen bir üniversite olma yolunda hızla ilerleyen Ondokuz Mayıs Üniversitesi ne, lisansüstü eğitim-öğretimde bir ivme kazandırmasını umuyoruz. İlki düzenlenen bu etkinliğe katkılarından dolayı Rektörümüze, Düzenleme ve Bilim Kurulu üyelerine, sunum yapan öğretim üyelerimize ve tüm katılımcılara teşekkür ederiz. Prof. Dr. Ümit SERDAR Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü

7 Açılış Konuşmaları OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 2

8 Sayın Rektörüm, Sayın Rektör Yardımcılarım, Sayın Dekanlarım, Sayın Enstitü Müdürlerim, Değerli Protokol Üyeleri ve Hocalarım, Ulusal ve Yerel basınımızın Kıymetli Mensupları, saygıdeğer arkadaşlarım ve misafirler, Fen Bilimleri Enstitüsü Öğrenci Temsilciler Kurulu nun sunduğu Lisansüstü Eğitim Günleri programına hepiniz hoş geldiniz. Öncelikle bu programın gerçekleşmesinde emek veren Öğrenci Temsilciler Kurulu nda görevli arkadaşlarıma, Enstitü Müdürümüz Sayın Prof. Dr. Ümit SERDAR a ve Enstitü çalışanlarına teşekkür etmek istiyorum. Yoğun çalışmalarının arasında davetimizi kabul ederek bugün aramızda bulunan başta Rektörümüz Sayın Hüseyin AKAN ve oturumlarda sunuş yapacak olan hocalarımıza da ayrıca şükranlarımızı sunuyoruz. Kurulumuzun son dört ayda yaptığı faaliyetlerden kısaca bahsetmek istiyorum. Yaptığımız toplantılarda üç ana konu tespit ettik: İletişim, Yabancı Dil ve Yayın Çalışmaları. En önemli sorun, genel anlamda iletişim eksikliğidir ve bu sorunu gidermek amacıyla ilk önce omufbe@googlegrups.com adlı mail grubunu kurduk. Her ay düzenli ve nitelikli toplantılar düzenledik. Temsilci arkadaşlarımız anabilim dallarında sosyal etkinliklerde bulundular. Lisansüstü eğitimde yabancı dilin ne denli önemli olduğunun bilinci ile Enstitü ve OYDEM Müdürlerimizin de desteğini alarak İngilizce konuşma, KPDS ve ÜDS kursları için talep listeleri oluşturduk. Şu an bu kurslara arkadaşlarımız devam etmektedir. Yayın çalışmalarında istenilen noktada olamayışımız, bizleri bu programı hazırlamaya sevk etti. İstiyoruz ki, özellikle akademik hayatın başı sayılan lisansüstü eğitimde, bu eksiklikler giderilsin ve programa katılan arkadaşlarımız eğitimlerinin bundan sonraki aşamalarında daha bilinçli adımlar atarak, bilimsel ölçütlere haiz eserler ortaya çıkarabilsin. Lisansüstü Eğitim Günlerinin amacı; Lisansüstü öğrenimlerine devam eden arkadaşlarımızı bir araya getirmek ve tanışmalarını sağlamak Toplumsal yaşamda, özellikle akademik hayatta etkin iletişim kurabilmek, Lisansüstü eğitim alan öğrencilerin eser hazırlama sürecinde, ortaya çıkabilecek sorunların çözümüne konularında uzman öğretim üyelerinin yardımıyla katkı sağlamak, Yapılacak tez ve yayınların kalitesinin yükseltilmesine; yayın sayısının sağlıklı bir şekilde artmasına destek olmaktır. Bu etkinliğimizin, özenilen bir üniversite olma yolunda hızla ilerleyen Ondokuz Mayıs Üniversitesi ne, lisansüstü eğitim-öğretimde bir ivme kazandırmasını umuyoruz. Hepinize teşekkür eder, tekrar hoş geldiniz der, saygılarımı sunarım! OMÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Öğrenci Temsilciler Kurulu Başkanı Araştırma Görevlisi Murat EMİR OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 3

9 Sayın Rektörüm, Sayın Rektör Yardımcılarım, Sayın Dekanlarım, Sayın Enstitü Müdürlerim, Değerli Öğretim Üyeleri, Ulusal ve Yerel basınımızın Kıymetli Mensupları, sevgili öğrenciler ve değerli misafirler, Enstitümüzce düzenlenen Fen Bilimleri Enstitüsü Lisansüstü Eğitim Günleri etkinliğimizde sizleri aramızda görmekten büyük onur duyuyoruz. Hepiniz Hoş geldiniz. Üniversitemiz Enstitülerinde ilk olarak düzenlenen bu etkinliğimizde, konularında uzman çok değerli öğretim üyelerimiz sunum yapacaklardır. Değerli Misafirlerimiz, Enstitümüz, 1983 yılında 3 anabilim dalında 14 öğrenci ile faaliyetine başlamış ve halen 22 anabilim dalında 1143 öğrenci ile faaliyetine devam etmektedir. Kuruluşundan bugüne kadar Enstitümüzden 1373 yüksek lisans, 398 doktora öğrencisi mezun olmuştur. Enstitümüz anabilim dallarında gerek bölge ve gerekse ülkemizle ilgili veri tabanına bilgi sağlayacak, yeraltı ve yerüstü zenginliklerimizi tespit edecek, eğitim ve öğretim faaliyetlerini modernleştirecek, teknolojik gelişmelere ışık tutacak ve bilimsel çalışmalara yeni yöntem ve esaslar getirecek araştırma çalışmaları yürütülmektedir. Tez çalışmaları için hazırlanan projeler Üniversitemiz Proje Yönetim Ofisince çoğu üniversiteye göre çok daha iyi bir şekilde desteklenmektedir. Enstitümüz anabilim dallarında görev yapan 124 Araştırma Görevlimiz bulunmaktadır. Ayrıca lisansüstü öğrencilerimize imkânlar ölçüsünde part-time çalışma, yemek bursu ve diğer kurum ve kuruluşlardan burs imkânları sunulmaya çalışılmaktadır. Enstitümüz, fen ve mühendislik alanlarında evrensel ve çağdaş gelişmeye katkıda bulunmak amacıyla en üst düzeyde lisansüstü eğitim vererek, bilimsel ve teknolojik çalışmalar yapabilen uzman kişiler ve bilim insanları yetiştirmeye çalışmaktadır. Bu kapsamda, lisansüstü öğrencilerimizin başarı seviyesini artırmak, motive etmek ve daha donanımlı olmaları için katkıda bulunmak amacıyla Enstitümüz Öğrenci temsilciliğinin üstün gayretleriyle bu etkinlik düzenlenmiştir. Etkinliğin tüm katılımcılara faydalı olması temennisiyle hepinizi saygılarımla selamlıyorum. Şimdi, Enstitümüzün kurucu Müdürü olan Prof. Dr. Fevzi Köksal hocamızı duygu ve düşüncelerini almak üzere kürsüye davet ediyorum. Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Ümit SERDAR OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 4

10 Sayın Rektörüm, Saygıdeğer Hocalarım ve Sevgili Arkadaşlar, Hepinizi saygıyla selamlıyorum. Bugün burada olmaktan ve enstitümüzün bugünkü halini görmekten çok memnun oldum. 30 yıl önce Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı olarak Samsun a geldim ve o zamanki rektörümüzün isteği ile enstitü kuruldu. O zamanki tarihlerde amacımız fakültelere öğretim üyesi kazandırmak ve feni, fen bilimlerini yaymaktı. Çünkü o dönemde öğretim üyesi çok azdı. Şu an bu gerçekleşmiş durumdadır. Türkiye de doktora yapmakla yurt dışında yapmak arasında pek bir fark yok, çünkü her şey erişilebilir durumda, alet ekipmanı ise üniversite sağlamaktadır. O zamanlar asistan atanmada kimsenin haberi olmuyordu oysaki şimdi herkese duyuruluyor. Bu oldukça önemli bir yaklaşımdır. O zamanlar başka bir öğretim üyesi yetiştirmek özveri ile yapılırdı hocaya herhangi bir katkısı yoktu. Hem öğretim üyelerine hem de lisansüstü eğitim alan arkadaşlara söyleyeceği şey, her ne kadar lisansüstü öğrencinin hocasına ihtiyacı varsa öğretim görevlisinin de öğrencisine ihtiyacı var. Hoca öğrenciyi sürer dünyadan haberdar olmasını sağlar öğretim üyesi de öğrenci yetiştirerek kalitesini yükseltir. Ancak bunu yardımcı doçentler için önermiyorum çünkü doçent oluncaya kadar kendilerini yetiştirmeye çalışmaları gerekmektedir. Eskiden internet yoktu. Bu nedenle bir makale elde etmek için yurtdışındaki bir arkadaşınıza yazıp ondan fotokopi yollamasını isterdik. Oysa şimdi kütüphaneler, internet ile kolaylıkla makalelere erişim sağlayabiliyorsunuz. Öğretim üyeleri araştırmalar yanında ders kitapları yazması gerekmektedir. Hala daha kitap açısından yetersiziz. Yurtdışında bir konu ile ilgili binlerce kitap var kendisine en anlaşılır gelen kitaptan çalışılır. Bir diğer konu ise yabancı dil. Yabancı dili kendi kendinize öğrenebilirsiniz yurt dışına gitmekle yabancı dil öğrenilmez. Ben İngilizce kelime haznemi geliştirmek için 3000 kelimelik bir kitabı ezberleyerek bir yaz tatilimi harcadım. İşte dil böyle öğrenilir. Demek ki göz nuru dökmeden yabancı dil öğrenilmiyor. Çok zahmetli bir iş değil, 3-4 ayda halledilebilir bir durum. Lisansüstü öğrencilerin yabancı bursları takip etmelerini arzu ediyorum. Ancak bunu Türk bursu alarak İngilizce öğrenmeye giderek yapmamalarını istiyorum. Son olarak seçkin bilim adamı yetiştirmek diye yeni bir terim olması gerekiyor. Bizim amacımız da bu olmalı. Türkiye de değerlendirme pek yok. Bizim üniversitemizde dünyanın sayılı üniversiteleri arasına girebilir. Bunun için neden olmadığına dair araştırma yapılıp düzeltilmesi gerekiyor. Umarım ileride bu gerçekleşir. Saygılarımla. Prof. Dr. Fevzi KÖKSAL OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 5

11 Saygı değer hocalarım ve sevgili lisansüstü öğrencilerim; Son beş-on yıla kadar bilim denince akla fen gelirdi. Sosyal bilimler gereken rağbeti pek görmezdi. 6-7 yıl öncesine kadar TÜBİTAK ın destekleme gruplarında ve ödüllendirmelerde sosyal bilimler yer almıyordu. Toplumda, fen kelimesinin hem bilimi hem de teknolojiyi içeren geniş bir algılaması mevcuttur. Avrupa üniversitelerinin Amerika daki üniversiteler kadar ileri olmaması, onlar gibi teknoloji üretememesine bir çare olarak kurulmuş olan Avrupa Üniversiteler Birliği nin uygulamaya koyduğu Bologna Süreci nin, biz de katılımcısıyız. O süreçte en yüksek not aldığımız alan öğretimin üç aşamalı oluşu. Bologna sürecinde yükseköğretimin üç kademeli olması kararı yer aldı: lisans, yüksek lisans ve doktora. Türkiye, lisansüstü eğitim noktasında gerçekten iyi bir konumda. Yıllardır yayın sayısında gereken yerde olamayışımız nedeni ile yapılan teşvikler ve bazı yükseltmelerde konulan kıstaslar, Türkiye yi dünyada yayın sayısında 20. sıralara taşıdı. Öğretim üyesi başına yayın sayısına göre hesaplandığında ise, yirmilerde değil muhtemelen lar arasındayız. Diğer bir husus, yayın sayımız iyi ancak, atıf sayılarımız çok düşük. Bunun için, biz 2008 de Proje Yönetim Ofisi (PYO) bünyesinde oluşturulan AGED (Akademik Gelişimi Destekleme Programı) ödüllendirmelerinde atıflara da ödül vermeye başladık. Artık birçok ödüllendirmede yazarın aldığı toplam atıf sayısı ya da bir yayınına aldığı atıf sayısı önem kazanmaya başladı. Tabi burada şu noktayı da not etmeliyiz. Einstein bir makale yazıyor ve o makalesi ile dünyanın en önemli bilim adamı oluyor. Dolayısıyla makale sayısı ya da atıf sayısı da çok önemli değil aslında. Burada buluşlar önem kazanıyor. Muhtemelen, araştırmacı üniversitelerde yapılan buluşlar, başkaları o konuda bilgi sahibi olmasın diye yayına dönüştürülmüyor. Türkiye nin lisansüstü eğitim konusunda özellikle, 37 yıllık geçmişe sahip bizim üniversitemizin mutlaka belli bir düzeyi tutturması gerekir. Şu anda üniversitemizde lisansüstü eğitim öğrencimiz var. Ben toplam öğrencinin % 10 rakamının iyi bir oran olacağını düşünüyorum. Toplam öğrenci sayımız da Demek ki biz 2-3 yıl içinde bu oranı yakalayacağız diye düşünüyorum. Tabii, lisansüstü öğrenci durumumuz YÖK ün getirdiği kısıtlamalara rağmen gerçekleşti. Biliyorsunuz, YÖK lisansüstü öğrenci alımı için öğretim üyesi kıstasları getirdi. Doktora yapmış olmak benim görüşüme göre en önemli akademik değerdir. En önemli unvan doçent ya da profesör değil, doktor (Dr.) unvanıdır. Doktora yapmış olmak bir konuda uzmanlaşmış olmak, otoriterler arasına girmiş olmak demektir. Şu bir gerçek ki, yabancı dil zorunlu artık. Hatta İngilizceyi yabancı dil olarak görmemek lazım. Öğrenmek zorunda olduğumuz ikinci bir dil olarak görmek lazım. Araplar bir kongre yapıyor, dili İngilizce. Afrika ya, Orta Asya ya gidiyorsunuz, kişilerle İngilizce anlaşıyorsunuz. Dolayısıyla dil problemini mutlaka çözmeniz gerekiyor. Her konuda biraz uzman olmaktansa bir konuda derinlemesine uzman olmak gerekiyor. Geçmişte lerde her konudan bilgi sahibi olmak makbuldü. Bunlara filozof deniyordu. Bunlar matematik de bilirdi, fizik de bilirdi, şiir de yazardı ama o filozofluk dönemi geçti. Bu anlayış değişti ve bir konuda uzmanlık önem kazandı. Biz, üniversite olarak ne yapabiliriz, ne yapmalıyız. Biliyorsunuz enstitülerin kendi binaları yok. Bunun için yeni bir bina inşa edilecek. Bunun bir bloğu uzaktan eğitim merkezine, bir bloğu OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 6

12 da enstitülere ait olacak. Bundan sonra 4 enstitünün seminer odalarıyla, araştırma görevlisi, öğretim üyesi odalarıyla kendi binası olacak. Kütüphanemizde elektronik kitap, binlerce elektronik dergi aboneliğimiz var. Gerçekten her yayına ulaşılabiliyor. Şimdi kütüphaneye gitmeden, evimizde dahi, neredeyse bütün kaynaklara ulaşabiliyoruz. Şimdiki kütüphane binamız yetersiz, özellikle bilgisayar sayısında. Bu bölgede fen bilimleri ve sosyal bilimlere yönelik olarak, çok sayıda bilgisayar da içeren yeni bir kütüphane hayata geçirilecektir. Lisansüstü eğitimde laboratuarlar çok önemli. Laboratuarlarda yenilemeler yapıldı ama Üniversitemizde Merkezi bir araştırma laboratuarı yoktu. İleri teknolojiler araştırma merkezi projesi DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) tarafından 2010 yılında kabul edildi. Hatta bazı cihazların şartnameleri hazırlandı, alımına başlandı. Merkez, Mühendislik Fakültesine yakın bir yerde, 2 blok halinde inşa edilecek ve sanıyorum inşaatına 1-2 ay içinde başlanacak. Ancak, ben hem o araştırma merkezi hem de TEKNOPARK için, açıkçası tedirginlik duyuyorum: Bunların içini dolduran araştırmacılar olmazsa, burada yeterli araştırmalar yapılmazsa bunun vebali de başta rektör olmak üzere bizlerin boynuna olacaktır. Çünkü bunlara toplam 15 milyon harcama yapılmış olacak. Buralar, umuyor ve diliyorum ki, sadece gündüz değil, gece de çalışanların olduğu, ülkemiz için insanlık için ürünlerin geliştirildiği, bilimsel buluşların yapıldığı bilim yuvaları olacaktır. Türkiye ciddi bir ivme kazanmış durumda. Gerek eğitimde, gerekse araştırma ve geliştirme (AR-GE) faaliyetlerindeki ilerlemeyi görebiliyoruz. Fakat AR-GE yi sadece sözü edilir bir şey olmaktan çıkarmalıyız ve yıllardır halledemediğimiz üniversite sanayi işbirliğini temel bir görev olarak gerçekleştirmeliyiz. Sizler bilim adamlığına ilk adımı atmış kişilersiniz. Bu yolun ilk adımı lisansüstü eğitimdir. Aranızda ciddi bir yarış var. Türkiye henüz doktoralı ya da lisansüstü eğitim almış elemanlarını tam kapasite kullanabilecek imkânlara sahip değil. Gerek üniversitelerin, kamu araştırma merkezlerinin, gerekse sanayi ve iş dünyasının laboratuarları eksik ve yetersiz. Artık, sadece lisans mezunu olmak yetmiyor; yüksek lisans veya doktora mezuniyeti de aranır oldu. Sizler, bilgili ve donanımlı şekilde mezun olacağınız için avantajlı sayılabilirsiniz. Belli bir alanda uzmanlaşmış olmak, ister özel sektörde, ister devlet sektöründe olsun, sizlerin araştırmacı, en azından akademisyen olmanıza yardımcı olacaktır. Ülkemizin geleceği araştırma ve geliştirmeye bağlıdır. Dünyada bu konuda ciddi bir rekabet var. Bizim petrol kaynaklarımız da yok, o halde biz tüm ağırlığımızı bilime vermeye mecburuz. Üniversitemizin zayıf olduğu bir yönü vurgulamalıyım. TÜBİTAK, araştırma projeleri kanalıyla, yanılmıyorsam 1750 ye kadar yüksek lisans, doktora bursları veriyor. Onbeş bin lisansüstü öğrenci bursunu öğretim üyelerinin yaptığı projelerde çalışan öğrencilere veriyor. Üniversitemizdeki lisansüstü Tübitak bursu alan öğrenci sayısı, sanırım i geçmez. 15 bin bursun en az 300 ünün üniversitemiz öğrencileri tarafından alınması gerekir diye düşünüyorum. Bu konuda hocalarınızdan biraz daha çaba bekliyorum. Böyle bir toplantıyı tertip ettiğiniz için gerçekten sizi tebrik ediyorum. Sanıyorum, bizim üniversitenin hayatında lisansüstü öğrencilerince düzenlenmiş ilk etkinlik. Bu, aslında hocalardaki bilgi ve birikimden yararlanma girişimidir. Bu açıdan sizleri tebrik ediyorum başarılar diliyorum. OMÜ Rektörü Prof. Dr. Hüseyin AKAN OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 7

13 I.Oturum: Lisansüstü Eğitimde Başarı

14 AKADEMİK HAYATTA BAŞARI YOLLARI Prof. Dr. Mehmet KURAN Akademik başarının temelini lisansüstü dönemde alınan eğitim oluşturur. Eğer bu dönemde, sağlam temeller üzerine kurulu bir bilgi ve tecrübe birikimi sağlanırsa; akademik hayatın diğer dönemlerinde tek başına ayakta durma sağlanabilir ve başarılı olunabilir. LİSANSÜSTÜ ÖĞRENCİNİN BİR GÜNÜ Genel bir değerlendirme yapacak olursak, asistan veya lisansüstü öğrencilerinin bir günü şöyle özetlenebilir. Sabah fakülteye geldikten sonra çay-kahve faslı ve bunun ardından mail ve haberlere bakılır. Sonrasında yan odadaki arkadaş ile muhabbet edilir, dün akşamki maç ya da dizi kritikleri yapılır. Sonrasında danışman hocasının verdiği işler varsa bir saat kadar çalışma yapılır. Bir süre tez konusu ile ilgili bir şeyler bakmaya çalışılır gibi bugün yemekte ne var ve nerede yesek düşünceleri ile işten el etek çeker. Yemekten 13 gibi gelir, çay sohbet ve biraz iş ve gibi eve dönüş hazırlıklarına başlanır. Bu durumun bir gün olması halinde hiçbir sakıncası yoktur, fakat her gün böyle olursa bir problem var demektir. Bu şekilde günler geçtikçe lisansüstü öğrencinin bilgi birikimi sağlamasından söz edilemez. Bu günü öldürmekten başka bir şey değildir. Gerçekten çalışan ve gününün hakkını veren araştırma görevlisi ile günü geçiren(tüketen) arasındaki fark on yıl sonra ortaya çıkmaktadır. Her ikisi de başarılı olarak doktoralarını tamamlayıp; kadrolarını alabilirler. Ama aradaki fark bu aşamadan sonra kapatılamaz. Dolayısıyla akademik hayattaki başarı lisansüstü dönemde gününüzü nasıl geçirdiğinize bağlıdır. Bu dönemde kişisel gelişim sağlayacak ve bilgi birikimine katkı yapacak olan alanla ilgili makale okuyup bilgi yüklemesi yapmak gerekmektedir. YABANCI DİL Lisansüstü öğrenci sadece kendi üniversitesindeki gelişmeleri takip ediyor, ülke içinde hatta dünyadaki gelişmelerden habersiz kalıyorsa oldukça sınırlı bir ilerleme sağlayacaktır. İlerlemek için yabancı dil, özellikle İngilizce şarttır. Başka bir yabancı dil bilinse bile İngilizce olmazsa olmazdır. Dil bilmeden uluslararası platformlarda yer alınamaz, dünyada olup bitenleri takip etmek imkânsız hale gelir. Yabancı diliniz iyi değilse, ancak başkalarının size aktardığı bilgiyi alabilirsiniz. Sizin bilgiyi ana kaynağından almanız söz konusu olamayacaktır. Sokaktaki insana da sorsanız size yabancı dilin önemli olduğunu ifade eder. Bunlar klasik nasihat gibi algılanabilir. Ancak bir akademisyen için, akademik hayatta başarı için yabancı dil, kalem ve kâğıt gibidir. Bu konuda sizlere ayrı bir sunum yapılacaktır. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 9

15 ÇALIŞMA ALANI SEÇİMİ Akademisyen, kendi alanında dünyada neler olup bittiğini bilmelidir. Çalıştığı alanı zaman içinde danışmanından daha iyi bilir hale gelmelidir. Çünkü tez konusunu ve alanını danışman, öğrencisi kadar düşünmez/düşünemez. Konu ile ilgili derinlemesine ve etraflı düşünme görevi öğrencinindir. Bunları yapabilmek için mevcut bilgilere (yeterli yabancı dil, uluslararası yayınları takip vb.) hâkim olmak gerekir. Bu hâkimiyet sağlandıktan sonra tez konusu seçmek gereklidir. İyi bir konuya danışman hayır demez. Öğrenciye göre güzel, danışmana göre öyle olmayan konuda muhakkak eksik taraflar vardır. Danışman ve öğrencinin tez konusunda mutabakat sağlaması gerekir. Sonucu tahmin edilen çalışmayı yapmamak gerekir. Çok basit bir örnek verecek olursak; bitki dikiminden sonra sularsam ne olur? düşüncesini araştırmak sonucu belirli olan bir durumdur. Eğer yapacağınız çalışmanın sonucunu tahmin edebiliyorsanız o çalışmayı yapmayınız. Sonucu merak edilmeyen çalışma yürüten için heyecan vermez. Çalışmada merak ve heyecan duygusu olmalıdır. Tez konusu ve çalışma, öğrencinin hayatının bir parçası haline gelmelidir. Araştırmacılığı, yaşam tarzı haline getirerek özümsemelidir. Gözlem yapılacak veriler ham rakam olarak kalmamalıdır. Verinin ne anlama geldiğinin ortaya çıkartılması gerekir. Akademik dilde yükseklik ve alçaklık bir ifade biçimi değildir. Elde edilen rakamların ne ifade ettiğini görme son derece önemlidir. Belki de araştırmayı yürütmekten daha önemlidir. Araştırmayı bir teknisyen de yürütebilir, ancak elde edilen verilerin verdiği mesajı ancak bilim adamları görebilir. Tüm bunları sağlayacak kaynak ve bilgilere ulaşma imkânı artık her zaman elinizin altında, çevrimiçi dergiler, internet vs. Alanınızla ilgili dergilerin son sayılarını ve hatta basımda olan makaleleri her ay ya da iki ayda bir düzenli olarak taramak ve alanınızla ilgili ya da ilgi duyduğunuz konudaki makaleleri okumalısınız. Ancak bu şekilde bilgi birikimi sağlayabilirsiniz. ULUSLARARASI FAALİYETLER Özellikle doktora tez döneminde en az bir defa yurtdışına gidilmelidir. Buna kongrelere giderek başlanabilir. Makalelerini okuduğunuz kişiler ile tanışarak onların da normal insanlar olduğu gözlenir ve bu gözlem kişiyi motive eder ve kendine güveni artırır. Bazen insanlar, yurtdışında çalışmalarda bulunan bilim insanlarını gözünde büyütebilir. Oysaki tanışıldığında; o yapıyorsa ben de yapabilirim duygusu tetiklenebilir. Yurtdışına giderek, başka bilim insanları ile tanışmak çalışmalara önemli katkılar sağlar. Tüm bunların yanında, bir gün dahi olsa başka laboratuarları veya üniversiteleri ziyaret etmek, bakış açısının gelişmesi adına faydalıdır. Bu ziyaretleri gerçekleştirmek için kaynaklar bulunmaktadır. Yeter ki onları değerlendirecek istek olsun. Kendi alanında söz sahibi ilk beş isim veya merkez belirleyiniz. Bu insanlar veya merkezler ile yazışınız. Tüm bu faaliyetlerden önce kişinin kendi ödevlerini yerine getirmesi gereklidir (yani mevcut bilgilerin kazanılması ve yabancı dil gibi). Yayınlar için o insanların OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 10

16 görüşlerini alınız. Ama bu iletişimde usul ve üsluba dikkat etmek son derece önemlidir. Bu bilim insanları sizlere yardım etmekten kaçınmazlar. Bilgi paylaştıkça çoğalır. Başkasına öğretmeye çalışmak size de öğretir. Başkası duymasın bilmesin mantığı ile yapılan konunun birçok eksiği olur. Paylaşınca ise eksiklikler görülür ve düzeltilir. Bundan şu anlaşılmamalıdır: Elde edilen veriler verilsin başkaları bundan yayın yapsın. Tabi ki kendi entelektüel haklarımızı koruyacak tedbirleri almalıyız. Ama bu çalışmamızın sonuçlarını başkaları ile paylaşmamıza engel değildir. Uluslararası alanda söz sahibi olmak için ilk başta da değindiğim gibi, gün içerisinde verimli çalışmak gereklidir. SON SÖZLER Araştırma yapmaktan hoşlanmıyor ve öğretmekten zevk almıyorsanız, yanlış meslek ve yerdesiniz demektir. Konumunuzu tekrar gözden geçirmelisiniz. Hayatta başarılı olmak için başka alanlara yönlenmelisiniz. Mevcut laboratuar imkânları sınırlı olabilir, fakat asıl olan düşünme, çalışma ve azimdir. Yapılan tek bir çalışma ile de dünyayı kurtaracak değilsiniz, önemli olan bilimsel literatüre katkı yapmaktır. Sonuç olarak akademik hayatta başarı için lisansüstü dönemde gününüzü dolu geçirmeniz gerektiği söylenebilir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 11

17 ÖĞRETİM ÜYESİ GÖZÜ İLE LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ALAN ÖĞRENCİ Prof. Dr. Ümit SERDAR YABANCI DİL KONUSU! Ben de yabancı dile önem vermeniz konusunda tavsiyemle sunumuma başlayacağım. Çünkü yabancı dil konusu lisansüstü öğrencilerde gördüğümüz en büyük eksiklik. Her gün kısa süreli de olsa İngilizce çalışmalısınız. İngilizce çalışmalarınızı müzik ile ilişkilendirdiğinizde daha kolay hatırlarsınız. Yabancı dili geliştirmek için Erasmus fırsatını iyi değerlendiriniz. Zamanımız yok mazeret değildir. Hz. Ali zamanım yok demenin insanın kendisine söylediği en büyük yalan olduğunu söylemiştir. Yapılan bir araştırmada Facebook ta dünya 2. si, mesaj göndermede dünya 1. si, kitap okumada ise sondan 6. yız. Türkiye de ortalama TV izleme süresi günde 4 saat 40 dakika, televizyon izlemeye zaman buluyoruz ama İngilizce çalışmaya bulamıyoruz. Diğer taraftan Ülkemizde ortalama ömür 70 yıl, uykuda geçen zaman ise 23 yıl, öbür tarafta uyumak için çok zamanımız olacak Dolayısıyla MAZERET YOK! HAYALLERİNİZE SINIR KOYMAYIN! Bazı araştırmacılar bu konuda eksik olduğumuzu ve eksikliğimiz nedenlerinin bebekken dinlediğimiz ninniler ile başladığını ifade etmişlerdir. Bizdeki ninnilerdeki sözler basit, fakat yabancı ülkelerdeki ninniler ta o yaşta büyük hedeflere yönetmektedir. Burada diğer bir suç payı da okuduğumuz kitaplara ve izlediğimiz çocuk dizilerine verilmektedir. Yabancı ülkelerdeki çocuklar genellikle Alis Harikalar Diyarında, Robinson Crizu gibi kitapları okurlarken bizimkiler Alaaddinin sihirli lambası gibi kitapları okumakta, dolayısıyla herşey sihirle, büyüyle oluyor zannetmekte ve daha çocukken hazırcılığa alışmaktadır. Hedefleriniz büyük olsun, kalıcı işler yapmaya çalışınız. Gemileri karadan yürütmeyi başaran atalarımız olduğunu unutmayınız. Hedeflerinizi gözünüzde büyütmeyiniz. ALES, ÜDS, Tez vs Önem seviyesine göre önceliklerinizi belirleyerek hedeflerinizi küçük parçalara ayırınız. Ve planlı çalışınız. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 12

18 MESLEĞİNİZİ SEVİN! Türkiye de yapılan bir araştırmada insanların %72 sinin işini sevmediği ortaya konulmuştur. Mesleğimizin, işimizin iyi yanlarını görmeye çalışmalıyız. Öncelikle kendimizi, ailemizi, arkadaşlarımızı, hocalarımızı sevmeliyiz. Hiçbir insan dört dörtlük değildir. Kusursuz insan ararsanız bulamazsınız. GÜNLÜK TUTUN! Biz öğretim üyeleri bazen aklımızdan geçen her şeyi öğrencilerimize söylediğimizi düşünerek karşılık bekleriz. Oysa belki de istediğimiz şeyleri yeterli ifade etmemiş olabiliriz. Not almanız, işleri planlı yapmanızı sağlar ve unutma riskini önler. Ama işi zamanında yapamadıysanız zaman kaybetmeden hocanızı arayın, belki de hocanızın alternatif bir çözüm yolu olabilir. İŞİNİZİ EN İYİ ŞEKİLDE YAPMAYA VE ESER BIRAKMAYA ÇALIŞIN! Başarının detaylarda saklı olduğunu unutmayınız. Örnek: İstanbul da Güllüoğlu Baklavaları nın sahibine başarınızın sırrı nedir diye sorarlar; oklava armuttan, odun meşeden, un. olacak. cevabını alırlar. Hemen ziraat ile ilgili bir örnek vermek istiyorum. Aşıda başarılı olmak için kullanılan malzemeler kaliteli olacak. ALTERNATİF PLANLARINIZ OLSUN! alın. Çalışmalarınızı planlarken değişik kişilerden bilgi alın, farklı kişilere danışın, Atalarımız On defa ölç bir defa biç ve İki akıllıya bir deliye sorun demiştir. Çalışmalarınızda alternatif planlarınız olsun, gerektiğinden daha fazla miktarda materyal Bilgisayar dosyalarınızı yedekleyiniz. Dolayısıyla en sevmediğiniz şarkı AH KEŞKEM olsun. ZORLUKLARDAN YILMAYIN! Olaylar bazen istemediğiniz şekilde gelişebilir. Sizi kapıdan kovsalar bacadan giriniz. Dolayısıyla en sevdiğiniz film HERŞEYE RAĞMEN olsun. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 13

19 İHTİYAÇLARI İYİ BELİRLEYİN! Kendi konunuzla ilgili çevrede, özel sektörde vs. neler olup bittiğini gözlemleyin, İlgili yerleri ziyaret ediniz, Eksiklikleri iyi saptayınız, Girişimci olunuz, İşbirliğine açık olunuz. KENDİNİZE GÜVENİN! İnsan kendisini sevmeli ve güven duymalı! Başarabileceğinize ne kadar inanıyorsanız ancak o kadar başarırsınız, NE FAZLA, NE EKSİK İz bırakmak istiyorsanız 3 seçeneğiniz var; Su üzerine iz bırakabilirsiniz, Kumlar üzerine iz bırakabilirsiniz, Kayalar üzerine iz bırakabilirsiniz. MORALİNİZİ YÜKSEK TUTUN! Atatürk e sormuşlar: Nasıl bu kadar harika zaferler ve başarılar kazandınız? Herkes harika, karışık, eşi olmayan stratejik planlar açıklamasını beklerken Atatürk En önem verdiğim konulardan biri cephedeki komutanları ziyaret edip morallerini yüksek tutmaktı demiş. Endişe duyduğunuzda hedefinize ulaşmaya bir karış bile kalsa başarısız olabilirsiniz, yüzme olayında olduğu gibi SOSYAL OLUN! Arkadaşlarınıza selam verin, bir şeyler ısmarlayınız. Gezilere, düğüne, gerektiğinde cenazeye de gidiniz. Her şeyimiz Facebook oldu, Görüyoruz, konuşuyoruz ama dokunmadan yaşıyoruz. KARARLI OLUN! En kötü karar kararsızlıktan daha iyidir. Kararlı olma ile ilgili bir fıkra var. Profesör ve ateist olan son derece kararlı bir kişi ormanda geziyor. Doğa ne güzel ağaçlar, çiçekler, kuşlar yaratmış vs. deyip gezerken birden karşısına bir ayı çıkar. Bizim profesör kararlı ya Allah ım OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 14

20 diyor, bu zamana kadar senin varlığını inkar ettim, biliyorum ki şimdi kabul etsem hem fikirlerime ters düşecek hem de son nefeste söylediğim için kabul olmayacak, bari karşımdaki ayıya iman nasip eyle de belki insafa gelir beni yemekten vazgeçer der. Ayı birden ayaklarını yukarı kaldırır ve Allah ım senin rızan için oruç tuttum diyerek yemeğe başlar... SAĞLAM DEĞER YARGILARINIZ OLSUN! Ayaklarınız yere bassın. Olaylara bakış açınız geniş olsun. ÖN YARGILI OLMAYIN! HAYAT BİR SERVİS SANATIDIR! İnsanlarla tanışırken, ders anlatırken, seminer sunarken, projenizi ya da tezinizi savunurken hatta tüm hayatınızda ETKİLİ BİR İLETİŞİM KURUN! Etkili bir iletişimde Kelimeler % 7, Ses tonu % 38, Beden dili % 55 önemlidir. Etkili iletişimde göz teması da çok önemlidir. Oysa tokalaşırken bile karşımızdakinin yüzüne bakmayı ihmal ettiğimiz oluyor. Gülerken göbeği oynamayan adamın samimiyetine inanmam. Bilmek farklı şey, bildiğini anlatabilmek farklı şeydir. Kimseyi küçük görmeyin ve kırmayın! Hayatın provası yok! Yarın yok bugün, hayat bir an, o da şu an. DÜRÜST OLUN! Amerika ya seyahat eden kişilere doldurmak üzere verilen formda bavulunuzda herhangi bir yiyecek ya da içecek var mıdır? sorusu yazmaktadır. Hayır, şıkkını işaretlense bile bavulların detaylı bir şekilde arandığını biliyorum. Evet, şıkkını işaretlesem benim için ihtiyaç olan gıdaları, görevliler onları bırakmak zorundasın diyeceklerini tahmin ediyorum. Bunun üzerine şöyle bir cevap yazdım; Bavulumda sizin için tehlike oluşturabilecek herhangi bir şey yoktur dedim ve bunun üzerine herhangi bir kısıtlamayla karşılaşmadım. KIYAFETLERİNİZ ÇALIŞMA KOŞULLARINA UYGUN OLSUN! Uygulama derslerinde, laboratuar çalışmalarında fidan dikilirken, çapa yapılırken takım elbise ile yapamayacağımız gibi herhalde mini etekle de yapmamız uygun olmaz. Nasrettin Hocanın ye kürküm ye OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 15

21 EKİP ÇALIŞMASINA ÖNEM VERİN! Bir elin nesi var, iki elin sesi var bunu unutmayalım. Özellikle ekip çalışmaları sonucu yapılan işlerde ben ifadesini kullanmayalım. BEN yok BİZ var. KİMSEYLE REKABET ETMEYİN! Rakibiniz kendiniz olsun, kendi potansiyelinizi en iyi şekilde kullanmalısınız! SALKIM SÖĞÜT OLUN! Kıdeminiz, akademik kariyeriniz arttıkça daha alçak gönüllü olunuz! Güler yüzlü olunuz! Başınız dik, yüzünüz ak olsun! Yüzünüzden tebessüm eksik olmasın. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 16

22 ÖĞRETİM ÜYESİ YETİŞTİRME PROGRAMI Doç. Dr. Mehmet Ali CENGİZ ÖYP NEDİR? Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı (ÖYP), öğretim üyesi ihtiyacını karşılayabilmek amacıyla, 2547 sayılı Yükseköğretim Yasasının yurtdışı ve yurtiçi doktora öğrenimini kapsayan 33. ve 35. maddelerinin harmanlanması ile geliştirilmiş yeni bir modeldir. Bu modelde, bir yandan üniversitelerin bilim ve teknoloji üretme kapasitesi arttırılırken diğer yandan da öğretim üyesi yetiştirilmektedir. Yurtiçi-yurtdışı bütünleştirilmiş doktora programı olarak işleyen modelin en önemli özelliklerinden birisi, mezun olan öğretim elemanının kendi üniversitesine tez danışmanı ile hazırladığı bir araştırma projesi ile dönmesi ve orada da ortak araştırmalara devam etmesidir. Öğretim üyesi açığını kapatabilmek amacıyla DPT desteği ile geliştirilen Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı (ÖYP), saygın bir üniversitede, iyi bir araştırma ortamında, gelecekte önemli araştırmalara imza atacak öğretim üyelerinin yetiştirilmesi için tasarlanmıştır. ÖYP, ülkemizde uzun süredir sürdürülmekte olan "yurtdışında doktora eğitimi" programlarına yurtiçinde geliştirilen alternatiftir. Yükseköğretim Kurulu tarihinde yayımladığı "Öğretim Üyesi Yetiştirme Programına İlişkin esas ve Usuller" ile programın yürütülme şeklini yeniden düzenlemiştir. ÖYP ARAŞTIRMA GÖREVLİSİ KONTENJANLARI Yükseköğretim kurumları, ÖYP kapsamında alınmasını istedikleri anabilim dalları itibariyle araştırma görevlisi sayılarını ve araştırma görevliliğine başvuruda bulunacakların lisans veya lisansüstü mezuniyet alanlarına ilişkin özel şartları belirleyip YÖK e bildirir. YÖK Yürütme Kurulu, programa katılmak üzere başvuruda bulunan yükseköğretim kurumlarının taleplerini değerlendirir ve ÖYP araştırma görevlisi kontenjanlarını belirler. BAŞVURU VE DEĞERLENDİRME Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı na, YÖK Yürütme Kurulu kararı ile YÖK resmi internet sitesinde ilan edilen ÖYP araştırma görevlisi kontenjanlarına, belirlenen koşulları karşılayan adaylar ilgili rektörlüklere bireysel olarak başvururlar. Değerlendirme ve atamalar mevzuat hükümlerine göre yapılır. ÖYP araştırma görevlisi kadrolarına, ilgili yükseköğretim kurumunun senato kararı ile ÖYP puanları esas alınarak da atama yapılabilir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 17

23 ÖYP ARAŞTIRMA GÖREVLİSİ KONTENJANLARI VE YERLEŞTİRME ÖYP na öğretim üyesi yetiştirmek amacıyla katılan yükseköğretim kurumları, lisansüstü öğrenim verebilecekleri anabilim dallarını, bu anabilim dallarındaki öğretim üyesi sayılarını, eğitim-öğretim ve araştırma altyapılarını, ÖYP dışı mevcut ve bu kapsamda almayı planladıkları araştırma görevlisi sayılarını ve bu öğrencilerde arayacakları asgari şartları YÖK e bildirir. Yürütme Kurulu, YÖK-ÖYP Komisyonunun görüşünü de alarak ÖYP kapsamında desteklenecek lisansüstü programları, öğrenci kontenjanları ve öğrencilerin kabulüne ilişkin şartları belirler ve YÖK resmi internet sitesinde ilan eder. Yabancı Dil Sınav puanı 65 ve üzeri olan ÖYP araştırma görevlileri, YÖK tarafından ilan edilen ÖYP lisansüstü programlarına, lisansüstü öğrenci olarak kayıt yaptırdıktan sonra, YÖK Yürütme Kurulu kararı ile ilgili yükseköğretim kurumlarında görevlendirilir. ÖĞRENİM SÜRESİ Öğrenim süreleri Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği nde belirlenen sürelerdir. Anılan Yönetmelik hükümleri çerçevesinde verilen ek süre boyunca, ÖYP kapsamında verilen desteklerden yararlanılamaz. Bu Esas ve Usullerin 7nci maddesi gereğince yabancı dil eğitimi verilen süreler ile Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği gereğince verilen ek süreler de dâhil olmak üzere azami eğitim-öğretim süresi içinde çalışmalarını tamamlayamayan, ÖYP ye devam etmek istemeyen, kadrosunun bulunduğu yükseköğretim kurumunda görevine başlamayan veya görevine başlayıp mecburi hizmet yükümlülüğünü yerine getirmeyen ÖYP araştırma görevlilerine mecburi hizmete ilişkin genel hükümler uygulanır. DANIŞMAN ATANMASI VE TEZ İZLEME KOMİTESİ ÖYP araştırma görevlilerine, lisansüstü öğrenim için kayıtlı oldukları enstitü tarafından bir danışman görevlendirilir. Danışman, her yarıyıl sonunda öğrenci hakkında, ilgili enstitü tarafından belirlenen esaslara uygun olarak hazırlayacağı değerlendirme raporunu enstitüye sunar. Bu raporlar düzenli olarak öğrencinin mecburi hizmet yükümlüsü olduğu yükseköğretim kurumuna iletilir. Dersleri başarı ile tamamlayan ÖYP araştırma görevlilerinin tez çalışmalarını değerlendirmek üzere, enstitü tarafından, varsa mecburi hizmet yükümlüsü olduğu üniversitede görev yapan bir öğretim üyesinin de katılımıyla en az üç öğretim üyesinden meydana gelen bir tez izleme komitesi oluşturulur. Bu komite her yarıyıl sonunda toplanarak ÖYP araştırma görevlisinin tez çalışmasını değerlendirerek bir rapor hazırlar. Raporun bir nüshası ÖYP araştırma görevlisinin mecburi hizmet yükümlüsü olduğu yükseköğretim kurumuna iletilir. Dersleri başarı ile tamamlayarak tez aşamasına geçen ÖYP araştırma görevlileri, tez danışmanının olumlu görüşü ve YÖK Yürütme Kurulu kararı ile atandıkları yükseköğretim kurumunda tez çalışmalarını yürütebilirler. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 18

24 ÖYP GİDERLERİ ÖYP araştırma görevlilerinin eğitimleri süresince kullanılmak üzere Yükseköğretim Kurulu tarafından her bir ÖYP araştırma görevlisi için eğitim-öğretim ve araştırma amacıyla ilgili yükseköğretim kurumuna tahsis edilen kaynaklar; ÖYP araştırma görevlisinin ÖYP kapsamındaki proje giderleri, yurtiçi ve yurtdışı yabancı dil dâhil eğitim öğretim giderleri, ÖYP üniversitesine alınacak ofis donanımları, sarf malzemeleri ve makine teçhizat alım ve bakım onarım destek harcamaları, ilgili mevzuatı uyarınca yurtiçi ve yurtdışı görevlendirme giderleri (6245 sayılı Harcırah Kanunu uyarınca yapılan ödemeler ile ÖYP araştırma görevlisinin danışmanlar için ÖYP kapsamında yapılacak ödemeler dâhil), tez çalışmaları ile eğitim programı kapsamında yapılacak diğer ödemeler için kullanılır. KAYNAK AKTARIMI YÖK bütçesinin mevcut veya yeni açılacak tertiplerine kaydedilen ödenekten ÖYP uyarınca desteklenmesine karar verilen başvurulara ilişkin yürütme kurulu tarafından uygun görülen tutarlar, tahakkuk ettirilmek suretiyle ilgili yükseköğretim kurumu bütçesine ödenir. YÖK tarafından ÖYP kapsamında, yükseköğretim kurumlarına ödenen tutarların karşılığı, ilgili yükseköğretim kurumu tarafından bir yandan (B) işaretli cetveline öz gelir, diğer yandan (A) işaretli cetvele ödenek olarak kaydedilir. ÖYP kapsamında yapılacak ödemelere ilişkin süreler ve miktarlar YÖK Yürütme Kurulu tarafından belirlenir. ÖYP KAYNAKLARININ KULLANIMI ÖYP kapsamında ilgili yükseköğretim kurumlarına ödenen tutarlardan yapılacak ödemelere ilişkin gider gerçekleştirme işlemleri, ÖYP Kurum Koordinasyon Birimi tarafından yerine getirilir. HARCAMA BELGELERİ VE MUHAFAZASI ÖYP kapsamında yapılan harcamaların belgelendirilmesinde Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği hükümleri uygulanır. ÖYP faaliyetleri ile ilgili her türlü işlem ve harcamalara ilişkin belgelerin nüshaları, ilgili yükseköğretim kurumu ÖYP Kurum Koordinasyon Ofislerinde genel hükümlere göre muhafaza edilir ve denetime hazır halde bulundurulur. AKTARMA VE İADE ÖYP kapsamında ilgili yükseköğretim kurumlarına ödenen tutarlar her bir ÖYP araştırma görevlisi için bu Usul ve Esasların 11 inci maddesinde yer alan dağılıma uygun olarak harcanır. Aktarma amacı doğrultusunda kullanılamayacağı anlaşılan tutarlar arasında ve diğer gider kalemlerinden bu gider kalemlerine aktarma yapılamaz. ÖYP kapsamında yükseköğretim kurumlarına ödenen tutarlardan ÖYP araştırma görevlisinin ÖYP sonunda kullanılmayan tutarlar, YÖK ün ilgili hesaplarına iade edilir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 19

25 SORUMLULUK Yükseköğretim kurumları, bu Esas ve Usullerde kendisine verilen görevlerin mevzuata uygun olarak ve etkin bir şekilde yürütülmesinden ve YÖK e gerekli bilgi akışının sağlanmasından sorumludur DENETİM Bu Esas ve Usuller kapsamında yapılan harcamalar, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre denetlenir. ÖYP nin uygulanmasına ilişkin olarak yükseköğretim kurumunca yapılan iç denetim sonucunda bu Esas ve Usullere aykırılık teşkil eden bir hususun tespiti halinde bu durum ilgili yükseköğretim kurumu tarafından YÖK e iletilir. ÖYP nin yükseköğretim kurumlarındaki uygulamaları gerek görülmesi halinde ayrıca YÖK tarafından denetlenebilir. ÖYP faaliyetlerinde Türk Ceza Kanunu açısından suç teşkil eden fiillerin tespiti halinde görevliler hakkında ilgili yükseköğretim kurumu tarafından genel hükümlere göre işlem yapılır. Bu Esas ve Usuller kapsamında yapılan harcamalar Sayıştay denetimine tabidir. ÇEŞİTLİ VE SON HÜKÜMLER tarihinden sonra yükseköğretim kurumlarının araştırma görevlisi kadrolarına atanan ve halen aynı kadroda bulunan araştırma görevlilerinden, ÖYP puanı, bu usul ve esaslar çerçevesinde aynı üniversitenin aynı anabilim dalına atanan araştırma görevlileri ile eşit ya da daha yüksek olanlar, yükseköğretim kurumlarının ilgili yönetim kurullarının önerisi ve YÖK Yürütme Kurulu nun kararı ile bu usul ve esaslar çerçevesinde ÖYP araştırma görevlisi desteklerinden faydalandırılırlar. SORULAR VE CEVAPLAR Soru: Eylül ayında ÖYP araştırma görevlisi olarak atandım. Fakat ÖYP hakkında kapsamlı bilgiyi yapılan bu sunum sayesinde edinebildim. Daha önce ÖYP araştırma görevlilerine yönelik böyle bir sunum neden yapılmadı? ÖYP Koordinatörlüğü olarak hali hazırda aktif hale gelemediğinizi söylediniz. Bildiğim kadarıyla üniversitemizde yaklaşık olarak 100 ÖYP araştırma görevlisi var ve aktif hale ne zaman gelinecek? Cevap: Yaptığınız eleştirilerde haklısınız. Bu aslında sistemin eksikliğinden kaynaklanan bir durumdur. Sistem yeni olduğu için tam oturmamıştır. Fakat bayağı bir yol almış durumdayız. Bir ay içinde sorunların büyük ölçüde çözümlendiğini hep birlikte göreceğiz. Soru: ÖYP araştırma görevlisiyim ve burada yüksek lisans yapıyorum. Bazı arkadaşlarımız lisansüstü eğitim için görevlendirme ile başka üniversitelere gittiler. Zorunlu hizmet konusunda bu arkadaşlarımız ile aramızda bir farklılık söz konusu mudur? Cevap: Siz zaten burada olduğunuz için zorunlu hizmet gibi bir zorunluluğunuz şu an için yok. Görevlendirme ile başka üniversitelere gidenlere imzalatılan senede benzer bir senet size de imzalatılacak. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 20

26 Soru: Şu ana kadar iki arkadaşımız soru sordu ve kendilerini tanıtırken ÖYP araştırma görevlisi unvanlarını kullandılar. Biz enstitü temsilcisi arkadaşlar ile yaptığımız toplantılarda aynı işi yapan fakat bağlı olduğu kadroya göre 33a, 50d ve ÖYP araştırma görevlisi diye sınıflandırılan üç çeşit araştırma görevlisi olduğu konusunu görüştük. Bir kurumda aynı işi yapan insanların kadroları neden farklı olsun? Diğer taraftan ÖYP araştırma görevlilerinin yararlandığı imkânlardan 33a ve 50d liler yararlanamıyor. Cevap: ÖYP araştırma görevlilerini bu konuda suçlamak doğru değil. Çünkü kendilerini tanımlamak için başka bir seçenekleri yok. Aslında ÖYP araştırma görevlileri de 33a kadrosu ile fakülte kadrosuna atana araştırma görevlisidir. Fakat ÖYP yi kazandıkları için bu imkânlardan faydalanabiliyorlar. Bu şekilde farklı kadro türleri olmasına ben de karşıyım. Bu konuyu yeni YÖK Başkanı ile birebir görüşmemizde özel olarak ilettim. Kendisi de yeni bir sisteme geçiş yapılacağını, araştırma görevlilerinin bundan sonra sadece merkezi sistemle atanacağını ve bu gibi farklı kadroların olmayacağını söyledi. Fakat mevcut durumdaki araştırma görevlilerini ÖYP kadrosuna geçirmek gibi bir yetkiye ne biz ne de baştakiler sahip. ÖYP araştırma görevlilerine sunulan imkânlar konusunda ise şunu söyleyebilirim ki bu imkânlardan biz öğretim üyeleri de mahrumuz. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 21

27 BİLİMSEL BİLGİYE ERİŞİM VE BİLGİ OKURYAZARLIĞI Uzm. Ethem OLUKÇUOĞLU MERKEZ KÜTÜPHANE HAKKINDA Merkez Kütüphane ANKOS (Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu), EKUAL (Elektronik Kaynaklar Ulusal Akademik Lisansı), TO-KAT(Ulusal Toplu Katalog) gibi ulusal konsorsiyumların aktif üyesidir. Ayrıca TÜBİTAK- ULAKBİM Türkiye Belge Sağlama Sistemine dâhil bir kütüphane olarak, zengin dermesiyle devlet, vakıf ve özel üniversitelere, araştırma merkezlerine diğer kamu kurumu ve kuruluşlarına elektronik ve basılı ortamda belge sağlama hizmeti veren birkaç üniversiteden biridir. Bununla birlikte Inter Library Loan (ILL) Kütüphaneler Arası İşbirliği Kaynak Paylaşımı Projesinde yer almaktadır. MERKEZ KÜTÜPHANENİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ Merkez Kütüphane, 4 katlı, m 2 kullanım alanlı, metre raf uzunluğuna sahip, 800 adet raf içeren, 400 kişilik oturma kapasitesi bulunan ve kablosuz internet ağı ile 40 adet kullanıcıya açık bilgisayarı olan, 48 adet özel çalışma odasının (karel) yer aldığı binada hizmetlerini vermektedir. Ayrıca; kullanıcılarımızın materyalleri personele gerek duymaksızın ödünç alabilmelerini, iade edebilmelerini ve süre uzatımı yapabilmelerini sağlayan Ödünç İstasyonu (Self Check) da kütüphanemizde hizmet vermektedir. BASILI VE ELEKTRONİK KOLEKSİYON Misyonu gereği bilgiyi ve bilgi kaynaklarını sağlayan, organize eden, elektronik ve basılı ortamda kullanıcılarına sunan Merkez Kütüphane, tüm eğitim ve öğretim programlarını destekler nitelikte materyalleri, koleksiyon seçme ve geliştirme politikasına göre ilaveten kullanıcılarından gelen istekler doğrultusunda dermesine eklemektedir. Merkez Kütüphanenin basılı koleksiyonunu; kitap, başlık süreli yayın, özgün tez; elektronik koleksiyonunu ise; 50 veritabanı, kitap, tam metin dergi, özgün tez, 500 sesli kitap, DVD, VCD, CD-ROM vb. görsel-işitsel materyal oluşturmaktadır. Kütüphane web sayfası ( portal görünümlü olup, araştırmacılar bu sayfada, katalog tarama, elektronik kaynakları kullanabilme ve çeşitli kütüphane hizmetlerinden faydalanabilme imkânı bulabilmektedirler. BİLGİ OKURYAZARLIĞI NEDİR VE NİÇİN ÖNEMLİDİR? Bilgi okuryazarlığı kısaca; bilgi gereksinimini tanımlama, gereksinim duyulan bilgiyi bulma, değerlendirme ve etkin şekilde kullanmayla birlikte iletme becerisi olarak tanımlanabilir. Bu beceriler çağımızda kaçınılmaz hale gelen yaşam boyu öğrenmenin ön koşuludur. Gerek eğitimde, gerekse araştırmada niteliği arttırır. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 22

28 BİLGİ ARAMAYA NEREDEN BAŞLANMALI? Bilgi aramaya genellikle kullanıcıların büyük bir kısmı internette yer alan popüler tarama motorlarından başlamaktadır. Bu şekilde araştırmaya başlamak araştırmacıların doğru ve güvenilir bilgiye ulaşmalarında bazı engellerle karşılaşmalarına sebep olmaktadır. Bunların arasında; web sayfalarında yer alan bazı bilgi kaynaklarının inceleme ve kontrol sürecinden geçmiyor olması, doğruluk, güvenilirlik ve güncellik kriterlerinin sağlanamaması, bilimsel yayınların önemli bir kısmının lisanslı ürünlerde yer alması gibi etkenler sıralanabilir. Peki, kullanıcılar doğru ve güvenilir bilgiye ulaşmak için nereden araştırmalarına başlamalıdırlar? Cevap son derece basit: KÜTÜPHANELER! Araştırmaya kütüphaneden başlamanın kullanıcılara getirdiği avantajlar şu şekilde sıralanabilir; özenle seçilmiş ve düzenlenmiş, editör ve hakem denetiminden geçmiş basılı, elektronik ve görsel-işitsel koleksiyonlara ulaşmak, güncel kaynaklar kadar arşiv özelliği taşıyan eski tarihli yayınlara da erişebilmek, uzman personelden danışma ve yönlendirme hizmeti alabilmek, bilgi teknolojilerini kullanabilmek, ödeme yapmadan lisanslı bilgiye erişebilmek ve dolayısıyla erişim isabeti yüksek literatür taramaları yaparak güvenilir ve doğru bilginin kaynağı olan tam metin bilimsel yayınları kullanabilmek kütüphanenin kullanıcılarına sunduğu imkânlar dâhilindedir. Kullanıcı araştırmasına ilk olarak kütüphanenin basılı kaynaklarını sorgulayarak başlayacak olursa, kütüphane web sayfasında bulunan katalog tarama menüsünden ( LIBRA kullanıcı hizmetleri web sayfasına ulaşacaktır. LIBRA otomasyon sisteminin web ara yüzü olan bu sayfada kullanıcılar; Merkez Kütüphane ve Eğitim Fakültesi kütüphanesinde yer alan kitapları, danışma kaynaklarını, süreli yayınları ve üniversitemizde yapılmış tezleri; anahtar kelime, eser adı, yazar soyadı-adı, konu başlığı yayıncı, anabilim dalı, gibi erişim uçlarından sorgulayabilmektedirler. Yapılan sorgulama sonucunda; Dewey Onlu Sınıflama Sistemine göre kataloglanmış ve sınıflanmış materyallerin bibliyografik bilgileri, yer numaraları (kitabın raftaki yeri), kitapların ödünç alınabilirlik durumu, süreli yayınların mevcutları ve elektronik yer adresi kapak resimleri gibi bilgiler karşımıza gelmektedir. Üniversitemiz Eğitim Bilimleri, Fen Bilimleri, Sağlık Bilimleri, Sosyal Bilimler ve Güzel Sanatlar Enstitülerinde yapılmış olan yüksek lisans, doktora, tıpta uzmanlık ve sanatta yeterlilik tezlerinin elektronik ortamda tam metinleri, üniversitemiz akademik, idari personel ve öğrencilerine araştırmalarında kullandırılması amacıyla açık erişim ve kurumsal arşiv projesi çerçevesinde kütüphane otomasyon sistemine (LIBRA) aktarılmıştır. Kullanıcılarımız yazarları tarafından kısıtlanan tezler haricinde bu yayınlara PDF formatında tam metin olarak ulaşabilmektedirler. LIBRA üzerinden kullanıcının ödünç aldığı bir kitap, rezerve edilebilir ve bu işlem sonucunda rezerve edilen kitap, iade edildiğinde ilgili birim tarafından e-posta ya da telefon ile kullanıcılar bilgilendirilir. Sistemin kullanıcılara sağladığı interaktif hizmetlerden biri de web üzerinden ödünç alınan materyalin süresini, eğer o kitap daha önce başka bir kullanıcı tarafından rezerve edilmemişse, üç defaya kadar uzatabilmesidir. Ayrıca koleksiyona eklenen yeni yayınlarla ilgili güncel duyuru hizmeti e-posta adresinin sisteme kaydedilmesi ile alınabilmektedir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 23

29 ELEKTRONİK KAYNAKLAR VE ÇÖZÜMLERİ Merkez Kütüphane çeşitli konsorsiyumlar vasıtasıyla (ANKOS, EKUAL) bütün eğitim ve öğretim programlarını destekler nitelikteki online veritabanlarına abone olarak, oldukça zengin bir elektronik dergi, kitap, tez, standart, grafik, bibliyometrik ve atıf dizinlerinden oluşan koleksiyon meydana getirmiştir. Bunlara örnek verecek olursak; Web of Science (Science Citation Index Expanded, Social Sciences Citation Index, Arts and Humanities Index), EbscoHost, Cab Abstracts, Proquest Health and Medical Package + Agricola Plus Text Online, MathScinet, Oxford Journals, Sage Journals, Cochrane Database, Springer E-Books, Springer Link, OVID LWW, Wiley Online Library, Informa, Thime Medical Package, MD Consult, Ebrary Academic Complete, Annual Reviews, British Medical Journals, ASABE, AMA, AV- DATA, FSTA (Food Science and Technology), Knovel, IOP, Dentistry and Oral Sciences Source, Journal of Bone & Joint Surgery American and British Edition, Lebib Yalkın Mevzuat Bilgi Bankası, HukukTürk gibi veritabanlarına abonelikler sağlanmış ve bunların yanı sıra bir çok deneme amaçlı veritabanı da web sayfamızdan erişime açılmıştır. Görüldüğü gibi birçok elektronik kaynak koleksiyonda bulunmaktadır. Bu da bazı kullanıcıların her bir veritabanını tek tek kullanması sonucunda bilgiye ulaşmalarında çeşitli zorluklarla karşılaşmalarına, veri ve zaman kaybına yol açmaktadır. Bu sorunların çözümü için Merkez Kütüphane, bilgi yönetimi hizmetleri çerçevesinde toplu tarama çözümünü sunmaktadır. Erişim adresi ( ) olan bu toplu tarama sistemi ile; elektronik ve basılı koleksiyonda yer alan tüm kaynaklara, tek bir ara yüzden basit ve gelişmiş tarama seçenekleri ile hızlı ve kolay bir şekilde erişim sağlama, SCI, SSCI ve AHCI kapsamındaki yayınların atıf bilgilerine erişim, akıllı metin kutusu ile anahtar kelime önerilerinde bulunarak doğru ve güvenilir bilgiye erişmelerinde önemli rol oynama, kütüphane otomasyon sistemi ile entegre çalışarak, basılı koleksiyonun da erişime dâhil edilmesi, Google tarzı arama ile daha kolay ve hızlı erişim, sonuçların ilgi sırasına göre sıralanması, erişim isabeti yüksek kaynakların listenin en üst kısmında görüntülenmesi, detaylı şekilde limitleme, filtreleme, gruplandırma ve sınıflandırma özellikleri, zaman kazandıran tam metin arama seçenekleri, tarama sonuçlarının daha hızlı şekilde görüntülenmesi, ön izleme ile bibliyografik künye, özet, yayın türü, tam metin erişim için akıllı bağlantılar, çok dilde ara yüz seçeneği, EndNote, Refworks ve ProCite gibi bibliyografik künye yönetim uygulamalarına da kolayca aktarılabilmesi ve mobil cihazlar tarafından da erişilebilirlik gibi avantajlar elde edilebilmektedir. Ayrıca kullanıcıların kendi disiplinlerindeki elektronik yayınları sorgulayabilecekleri, hangi veritabanında hangi ilgili yayınların yer aldığını, hangi yıldan itibaren tam metin olarak kapsandığını görebilecekleri e-kaynak yönetim sistemine kütüphane web sayfasından ( ulaşılabilir. Yine bu sistem içerisinde ayrıntılı bibliyografik künye bilgileri ile makale arama menüsünden tam metin erişim sağlanabilmektedir. Kullanıcılar bu sistem ile ilgilendikleri derginin ana sayfalarına ulaşarak, en çok okunan ve son eklenen makaleleri, derginin arşivini, yazım kurallarını, dergi politikasını, editörleri ve editörlerin iletişim bilgilerini görüntüleyebilir bununla birlikte o dergi içerisinde arama yapabilir, yapılan tarama sonuçlarını kaydedebilir, yazdırabilir, e-posta olarak gönderebilir ve güncel duyuru (alert system), sayfayı kişiselleştirme imkânlarından faydalanabilirler. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 24

30 TÜRKÇE KAYNAKLAR VE ÇÖZÜMLERİ ULAKBİM'in temel misyonlarından biri de ülkenin akademik bilgi birikimini yansıtacak bilgi ürünleri geliştirmektir. Bu kapsamda gerçekleştirilen çalışmaların en önemlileri arasında, araştırmacıların Türkçe bilimsel içeriğe elektronik ortamda erişimlerini etkinleştirmek amacıyla uluslararası standartlarda geliştirilen ULAKBİM Ulusal Veri Tabanları yer almaktadır. ULAKBİM tarafından oluşturulmakta olan ulusal veri tabanları; Sağlık Bilimleri, Mühendislik ve Temel Bilimler, Sosyal ve Beşeri Bilimler, Yaşam Bilimleri ve Hukuk olmak üzere beş ayrı konu alanındadır. Makaleler, konu uzmanları tarafından, kavramsal dizinlerden (Thesaurus) seçilen terimlerle indekslenmektedir. Konu bazlı veri tabanlarının içeriğini oluşturan Türkçe bilimsel dergiler, ilgili konudaki akademisyenlerden oluşan Akademik Komiteler danışmanlığında belirlenen akademik ve editoryal başlıklardan oluşan dergi değerlendirme kriterlerine bağlı olarak belirlenmektedir. Bu veritabanlarından tarama yapılarak tam metin Türkçe makalelere erişim sağlanabilir. Ayrıca YÖK Tez Merkezinden de Türkiye de yapılmış tezleri tarayabilme ve yazarları tarafından izin verilmiş olanlara tam metin olarak erişmek mümkündür. Google Akademik ve Ondokuz Mayıs Üniversitesi Google Akademik kapsamında Merkez Kütüphanenin abone olduğu elektronik kaynakların küçük bir bölümü dizinlenmektedir. Yapılan tarama sonucunda bazı kaynakların yanında Full- Ondokuz Mayis ibaresi görülecektir. Bu ibare, yanında yer aldığı kaynağın üniversitemizin abone olduğu bir bilimsel yayın olduğunu gösterir. Ondokuz Mayis linki tıklanarak da kaynağın tam metnine erişim sağlanır. VERİTABANLARINA KAMPUS DIŞINDAN DA ERİŞİM İÇİN GEREKENLER Üniversitemiz Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığının abone olduğu elektronik veritabanlarına erişim, firmalar ile yapılan lisans anlaşmaları gereği sadece Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kullanıcılarına IP adresi kontrollü sağlanmaktadır. Çalışma saatleri dışında veya tatil günlerinde elektronik veritabanlarına kampus dışından ticari internet servis sağlayıcıları üzerinden erişilebilmesi için Bilgi İşlem Daire Başkanlığı tarafından bir proxy sunucusu (vekil sunucu) kurulmuştur. Proxy sunucu hizmetinden yararlanabilmek için Bilgi İşlem Daire Başkanlığınca verilen kurumsal e-posta adresine ihtiyaç duyulmaktadır. Üniversitemiz elektronik posta sunucusunu kullanmayan kullanıcılarımız bu hizmetten yararlanamayacak, diğer e-posta sunucularından (hotmail, gmail, yahoo, mynet, diğer kurumlar vs.) gönderilen postalar değerlendirilmeyecektir. Proxy sunucu hizmetinden yararlanabilmek için Bilgi İşlem Daire Başkanlığınca verilen e- posta adresiniz ile; adınız, soyadınız, öğrenci numaranız ve bölümünüz-fakültenizi yazarak ozcan@omu.edu.tr adresine e-posta ile başvurmanız gerekmektedir. Başvurunuz incelendikten sonra onay ve bilgilendirme mesajı omu.edu.tr adresinize gönderilecektir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 25

31 ARAŞTIRMA VE ÖĞRETİM GÖREVLİSİ ALIM ŞARTLARI İLE TÜBİTAK BURSLARI Arş. Gör. Murat EMİR GİRİŞ Akademisyenlik, belirli bir alanda lisans eğitiminden sonra aynı ya da bir başka alanda alt bir bilim dalında lisansüstü eğitim yaparak ihtisas kazanma ve araştırma faaliyetlerinde bulunma işidir. Akademisyenler, gelişmiş bir toplumda topluma yön veren kişilerdir. Toplumun gelecekteki yapısını şekillendiren, her alanda ihtiyaç duyulan insanları eğiten ve sorunlara çözümler arayan yine akademisyenlerdir. Akademisyen, yaşayışıyla örnektir. Bilimsel olgunluğun vermiş olduğu bakış açısıyla çevresine faydalı olur ve insanları yararlı işlere yönlendirir. LİSANSÜSTÜ EĞİTİM BAŞVURULARINDA GEREKEN BELGELER Lisansüstü eğitim başvurularında birtakım puanlara ihtiyaç vardır: ALES Puanı KPDS/ÜDS Puanı Lisans Not Ortalaması Puanı Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı (ALES) Yükseköğretim kurumlarında öğretim görevlisi, okutman, araştırma görevlisi, uzman, çevirici ve eğitim öğretim planlamacısı kadrolarına açıktan veya öğretim elemanı dışındaki kadrolardan naklen atamalarda, ülkemizde lisansüstü eğitime girişte ve yurtdışına lisansüstü eğitim için gönderilecek adayların seçiminde ALES puanı belirleyici faktördür. Kamu Personeli Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavı(KPDS) - Üniversitelerarası Kurul Yabancı Dil Sınavı (ÜDS) Araştırma Görevlisi kadrosuna başvuru yapabilmek için en az KPDS veya ÜDS den 50 puan almak gerekir. Doktora başvuruları için ise en az 55 puan gereklidir. Lisans Not Ortalaması İyi bir not ortalaması akademisyenliğe girişte olumlu intibaının yanı sıra önemli puanlar kazandırır. Ne yazık ki ALES ve KPDS/ÜDS puanlarını sınavlara girerek arttırma imkânı var iken; lisans mezuniyetinden sonra not ortalamasını yükseltmenin şu an için ülkemizde imkânı yoktur. Bu yüzden lisans eğitimindeki derslere önem göstermek ve not ortalamasını yükseltmek tavsiyemizdir. Detayına ilerleyen kısımlarda değinilecektir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 26

32 OMÜ DEKİ DOKTORA BAŞVURU KRİTERİ ALES puanının %60 ı, Lisans not ortalamasının %25 i ve Sözlü sınavın %15 i alınarak toplanır. Bu toplamın en az 60 puan olması gerekir. Bu taban puanın üstündeki adaylar, en yüksek puandan itibaren sıralanarak ilan edilen kontenjanlara göre ilgili programlara yerleştirilir. Toplam puan eşitliği durumunda ALES puanı yüksek olan aday tercih edilir. Lisansüstü Eğitim Öğretim Yönetmeliği ne göre doktoraya başvurabilmek için YÖK tarafından belirlenmiş asgari koşullar, eğer lisans mezunu olarak başvuru yapılıyorsa ALES den en az 70 puan almış olmak, yüksek lisans mezunu olarak başvuru yapılıyorsa en az 55 puan almak, bunun dışında KPDS-ÜDS den 55 puan ya da Üniversitelerarası Kurulca kabul edilen başka bir yabancı dil sınavından muadili puan almış olmak gerekiyor. ARAŞTIRMA VE ÖĞRETİM GÖREVLİSİ ALIMINDA ŞARTLAR ALES ten en az 70 puan almak. KPDS veya ÜDS den en az 50 puan veya eşdeğerliliği Yükseköğretim Kurulu nca kabul edilen bir sınavdan bu puan muadili bir puan almış olmak. Araştırma Görevlisi kadrosuna başvurabilmek için 35 yaşından gün almamış olmak gerekir. Araştırma görevlisi alımı iki aşamada olmaktadır. Ön değerlendirmede; ALES puanının %60 ı, Yabancı dil puanının %40 ı alınmaktadır. Meslek yüksekokullarına müracaatlarda ise ALES puanının %70 ini ve lisans mezuniyet notunun %30 unu dikkate alarak belirler. Bu sıralamaya göre son sırada aynı puana sahip birden fazla adayın olması halinde, bu kişilerin tamamı sınava çağrılır. Bu ön değerlendirme puanı ile açılan kadro sayısının 4 katı kadar aday yazılı sınava çağırılır. Başvuru sayısının ilan edilen kadronun dört katından az olması halinde, adayların tamamı giriş sınavına alınır. Yazılı sınav sonunda yapılan değerlendirmede; ALES puanının %30 u, Lisans not ortalamasının %30 u, Yazılı sınav notunun %30 u ve Yabancı dil puanının %10 u alınır. İki yıllık MYO başvurularında; ALES %35, Diploma %30 ve Yazılı Sınav %35 olarak değerlendirilir. Öğretim Görevlisi alımlarında; Lisans düzeyinde eğitim yapılan birimlere başvuracak öğretim görevlisi adayların en az yüksek lisans mezunu veya lisans mezunu olmak şartıyla en az alanında on (10) yıl tecrübeli olmak şartı aranır. Önlisans düzeyinde eğitim yapılan birimlere başvuracak öğretim görevlisi adayların en az yüksek lisans mezunu veya lisans mezunu olmak şartıyla en az alanında iki (2) yıl tecrübeli olmak şartı aranır. TÜBİTAK BURSU TÜBİTAK Türkiye de Doğa Bilimleri, Mühendislik ve Teknoloji, Tıbbi Bilimler, Tarımsal Bilimler, Sosyal Bilimler ve Beşeri Bilimlerde (*) lisans sonrası ya da tezli yüksek lisans sonrası doktora yapmakta olan öğrencilere karşılıksız burs verilecektir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 27

33 TÜBİTAK YURTİÇİ YL. BURSU T.C. vatandaşı olmak, tarihi itibariyle 27 yaşından gün almamış ( veya sonrasında doğmuş) olmak, Daha önce yüksek lisans yapmamış olmak, Daha önce bu programdan veya 2228 kodlu programdan (SON SINIF LİSANS ÖĞRENCİLERİ İÇİN YURT İÇİ LİSANSÜSTÜ BURS PROGRAMI ) yüksek lisans bursu almamış olmak, BAŞVURU ŞARTLARI Mezun olduğu üniversitenin not sistemi esas olmak üzere, lisans öğrenimini en az 3,00/4 veya 76,66/100 ağırlıklı genel not ortalaması ile bitirmiş olmak 2009 sonbahar döneminde ya da sonrasında girdiği (ALES) puanı, kayıt yaptırdıkları yüksek lisans programının gerektirdiği (sayısal, sözel, eşit ağırlık) puan türünde en az 80,00 olmak, Türkiye de Doğa Bilimleri, Mühendislik ve Teknoloji, Tıbbi Bilimler, Tarımsal Bilimler, Sosyal Bilimler ve Beşeri Bilimlerden birinde öğretim yılı güz yarıyılında ya da sonrasında yüksek lisans öncesi bilimsel hazırlık okuyor veya yüksek lisans düzeyinde ders almaya başlamış ve halen öğrenimine devam ediyor olmak GÜNCEL BAŞVURU TARİHİ Ekim 2012 tarihleri arasında internet üzerinden yapılacaktır. AYLIK BURS MİKTARI Yurt içi yüksek lisans bursundan başka burs, kredi, ücret, maaş, ticari kazanç vb. düzenli geliri olmayanlar için aylık 1.500, olanlar için ise 400. Bursiyer, gelirinin sona ermesi durumunda tam burslu statüye, başka gelir elde etmeye başlaması halinde de kısmi burslu statüye geçirilir TÜBİTAK YURTİÇİ DOKTORA BURSU itibariyle 30 yaşından gün almamış ( veya sonrasında doğmuş) olmak, Mezun olduğu üniversitenin not sistemi esas olmak üzere, lisans öğrenimini en az 3.00/4 veya 76.66/100 ve (tezli yüksek lisans sonrası doktora programına kayıtlıysa) tezli yüksek lisans öğrenimini en az 3.20/4 veya 81.33/100 ağırlıklı genel not ortalaması ile bitirmiş olmak. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 28

34 AYLIK BURS MİKTARI Yurt içi doktora bursundan başka burs, kredi, ücret, maaş, ticari kazanç vb. düzenli geliri olmayanlar için aylık 1.800, olanlar için ise 500. Bursiyerlere ayrıca yılda iki kez (Mart ve Temmuz burslarıyla birlikte) 400 ek destek verilir. YARARLI KAYNAKLAR OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 29

35 II. Oturum: Lisansüstü Eğitim Araştırmalarında Tez Makale Yazma ile İstatistiğin Yeri

36 TEKNOPARKLAR VE LİSANSÜSTÜ ÖĞRENCİLERİNE KATKILARI Prof. Dr. Fehmi YAZICI (Mühendislik Fakültesi Dekanı, TEKNOPARK (TEKNOKENT = BİLİM PARKI) NEDİR? Teknopark, Ar-Ge yapan firmaların faaliyet gösterdiği bir sosyal yaşam ve iş merkezidir. Ayrıca yüksek teknoloji kullanan firmaların teknoloji veya yazılım ürettikleri, geliştirdikleri, ileri bir buluşu ticari bir ürün, yöntem veya hizmet haline dönüştürmek için faaliyet gösterdikleri ve bu yolla bölgenin kalkınmasına katkıda bulundukları, aynı üniversite, ileri teknoloji enstitüsü ya da Ar-Ge merkez alanı içinde veya yakınında; akademik, ekonomik ve sosyal yapının bütünleştiği site veya bölgedir. NEDEN TEKNOPARK? Çağımızda rekabet edebilmek için gelişmiş ülkelerin yöneldiği alanlara ağırlık vermeliyiz. Bu bağlamda teknoparklar kalkınmanın ve lider ekonomilerin vazgeçilmez unsurlarıdır. Üniversitelerle birlikte çalışmanın en modern şekli teknoparklardır. Teknolojik gelişmelerden uzak kalmamak için sanayicilerin üniversitelere, üniversitelerin de sanayicilere ihtiyacı vardır ve birlikte çalışarak projeler oluşturmak zorundadırlar. Teknoparklar; üniversitenin bilinmeyen ve değerlendirilemeyen altyapısından (mevcut laboratuar, araç gereç ve İleri Teknolojiler Araştırma Merkezleri) faydalanmak ve Ar-Ge personeli ile beraber çalışmak, Üniversite ile birlikte ve kanunla korunmuş, muafiyetler getirilmiş bir bölgede Ar-Ge yaparak maliyetleri önemli derecede azaltmak, Üniversitenin sahip olduğu tüm sosyal imkânlardan faydalanmak (olimpik yüzme havuzu, konferans salonları, oteller vs.) için gereklidir. TEKNOPARKLARIN FAALİYET ALANLARI Yazılım, bilişim, elektronik, ileri malzeme teknolojileri, tasarım, nanoteknoloji, biyoteknoloji, otomotiv, tıp teknolojileri, yenilenebilir enerji teknoparkların faaliyet alanlarıdır. DÜNYADAKİ TEKNOPARK ÖRNEKLERİ Silikon Vadisi-ABD (Dünyadaki ilk teknopark - piyasa değeri 1 trilyon $, daha fazla çalışan), Sophia Antipolis Bilim Parkı - Fransa (Avrupa nın en eski ve en büyük teknoparkı), Hsinchu Bilim Parkı Tayvan, Cambridge Bilim Parkı İngiltere. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 31

37 TÜRKİYE DEKİ TEKNOPARKLAR Teknoparkların Kamu ve Üniversite Personeline Avantajları Bölgelerde görevlendirilen öğretim üyelerinin bölgeden elde edecekleri gelirler üniversite döner sermaye kapsamı dışında tutulmaktadır. Öğretim elemanları, Üniversite Yönetim Kurulu izni ile yaptıkları araştırmalarının sonuçlarını ticarileştirmek amacı ile bu bölgelerde şirket kurabilmekte, kurulu bir şirkete ortak olabilmekte ve/veya bu şirketlerin yönetiminde görev alabilmektedir. Bölgede yer alan faaliyetlerde idari personel olarak hizmetine ihtiyaç duyulan kamu kurum ve kuruluşları ile üniversite personelinin, yönetici şirkette görevlendirilmeleri sağlanmaktadır. Türkiye deki Teknoparklar Çizelge 1. Türkiye deki Teknoparklar Sıra Bölge Adı Kuruluş Tarihi Alan (m 2 ) 1 ODTÜ TEKNOKENT TGB Tübitak Marmara Araştırma Merkezi Teknoparkı ,53 3 İZMİR TGB ANKARA TGB GOSB TEKNOPARK TGB (Gebze) İTÜ ARI TEKNOKENT TGB ,02 7 HACETTEPE ÜNİV. TGB KOCAELİ ÜNİV. TGB ESKİŞEHİR TGB YILDIZ TEKNİK ÜNİV. TGB İSTANBUL ÜNİV. TGB SELÇUK ÜNİV. TGB ,08 13 BATI AKDENİZ TEKNOKENTİ TGB (Antalya) ERCİYES ÜNİV. TGB (KAYSERİ) TRABZON TGB ,34 16 ÇUKUROVA TGB (ADANA) ERZURUM ATA TEKNOKENT TGB MERSİN TGB GÖLLER BÖLGESİ TGB (ISPARTA) ULUTEK TGB (BURSA) ,91 21 GAZİANTEP ÜNİV. TGB ,24 OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 32

38 SAMSUN TEKNOPARK IN KURULUŞ ÇALIŞMALARI 21 Aralık 2006 tarih ve 2006/400 karar nolu Senato kararı ile m 2 alan tahsis edilmiştir. Fakat 2/B kapsamına alınabilecek orman alanı ve jeolojik sakıncalı alan olmadığına dair belge alınamadığından ve daha birçok engellerle karşılaşıldığından işlemler sonuçsuz kalmıştır. Sonunda Samsun Teknopark, Bakanlar Kurulu nun 28 Temmuz 2009 tarihli kararı ile kurulmuş ve 04 Eylül 2009 tarihinde Resmi Gazete de yayınlanmıştır yılında 1/5000 ve 1/10000 ölçekli planlar hazırlanarak yollar bu haritalara işlenmiş ve Belediye İl Genel Meclisi nden geçerek kanunlaşmıştır. Yönetim Kurulunun Yapısı Ondokuz Mayıs Üniversitesi 1 kişi Samsun Büyükşehir Belediyesi 1 kişi Samsun Ticaret ve Sanayi Odası 1 kişi Ondokuz Mayıs Üniversitesi Vakfı 1 kişi Diğer 3 üye Genel Kurul tarafından seçilir. SAMSUN TGB NİN SON DURUMU İdari Bina ve Kuluçka Merkezi Binasının ihalesi yapılmıştır. Temel kazı çalışmaları devam etmektedir 1 ay içersinde resmi temel atma töreni planlanmaktadır Şekil 1. Samsun TGB nin uydudan bir fotoğrafı OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 33

39 LİSANSÜSTÜ EĞİTİMDE YABANCI DİL Prof. Dr. Zeki KARAKAYA OMÜ, Yabancı Diller Yüksekokulu Müdürü GİRİŞ Bu çalıştayda Lisansüstü Eğitimde Yabancı Dil konulu bildiri sunulacaktır. Ancak konunun ayrıntılarına girmeden bilim dil ilişkisi, bilim dili, Türkçe nin bilim dili olup olmadığı, bilimde tek dillilik, çok dillilik, yabancı dil politikamız, yabancı dil algısı ve anlayışı gibi konularda kısaca ön bilgi verilecektir. Yabancı dil eğitimi ve öğretimi, gelişim psikolojisi doğrultusunda yeti ve beceri geliştirmeye dayanmaktadır. Yabancı dil eğitiminde en önemli ve temel sorun edinme ile öğrenme ayrımının yapılmadan eğitim yapılmasıdır. Bunun için en iyi model anadil gelişimi modelidir. Zamanında edinilmeyen yabancı dil öğrenilemeyecek ve içselleştirilemeyecektir. Lisansüstü eğitimde yaşanan sorunlar da söz konusu temel sorunlardan kaynaklanmaktadır. Bu bildiride bazı gerçeklikler göz önünde bulundurularak dinleme, anlama, konuşma ve çeviri becerileri hakkında pratik önerilerde bulunulacaktır. 1. BİLİM NEDİR? Bilim hakkında sayısız ve sınırsız yorum, görüş ve tanımlamalar vardır: Örneğin İsmail Haluk Gökçora bilim hakkındaki görüşlerini şöyle dile getirmektedir: Bilim sonuçların oluşturduğu bilgiler bütünü olmayıp yalnızca belli zaman biriminde elde edilmiş olan bilgi birikimini ifade eder. Yaratılan bilim objektif de olsa; nerede, ne zaman, ne için ve kimin yararına kullanılacağı toplumsal ilişkilerin sonucunda belirlenmektedir. Örneğin insan genomunun deşifre edilmesi nitel ve nicel olarak objektif ve bilimsel bir bulgu olmasına karşın, sermaye tarafından patent altına alınmak istenmesi ekonomik, siyasal ve egemenlik sorunu haline dönüşmüştür. Bilimin nasıl oluşacağına ve kimin yararına birikeceğine toplum sınıfları karar verirken, bilimi içinde yaratan ve yaşatan fiziki kurumlar üniversitelerdir. (Gökçora 2004) 2. DİL VE BİLİM İLİŞKİSİ Bilim adamlarının iletişim kurmaları bilimsel çalışmaların çekirdeğini, özünü oluşturmaktadır. Bilim bugün daha çok dilsel olarak, yayın olarak vardır ve yaşamaktadır. Bilim adamları araştırma hak ve özgürlüğüne sahip oldukları gibi, araştırma sonuçlarını açıklamak ve eleştiriye açmak zorundadır. Çünkü fikirlerin çatışmasından hakikatler doğar. Bilimsel çalışmaları yayınlama ve dışa vurum biçimi bilim adamının kendine aittir, (yazılı monolog, (yayın) sözlü - monolog (konferans), sözlü - diyalog (oturum). Yayınlanmayan bilimsel bilginin değeri yoktur. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 34

40 3. BİLİM DİLİ Bilim dili belirli bir alana ait formel dil yapısı olan dildir. Akademik (bilimsel) yazma güncel dilden farklıdır. Bilimsel metinlerde (yazılı, sözlü) normal insanın kullandığı dilsel ifadeler kullanılmaz. Bilim dili sonradan oluşturulan, özel bir dildir. Bilim gerçekliği içinde özel anlamı, kendine göre özellikleri olan dildir. Konuyla ilgili sürekli sorulan sorular: Bilim dili normal, standart, yaşayan dilden farklı olmalı mıdır? Herkesin anlayacağı ve kullanacağı ortak bir bilim (matematik) dili olabilir mi? Teori oluşturma dili olabilir mi? Bilimsel gerçekler halka hangi dille anlatılmalıdır? Evrensel alan dilinin ana dil bağlantısı nasıl olmalıdır? (Otto Neurath: Gemiciler gemilerini denizde tamir ederler.) 3.1.TÜRKÇE BİLİM DİLİ MİDİR? UNESCO raporlarına göre; Türkçe dünya dilleri arasında beşinci sırada yerini almıştır. İkiyüz milyondan fazla nüfus 12 milyon kilometre kare alanda Türkçe konuşmaktadır. Türkçemiz okunduğu gibi yazılan, yazıldığı gibi okunan, grameri kolay ve mantıklı, ondalık sisteme ve dolayısıyla çağdaş bilgi -işlem sistemlerine çok uyum sağlayan bir dildir. (Bkz. Gökçora 2004) Hiçbir dil dizgesi, doğasından bilim dili değildir. Bir dilin bilim dili olmasının önkoşulu o dilin konuşulduğu toplumda bilim üretiminin var olmasıdır. (Ergenç 2001) Bilimsel anlayışın, bilim eğitiminin, ona bağlı olarak bilim üretiminin ve bilim etiğinin var olduğu her toplumun dili, bilim dilidir. Türkçe neden bilim dili olarak kullanılamasın? Yeter ki bunu yapabilecek bilim insanları olsun. (Akarsu 2001). Türkçe yi bilim dili yapmak için Türkiye de bilim yapmak gerekir YANLIŞLIKLAR Türkçe (lehçelerinin fonetiği, morfolojisi ve sentaksı), yabancı dilin etkisiyle ve içine giren değişik anlamları ifade eden terimlerin kaotik yapısı yüzünden bilimsel bir temele oturtulamamıştır. Türkiye de Türkçe adı altında çıkan bilimsel yayınlarda kullanılan sözcüklerin en az üçte birini yabancı sözcükler oluşturmaktadır. Günümüzde denizcilik, havacılık, hukuk, tıp, ekonomi, teknoloji ve sanat gibi çok çeşitli alanlarda kullanılan sözcükler yabancı dillerin egemenliğindedir. (Gökçora 2004) Ruşen Keleş; YÖK ün yanlış politikaları Türkçenin bilim dili olmasına engeldir. Ülkemizde profesörlük, doçentlik, araştırma görevliliği gibi akademik ünvanları kazanmak için çeşitli yabancı dil sınavlarından geçmek zorunluyken Türkçe kullanma yeterliliğinin hiçbir noktada denetlenmediğini vurgulayarak, günümüzde Türkçe nin bilim dili niteliğinin yıpratılmasının etmenlerinden birini ortaya koymaktadır (Keleş 2001). Akademik şanlar ve konumlar için hep yabancı dilde (Uluslararası SCI: Science Citation Index ya da SSCI: Social Science Citation Index) yayınlar zorunlu tutulmakta, Türkçe yayınlar akademik açıdan anlamsızlık, yersizlik noktasına indirgenmektedir (Türkçe yayınlanan bilimsel eserlere gereken önem verilmemekte ve üstelik küçümsenmektedir). Bu da elbette Türkçenin bilim dili olma sürecini olumsuz etkilemektedir. Oysa evrensel bilimde varlık göstermenin olmazsa olmaz koşulu, özgün, özgür, araştırmacı, sorgulamacı, bağımsız bilimsel çalışmaların OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 35

41 gerçekleştirilmesidir. Düşünce aracı/ortamı kendisine yabancı olan bir bilim insanı nasıl özgün ve yaratıcı araştırma yapabilir? (Bkz. Bilgen 2006 ) 3.3. ÖNERİLER Başarıya kendi özkaynaklarımızla ve onların en değerlilerinden olan dilimizle ulaşacağız. Türk halkına hizmet edecek bilim - insanının öncelikle anadilini iyi bilmesi ve doğru kullanması, halkıyla iletişimini sağlam tutması gereklidir. Özellikle ülkemizin öğretmenleri, basın - yayın üyeleri, bilim insanları, başka dillerde yapılanları çalıntı kavramlar içinde kullanma, kolaycılık ve tembelliğinden kurtularak, topluma önder bireyler olarak hareket etmelidirler. (Gökçora 2004) Türkçe ne kadar çok bilim dili olarak kullanılırsa, kültür, müzik, edebiyat, sözlü-yazılıgörüntülü yayın olarak güçlü ve etkili bir dil olursa, Türk kültür varlığı olan dilimiz de o kadar uzun korunur ve yaşar olacaktır. Dile sahip çıkılmazsa, gelecek kuşaklara bilgi, beceri, tutum ve davranışları ileten bilim dili için Türkçe kullanılmazsa, Latince nin başına geldiği gibi unutulur, ölür. (Gökçora, 2004) Bilim dili Türkçe nin yetkinleşmesi için alınacak kurumsal önlemlerin başında, akademik şanlar için gerekli koşullar arasına bir yandan Türkçe yazma ve iletişim becerilerinin sınanmasını, bir yandan da Türkçe özgün bilimsel yayın yapmış olmayı getirmek vardır. Bu, ilk aşamada uluslararası, yabancı dilde yayın zorunluluğunun yanı sıra getirilecek bir koşul olmalıdır. Kurumsal önlemlerin ötesinde, her birimizin tek tek bilim insanı olma sorumluluğuna sahip çıkmamız, korkusuzca özgün ve bağımsız düşünmenin gereklerini yerine getirmemiz, fazlasıyla alın teri dökmemiz zorunludur. Bu yalnızca kendi bireysel varlığımıza ya da ülkemize karşı değil, doğrudan doğruya insanlığa karşı da görevimizdir. (Bkz. Bilgen). 4. BİLİM DİLİ İNGİLİZCE MİDİR? Batı dünyasındaki bilimsel araştırmaların % 50 si Amerika da yayınlanmaktadır. Dünya ve insanlık Amerika üzerinde küreselleşmekte, böylece bilimsel arenada Amerikan düşüncesi hakim olmaktadır. Bugün bilim İngilizcenin (ABD ve Anglosakson) baskısı altındadır. İngilizce nin dilimizi işgal etmesi evrensel niteliğinden çok ekonomik ve siyasal nedenledir. Yoksa Türkiye deki bazı bilim çevrelerinin ileri sürdüğü gibi İngilizce, kesinlikle evrensel bilim dili değildir. (Gökçora 2004). Gerçi bilim dilinde bilgiye hızlı ulaşma bakımından İngilizcenin geldiği nokta göz ardı edilemez, ancak başka düşünme ve düşünceyi ifade etme biçimlerine, düşünme modellerine ve dil yapılarının unutulmasına da neden olur, sonra her bilim dalı aynı ölçüde İngilizce normlarıyla gelişmez. Fen bilimleri uygun olabilir, ancak sosyal bilimler ana dil ve çıkış bilim kültürü çerçevesinde gelişmelidir. Örn. Hukuk, dil, kültür, norm ve kurallarını ait oldukları dil kültürü içinde ifade edilmelidir. Avrupa Birliği tarafından 2001 yılı Avrupa da çok dillilik yılı ilan edildi. Burada en önemli amaç; Anglo-Amerikan hâkimiyetinin bir ölçüde kırılması, ana dilin dışında birden fazla yabancı dilin öğrenilmesine toplumların özendirilmesi ve yönlendirilmesidir. (Bkz. İlkan 2002) OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 36

42 5. BİLİMDE TEK DİLLİLİĞİN SAKINCALARI Bilim tek dilli olursa; i) Bilimsel ve teknolojik gelişme kaydetmeyen ülkelerin dilleri ne olacak? ii) İngilizce nin lehçesi mi olacak? ii) Ya da küçülüp Lehçe olarak mı kalacak? Tek dille bilimsel anlaşma olabilir, ancak hem ortak dil hem de diğer diller için bedeli ağır olur. Hedef dilde araştırma yapan kişiler milli, kültürel düşünce zenginliğini ortadan kaldırır. Bilimsel özgünlüğe engel olur. Farklı bakış açısı veya düşünce ortadan kalkar. Farklı yaklaşım biçimleri olamaz. Başkalarının bilimsel düşüncelerini kendi bilimsel eleştiri sürecinden geçirerek yeniden değerlendirme imkânı azalır. Dünya dili olmanın bedeli vardır. Gelişen bilim dili veya dünya dili İngilizce bir kültürün dili değildir. Dil dünyasının değişmesi İngilizceyi de değiştiriyor. İngilizce kontrolsüz gelişiyor ve dönüşüyor, çoklu oluşumcu bir dil (plursentrik). Varlık, dil ve kimlik bunalımı açısından da dilini koruyamayan toplumlar kültürel, politik ve ekonomik kimliklerini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıyadırlar. Dil ve kültür öğesi toplumların ekonomik ve politik güçlerini ayakta tutar (Bkz. A-M. Thiesse 1999). Kadim medeniyetlere veya Bilim kültürüne sahip toplumların kökleri sağlamdır. Bilimsel dil ve düşünce kültürünün korunması gerekir. Dünyayı tek merkezden yönetme ve tek tip insan oluşturma anlayışı insan fıtratına aykırıdır, kültür zenginliğini, bilim ve sanat gelişimini engeller. Bilimini üretmeyen ülkeler yok olmaya mahkûmdurlar. Önemsenmeyen ve işlenmeyen bir bilim dili olarak Türkçe, giderek zayıflayacak, evde ve sokakta basit bildirişimler olarak kullanılan bir ağıza dönüşecektir. (Gökçora 2004). Bunalımları yok etmek için anadilde eğitim ve bilim şarttır. 6. ÇOK DİLLİLİK, ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK POLİTİKASI Daha şimdiden; modern iletişim araçları çok dillidir, tam özgünlük ve orijinallik önemlidir, çok milletli ve çok kültürlü komşuluk esastır ve karşılıklılık, etkileşim, diyalog kurma, hoşgörü, samimiyet önemlidir. Bilimsel çok dilliliğe önem vermek; birçok dilde yayınlamak önemlidir. Bilim merkezleri, teknoloji merkezleri ve üretim merkezleri farklı olabildiği gibi, teknoloji ürünlerinin kullanım kılavuzları birçok dilde yazılabilmektedir (USA, GB, DE, TR). Bilimsel çalışmaların ve yayınların çeviri süreçlerini kolaylaştırmak ve tek dilde yayın yerine çeviri - yayın anlayışına geçmek gerekmektedir. Farklı bilim kültürlerinin geçişkenliğini sağlamak önemlidir. Bilim ve bilgi biçimlerinin çevirisi değil, yani taklidi etkinlik değil, muhatap olmadır, çıkış ve hedef bilim kültürü anlayışının karşılaşmasının vuku bulmasıdır. 7. BİZİM YABANCI DİL POLİTİKAMIZ Dünyadaki iletişim dili İngilizce de olsa, Avrupa Birliğinin öngördüğü çok dillilik konusunu hayata geçirmeliyiz. Yabancı dil politikalarımız içerisinde Batı Dillerinin yanı sıra, komşu ülkelerin dillerinin ve kültürlerinin öğretilmesi de yer almalıdır. Yabancı dilin amaç OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 37

43 konumundan araç konumuna getirilerek kültürler arası öğrenmenin gerçekleştirilmesidir. Bu nedenle kültürler arası ders şekli, bizim şartlarımıza göre kuram - uygulama bağıntısı içerisinde belirlenmelidir (Bkz. İlkan). 8. LİSANÜSTÜ EĞİTİMDE YABANCI DİL ALGISI Günümüzde lisansüstü eğitimde yabancı dil konusundaki yanlış algılar şunlardır: i) Sınav algısı: Sınavı geçene kadar. ii) Ayak bağı, zaman kaybı. iii) İşi bitene kadar, makaleyi okuyup anlayana kadar. iv) Toplantıyı bitirene kadar. v) Hafife alma, erteleme, öteleme. vi) Dilin önemini küçümseme: Zaruret hâsıl olunca dilin önemini anlama. vii) Klasik koşullu öğrenme. viii) Dil denince dilbilgisi ve kelime bilgisi algısı. iix) Başkasına yazdırma, çeviri yaptırma algısı DİL BİLMEK NE DEĞİLDİR! i) Lisansüstü eğitimde yabancı dil öğrenme hedefleri dil edinmeye ve öğrenmeye yönelik değildir, ii) Sadece kelime bilgisi ve dilbilgisi dil bilmek değildir, iii) Bilimsel bir metni okuma, anlama ve makale yazmak dil bilmek değildir, iv) Kalıp ifadelerle makale yazmak dil bilmek değildir, v) Kalıp ifadelerle konuşmak dil bilmek değildir, vi)türkçe düşünüp yabancı dilde bilimsel konuşmak veya makale yazmak dil bilmek değildir, (Türkçe düşünüp yabancı dilde okuryazarlık olmaz) vii) Tek yanlı (kelime kelimesine) çeviri veya dilsel aktarım yapmak dil bilmek değildir GERÇEKLİKLER Artık küresel bir bilim dünyasında yaşıyoruz ve bilimde çok dillilik önemli. Sınavı geçene kadar öğrenmek değil, hayat boyu öğrenmek gerekir. Yani, edinecek ve içselleştirilecek düzeyde öğrenme ve güncel iletişim ve mesleki iletişim için öğrenmek şarttır. Akademik ortak olmak ve iletişim kurmak ve bilim merkezlerindeki hareketlilik (proje yapma), lisansüstü eğitim ve öğretimde hareketlilik (Erasmus vb), uluslararası bilimsel gezi, gözlem, etkinlik ve toplantılar önemlidir. 9. EDİNME VE ÖĞRENME Dil edinilir, öğrenilmez. Edinme ve öğrenme farklıdır. Edinilmeyen, sadece öğrenilen dil unutulur. Edinme yaşı öğrenme yaşı bellidir/farklıdır. Dil edinimi çocukluk döneminde gerçekleşir. Yetişkinlik döneminde bilişsel öğrenme gerçekleşir. Etkili öğrenme yaparak, yaşayarak, iletişim kurarak gerçekleşir. Dilsel yeti ve becerilerini geliştirmek farklıdır, bilimsel dil kullanmak farklıdır. Temel beceriler geliştirilmeden alana yönelik yabancı dil öğrenilemez. Bu yaklaşımla dil öğrenenler sosyal iletişim kurmada güçlük çekerler. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 38

44 10. DİL ÖGRENME İLKELERİ Önce yeti ve beceri geliştirmelidir. Sonra bilgi becerileri geliştirmelidir. Önce edinme sonra öğrenme. Öğrenme sürecinde ÖĞRENMEYİ ÖĞRENMEK gerekir. Yabancı dil öğretiminde her türlü derde deva olacak tek bir ve en iyi yaklaşım yoktur (eklektik yaklaşım doğrudur). Güncel ihtiyaç iletişimsel becerileri geliştirmek olduğu için iletişimsel yöntem tercih edilebilir, diğerlerinden yer, zaman ve duruma göre yararlanılır (öncelik olabilir). 4 temel beceri (dinleme, konuşma, okuma, yazma) ve bilgi becerileri (kelime ve dilbilgisi) tümleşiktir, eşgüdümlü gelişir, ancak sıralaması öğrenici tipine göre değişebilir (doğal esas: Dinleme-anlama, konuşma/okuma - anlama, yazma, kelime ve dilbilgisi eşgüdümlü, bağlamsal). 11. BİLİMSEL ÇEVİRİ Dile hâkim olanların makaleyi yazmaları, alan uzmanlarına okutmaları konu ve dil bakımından tashih ettirmeleri, yazarın (konuya hâkim olup da dile hâkim olmayanların) çevirmenle birlikte çeviri yapmaları, mümkünse alan bilgisine hâkim olan çevirmenle çeviri yaptırmaları, alana hâkim olmayan çevirmenlere alan bilgisi verilerek çeviri yapılması, makalenin alan dilinde kaleme alınması, çevirinin alan diline ve bilimsel üslubuna göre yapılması, makalenin özgünlüğünün içerik ve biçim açısından korunması, yazı üslubunun makalenin yazarı tarafından konması ve çevirmen tarafından korunması, yabancı dilde veya hedef dilde ilk yazılım sürecinde oldu - bitti algısına sahip olunmaması, yazının olgunlaştırılma sürecinin olduğunun kabul edilmesi, her tashihte hayal kırıklılığına düşülmemesi, son tashihin mutlaka anadil kullanıcısı alan uzman tarafından yapılması uygun olacaktır. Çıkış dilinde anlama- kavramanın yapılması (Türkçeden Türkçeye çevirme: Örn. tartışma vb). Anadilden (çıkış dilinden) hedef dile aktarma sürecinin yapılması (Türkçeden Almancaya çeviri). Hedef (yabancı) dilde çeviri yapılması (Almancadan Almancaya çeviri). Dikkat edilecek hususlar: temel anlamını kaybetmeden, konu dışına çıkmadan, içerik ve biçim bağdaşıklığını ve tutarlılığını bozmadan yapılması gerekir. Alan bilgisine ve yazım yönergelerine hâkim olmayan çok sayıda uzman veya çevirmenlerin tashihi yukarıda belirtilen temel ilkeleri bozabilir: Her tashihçi kendine göre kısmen veya tamamen makaleyi yazabilir/bozabilir. Her tashihten sonra makalenin yazarı veya uzman alan çevirmeni tarafından yeniden gözden geçirilmesi gerekir (aslından ve üslubundan sapmaması gerekir). Mesleki/bilimsel alan bilgisine ve alan diline hâkim olunması ve aynı konularda yazılmış yayınların okunmasının kulak - dil, göz - dil, yazı - dil alışkanlığının oluşturulması uygun olacaktır. 12. KONUŞMA BECERİSİ Dinleme anlama veya kulak-dil alışkanlığından sonra: konuşma isteği olmalı, sık sık konuşmalı, planlı, programlı konuşulmalıdır. Konuşulan dil anlaşılır olmalıdır. Konuşma eylemi dilsel öğrenmenin tümünü destekler veya geliştirir. Konuşma sayesinde insan dilbilgisi de öğrenebilir. Dilbilgisi öğrenme çalışmaları her türlü öğrenme biçimlerini kapsar: Üstbilişsel (meta) dilsel davranış planı veya önermeleri, dilbilgisi kurallarının sesletim dönüşümü (örn. Oyunlarla - yaratıcı çalışma biçimleri) vb. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 39

45 Konuşmak için uygun ortam olmalı, kişiliğe zarar vermeden (alay, küçümseme, korku) konuşma alışkanlığı kazanmalı, kişiye hata yapma şansı vermeli, hataları olumlu pekiştireç olarak kullanılmalıdır. Konuşma korkusuna fırsat vermemeli, konuşma özgürlüğünü ve özgüvenini sağlamalı, kendini ifade etme şansı vermelidir. Konuşmaya zemin hazırlamalı, konuşma desteği vermelidir. Sevdirme, isteklendirme, konuşma başarısı zevki tattırmalıdır. İletişim esaslarına dikkat etmeli, kaş yaparken göz çıkarmamalıdır. Sosyal çalışma ve alıştırma biçimleri kullanmalı, yaparak yaşayarak (durumsal ve bağlamsal) konuşma (oyunlara, rol oyunlarına yer vermek) imkânları sağlamalıdır. Ritmik araçlardan yararlanmalı (cd, dvd, video) ve serbest konuşma alışkanlığı kazanmalıdır. Önemli olan konuşmayı davranışa dönüştürmektir. Anadilde konuşma edinimi yaklaşımı ve teknikleri kullanmak gerekir. Analizci yaklaşmamak (dilbilgisi esaslı konuşma yaklaşımı) önemlidir. Spontane alışkanlık kazanmak (tekrar, süreklilik tekniğini kullanarak dinleme - anlama alışkanlığı kazanmak) gerekir. Hedef iletişim kurma amaçlı (yüz yüze, etkileşimci, iletişim araçlarıyla, iletişimsel ders araç gereçleriyle) olmalıdır. Sosyal iletişim cesareti göstermek, anlamı ve yapıyı yönlendiren temel öğeleri doğru yerleştirdikten sonra dizi ve dizgeyi rahat kullanma alışkanlığı kazanma, yani serbest konuşma davranışı kazanmak çok önemlidir. Konuşma korkusuna engel olmak; psikolojik sorun haline getirmemek, davranış bozukluğuna dönüştürmemek gerekir. Temel konuşma davranışı kazandıktan sonra, mesleki konuşma becerisi geliştirmek gerekir. KAYNAKÇA Akarsu, Bedia: "Dil Düşünme - Dünya İlişkisi, Bilim ve Ütopya Dergisi, Sayı 80, Ankara 2001, ss Bilgen, Semih: Ulusal Dilde Eğitim 20Egitim.pdf ( ). Ergenç, İclal: Bilim Dili ve Anadili : Bilim ve Ütopya, Sayı 80, Ankara 2001, ss Gökçora, Haluk: Bilim Dili Olarak Türkçe, Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, Haziran 2004, Cilt 4, Sayı 2. İlkan, İbrahim: Yabancı Dil Öğretiminin Sorun - Çözüm Bağlamında değerlendirilmesi üzerine, l. Uluslararası Çanakkale Truva Dil Eğitim ve Okul Gelişim Sempozyumu, Haziran 2002, Çanakkale, (ISBN ). Keleş, Ruşen: Dil, bilim ve kentbilim, Bilim ve Ütopya Dergisi, Anakara 2001; Sayı 2, ss Thiesse, A-M.: Ulusal Kimliğin Keşfi, Le Monde Diplomatique, Haziran OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 40

46 ARAŞTIRMALARDA YÖNTEM - AMAÇ PARADOKSU Prof. Dr. Vedat CEYHAN Teknoloji bugün eğitim günleri kapsamında çokça konuşuldu. Ben konuşmaya bu konuyla ilgili kısa bir fıkra ile başlamak istiyorum. Temel Türkiye yi temsilen bir teknoloji fuarına katılır. Teknoloji fuarında yaptığı düzeneği anlatmaktadır. Gelen ziyaretçilerden bir tanesi düzenek hakkında bilgi almak ister. Temel, 5x10 cm bir tahta üzerinde jilet, az ilerisinde peynir olan düzeneği anlatır: Fare peyniri almak isterken gelip jilete çarpacak ve ölecek. Sonuçta Temel sonuncu olur. Temel azim etmiş bir sonraki yıl tekrar katılır fuara. Tabii düzenek değişmiştir. Aynı 5x10 cm tahta parçası, jiletin yerini testere ve peynir olmayan bir düzenek. Seçici komisyon gelir ve Temel e düzeneği anlatmasını isterler. Temel: Fare tahtaya gelir, bakıp da peyniri göremeyince, testere üzerinde başını sağa sola sallayarak, Allah Allah! Bu peynirde neredeymiş? diyerek boynunun kesilmesi sonucu can verir. şeklinde bir açıklama yapmıştır. Bu kıssadan hisse den sonra kısaca bilimin açıklamasında bakacak olursak; bilim, veri ve enformasyon üretme sistemi olarak tanımlanabilir. Bu bağlamda bilgi yayılmaz, bilgi üretilmez, veri üretilir, enformasyon üretilir. Ancak bilim kendini reorganize etmiş. İçsel döngüde bilgi ve enformasyon organize ediyor. Bu terimleri de kendi bünyesine dâhil etmiştir. Araştırmalarda teknoloji çok önemlidir. Teknoloji, toplumun tarım ve sanayi alanında sahip olduğu bilgi birikimi olarak nitelendirilebilir. Bilim anlamaya, teknoloji kullanmaya dönük bir olgudur. Araştırmanın birçok tanımı vardır. Bunlardan biri soru sormanın en sistematize edilmiş şeklidir. Diğer bir tanımsa metodolojik işlemler yardımı ile bilginin artırılmasıdır. Araştırma neden yapılır? Çok temel bir sorudur. Hatta günümüzde bu çok tartışılmaktadır. Öncelikle problem çözmek için yapılmaktadır. Daha sonrasında ise bilgiyi genişletmek amaçlanmalıdır. Araştırma konu seçimi ya da problemin tespiti ile başlar. Araştırma aşamaları şu şekilde sıralanabilir. Araştırma sorusu / Hipotezler Araştırma tasarımı Metodoloji (Kalitatif, Kantitatif, karma)* Veri toplama Veri analizi Verilerin yorumlanması Bulgu ve sonuçların paylaşılması Konu seçimi/problem tespiti Burada karşılaşılan sorun şudur: aslında bilimsel olarak problemin tespiti, daha sonra amaç tespiti bunu takiben bizi sonuca götürecek yöntem daha sonra belirlenir. Fakat günümüzde o kadar nokta teşhis edilmiştir ki yöntem, amaç ve problem tespitine baskı yapar hale gelmektedir. Artık günümüzde araştırmacılar önce yöntemi belirlemekte ve bu yönteme uygun sorular sorarak OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 41

47 amaç ve problem tespitine gitmekte ve bulunan sorunun cevabını paylaşmaktadır. İşte paradoks noktası burada karşımıza çıkmaktadır (Şekil 1). Bizden beklenen; problemi belirleyelim, amacımız belirli olsun, yöntem belirli olsun ve sonuca ulaşıp yayınlamamızdır. Fakat uygulamada yöntem problemi belirlerken bile aklımızda olmaktadır. Örneğin bir araştırmacı hangi yöntem ya da yöntemleri biliyorsa problem seçimini çözümünü bildiği, üzerinde bilgi birikimine sahip olduğu konulara yönelerek, problem tespitine dolaylı yoldan yönelmektedir. Bundan dolayı da araştırmacılar yöntem seçiminde var olan, bilinen yöntemleri seçmektedir. Buna ise uygulaması kolay, örneklerinin var olması, riskinin az olması vb. etkili olmaktadır. Sonuç olarak etkisi bilime büyük katkı sağlamayan çalışmalara yönelmektedirler. Oysaki araştırmaya özgü yeni metodolojilerin seçilmesi ile uygulanabilirliği çok güçte olsa, zaman gerektirse de etkisi diğerlerine göre daha büyük olmaktadır. Bu durumda daha çok istenilen bir özelliktir. Amaç Yöntem Problem tespiti Şekil 2. Araştırmalarda yöntem-amaç paradoks döngüsü Ne yapılması konusu ise şöyle kısa başlıklar halinde özetlenebilir: Araştırma sorusu ile başlamalıyız. Hipotezlerimizi geliştirmeliyiz. Mevcut yöntemler (standart laboratuvar analiz yöntemleri değil) hipotezlerimizi test etmede yeterli ise kullanmalıyız. Yönteme uygun amaçlar ve hipotezler geliştirmekten kaçınmalıyız. Karmaşık yöntemler yerine mümkünse basit yöntemleri tercih etmeliyiz. Araştırma başlıklarında yöntemi öne çıkartmamalıyız. Araştırma tasarımına yeterli süre ayırmalıyız. Amacımız tezi bitirmek, makale yayınlatmak olmamalı. İstatistik yöntemlerin amaç değil araç olduğu unutulmamalı. Sonuçların yorumlamasında kullandığımız yöntemlerin esiri olmamalıyız. Sonuçlarımızı gerçek dünya ile uyumunu kontrol etmeliyiz. Bu konulara sadık kalınması durumunda başarılı çalışmalara imza atılacağı düşünülmektedir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 42

48 BİLİMSEL MAKALE NASIL YAZILIR VE NEREYE GÖNDERİLİR? Nuh OCAK Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Samsun GİRİŞ Bilimsel bir makale (araştırma veya derleme makalesi), belli bir bilgi birikimini gerektiren ve kendine özgü kuralları olan çok aşamalı uzun bir süreçte hazırlanabilmektedir. Bilimsel araştırma makalesi, özgün araştırma sonuçlarını bilimsel yazım kurallarına göre tanımlayan, yazılmış ve basılmış bir rapordur. Tarama/değerlendirme (Derleme, Review) makalesi, bilimsel araştırma makalelerindeki bilgiyi özetleyen, analiz eden, değerlendiren veya birleştiren makalelerdir. Derleme makaleleri, aynı zamanda yeni sentezler, fikirler, teoriler, modeller de ortaya çıkarmaktadır. Her iki makale tipinin hazırlanmasında da literatür (kaynak) taraması zorunlu olmasına rağmen, araştırma makaleleri derlemelerden farklı olarak bir proje hazırlamayı ve bu proje kapsamında bir araştırma yapmayı da gerektirmektedir. Makale hazırlama sürecinde başarı dürüst, çalışkan, adil, objektif ve tarafsız olmaya bağlıdır. Bir araştırma makalesinin süreçleri, konu belirleme, problemi açıklama, hipotez oluşturma, çalışma protokolünün hazırlanması ve sonuç yani yayımlamadan oluşmaktadır. Bilim insanını araştırma yapmaya yönlendiren dürtü, çalışma yaparak elde ettiği sonuçlarla bilime yenilik getirme, yeni bir bilimsel yöntem geliştirme, bilinen bir yöntemi yeni bir alana uygulama arzusu olmalı, akademik yükselme kaygısı olmamalıdır. Bilisel makalenin tarihçesi, değişik materyaller (Kiremit tablet, M.Ö 4000; Papirus bitkisi, M.Ö 2000; Parşömen, hayvan derisi, M.Ö. 190; normal kağıt, M.S 105; Matbaa, M.S 1100) üzerine yazılar ile başlamıştır. İlk bilimsel dergiler M.S 1655 yılında yayınlamış olan Journal des Scavans (Fransa) ve Philosophical Transactions of the Royal Society of London dur (İngiltere). BİLİMSEL MAKALE HAZIRLAMA SÜREÇLERİ 1. Konu belirleme: Konu, önemli, ilgi çekici ve özgün olmalıdır. Taraflı olmamalı, eldeki olanaklar ile yapılabilir olmalı ve ileride yapılacak araştırmalar için de potansiyel içerik taşımalıdır. 2. Problemi açıklama (Hipotez): Problem açık, net ve kapsamlı olmalıdır. Sınanıp anlamlı sonuca varılabilecek ve okuyucuyu ikna edecek kadar akla yatkın olmalıdır. Problemin doğru açıklanması, oluşturulacak hipotezi destekleyen kaynaklara ulaşmaya, onları okuyup analiz etmeye bağlıdır. Dolayısıyla doğru bir kaynak taraması ve bunların okunup sentezlenmesi, problemi net olarak ortaya koyulmasına, en uygun çalışma modelinin belirlemesine, çalışma boyunca yol gösterecek bilgilerin elde edilmesine ve makale yazım aşamasında yararlanılacak kaynaklara da ulaşılmasına yardımcı olacaktır. Günümüzde literatür taramasında en fazla internet (Web) ortamından yararlanılmaktadır. Bu amaçla ( ( ( ( ( ( ( gibi bazı linklerden yararlanılabilmektedir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 43

49 Hipotez geliştirirken, danışmanın deneyiminden, anabilim dalının diğer öğretim üyelerinden ve ekip arkadaşlarının fikirlerinden de yararlanılmalıdır. 3. Çalışma protokolü: Araştırmanın niteliğine uygun protokol, anket, gözlem, deney, kesit vb. olabilir. Bunların hangisi çalışma protokolünü oluşturuyorsa ona uygun metodoloji için uygun literatür taraması ve çalışmanın yapılabilirliği ortaya konulmalıdır. 4. Sonuç (Yayımlama): Projenin, çalışma protokolüne uygun sürede tamamlanması, protokole uygun istatistiksel analizlerin yapılması, sonuçlar güncelliğini yitirmeden makale formunda yazılması ve bilimsel ve süreli bir dergide yayımlanması gerekmektedir. Bir proje yayınlanmadığı müddetçe bitmiş sayılmaz. BİLİMSEL MAKALENİN DÜZENLENMESİ Günümüzde bilimsel araştırma makaleleri IMRAD (Introduction, Material and Methods, Results, Discussion) formülüne uygun hazırlanmakta olup 5N1K kuralına uygun olarak yazılmaktadır. Ne ve Niçin yapıldı (problem veya hipotez ve amaç), girişte (Introduction), Nasıl yapıldı Materyal ve Metotlar (Material and Methods) kısmında, Ne bulundu Bulgularda (Results), Ne öğrenildi (ne ifade etti ve nasıl yorumlandı) Tartışma (Discussion) bölümünde ve Karar Sonuç (concluison) bölümünde yazılmalıdır. Dolayısıyla bilimsel bir araştırma makalesi, Başlık, Yazar-adres bilgileri, Kısa özet, Anahtar kelimeler, Giriş, Materyal (gereç ve malzeme) ve metotlar (yöntemler), Bulgular, Tartışma (Bazı dergilerde Bulgular ve Tartışma), Kaynaklar ve varsa Teşekkür ve Ekler bölümlerinden oluşmaktadır. Başlık: Makalenin adı, etiketi ve en çok okunan kısmıdır. Atıf alma oranını arttırmak için metin içi (KWIC ) veya metin dışı (KWOC) anahtar kelimeler türetmeye de uygun olmalıdır. Kelime israfına (4-15 kelime) yer vermemeli ( üzerine çalışmalar / araştırma / gözlemler israf edilmiş kelimelerdir), kısa olmalı, ama çok genel de olmamalıdır. Örneğin, Organik asitlerin et kalite kriterleri üzerine etkileri şeklindeki bir başlık beraberinde cevaplanması gereken birçok soru (Hangi organik asitlerin, hangi hayvanlarda ve hangi et kriterleri üzerine vb. gibi) taşımaktadır. Anlam karmaşasına da neden olmamalıdır. Mechanism of Suppression of Nontransmissible Pneumonia in Mice Induced by Newcastle Disease Virus şeklindeki başlıkta oluşturulanın fare değil, zatürree olmuş olması gerekir. Başlıkta kısaltmada kullanıldığında (kullanılmamalıdır) da anlam karmaşası yaşanabilir. Characterization of Bacteria Causing Mastitis by GLC şeklindeki bir başlıkta bakteriler GLC (Gas-Liquid Chromatography) kullanıyor! gibi bir anlam ortaya çıkmaktadır. Bazı dergiler cümle başlık (çok az sayıda dergide) da kabul edebilir. Bu tür başlıklar makalenin mesajını, hipotezini de cavlayabilmektedir. Growth and egg production of layer pullets can be affected by the method of supplying energy and protein sources. JSFA 89, (2009). Ana başlık-alt başlık düzeni ve askıda kalan başlıklar da dergiler tarafından kabul edilebilir; ancak bu başlık türlerinin de sorunlar oluşturacağı akıldan çıkartılmamalıdır. Nitrogen metabolism and fertility in cattle: II. Development of oocytes recovered from heifers offered diets differing in their rate of nitrogen release in the rumen (II. no lu kabul edilip, I. No lu reddedilir veya değerlendirmede takılırsa?) Yazar-adres bilgileri: Yazılması en kolay bölümlerden birisidir (Bazen!). Yazar isimlerinin sıralanmasında, yazarların makaleye katkıları eşit ise doğru sıralama, Yazar isimleri alfabetik sıralama olabilir. Ancak katkısına bakılmaksızın bölüm ve/veya anabilim dalı başkanı, laboratuar direktörü ve danışman son sırada olmayı isteyebilmektedir. İki veya daha fazla yazar varsa, önemli yazar, ilk veya son yeri isteyebilir. Modern eğilim, makalenin bulgularını ortaya OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 44

50 çıkaran deneylerin önem sırasına göre, ilk yazar (projenin ana üreticisi ve deneyimli olanı), ikinci yazar (esas işbirliği yapılan) ve üçüncü ve diğer yazar (bu deney ve elde edilen bulguların yorumlanmasına daha az katkısı olanlar) şeklinde sıralamanın yapılmasıdır. Çalışmaya ağırlıklı olarak önemli katkıda bulunmuş olanlar listelenmelidir. İndekslemede isim kargaşasına yer vermemek için, isimler, ilgili derginin yazım kuralına uygun olarak yazılmalıdır. Tek veya aynı kurumdan 2 veya 3 yazarla bir adres (çalışmanın yapıldığı laboratuvarın isim ve adresi) yazılırken, iki farklı kurumdan 3 yazarlı bir makalede her yazarın ismi ve adresi üstel olarak a, b ve c (veya 1, 2 ve 3) işaretlenmelidir. Kısa özet (Abstract): Giriş, Materyal ve Yöntemler, Bulgular, Tartışma nın her birinin kısa bir özetini; kısaca 5N1K yı vermelidir. Başlıktan sonra en fazla okunan kısım olduğu için Kısa özet ( kelime) kendi kendine yeterli olmalıdır. Yapılmış çalışmaya atıf olduğundan, Kısa özet, geçmiş zaman kipinde yazılmalıdır. Makalede belirtilmeyen sonuçları içermemeli ve önceden yayımlanmış bir yöntemin değiştirilmiş şekli değilse, Kısa özet te kaynak gösterilmemelidir. Kısa özetin iyi olması, makalenin de iyi olmasını sağlayacaktır. Kötü bir Kısa özet ise gelecek dertlerin habercisi olacaktır. Anahtar kelime: Dergi tarafından isteniyorsa, taramalarda makaleye ulaşmayı ve makalenin indekslenmesini (SCI-Expended, MEDLINE/PubMed, Scopus, CAB Abstracts, Chemical Abstracts, Genamics JournalSeek, MediaFinder Standard Periodical Directory) kolaylaştırmak için, Kısa Özetin sonuna 3-10 adet Anahtar Kelimeler eklenmelidir. Anahtar kelimeler, makalenin içeriğinin önemli kısmını, anlaşılabilir ve geri kazanılabilir terimlerden seçilmeli ve başlıktaki kelimeleri tekrarlamamalıdır. Giriş: Konuyla ilgili temel bilgileri temin etmelidir. Dolayısıyla, önceki yayınlara ihtiyaç duydurmamalı, makaledeki sonuçların değerlendirmesine imkân vermeli, makalenin gerekçesini, mantığını ve amacını belirtmeli, çalışmada izlenecek yol konusunda önbilgi vermeli, farklı okuyucular için özel olabilecek terim ve kısaltmaları tanımlamalıdır. Çalışma konusundaki yerleşmiş bilgilerden ve mevcut çalışmanın probleminden söz ettiği için geniş zaman kipinde yazılmalıdır. Materyal ve Yöntem: Araştırma süresince ne yapıldıysa o yazılacağından, yazılması en kolay bölümdür. Bununla birlikte, bu bölüm zayıf veya yetersiz yazılmışsa, makale ret edilebilir. Genellikle geçmiş zaman kipinde yazılan bu bölümde bitki, hayvan ve mikroorganizmalar, yaş, cinsiyet, genetik ve fizyolojik durum bakımından tanımlanmalıdır. Örneklemenin nasıl yapıldığı (popülasyon, muamele grubuna dâhil edilip edilmeme gerekçeleri), materyal miktarı, çeşidi ve temin edildiği yer (Marka, jenerik ve genel isimler), numunelerin kimyasal ve fiziksel özellikleri açıklanmalıdır. Yöntemler ve prosedürleri tanımlanmalı, bağlantılı modeller bir arada, mantıksal sırada verilmeli, yöntemlerin (istatistiksel yöntemler dâhil) kaynakları verilmeli, iyi bilinmeyen, yeni veya modifiye edilmiş yöntemler daha ayrıntılı, hipotezi kanıtlamak için, veriler nasıl değerlendirildiği, açıklanmalıdır. Deneyler tekrarlanabilir olmalıdır. Gerektiğinde alt başlıklar halinde sunulabilir (Bulgular bölümünde kullanılacak alt başlıklara eş olmalı). Sayısal ilişkiler matematiksel olarak ifade edilmelidir (The absorbance (A) calculated by A= 1-kR ) Bu bölümde Neden, Nasıl ve Ne kadar gibi sorular cevapsız kalmamalıdır. Bulgular: Bu bölümde Materyal ve Yöntem tekrarlanmamalı ve geçmiş zaman kipinde yazılmalıdır. Veriler, istatistiksel parametreleri ile birlikte özetlenmelidir. Sunulmayan bir sonuç OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 45

51 tartışmada veya özette yer verilmemelidir (A = B, R2= 0.9, P<0.001). Bulgular da alt başlıklarla verilebilir (Materyal ve Yöntemler bölümündeki alt başlıklara eş olmalıdır). Açık ve net ifadeler ile yazılmalı; kelime israfı veya pompous diction a yer vermemelidir ( N. Gonorrhoeae büyümesini nocillin in engellediği Tablo 1 de açıkça görülmektedir. yerine Nocillin, N. Gonorrhoeae nin büyümesini engellemiştir (P<0.05, Tablo 1). şeklinde yazılmalıdır. Metin, tablo ve şekiller (veya grafik) bir mantık dizisi içerisinde verilmeli; veriler tekrarlanıyorsa tablo, veriler arasında bir ilişki varsa şekil ile sunulmalıdır. Tablo veya şekillerde sunulan veriler, metinde tekrarlanmamalıdır. Tablo ve grafik (şekil) verilere önem kazandırmayacağı için, tablo veya şekillerdeki sayılar, işaretler kelimeye dökülebilirse önce bu yapılmalıdır ( en yüksek büyüme, ph 8.1 de veya 37 C de elde edildi(miştir) veya A, B ve D aerobik ortamda, C ve E ise anaerobik şartlarda gelişme göstermiştir (P<0.01) ). Yazarlara Direktiflerde açıklanan kabul edilebilir tablo tipleri, tablo boyutları ve etkin tablo hazırlama için yapılan diğer öneriler kesinlikle dikkate alınmalıdır. İyi yazılmış bir Giriş ile Materyal ve Yöntemler (Bulguları Neden ve Nasıl elde ettik?), bulguların kısa ve kristal berraklığında yazılmasına, bu da iyi yazılmış bir Tartışma ve Sonuca (bulgular ne anlama geliyor?); kısaca iyi bir makale yazılmasına neden olacaktır. Dolayısıyla makalenin tümü, Bulgular temelinde ayakta durmalıdır. Tartışma: En zor yazılan bölümdür! Taraflı olursa, bulguların anlamını karanlıkta bırakır ve kuşku duyulan bulgu veya yorumları saklarsa, makalenin kabul edilebilirliği azalacaktır. İyi bir tartışma, bulgular arasındaki genelleme ve ilişkileri yorumlamalı, beklenmedik durumları ve olumsuzlukları saklamamalı veya dolambaçlı ifadelerle açıklamamalı, sonuçların literatür ile olan uyum ve uyumsuzluklarını spekülasyonlara yer vermeden açıklamalıdır (hakem, söz konusu literatürün yazarı olabilir!). Çalışmanın bilim ve uygulamaya getirdiği yenilik ve açılımları cesurca ortaya koymalıdır (çekingen ve kibirli olunmamalı!). Bulguları tekrarlanmadan yazılmalıdır ( aşım öncesi koyunlara 1.4HP verilmesi, ikizlik oranını artırmıştır (P<0.05). Bu durum yerine, 1.4HP muamelesi ile ikizlik oranının artması, den kaynaklanabilir (Ocak ve ark., 2005) ve/veya deyi gösterir (Amendeu ve ark., 2007). Peki, sonra? soruna yer vermemelidir. Tartışma, geçmiş ve geniş zaman arasında gidip gelmelidir (Eski ve yerleşmiş bilgiler geçmiş, tartışılan sonuçlar geniş zaman kipinde). Sonuç: Makale, çalışmanın önemini ve yaygın etkisini (bilime ve pratiğe) belirten kısa bir özet veya sonuç ile (tartışmanın son paragrafı veya ayrı başlık olarak) bitmelidir. Sonuç (concluisons) tartışma kısmında verilen ve öğrenilenleri özetlemeli ve çıkarımlar, açık, kesin, haddini aşmayan, sonuçlar ile tamamen uyumlu ve çarpıcı olacak şekilde yazılmalıdır. Kısa Özet (Abstract) makaleyi okumamış, sonuç (concluisons) ise makaleyi okumuş olanlara hitap etmelidir. Teşekkür: İlk olarak başkasından alınan herhangi önemli bir teknik yardım, malzeme veya yoruma teşekkür edilmelidir. Örnek: Kan analizlerindeki yardımları için S. Yıldız a ve değerli fikirleri için N. Ocak a teşekkür ederim (Bilir ki bu, Yıldız ın analizleri yaptığının, Ocak ın da ne anlama geldiğini açıkladığını kabul etmenin ince bir örtü ile kapatılmış şeklidir). İkincisi, dışarıdan alınan herhangi bir kontrat, burs veya proje desteği gibi, maddi katkılara teşekkür edilmelidir. Kaynaklar (Literatür): İdeal kaynak sayısı arası olup güncel olmalı, konu ile ilgili en önemli çalışmaları da (eski tarihli olsalar bile) içermelidir. Bazı dergiler için ulaşılabilir olması da önemlidir. Metin içinde ve kaynaklar listesinde Yazarlara Direktifler e, Instructions OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 46

52 (Guide) for Authors göre yazılmalıdır. Kaynaklarda (hem metin, hem de liste) başka yerlerde olduğundan çok daha fazla hata yapılır. Kaynaklar, isim ve yıl, alfabetik liste numarası veya atıf sırasına göre numara şeklinde listelenmektedir. NEREYE GÖNDERİLİR? Konunun kapsamına ve ağırlığına uygun dergi seçilmelidir. Bu amaçla dergilerin Yazarlara Direktifler de verilen kapsam paragrafına ve derginin içindekiler kısmına dikkatli bakılmalıdır. Saf bilime (pure science) yönelik bir dergide, uygulamalı bilime (applied science) yönelik bir makalenin yayımlanma olasılığı çok düşüktür. Dergi seçerken, hangi indekslerce tarandığı, genişletilmiş bilimsel atıf indeksi (SCI-expanded), etki değeri (impact factor), makale kabul etme oranı ve basım için geçen ortalama süre dikkate alınmalıdır. Editoryal Süreç: Makale submit edilirken, makalenin orijinal olduğu, daha önce hiçbir yerde yayınlanmadığı veya yayınlanmayacağı vurgulanmalıdır. Makale, aynı anda 2 veya daha fazla dergiye gönderilmemelidir. Hakemler gönüllü hamallar olup yaptıkları tek şey, makalenin kalitesini artırmaktır. Onları kızdırmaya gelmez. Yazarlara Direktifler e uymayarak yapılacak hatalar ile hakemler uğraştırılmamalıdır. Hakemlerle ayni fikirde olunmayabilir, ancak bu uygun bir dille ifade edilmelidir. Editör ve hakemlere verilen cevabi yazıda bütün hususların aydınlatıldığından emin olunmalı, kibar bir dil kullanılmalı ve onlara teşekkür edilmelidir. Düzeltme esnasında yapılan tüm işlemler, adres edilmelidir. Özel not: Karar verilen derginin Yazarlara Direktifler i çok iyi incelenmeli ve dergiden en az bir makale okunmalıdır. Okunan makale, konu, tablo ve grafik içeriğine göre, yazığımız makalede sitil (cümle veya fikirlerini değil) kopya edilebilir (Literatür nasıl özetlenmiş, hipotez ve amaç nasıl yazılmış, Materyal ve Metotlar nasıl sunulmuş, İstatistiki analiz nasıl yapılmış, Bulgular, metin tablo, grafik olarak nasıl yazılmış, Tartışmaya nasıl başlanmış ve devam edilmiş, Sonuçlar nasıl vurgulanmış, varsa Teşekkür yasıl yazılmış ve son olarak Literatür nasıl verilmiş ve listelenmiş). Çalışma iyi ve bilimsel ise, yayım için kabul edilecektir. ve Rastgele yazalım da editör veya hakem düzeltir. şeklindeki yargılar çok yanlış düşüncelerdir. Kötü daktilo edilmiş veya kelime-işlemden geçmiş metin, sadece yayım için kabul edilmemekle kalmaz, birçok editör tarafından dikkate bile alınmaz. Aynı dergiye ve bu derginin yayın kuruluşundaki başka bir dergiye ikinci makale gönderiminde bu hususlara daha da dikkat edilmelidir. SONUÇ Bilimsel bir makale yayımlamanın süreçlerinde (proje hazırlama, araştırma yürütme, makale haline getirme ve editöriyal süreç) adımlar sabırla, özenle ve dikkatle atmalıdır. Makale reddedilebilir; bu araştırmacının şevkini kırmamalıdır (sıfır iş, sıfır hata doğurur). Reddedilen her makale de bir itibar kaybı olabilir. Üstünkörü yapılan çalışmalar ve aceleyle hazırlanan makaleler, hakemlerin ve okuyucuların gözünden kaçmaz. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 47

53 KAYNAKLAR Day, R.A., Bilimsel bir makale nasıl yazılır ve yayımlanır? Türkçesi: Altay GA., (6. baskı), Ankara: TÜBİTAK; Bostancı K., Yüksel, M., Araştırma nasıl yapılır, makale nasıl yazılır? Turkish J Thorac Cardiovasc Surg., 13: Şahin S., Bilimsel Makale Yazım Tekniği. fbe.karatekin.edu.tr/sunu2.ppt (Ulaşım ). OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 48

54 LİSANS VE YÜKSEK LİSANS TEZLERİNDE DİKKATE ALINABİLECEK BAZI ÖNEMLİ KONULAR Doç. Dr. Kürşat DEMİRYÜREK OMÜ Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Samsun Başlık Özet Giriş Literatür tarama Metodoloji Araştırma bulguları Sonuçlar Ekler Kaynaklar TEZİN BÖLÜMLERİ BAŞLIK Tez için işe yarar bir başlığın araştırmanın ilk aşamalarında belirlenmesi iyidir. Başlık proje ile ilgili temel konular üzerinde yoğunlaşmayı sağlayacaktır. Ayrıca başlık ne yapıldığını diğer insanlarca anlaşılmasını kolaylaştırır. Amaçları belirlemede, literatür taramasında başlık önem taşımaktadır. GİRİŞ Konu ile ilgili temel konuların verilmesi gerekir. Bu, araştırmanın niçin yapılmaya değer olduğu belirtecektir. Genelde giriş bölümü tezin diğer bölümlerinden sonra yazılır (abstract kısmı da en son yazılır). LİTERATÜR TARAMASI Bunun amacı okuyucuya gerekli olan mevcut bilgi birikimini sunmaktır. Yaptığınız araştırmanın anlamını ve nerede yer aldığı ile ilgili bilginin verilmesini gerektirir. Eşdeyişle, o alanda mevcut bilgi nedir ve yapılacak araştırma bu bilginin neresi ile ilişkilidir. Literatür, tezde kullanılacak temel bilgilere (teori, kavram, yaklaşımlar vd.) giriş yapar. Daha önceki araştırma sonuçları ile ilgili okuyucuyu bilgilendirir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 49

55 Literatür taramasında iki temel alan vardır. Birincisi; kavramsal çerçeve ve teoriler, ikincisi; önceki araştırma bulgularıdır. Literatür taraması araştırma konusunun tarihsel gelişimi şeklinde verilebilir. Literatür taramasında konuyla ilgili tanımlar verilmelidir. Ancak, literatür taraması konuyla ilgili fikirlerin ortaya konulduğu yıllara göre sıralanmış ve birbirleriyle ilgisi olmayan özetlerin sıralaması gibi bir katalog değildir. Fikirlerin sentezi yapılmalı ve kritik olarak değerlendirilmelidir. Farklı araştırmacılarca ortaya konan fikirler tartışılmalı ve karşılaştırılmalıdır. Önceki araştırmaların metodolojilerinin sonuçlarının değerlendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca sizin araştırmanızın bu literatürde belirtilen teori, yaklaşım ve metotlar içindeki yeri nedir, ilişkisi ve izleyeceğiniz yol ortaya konulmalıdır. METODOLOJİ Yapılan araştırmanın metodolojisi hakkında araştırıcı tarafından alınmış kararları ve bunların nedenlerinin tartışılmasını içerir. Aynı zamanda pratik ve diğer seçimlere karar verilmesinin nedenlerinin de ortaya konulması gerekir. ARAŞTIRMA BULGULARI (SONUÇLARI) Bir tezin en büyük bölümünü oluşturur. Araştırma sonuçlarını içerir. Bunlar, toplanan verilerin analizi ile oluşan sonuçlardır. Sonuçlar, teoriye yönelik her türlü beklentiler ile daha önce yapılmış araştırma sonuçlarını bir araya getirir. Başka bir anlatımla, sonuçların teori, araştırma bulguları ve hipotez ile ilişkileri tartışılır. Araştırma sonuçlarında önemli olan bir başka nokta da verilerin sunumu tezi okuyanların ilgisini çekecek şekilde farklı yönlerden olmalıdır. Bu yüzden tablo, şekil ve grafikler uygun bir şekilde bu bölümde verilmelidir. Bu tablo ve şekillerin önemli özelliklerine metinde okuyucuların ilgisi çekilmeli ve bunların sizin tartışmanızla ilgisi ortaya konulmalıdır. Araştırma bulgularının nerede ve nasıl ortaya konulacağı başlangıçtaki veri toplama için güttüğümüz amacımızın ve bu amaçların yeterliliklerini ortaya koyacaktır. SONUÇLAR (ÖNERİLER, İLERİYE YÖNELİK ÇALIŞMA ALANLARI) Sonuçlar, araştırma bulgularının daha sıkıştırılmış özet halidir. Tezin bu son bölümünde, genel sonuçlar, öneriler ve ileriye yönelik araştırma alanlarına yer verilmelidir. Sonuç bölümü temel araştırma bulgularının bir özetidir. Aynı zamanda araştırma sonuçlarının o alandaki bilginin geliştirilmesi ve araştırma konusundaki anlayışın ileri götürülmesi konusundaki uygunluğunun değerlendirildiği bir bölümdür. Bu bölüm aynı zamanda araştırmadaki metodolojinin kritik olarak değerlendirilmesini içermelidir. Sonuç bölümü aynı zamanda ele alınan konuyla ilgili ileride yapılacak araştırmalara ya da araştırıcılara tavsiyede bulunmalıdır. EKLER Metnin bütünlüğünü bozan ancak verilmesi gerekli olan tablo, anket vb. eklerin verildiği bölümdür. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 50

56 TEZ DEĞERLENDİRİLMESİNDE ELE ALINAN KRİTERLER Doç. Dr. Kürşat DEMİRYÜREK OMÜ Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Samsun 1. Başlık doğru mu? BAŞLIK 2. Başlık içeriği yeterli mi? Gerekli olan bütün detaylar, problemler, ilgilenilen konular başlıkta yansıtılıyor mu? 3. Başlık tam mı? Kısa ve açık mı, gereksiz detaylar var mı? (kısa, öz mü) 1. Araştırma soruları 2. Veri kaynakları 3. Benimsenen prosedür (metotlar) 4. Araştırma sonuçları ÖZET TEŞEKKÜR Teşekkür edilmesi gereken herkese tezde teşekkür edilmelidir. Hoca ve eş dışında tezde emeği geçenler kişiler, iş arkadaşları, denekler, finansal destek sağlayanlar vd. unutulmamalıdır. İÇERİK SAYFALARI (İÇİNDEKİLER-TABLOLAR-GRAFİKLER-KISALTMALAR-GİRİŞ) 1. Tez için uygun bir yapı benimsenmiş midir? Bölüm sıralamaları uygun mu? 2. Her bir bölüm için uygun bir numaralama sistemi benimsenmiş mi? 3. Detayların verilme düzeyi uygun mudur? GİRİŞ 1. Yazar konunun neden önemli ve ilginç olduğunu belirtmiş midir? 2. Araştırmanın sosyal ve genel durumu ortaya konulmuş mu? Araştırma kiminle ilgili? 3. Araştırma soruları ve hipotezler açık şekilde ortaya konulmuş mu? (bunlar metin halinde yazılacaktır) 4. Tezde izlenen yol (bölümler) kısaca tanıtılmış mıdır? OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 51

57 LİTERATÜR TARAMASI 1. Konuyla ilgili literatürün tamamı uygun bir şekilde ele alınmış mıdır? 2. Literatür taraması etkin bir şekilde yapılandırılmış mıdır? 3. Literatür taraması uygun bir şekilde eleştirel olarak ortaya konmuş mudur? 4. Yapılan literatür taramasında hangi sonuçlar ortaya çıkarılmıştır? 5. Literatür ile kendi konunuzun ilişkisi ortay konmuş mudur? METODOLOJİ- ARAŞTIRMA DİZAYNI 1. Ne tür bir araştırma ortaya konulmuştur?(deney, anket, uygulamalı araştırma, tarihi karşılaştırmalı araştırma, vd.) 2. Örneklerin kaynağı, yapısı, nasıl erişildiği verilmiş midir?(araştırma için şurası seçilmiştir, oradaki işletmelerden fındık üretenler seçilmiştir, ilçe müdürlüklerindeki kayıtlara göre üreticiler guruplandırılmıştır. Her gruptan şu kadar örnek seçilmiştir.. gibi) 3. Örneklere nasıl erişilmiştir? (üretici listesinden, envanter kayıtlarından vb.) 4. Veri toplama araçları nasıl geliştirilmiştir veya yeniden düzenlenmişmidir? Anket sorularının nasıl oluşturulduğu, pilot çalışması yapılıp yapılmadığı, bazı soruların neden işlemediği vd. açıklanmalıdır. 5. Konuyla ilgili önemli dokümanlar nasıl elde edildi? Hangileri nasıl elde edildi? 6. Verilerin analizini nasıl yapıldı?(çarşaf tablolarda mı bilgisayarda mı, hangi istatistik teknikleri kullanıldı) 7. Bilimsel ahlak (etik) açısından hangi konular göz önünde bulundurulmuştur? Araştırma sonuçlarının kişilere getireceği yarar ve zararlar nelerdir?, açıklanmalıdır. Bunlar için etik kurullarından izin alındı mı? ARAŞTIRMA BULGULARI 1. Elde edilen verilerin genel bir özeti sunulmuş mudur? 2. Veriler nasıl analiz edilmiştir? Metotlar daha detaylı verilir. 3. Veriler açık bir şekilde sunulmuş mudur? 4. Yeterince detay verilmiş mi? 5. Diğer araştırmalar ile ilişkisi açıklanmış mıdır? SONUÇLAR 1. Araştırmanın yapılış şekli kritik olarak değerlendirilmiş mi? 2. Araştırmanın bilgiye orijinal katkısı açık mı? 3. Araştırma sorularının cevabı verilmiş midir? OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 52

58 4. Teoride bir ilerleme olmuş mu? 5. Bu araştırma sonucunda metodolojide bir ilerleme olmuş mu? 6. İleriye yönelik araştırma alanlarına işaret edilmiş mi? REFERANSLAR 1. Metinlerde geçen tüm referanslar kaynaklar bölümünde veriliyor mu? 2. Kaynaklarda tek bir metot benimsenmelidir. ( Biri için ne kullanılıyorsa diğerlerinde de aynı mı?) Bu standartları enstitü belirler. 1. Eklerin listesi verildi mi? 2. Uygun olan ekler verildi mi? 3. Her bir ekin metinlerle ilişkisi nedir? EKLER OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 53

59 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Yrd. Doç. Dr. Erol TERZİ OMÜ Fen Edebiyat Fakültesi İstatistik Bölümü Samsun ANKET İnsanlardan fikirleri, duyguları, sağlıkları, planları, inançları ve sosyal, eğitimsel, ekonomik durumları hakkında bir bilgi toplama yöntemidir. Anket uygulamak için en az dört geçerli neden olduğu söylenebilir. Bunlar; 1. Belirlenecek bir politika ya da hazırlanacak bir program için gerekli bilginin elde edilmesi için; 2. İnsanların tutumları, bilgi düzeyleri, sağlık durumlarını,, vb. değiştirmeyi amaçlayan programların etkinliğinin değerlendirilmesi isteniyorsa; 3. Alınan yönetsel kararların ve yapılan uygulamaların etkilerinin değerlendirilmesi için; 4. Bir araştırmacının ihtiyaç duyduğu bilgiyi elde edebilmesi için; Bir anketi değersiz kılabilecek hata kaynakları: 1. Kapsam Hatası: Örneklemin seçildiği liste ya da çerçeve, araştırmacının ilgilendiği kitlenin tüm üyelerinin içermediği zaman oluşur. Eğer hakkında bilgi toplamayı planladığınız topluluğa hedef kitle, örneklemi seçeceğiniz listeyi anket kitlesi olarak tanımlarsak, kapsam hatası bu iki kitle arasındaki farktır. 2. Örnekleme Hatası: Etkisi azaltılabilmekle birlikte hiçbir zaman tam olarak ortadan kaldırılamayacak bir hata türüdür. Hedef kitledeki herkes ankete dâhil edilmediği sürece örnekleme hatası kaçınılmazdır. Bu hata türünü örneklem büyüklüğünü arttırarak kontrol etmek mümkündür. 3. Ölçüm Hatası: Verilerin toplanması safhasında gerçekleşebilir. Ankete verilen cevaplar çeşitli nedenlerle insanların gerçek görüşlerini yansıtmıyorsa bu hata oluşur. Örneğin; bir okulda öğretmenin ne sıklıkla sınav yaptığı sorusuna, üç ayda bir izleme testi yapılan bir sınıftaki öğrencilerin bazıları nadiren bazıları ise düzenli cevabını verebilirler. Ölçüm hatası anket sorularının yanı sıra, anket yöntemi, anketör ve anketin uygulandığı kişilerden de kaynaklanabilir. 4. Cevaplamama Hatası: Örnekleme dâhil olan kişilerden anketi cevaplayan ve cevaplamayanlar arasında, ankete konu olan özellikler açısından farklılıklar bulunması veya örnekleme dâhil olan kişilerin önemli bir kısmı ile görüşülmemesi durumlarında ortaya çıkar. İyi bir anketin aşağıdaki özelliklere sahip olması gerektiği söylenebilir: 1. Araştırmacının tanımlamak istediği kitlenin her bir üyesi, eşit ya da bilinen bir olasılıkla seçilme şansına sahip olmalıdır. 2. İhtiyaç duyulan doğruluk düzeyini başarabilmek için yeterli sayıda insan tesadüfi olarak örneklenmelidir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 54

60 3. İnsanların doğru ve istekli bir şekilde cevaplayabileceği türde, açık ve kolay anlaşılır sorular sorulmalıdır. 4. Örneklemdeki herkesin soruları cevaplaması sağlanmalı ya da soruları cevaplamayanlar anketle ölçülmek istenen özellikleri açısından soruları cevaplayanlardan farklı olmamalıdır. Anket İçeriğinin Belirlenmesi Problemin Belirlenmesi ANKETİN AŞAMALARI Hipotez ya da Araştırma Sorusunun Belirlenmesi Kullanılacak Anket Yönteminin Belirlenmesi Hedef Kitlenin Belirlenmesi Örnekleme Anket Sorularının Oluşturulması Anketin Güvenilirliği Anket Verilerinin Analizi Sonuçların Rapor Edilmesi Anketin İçeriğinin Belirlenmesi: Anketin içeriğine karar verilmesi anketin sınırlarının belirlenmesi demektir. Anketin içeriğini oluşturmak için, ölçülecek olan tutumun, inancın veya fikrin iyi bir tanımlaması yapılmalıdır. Hangi bilgilere ihtiyacınız var? İhtiyacını duyduğunuz bütün verileri elde edebilmek için "Hangi bilgileri istiyorum ve bunları topladığımdan emin olmalıyım?" sorusu sorulmalıdır. Problemin Belirlenmesi: Anketi hazırlamaya başlamadan önce şu iki soru mutlaka cevaplandırılmalıdır; Çözmek istediğiniz problem nedir? Bu çözüm için ihtiyaç duyduğunuz yeni bilgi nedir? Problem, mevcut durum ile olması gereken durum arasındaki farktır. Problemin belirlenmesi ise bu farkın gözleme dayalı olarak ortaya konulmasıdır. Hipotez ya da Araştırma Sorusunun Belirlenmesi: Problem net bir şekilde tanımlandıktan sonraki adım, bir ya da daha fazla hipotezin oluşturulmasıdır. Hipotezler, problemin cevabına ilişkin bilgiye dayalı tahminlerdir. İyi bir hipotezin taşıması gereken iki önemli nitelik ise özel olması ve yönlendirici ifadeler içermemesidir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 55

61 Kullanılacak Anket Yönteminin belirlenmesi: Anket yöntemini seçerken hiçbir yöntemin bir diğerinden daha üstün olmadığı unutulmamalıdır. Bu nedenle en iyiyi belirlemeye çalışmak yerine her bir yöntem çalışma konusu, hedef kitle, bütçe ve zaman sınırlaması gibi şartların ışığında değerlendirmelidir. Anket Yöntemleri: Posta Anketleri: Posta anketleri, hazırlanan soru formlarının posta yoluyla cevaplayıcılara ulaştırılmasını öngören bir veri toplama yöntemidir. Telefon Anketleri: İhtiyaç duyulan veriler, eğitimli anketörlerin cevaplayıcılarla yaptıkları telefon görüşmeleri ile toplanır. Karşılıklı Görüşme: İhtiyaç duyulan veriler, eğitimli anketörlerin cevaplayıcılarla yaptıkları doğrudan görüşmelerle elde edilir. Karma Anket: Karma anket yönteminde genel strateji; mümkün olan en yüksek cevaplanma oranını en düşük maliyetle gerçekleştirmek için en uygun yöntemle başlayarak gerektikçe diğer yöntemlere başvurmaktır. İnternet Anketleri: Hedef Kitlenin Belirlenmesi: Üzerinde araştırma yapılması planlanan topluluğa hedef kitle adı verilir. Çalışmanın amacına bağlı olarak hedef kitleye coğrafi, demografik vb. sınırlamalar getirilebilir. Örnekleme: Anketi herkese mi uygulamalısınız yoksa seçeceğiniz bir örnekleme mi? Bu sorunun yanıtı, sonuçları ne kadar elde etmek istediğinize, uygulamaya bazı kişileri veya grupları katmamanın bulguların kalitesini etkileyip etkilemeyeceğine ve finansal ve teknik kaynaklarınıza bağlıdır. Anket Sorularının Oluşturulması: Anket sorularının yazımı anket sürecinin muhtemelen en önemli aşamasıdır. Sorular anketin yapı taşlarıdır. Soruların istenilen bilgiyi elde etmedeki performansı anketin sonuçlarına diğer bütün anket süreci aşamalarından daha fazla etki eder. Anketin Güvenilirliği: Anket Verilerinin Analizi: Verilerin incelenmesi ve temizlenmesi: Analiz yöntemleri: Betimsel istatistikler, OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 56

62 Korelasyonlar, Farklar, Değişimler. Sonuçların Rapor Edilmesi: Anket sonuçları tablolar, diyagramlar, grafikler kullanılarak gösterilebilir. Kullanılan veriler ham verilerdir. Tablo kullanımı: Diyagramlar, çubuk grafikler, çizgi grafiklerdir. KAYNAKLAR 1. BAŞ T, Anket Nasıl Hazırlanır, Uygulanır, Değerlendirilir. Seçkin Yayıncılık, Ankara. 2. ÖZKAN Y, İstatistik I. Alfa Yayıncılık, İstanbul. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 57

63 III. Oturum: Projelerin Lisansüstü Öğrencilerine Katkıları

64 AB PROJELERİNİN TANITIMI VE YARARLAR Prof. Dr. Ergin ÖZTÜRK OMÜ Ziraat Fakültesi Samsun PROJE KAVRAMI Proje; yapılacak herhangi bir yatırımın amacını, faaliyet alanını, kapsamını, gerektirdiği masrafı, meydana getireceği faydayı önceden gösteren ve böylece alternatif yatırımlar arasında seçme olanağı veren ve uygulamaya temel olacak bir dokümandır (Cinemre, 2010). AB PROJESİ YAPMANIN ÖNEMİ Bu projelerin yazılması ve yürütülmesi sizlere neler kazandıracaktır? Öncelikle bir işin planlanması başarısını sağlayacaksınız. İkinci olarak hayatın her aşamasının bir proje olduğunu kavrayacaksınız. 3. olarak hayatta başarı için her işin başında iyi bir planlama yapılması gerektiğini öğreneceksiniz. Projenin kabul edilmesi tüm idari, akademik ve sosyal çevrenizde sizin başarınız olarak takdirle karşılanacaktır. Kendinize olan güveniniz artacaktır. Çok kültürlü bir bakış açısına sahip olup, uluslararası bir hüviyet kazanacaksınız. PROJE BAŞARISININ FAYDALARI Organizasyon; isteneni sağlar (özelliklerine göre), isteneni ihtiyaç duyulduğunda sağlar, isteneni üzerinde anlaşılan maliyete göre sağlar. Bu ticari başarı getirir. Pazardaki yerini güçlendirir. Nakit akışını ve bütçelerini sağlıklı bir biçimde planlayabilir. Takım olarak ekibin etkinliği artar, hüsrana uğrama duygusu ve stres azalır, uyum getirir, iş tatminini artırır. Kişisel olarak daha fazla kendini takdir, daha fazla iş güvenliği, hüsran ve stresten uzak daha fazla fayda temin eder. Kurumu etkileme, kurumsal yapı ve liderlik, problem çözme, müzakere yeteneği, iletişim ve prosedür yeteneklerin gelişmesi, toplantı düzenleme, paydaş yönetimi, ekip oyunculuğu, iyi planlama/programlama, yürütme/sonuç, esneklik ve değişime uyum gösterebilme kabiliyeti, gerektiğinde insan kaynaklarıyla bağlantı kurma, değişik özelliklere sahip insan kaynaklarını koordine edebilme, yetki atama ve atanan görevlerin takibi ve güvenilirliği sağlar. Lisansüstü Öğrencilerinin Yapabileceği Başlıca AB Projeleri; Hayatboyu Öğrenme Programı (Life long Learning Program) Ulusal Ajans (Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı) Kişisel, toplumsal, sosyal ve/veya istihdama yönelik bir bakış açısı ile bilgilerin, becerilerin ve yeterliliklerin geliştirilmesi amacıyla hayat boyunca gerçekleştirilen tüm öğrenme faaliyetleri ni içeren programdır. Ulusal Teklif Çağrısı kapsamında ülke merkezli olarak yürütülen Hayatboyu Öğrenme Programı 2011 alt programlara ve faaliyet türlerine göre aşağıda belirtilmiştir: OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 59

65 Comenius Erasmus Grundtvig Leonardo Da Vinci (LDV) Comenius Programı: Okul Eğitimi" alanında Avrupa ülkeleriyle işbirliği yaparak eğitimde kaliteyi artırmak ve kültürel diyalogu sağlayarak dil öğrenimini teşvik etmek amaçlıdır. Bu program, Okul Öncesi Eğitim İlköğretim Ortaöğretim alanlarını kapsamaktadır. Comenius ve Grundtvig Hizmet-içi Eğitim Faaliyeti-3 başvuru dönemi Comenius Asistanlığı Comenius, Grundtvig ve Leonardo da Vinci Ortaklıkları Comenius Regio Bölgesel Ortaklıkları Erasmus Programı: Yükseköğretim kurumlarının birbirleri ile işbirliği yapmalarını teşvik etmeye yönelik bir Avrupa Birliği programıdır. Program yükseköğretim kurumlarının birbirleri ile ortak projeler üretip hayata geçirmeleri; kısa süreli öğrencilerin öğrenim veya staj, personelin ders verme veya hizmet içi eğitim amacıyla değişim yapabilmeleri için karşılıksız mali destek sağlamaktadır. Bunun yanı sıra yükseköğretim sistemini iş dünyasının gereksinimlerine uygun olarak geliştirmek ve üniversite mezunlarının iş dünyasında istihdam edilebilirliğini arttırmak amacıyla yükseköğretim kurumları ile çalışma çevreleri arasındaki ilişkilerin ve işbirliğinin arttırılmasını da teşvik etmektedir. Erasmus Yoğun Dil Kursları (EILC) Erasmus Yoğun Programlar (IP) Erasmus Öğrenim ve Yerleştirme amaçlı Öğrenci Hareketliliği (Erasmus konsorsiyum ve yerleştirme sertifikası dâhil) ve Personel Hareketliliği (Öğretim elemanlarının ders vermesi ve Personel eğitimi) Grundtvig Programı: Bilginin sürekli yenilenmesi neticesinde oluşan gereksinimleri karşılamak ve yetişkin kişilere yaşamları boyunca, bilgi ve niteliklerini geliştirmek için imkânlar sunarak istihdam olanaklarını artırmak ve toplumda meydana gelen değişikliklere uyum sağlamalarını amaçlayan bir programdır. Grundtvig, mesleki eğitim dışında her çeşit yetişkin ve yaygın eğitim üzerine odaklanır. Yaygın eğitim içindeki öğrenici, öğretmen, eğitmen ve diğer personelle yetişkin eğitim OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 60

66 alanındaki eğitim kurumları ve bu tür eğitim fırsatları sunan kuruluşları hedefler. Yaygın eğitim kurumları başta olmak üzere sivil toplum kuruluşları, araştırma merkezleri, danışmanlık ve bilgi/iletişim kuruluşları ile özel kuruluşlar, yükseköğrenim kurumları vs. ülkeler arası ortaklıklar, Avrupa projeleri ve ağlar kurarak birlikte çalışabilirler. Bu tür kurum ve kuruluşlarda yetişkin eğitimi faaliyeti yapanlar aynı zamanda uluslararası hareketlilik faaliyetlerinde de bulunabilirler. Grundtvig Çalışma Grupları Grundtvig Asistanlığı Grundtvig Ziyaret ve Değişimler-3 başvuru dönemi Grundtvig Gönüllü Projeleri Leonardo da Vinci Programı: Leonardo da Vinci Avrupa Birliği Mesleki Eğitim programıdır. Tüzel kişilik sahibi tüm resmi ve özel kurum ve kuruluşlar, eğitim kurumları ile KOBİ, STK ve yerel idareler Leonardo da Vinci projesi sunabilmektedir. Temel düzeyde mesleki eğitim almakta olan öğrenciler (IVT) için AB Ülkelerinde staj, işsizler de dâhil olmak üzere işgücü dünyasındaki kişiler (PLM) için AB Ülkelerinde mesleki eğitim ve mesleki eğitimden sorumlu kişilerin (VETPRO) için AB Ülkelerinde çalışma ziyaretleri olarak adlandırılabilecek hareketlilik faaliyetlerini kapsar. Ortak Konulu Program Çalışma Ziyaretleri -2 başvuru dönemi Leonardo da Vinci Çok Taraflı Yenilik Transferi Projeleri Leonardo da Vinci Hareketlilik Projeleri Ortaklık Projeleri Leonardo da Vinci Programı kapsamında mesleki eğitim ile ilgili tüm kurum ve kuruluşların (STK, KOBİ, okul, vb.) proje hazırlayarak katılabileceği proje tabanlı bir faaliyettir. Ortaklık faaliyetinde ürün ya da çıktı amaçlı ve işbirliğini kuvvetlendirici nitelikte ortaklıklar oluşturulacak ve bu amaca yönelik çalışma ziyaretleri gerçekleştirilmelidir. Faaliyet en az 3 farklı ülkeden ortaklar içermeli ve bu ortaklardan en az bir tanesi AB üyesi olmalıdır. Proje teklifleri, AB ülkeleri dillerinden birinde hazırlanır ve teklifteki her kuruluş (koordinatör ortak veya ortak) aynı başvuru formunu kendi ülkesindeki ulusal ajans görevi yapan kuruma sunar. Yenilik Transferi Leonardo da Vinci başlığında, mesleki eğitim ve öğretimi geliştirmek ve teşvik etmek amacıyla daha önceden yapılmış Leonardo da Vinci veya başka yenilikçi proje sonuçlarının ya da çıktılarının yeni ülkelere, bölgelere ya da sektörlere transfer edilmesi amacıyla hazırlanan çok ortaklı projelerdir. Bu projeler program katılımcısı en az üç ülkeden üç kurumun ortaklığıyla yapılmaktadır. Bu projelerin amacı hedef kitle ya da sektör için yenilikçi eğitim araçlarını ve imkânlarını kazandırmaktır. Hayatboyu öğrenme anlayışı çerçevesinde bireyin hızla değişen günümüz mesleki eğitim sistemine ve koşullarına uyum sağlamasını kolaylaştıran bu projeler, OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 61

67 aynı zamanda sektörlerin rekabet güçlerinin artırılmasına katkıda bulunacak yenilikçi araç ve yöntemlerin geliştirilmesine finansal destek sağlar. Hareketlilik Temel düzeyde mesleki eğitim almakta olan öğrenciler (IVT) ile, işsizler de dâhil olmak üzere işgücü dünyasındaki kişiler (PLM) ve mesleki eğitimden sorumlu kişilerin (VETPRO) katıldığı ülkelerarası staj ve çalışma ziyareti olan faaliyetleridir. Amaç temel mesleki eğitim ve sürekli mesleki eğitimin Avrupa boyutunun güçlendirilmesi, kişilerin teori ve uygulama içeren faaliyetlerden, özellikle iş bağlantılı eğitimle deneyim kazanmaya teşvik edilmesi, dil becerilerinin, ülkelerarası bağlantıların, eğitmenler ve insan kaynakları yöneticileri için başarılı uygulamaların değişimlerinin geliştirilmesidir. Bu tür bir faaliyet alanı mesleki eğitim alanındaki tüm sosyal ortakların bir araya gelmesini sağlayarak hem ülkelerarası işbirliğinin hem de iş dünyası ile eğitim kurumları arasındaki ilişkilerin güçlendirilmesi için yararlıdır. Bu programa başvurular kurumsal düzeyde yapılmaktadır. Hareketlilik projeleri, proje içerisinde yer alarak yurtdışında mesleki eğitim faaliyetinde bulunacak katılımcının profiline göre IVT, PLM ve VETPRO olmak üzere gruplara ayrılmaktadır: IVT ve PLM Temel Mesleki Eğitim Almakta Olanlar (IVT) Katılımcı Türü: Temel mesleki eğitim almakta olan meslek lisesi öğrencileri, mesleki eğitim merkezindeki kursiyerler, çırak ve kalfalar vb. Ev sahibi Kuruluşlar: Mesleki eğitim kuruluşları ve işletmeler. Yurtdışında Kalış Süresi: 2 hafta 39 hafta arası İş Piyasasındaki Kişiler (PLM) Katılımcı Türü: Liseden ya da üniversiteden henüz yeni mezun olan, iş arayan, henüz işe başlayan ya da yeni işe başlamış olup da mesleki deneyimini artırmak isteyenler vb. Ev Sahibi Kuruluşlar: Mesleki eğitim kuruluşları ve işletmeler Yurtdışında Kalış Süresi: 2 hafta 26 hafta arası IVT ve PLM türü projelerin temel amacı, kişinin yurt dışında mesleği ile ilgili bir kuruluş bünyesinde mesleki eğitim alma veya çalışma deneyimi kazanmasıdır. Projeler kapsamındaki işbirliğinin eğitim kurumları ile işletmeler arasında olması tercih edilmektedir. İşletmeden kasıt, büyüklükleri, yasal statüleri ve faaliyet gösterdikleri ekonomik sektör ne olursa olsun, kamuya ait veya özel her tür işletme ile sosyal ekonomi dâhil her tür ekonomik faaliyetin yürütüldüğü kurum ya da kuruluşlardır. Mesleki Eğitim ve Öğretim Uzmanları (VETPRO) VETPRO türü projelerin temel amacı, mesleki eğitim alanındaki yenilikçi metot ve uygulamaların veya yeterliklerin gözlemlenmesi, transferi ve karşılıklı bilgi değişimidir. Katılımcı türü: İşletmelerdeki insan kaynakları uzman ve yöneticileri, her türlü kurum ve kuruluştaki mesleki eğitim ve öğretimden sorumlu idareciler, eğitimciler ve mesleki rehberlik uzmanları. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 62

68 Ev sahibi kuruluş: Mesleki eğitim kurumları, işletmeler, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları. Yurtdışında Kalış Süresi: 1 6 hafta arası Gençlik Programı; Genellikle 15 ile 30 yaş arası gençlerin yurtiçinde veya yurtdışında çeşitli etkinliklere dâhil olup, uluslararası veya yerel projeler hazırlayabilmesine imkân tanıyan bir programdır. Sivil Toplum Kuruluşları, Kamu Kuruluşları ve sıradan gruplar (en az 4 kişiden oluşan ) proje başvurusu yapabilmektedir. Gençlik Programı Eylem adı verilen 7 alt programdan oluşur. Gençlik Programında sürekli olarak her yıl 5 başvuru dönemi bulunmaktadır. Son başvuru tarihleri 1 Şubat, 1 Nisan, 1 Haziran, 1 Eylül ve 1 Kasım dır. Eylem 1.1 Gençlik Değişimleri; AB ülkelerinden genç gruplarla birlikte yapılan değişim faaliyetleri içeren projelerdir. Eylem 1.2 Gençlik Girişimleri; AB ülkelerinden genç gruplarla birlikte yapılan projelerdir. Eylem 1.3 Gençlik Demokrasi Projeleri; AB ülkelerinden genç gruplarla birlikte gençlerin demokrasiye katılımını amaçlayan projelerdir. Eylem 2 Avrupa Gönüllü Hizmeti; kurum ve kuruluşların yapabildiği 2-12 ay arası Avrupa Birliği ülkelerine gidilen veya ev sahibi kuruluş projesi hazırlayarak AB ülkelerinden gençleri konuk edebildiği projelerdir. Eylem 3.1 AB Komşu Ülkeleriyle İşbirliği; AB, Balkan, Kafkas ve/veya Akdeniz ülkelerinden genç gruplarla birlikte yapılan değişim faaliyetleri içeren projelerdir. Eylem 4.3 Gençlik Çalışanları ve Gençlik Kuruluşları İçin Eğitim ve Ağ Kurma; AB ülkelerinden genç gruplarla birlikte yapılan seminerler, eğitim kursları gibi faaliyetleri içeren projelerdir. Eylem 5.1 Gençler ve Gençlik Politikalarından Sorumlu Olanlar İçin Toplantılar; AB ülkelerinden genç gruplarla birlikte yapılan projelerdir. Gençlik Değişimleri farklı ülkelerden genç grupların karşılıklı ilgi duyulan bir konu etrafında bir araya gelme ve birbirlerinin kültürlerini öğrenme fırsatı sunar. Gençler bu Eylem ile yurt dışındaki projelere katılabildikleri gibi yurt içinde de uluslararası projeler yapabiliyorlar. Yabancı dilinizin çok iyi seviyede olması da gerekmiyor. Gençlik Girişimleri yerel, bölgesel ve ulusal düzeyde tasarlanan grup projelerini destekler. Sokağınızda, köyünüzde, ilinizde veya bölgenizde gerçekleştireceğiniz her türlü yararlı proje fikri için bu Eylemi mutlaka inceleyiniz. Bu alt eylem ayrıca gençler arasında işbirliğini ve deneyim değişimini geliştirmek amacıyla farklı ülkeler arasında benzer projelerden oluşan bir ağ kurulmasını da destekler. Gençlik Demokrasi Projeleri, gençlerin hem yerel, bölgesel ya da ulusal düzeyde, hem de uluslararası düzeyde demokratik yaşama katılımını destekler. Demokrasi veya Gençlerin aktif katılımı ile ilgili bir projeniz mi var? Mutlaka başvurun! Avrupa Gönüllü Hizmeti, istediğiniz bir AB ülkesinde sosyal içerikli bir projede 2-12 aylık süreler dâhilinde yer almanızı sağlayan bir etkinliktir. Dil eğitimini de (% 5) içeren Avrupa OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 63

69 Gönüllü Hizmeti yaş arasındaki tüm gençlerimize açıktır. Avrupa Gönüllü Hizmetinin (AGH) amacı, Avrupa Birliği'nin içinde ve dışında çeşitli şekillerdeki gönüllü faaliyetlere gençlerin katılımını desteklemektir. Bu Eylem kapsamında gençler, bireysel olarak ya da gruplar halinde kâr amacı gütmeyen, ücretsiz faaliyetlerde yer alırlar. Avrupa Birliği Komşu Ülkeleriyle İş Birliği, Komşu Ortak Ülkelerle gençlik alanında Gençlik Değişimleri ve Eğitim ve Ağ Kurma projelerini destekler. Başka bir deyişle 2 ayrı alt faaliyet ile Eylem 1.1 ve Eylem 4.3 projelerinin Komşu Ortak Ülkelerden katılan ortaklar ile de yapılmasını sağlar. Gençlik Çalışanları ve Gençlik Kuruluşları İçin Eğitim ve Ağ Kurma, gençlik çalışmalarında ve kuruluşlarında aktif kişilerin eğitimini, özellikle deneyimlerin, uzmanlığın ve aralarında iyi uygulamaların yanı sıra uzun süreli kalite projeleri ile ortaklıklar ve ağların oluşmasını sağlayacak faaliyetlerin değişimini destekler. İşbaşı Eğitimi, Fizibilite Ziyareti, Değerlendirme Toplantısı, Çalışma Ziyareti, Ortaklık Oluşturma Faaliyeti, Seminer, Eğitim Kursu ve Ağ Kurma projeleri yapmanıza imkân sağlar. Gençler ve Gençlik Politikalarından Sorumlu Olanlar İçin Toplantılar, gençler, gençlik çalışmalarında aktif kişiler ve gençlik politikalarından sorumlu kişiler arasında işbirliğini, seminerleri ve yapılandırılmış diyalogu destekler. Ulusal tipinde yurt dışından ortaklara ihtiyaç yoktur. Çok sayıda gencin katıldığı büyük toplantı ve seminerleri mümkün kılar. Bu benzeri projeler proje formatını iyi bildikten sonra yazımı çok kolay olan ve desteklenme ihtimali en fazla olan projelerdir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 64

70 ADIM ADIM ERASMUS Prof. Dr. Hüsrev MENNAN Uluslararası İlişkiler Birimi üniversite rektörlüğüne bağlı bir birimdir. Bu birim üniversitenin yurt dışındaki tüm organizasyonda tanıtılması, ikili iş birlik programlarının geliştirilmesinde etkili olup, ulusal ajans ile direkt çalışan bir birimdir. ERASMUS PROGRAMI Bu program adını, ERASMUS ( ) adlı Hollandalı bir felsefe adamından almış olup, Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programlarından Lifelong Learning Programme-LLP (Hayatboyu Öğrenme Programı) bünyesinde yükseköğretim düzeyindeki işbirliğini düzenleyen programdır. ERASMUS UN AMAÇLARI NELERDİR? ERASMUS programının en temel amacı Avrupa da yükseköğretimin kalitesini arttırmak ve Avrupa boyutunu güçlendirmektir. Belirtilen diğer amaçlar, Üniversiteler arasında ülkelerarası işbirliğini özendirmek ve desteklemek, Öğrencilerin ve eğitimcilerin Avrupa da karşılıklı değişimini sağlamak, Avrupa Birliği ülkelerindeki çalışmaların ve alınan derecelerin akademik olarak tanınmasını sağlamak ve şeffaflığın gelişmesine katkıda bulunmaktır. PROGRAMA KİMLER KATILABİLİR? Avrupa Birliği Üyesi Ülkeler, EFTA (European Free Trade Area) Ülkeleri ve Aday Ülkeler (Türkiye) ERASMUS ÇERÇEVESİNDE DESTEKLENEN ETKİNLİKLER NELERDİR? Erasmus 1: Avrupa üniversitelerarası işbirliği Erasmus 2: Değişim; Karşılıklı Öğrenci Değişimi (Student Mobility-SM) Karşılıklı Akademisyen Değişimi (Teaching Staff Mobility-TS) Karşılıklı Değişimin Organizasyonu (Organisation of Mobility-OM) Yoğun Programlar (Intensive Programmes-IP) OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 65

71 ERASMUS 2 PROGRAMINA KATILIM KOŞULLARI NELERDİR? Başlıca iki koşul vardır: Koşul 1. Kurumun Erasmus Üniversite Beyannamesine (Erasmus University Charter) sahip olması gerekir. (Ondokuz Mayıs Üniversitesi bu beyannameye sahiptir). Koşul 2. ERASMUS 2 kapsamındaki tüm değişim etkinlikleri için ev sahibi üniversite ile misafir olunan üniversitenin bölümleri arasında imzalanmış bir Kurumlararası İlişkiler Birimi nin (Erasmus Interinstitutional Agreement) var olması ve her iki tarafın da Erasmus Üniversite Beyannamesi sahibi olması gerekir. PROGRAMDAN NASIL YARARLANILABİLİR? Erasmus öğrenim ve staj öğrenci değişimi ile öğrenciler bir akademik yıl içinde 3 ile 12 ay arası başka bir Avrupa ülkesi yükseköğretim kurumunda / işletmede öğrenim / staj öğrencisi olabilir. ERASMUS ÖĞRENCİ SEÇİM ÖNCELİKLERİ Daha önce Erasmus öğrencisi olunmaması, öğrenci olunan bölüme ait ikili anlaşma(lar) bulunması, lisans öğrencileri için asgari 2.20 / 4.00 not ortalaması, yüksek lisans ve doktora öğrencileri için asgari 2.5 / 4 not ortalamasına sahip olması gerekmektedir. ERASMUS ÖĞRENCİSİ OLMA ŞARTLARI Örgün eğitim veren, EÜB sahibi bir yükseköğretim kurumunda öğrenci olmak, önlisans, lisans, yüksek lisans, doktora düzeyinde öğrenci olmak, önlisans ve lisans öğrencileri için 1. yılı (sınıfı) tamamlamış olmak, (hazırlık sınıfları dâhil değildir). ERASMUS ÖĞRENİM VE STAJ ÖĞRENCİSİ SEÇİM KRİTERLERİ Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yabancı Dil Eğitim Merkezi (OYDEM) nin yapmış olduğu sınavdan %50 başarı sağlamak ve lisans üstü eğitimi için 2.5 (4 lü sistemde) not ortalamasına sahip olmak. ERASMUS BAŞVURU DÖNEMLERİ VE İŞLEMLER Her yıl Mart ayının sonuna kadar, öğrenim öğrencileri tercihlerini Erasmus Bölüm Koordinatörlerine bildirir. Nisan ayında da tercih ettiği kuruma başvurularını yaparlar. Kurumlara başvurular genellikle online olarak yapılmaktadır (örn; University of Copenhagen). Bazı kurumlar da ERASMUS ofislerinden istemektedir. Erasmus öğrenim öğrencisi, gideceği üniversitenin web sayfasından gerekli başvuru formlarını indirip ve doldurur (3 er nüsha olarak). Eğer üniversitenin kendi formları yoksa Avrupa Birliği nin standart 3 ayrı formu kullanılır. Öğrenciler formlarını Nisan ayında OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 66

72 Uluslararası İlişkiler Birimi ne teslim etmeleri gerekmektedir. Bu formları Erasmus Ofisi taahhütlü posta ile gönderir. Öğrenci başvurduğu üniversiteden kabul mektubunu almalıdır. Staj öğrencilerinin kendilerine staj yeri bulmaları ve ERASMUS ofisine 1 Haziran tarihine kadar bir kabul mektubu, davetiye gibi herhangi bir belge sunmaları gerekmektedir. Staj öğrencileri için, karşı kurumdan staj formunun imzalı alınması kabul mektubu yerine geçmektedir. Daha sonra öğrenciler pasaport, vize ve oturma izni için gerekli belgeleri ofisten alarak işlemleri kendileri yapmaktadır. Karşılaşılan zorluklarda ofisten yardım alınması mümkündür. Staj öğrencilerin avantajı; 3 aylık sürelerde ERASMUS ofisinden gri (Hizmet) pasaport yazısı alınabilir, tercihe göre UMUMA MAHSUS pasaportu da alınabilir. HİBELER Üniversite öğrenciye gideceği ülke ve süreye göre belirlenen miktardaki hibeyi vermektedir. SORU: Erasmus kapsamında aldığımız derslerin ülkemizdeki üniversitemizde sayılması nasıl olmaktadır? CEVAP: Aldığınız derslerin içeriği fakültenizdeki müfredatla içerik olarak bağdaşıyorsa ve aldığınız dersi Erasmus la gittiğiniz ülkede geçmişseniz bu dersiniz fakültenizde saydırılmaktadır. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 67

73 SAN-TEZ PROJELERİ VE ÖNEMİ Prof. Dr. Aydın DURMUŞ (Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü, ) AR-GE NEDİR? AR-GE Projeleri; bilimsel ve teknolojik bilgiyi ürüne, sürece, yönteme veya sisteme dönüştürme aşamalarında yapılan toplumsal yarara, ürüne yönelik projeler olmalıdır. AR-GE Projelerinin hedefleri; Yeni ürün üretilmesi Ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi Maliyet düşürücü ve standart yükseltici yeni tekniklerin geliştirilmesi Yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi olmalıdır. OECD tarafından hazırlanmış olan Oslo ve Frascati Kılavuzlarındaki tanımlamalara göre; Teknolojik açıdan yeni ürün, Teknolojik açıdan iyileştirilmiş ürün, Teknolojik süreç yeniliği, Sanayi Ar-Ge sinin çerçevesi çizilmektedir. Bu çerçeve ürün ve süreç yenilik sınıflandırmasını aşağıdaki şekilde tanımlamaktadır. Ürün yeniliği Firmada mevcut bir ürününün teknolojik olarak iyileştirilmesi Firma için yeni bir ürün veya ürün platformu geliştirilmesi Ülke için yeni bir ürün geliştirilmesi Dünya için yeni bir ürün geliştirilmesi Süreç yeniliği Maliyet düşürücü veya standart/kalite yükseltici sonuçların elde edilmesi amacıyla yeni tekniklerin geliştirilerek uygulanması Üretimle ilgili yeni bir yöntem veya teknoloji geliştirilmesi Bu yeniliklerden herhangi birini hedefleyen projelerde aşağıda belirtilen Ar-Ge aşamaları mutlaka bulunmalıdır: Kavram geliştirme, Teknolojik/teknik ve ekonomik yapılabilirlik etüdü, OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 68

74 Geliştirilen kavramdan tasarıma geçiş sürecinde yer alan laboratuvar ve benzeri çalışmalar, Tasarım, tasarım geliştirme ve tasarım doğrulama çalışmaları, Prototip üretimi, Pilot tesisin kurulması, Deneme üretimi ve tip testlerinin yapılması. Satış sonrasında ürün tasarımından kaynaklanan sorunların çözüm faaliyetleri SAN-TEZ NEDİR? Teknik konularda üniversitelerimizde yapılan çalışmalar uluslararası dergilerde yer almakta, lakin uygulamasının yapılması ve hayata geçirilme noktasında kütüphanelerin dışına çıkamamaktadır. Ülke ekonomisine katma değer katabilecek bu çalışmaların hayata geçirilememesi milli servet israfına neden olmaktadır. Bu nedenle Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı), son yıllarda SAN-TEZ programını başlatmıştır. Bakanlık ilgili web sayfasında SAN-TEZ i Sanayicilerimizin Ar-Ge ye dayalı ihtiyaçlarının, üniversite-sanayi işbirliği ile üniversite bilimselliği kapsamında çözüme kavuşturulması, İnovasyon ve Ar-Ge'nin önemini kavramış kendi teknolojisini üreten ve satan, rekabet gücü ve refah seviyesi yüksek bir Türkiye vizyonuna önemli bir katkı sağlamaktır. diye tanımlamaktadır. Kısacası SAN-TEZ üniversitelerimizde yapılan tezlerin sanayici ve bakanlık desteği ile hayata geçirilmesidir. Bilimsel çalışmaların üreticiler tarafından teknolojiye dönüştürülmesi milli ekonomiye önemli katma değer sağlar. SAN-TEZ PROGRAMININ HEDEFLERİ Bakanlık SAN-TEZ Programının hedeflerini; Üniversite-sanayi-kamu işbirliğini kurumsallaştırmak, katma değeri yüksek, teknoloji tabanlı ürün ve üretim yöntemleri geliştirilmesi desteklenerek ülkemizin dünya pazarında rekabet gücünün yükseltilmesine yardımcı olmak, KOBİ lerin teknoloji ve AR-GE kültürü edinmelerini sağlamak, özellikle, sanayimizin %98'ini oluşturan ve halen geleneksel üretim yöntemi ile çalışmaya devam eden KOBİ lerimizi teknolojik ürün ve üretim yöntemlerini kullanmaya cesaretlendirmek, bu işletmelerin kendi öz varlıklarıyla gerçekleştiremeyecekleri AR-GE, teknoloji ve innovasyona yönelik çalışmaların hem üniversite hem de devlet desteği ile gerçekleştirilmesini sağlamak, Üniversitede yapılan akademik bilginin ticarileşmesini sağlamak, akademisyenler ve üniversite mezunu gençler arasında şirketleşme kültürünü yaygınlaştırarak yenilikçi yeni şirketler doğmasını sağlamak, üniversitelerde doktora veya yüksek lisans programlarında öğrenim gören öğrencilerin tez konularının KOBİ'ler tarafından talep edilen, imalat sanayine OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 69

75 yönelik yeni teknolojilere dayalı ürün, üretim yöntemi ve AR-GE tabanlı ihtiyaçlara yönelik olarak belirlenmesini sağlamak, bu projelerde daha fazla sayıda yüksek lisans ve doktora öğrencisinin desteklenmesini sağlayarak nitelikli eleman sayısının artırılmasına yardımcı olmak, bu projelerde çalışan tez öğrencilerinin ileride bu firmalarda AR-GE personeli olarak istihdam edilmesinin önünü açmak, olarak açıklamaktadır. Hedefler incelendiğinde, yeni teknoloji üretmeye, AR-GE faaliyetlerini geliştirmeye devletin büyük bir desteği olduğu açıkça görülmektedir. Bakanlık-Üniversite-Üretim veya araştırmayı yapacak Girişimci kuruluş olmak üzere bu projenin 3 ayağı vardır. Bakanlık tarafından desteklenmesine karar verilen SAN-TEZ projelerine, % 75 Bakanlık, %25 üretimi yapacak kuruluş nakdi olarak destek vermektedir. Projeden satın alınan makine ve teçhizat anlaşmaya göre üretici firmada kalabilmektedir. Santez projeleri için daha kapsamlı bilgi Sanayi ve Ticaret bakanlığının web sayfasından ( alınabilir. PROJE PERSONELİNE ÖDENECEK AYLIK ÜCRET ÜST SINIRLARI Proje Yürütücüsü: 800 Yardımcı Araştırmacı : 500 Yardımcı Personel : 400 Tez Öğrencisi: Herhangi bir kurumda çalışmayan Doktora Öğrencisi: Herhangi bir kurumda çalışmayan Yüksek Lisans Öğrencisi: Herhangi bir kurumda ücretli görevi bulunan Doktora Öğrencisi: 500 Herhangi bir kurumda ücretli görevi bulunan Y. Lisans Öğrencisi: 400 Bir Projede birden fazla tez öğrencisinin görevlendirildiği ve her birinin tezinin projenin bir parçası olacağı üniversite tarafından kabul edildiği durumda; tez öğrencilerine ödenecek toplam tutar den fazla olamaz. Bir projede birden fazla yardımcı araştırmacı çalışması halinde, bu personellere proje kapsamında ödenecek aylık ücret toplamı, proje yürütücüsünün aylık ücretinin 2 katını ( 1.600) geçemez. Bir projede birden fazla yardımcı personel çalışması halinde, bu personellere proje kapsamında ödenecek aylık ücret toplamı, proje yürütücüsünün aylık ücretinin 2 katını ( 1.600) geçemez. Bir projede, projenin belirli bir bölümü için danışmanlık hizmeti alınması gerekmesi halinde, danışmanlık alınacak kişiye ödenecek aylık ücret, herhangi bir kamu kurum veya kuruluşlarında çalışmaması şartıyla, proje yürütücüsüne ödenecek aylık ücretin iki katını ( 1.600) aşamaz. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 70

76 BAŞVURU FORMUNU DOLDURURKEN FAYDALANILACAK DOKÜMANLAR Proje başvuru formu; tarihli 5593 sayılı Kanun tarihli San-Tez Projeleri Destekleme Yönetmeliği Proje Başvurusu Hazırlama Kılavuzu Proje başvuru formu Teknik ve Mali Kılavuz, Proje Değerlendirme Formu, Değerlendirme Formu hazırlama Kılavuzu İncelenerek doldurulmalıdır. Proje ortağı olan firma için; PROJE BAŞVURUSU KABUL EDİLMEYECEKLER Başvuru sırasında veya sözleşme yapılmadan önce iflas etmesi veya tasfiye halinde olması, İş veya faaliyetlerini askıya almış olanlar, bu meselelerle ilgili bir dava veya takip konusu olanlar, veya ulusal mevzuat ve düzenlemelerde yeri olan bir prosedür dolayısı ile bunlara benzer bir durumda olanlar, Başvuru sırasında veya sözleşme yapılmadan önce, profesyonel (mesleki) faaliyetini ilgilendiren bir suçtan kesin hüküm gücünde bir karar ile mahkûmiyet almış olanlar, Başvuru sırasında veya sözleşme yapılmadan önce, kamu haklarından mahrum olanlar, ağır hapis veyahut 6 aydan fazla hapis veyahut affa uğramış olsalar bile devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla, zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçtan veya kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, devlet sırlarını açığa vurma suçlarından dolayı hükümlü bulunanlar, dolandırıcılık, yolsuzluk, suç örgütüne dâhil olma veya ülkenin mali çıkarların zarar verici herhangi bir suçtan dolayı kesinleşmiş mahkumiyeti olanlar, Proje başvuru yılından önceki bilançosunda zarar göstermiş olanlar. Proje Yürütücüsü ve Firma için; Başvuru sırasında veya sözleşme yapılmadan önce İhale Yasası na aykırı davranışlardan dolayı kesinleşmiş mahkûmiyeti olanlar, teklif edilen proje ile haksız rekabet (çıkar çatışması) konumunda olanlar, Başvuru sırasında veya sözleşme yapılmadan önce yalan beyanda bulundukları tespit edilenler, OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 71

77 TEKNOGİRİŞİM SERMAYESİ DESTEĞİ Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın vermiş olduğu; 5746 Sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki Kanun kapsamındaki desteklerden olan ve 2023 yılına kadar devam edecek bir diğeri de Teknogirişim Sermayesi Desteği dir. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı) genç girişimcilere Teknogirişim Sermayesi Desteği Programı kapsamında proje başı hibe destek sağlamaktadır. Özellikle yüksek lisans ve son sınıf öğrencilerini yakından ilgilendiren bu proje hakkında tarafımdan veya ilgili bakanlığın isimli web sayfasından bilgi edinebilirsiniz. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 72

78 TÜBİTAK PROJELERİ Doç. Dr. Talip KAHYAOĞLU Bilim aslında hikâye anlatmaktır. Her bilim dalı kendi hikâyesini anlatır ama burada önemli olan anlatılan hikâyenin başkaları tarafından kabul edilmesi ve insanlığa katkıda bulunmasıdır. Bilimi üretebilmek için; iş yapabilmek, bunun için de enerjiye ihtiyaç vardır. Bu enerjinin maliyeti sosyal bilimler için çoğu zaman düşük miktarlarda iken Fen Bilimleri için daha fazla vardır. Bu enerji türleri makine-tesisat, sarf malzemesi, seyahat, hizmet alımı, bursiyer ve araştırıcılar, teşvik olarak verilebilir. TÜBİTAK ihtiyacınız varsa bunları araştırma yapmanız için size sağlayabiliyor. Ne zaman veya kimin kullanacağınızı bilmediğiniz bilgi üreterek veya teknoloji üreterek topluma katkı sağlayabilirsiniz. Hedef akademik anlamda yükselmekse, on yıl önce bilim insanlarından çok sayıda makale yapmaları istenmezken şu an uluslararası yayınlar istenmekte, önümüzdeki dönemler içinde ise patentler, araştırma projelerinde proje yürütücü veya araştırmacı olarak görev alma ve şirket kurma akademik kariyer için bizden istenecek olan şeylerdir. İşte bu nedenle TÜBİTAK proje destekleri önem taşımaktadır. adresinden akademisyen bölümünü seçtiğimizde destekler, bursları inceleyebiliyoruz, dolayısıyla sürekli takip etmemiz gerekmektedir. TÜBİTAK, temel araştırma, uygulamalı araştırma ve deneysel geliştirme ve teknolojinin ticarileşmesi konularında destek vermektedir. TÜBİTAK destekleri Akademik Ar-Ge destekleri Sanayi Ar-Ge Proje Destekleri 1007 Kamu Projeleri 4004 Bilim ve Toplum Proje Destekleri Uluslararası İşbirlikler 7.Çerçeve Programı TÜBİTAK, akademik araştırma projeleriyle sanayi ve kamu kuruluşlarına ait Ar-Ge projelerini desteklemekte, toplantı ve yayınları teşvik etmekte, geleceğin bilim insanlarına öğrenim hayatları boyunca burslar vermekte ve bilim, teknoloji ve yenilik alanlarında uluslararası işbirliği olanakları oluşturmaktadır. Akademik Ar-Ge destekleri; 1001-Araştırma Projeleri (Yüksek bütçeli, uzun süreli, fazla sayıda proje ekibine izin veren) 1002-Hızlı Destek (Düşük bütçeli, kısa süreli, acil problemler için) 1008-Patent (Patent masraflarını karşılar) 1010-EVRENA (Yurtdışından araştırıcı getirmek için) 1011-Uluslararası Projeler (Ülke dışındaki bir projeye dâhil olmak için) OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 73

79 Ülkemiz sanayi kuruluşlarının Ar-Ge ye daha fazla kaynak ayırmasını özendirmek, sanayi kuruluşlarının kendi arasında ve üniversitelerle daha yakın işbirlikleri ve ortaklıklar sağlamasını teşvik etmek amacıyla Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB) tarafından destek programları yürütülmektedir. Destek Programları: Sanayi Ar-Ge Proje Destekleme Programı Proje Pazarları Destekleme Programı KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı Teknoloji ve Yenilik Odaklı Girişimleri Destekleme Programı Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı Kobi Yararına Teknoloji Transferi 1505 yeni bir proje türü olup yaptığınız çalışmayı, tezi bitirip ticari hale getirmek istediğinizde bir firma buluyorsunuz ve bu firma yaptığınız bu çalışmayı ticari hale geldiğinde satın alacağını beyan etmesi halinde ve % üzerinden çalışmalara destek olacağını belirtmesi halinde ye kadar destek sağlamaktadır. Uluslararası İşbirliği Dairesi TÜBİTAK ın uluslararası programlarının yürütülmesinden sorumludur. Bu faaliyetler üç genel kategoride sınıflandırılmaktadır. Bunlar İkili İşbirlikler, Çok Taraflı İşbirlikler dir. İkili İşbirlikler, Bilim ve teknoloji alanında çeşitli ülkelerle hükümetlerarası ya da kurumlararası düzeyde imzalanan ikili işbirliği anlaşmaları mevcuttur. Söz konusu anlaşmalar çerçevesinde ortak araştırma projeleri desteklenmekte ve izlenmekte, ortak bilimsel toplantılar, uzman değişimleri, çalışma ziyaretleri vb. gibi etkinliklere maddi destek sağlanmaktadır. Ülkemiz COST (Bilimsel ve Teknik Araştırma Alanında Avrupa İşbirliği), ESA (Avrupa Uzay Ajansı), ESF (Avrupa Bilim Vakfı) ve EMBC (Avrupa Moleküler Biyoloji Konferansı) gibi çeşitli Avrupa araştırma programlarının; KEİ (Karadeniz Ekonomik İşbirliği) ve EİT (Ekonomik İşbirliği Teşkilatı) gibi bölgesel örgütlerin ve NATO, OECD ve UNESCO gibi uluslararası kuruluşların faaliyetlerine aktif olarak katılmaktadır. Türk bilim insanlarının söz konusu kuruluşlar tarafından organize edilen ilgili etkinliklere katılımı TÜBİTAK tarafından desteklenmekte ya da izlenmektedir de sağlanan desteklerin hepsi COST ta da geçerlidir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 74

80 TÜBİTAK PROJESİ NASIL YAZILIR? Tübitak projesinin kabulü için özgün bir ARAŞTIRMA KONUSU gereklidir. Özgün bir araştırma konusu için iyi bir LİTERATÜR bilgisi gerekir. İyi literatür için de DERGİLER VE PATENT BİLGİLERİ, proje VERİ TABANLARI incelenmelidir. Özgünlüğü sağlamak için proje konusunun mevcut bilim ve teknolojideki yeri açıkça ortaya konulmuş ve gerekli literatür taramasıyla desteklenmesi; hipotezler araştırma konusunu incelemek için çok iyi düşünülmüş, alternatifler göz önüne alınmış olması; yeni bir fikir, teknoloji, bilimsel yöntem veya kavramsal/kuramsal çerçeve geliştirilmesine yönelik olması; öneri mevcut bilim ve teknolojideki ve/veya halen kullanılmakta olan deneysel yöntemlerdeki eksiklik ve hataları doğru olarak ortaya koyması; Web of Knowledge ve Scopus'da kayıtlı dergilerde veya kitaplarda yayımlanma potansiyeli bulunması gerekmektedir. Özgünlük çok iyi, iyi ve zayıf not olarak 3 not şeklinde verilir. Projenin yapılabilirliği incelendiğinde YÖNTEMLER- EKİP- EKİPMAN önem kazanmaktadır. Ayrıca seçilen yöntemler hipotezleri test etmek için gerekli değişkenleri içermeli, proje yürütücüsünün proje ile ilgili konularda son yıllarda uluslararası indekslerde kayıtlı dergilerde yapılmış yayınları olmalı, istenilen ekipman uzun süreli ve birden fazla projede kullanıma uygun olmalıdır. Projenin yaygın etkinliği sorgulandığında ise evrensel veya yerel düzeyde olma özelliğine sahip; toplumun sorunlarına çözüm üretebilecek nitelikte; toplumun kullanılmayan kaynaklarının kullanılmasını sağlamaya yönelik; ülkenin bilimsel ve teknolojik araştırma gücüne, bilim insanı yetiştirilmesi ve yeni yetenekler kazanılmasına katkı sağlama potansiyeli oldukça yüksek; sonuçların "ticarileştirilme" potansiyeli yüksek olması gerekmektedir. Proje desteklerinde karar mekanizması meslektaşlarınızdır, onları ikna etmeniz gerekmektedir projeleri için Panel sistemi (kendi alanında uzman 6-9 kişilik grup); 1002 projeleri için Uzman değerlendirmesi (1-2 uzmana gider olumlu cevap alırsa destek alırsınız), COST ta dış uzman gibi çeşitli karar mekanizmaları (panel sistemi yoktur) bulunmaktadır. TÜBİTAK projesi yapmaya karar verirseniz bilmeniz gereken her bir fikir ve süreç için alınabilecek farklı destekler vardır ancak iyi okuma yapmamız gerekmektedir. Yılda birden fazla dönemde başvuru yapılabiliyor. Çoğu programda ise sürekli başvuru dönemi vardır. Proje hazırlamada en büyük sıkıntı özgün konu bulmaktır ve akademisyenleri bu konuda ikna etmek zordur. Paneldeki uzmanların eleştirilerine bağlı olarak proje reddedildiyse eleştiri ve yorumları değerlendirip yeniden göndermek uygun bir seçenek olabilir. Soru-Cevap: BAP projesi olarak desteklenmiş bir projenizin bütçesi yetersiz kaldıysa 1002 Hızlı Destek Projesi yazabilirsiniz projesi yazdığınızda reddedildiğinde 1001 projesi olarak gönderilebileceği bunun uygun gerekçelere dayandırılması gerektiği belirtilmiştir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 75

81 LVD DE KİLİT NOKTALAR Yrd. Doç. Dr. Y. Benal YURTLU LEONARDO DA VINCI NEDİR? Avrupa Birliği ne üye ve aday ülkelerin mesleki eğitime yönelik politika ve uygulamalarını desteklemek ve geliştirmek amacıyla yürütülen bir mesleki eğitim programıdır. Leonardo da Vinci projeleri 4 farklı şekilde desteklenmektedir. Bunlar; hareketlilik, yenilik transferi, ortaklık geliştirme ve hazırlık ziyaretleridir. YENİLİK TRANSFERİ PROJELERİ NEDİR? AB ortaklığı yoluyla, iyi uygulamaların ülkeler arasında yaygınlaştırılması için yürütülmüş projelerdir. Yani; farklı içeriklerde geliştirilmiş var olan yenilikçi ürün, araç, yöntem ya da uygulamaların ulusal, bölgesel, yerel ya da sektörel düzeyde ya da coğrafi olarak proje ortakları düzeyinde dil, yerel ihtiyaçlar, sektörel ihtiyaç ve kültürel durum açılarından uyarlanmasıdır. NELER TRANSFER EDİLEBİLİR? Böyle bir projede, içerikler, araçlar, materyaller, metotlar, metodolojiler, kredi transfer sistemleri, deneyimler, uygulanan politikalardan çıkarılan dersler ve tecrübeler vb. her tür yeni bilgiyi ve tecrübeyi transfer etmek mümkündür. Transfer edilecek proje alanla ilgili en son ve en gelişmiş uygulamanın sonuçları olmalıdır. Örneğin, transfer edilecek proje 5 yıl önce yapılmış olabilir ancak bundan sonra daha gelişmiş bir uygulama varsa eskisi transfer edilemez. YENİLİK TRANSFERİ PROJELERİ NASIL YAPILIR? Projenin hedef kitlesinin/sektörünün ihtiyaçları belirlenir. Bu ihtiyaçların karşılanması için yenilikçi eğitim / öğretim metot ve araçları içeren projenin/ projelerin var olup olmadığı araştırılır. Bulunan projelerin transfer edilebilirliği kontrol edilir. Bunun için söz konusu projenin sahibi ile irtibat kurulur ve bu kuruma projenin çıktılarının transfer talebine ilişkin niyet bildirilir. Eski proje sahibinin yazılı onayı alınır. Bu süreçlerden sonra transfer edilecek çıktıların transferi amacıyla bir Yenilik Transferi Projesi hazırlanır. Proje yazılırken aktif ve etkili bir yaygınlaştırılma planı hazırlanır ve bu plana uygun faaliyetler öngörülür. Proje Ulusal Ajans a sunulur. Bir Yenilik Transferi Projesi hazırlamak için da öncelikle o alanda çalışmış ve eksiklikleri tespit etmiş olmak gerekir. Bir proje oluşturmak için fikir, dolayısıyla hedef kitlenin eksiklerini ve ihtiyaçlarını belirlemek önemlidir. İhtiyacı tespit ettikten sonra bu ihtiyaçların karşılanması için yenilikçi bir eğitim ve öğretim metodunun ya da araçlarının bulunduğu projeyi bulmak ve incelemek gerekir. Bulunan projenin transfer edilebilirliğine karar verdikten sonra proje sahibi ile iletişim kurulmalıdır. Transfer edilecek proje AB projesi olduğu için proje AB ülkelerinde, EFTA ülkelerinde ya da AB ye aday ülkelerde yapılmış olmalıdır. Bu süreçten sonra proje ile ilgili döküm anların hazırlanması işlemine başlamak gerekir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 76

82 YENİLİK TRANSFERİ PROJELERİ KİMLERLE YAPILIR? Mesleki Eğitim ve Öğretimle ilgili tüm kurum ve kuruluşlar (kamu ya da özel) Yenilik Transferi Projeleri sunulabilir. Mesleki eğitim kuruluşları, kamu kuruluşları, yerel yönetimler, özel kuruluşlar, sivil toplum örgütleri vb. kuruluşlarla yapılan ve bunlardan bir tanesinin yürütücü olduğu projelerdir. Dolayısıyla hem projeyi yürütmek hem de ortağı olmak için bir tüzel kişilik olması gerekir. KOBİ ler başta olmak üzere Yerel Yönetimler ve Odaların da projeye katılımları özellikle yaygın etkilerin artırılması açısından teşvik edilmektedir. YENİLİK TRANSFERİ PROJELERİ ÖNEMLİ DETAYLAR Bu projeler somut hedefleri olan projelerdir. Bunlar; müfredat, hizmet-içi eğitim programı, uzaktan eğitim modülü vb. olabilir. Projenin yürütülmesi için, biri AB üyesi olmak üzere, minimum 2 farklı Avrupa ülkesinden proje ortağı bulunmalıdır. (Başvuru sahibi dâhil toplam 3 ülke olmalıdır.) Proje Süresi en az 1 yıl en fazla 2 yıl (24 ay) dır. Hibe miktarı / yıl ve kurum katkısı içeren bir miktardır. Yani bu miktarın %75 i hibe edilir ve %25 i kurumlar tarafından karşılanır. YENİLİK TRANSFERİ PROJELERİ TRANSFER PROJESİ NASIL BULUNUR? Bilinen projeler olabilir. Başka uluslararası, AB veya ulusal fonlar kullanılarak yapılmış olan projeler olabilir. AB web sayfasında yer alan ADAM proje veritabanı transfer edilecek proje bulmak için iyi bir kaynaktır. Bakınız: Bu veri tabanında daha önceden Avrupa boyutunda yapılmış, tamamlanmış, başarı ile sonuçlanmış birçok projenin adından içeriğine, ortaklarına ve proje detaylarına ilişkin bilgilere ulaşabilirsiniz yılına kadar yapılmış LDV projelerinin yer aldığı veri tabanı olan Compendium Desteklenmiş Projeler Veri Tabanı taranabilir. ÇOK TARAFLI PROJELER YENİLİK GELİŞTİRME PROJELERİ Doğrudan AB Komisyonu Proje Yürütme Ajansına başvurulur. Eğer düşündüğünüz konu ile ilgili yapılmış bir proje yoksa sizin yenilik geliştirmeniz söz konusu olabilir. Yine somut proje sonuçları ve ürünleri hedeftir. En az 1 yıllık en çok 3 yıllık projeler yapılabilir Biri AB üyesi olmak üzere minimum 2 farklı Avrupa ülkesinden proje ortağı bulunmalıdır (başvuru sahibi dâhil 3 ülke). En fazla Topluluk katkısı proje giderlerinin % 75 i kadardır. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 77

83 Proje başına yıllık hibe miktarı: dur. (Hiç bir şartta en fazla hibe miktarı toplam yu geçemez.) ÇOK TARAFLI PROJELER AĞ GELİŞTİRME PROJELERİ Doğrudan AB Komisyonu Proje Yürütme Ajansına başvurulur. Ağ geliştirmeye ve işbirliği geliştirmeye yönelik projelerdir. En az 1 yıllık en çok 3 yıllık projeler yapılabilir. En az 5 farklı Avrupa ülkesinden proje ortağı bulunmalıdır. En fazla Topluluk katkısı proje giderlerinin % 75 i kadardır. Proje başına yıllık hibe miktarı dur. LDV MESLEKİ EĞİTİM PROGRAMI ORTAKLIK PROJELERİ Mesleki eğitim alanında faaliyet gösteren kurumlar arasında gerçekleştirilecek işbirliğini teşvik edecek ve bu işbirliğine bir kısım ölçütlere göre katkı sağlayacak bir faaliyet türüdür. Özellikleri Ürün odaklı bir işbirliği ve çalışma İş dünyasının ihtiyaçları ile mesleki eğitimin ihtiyaçlarının karşılıklı olarak giderilmesi Hareketlilik En az üç ülke ortaklığı Proje tabanlı bir faaliyet Hareketlilik Nedir? Projede yer alan bir ortağın düzenlediği bir etkinliğe katılmak üzere yapılan bir yurtdışı seyahatidir. Hareketliliğin süresi proje faaliyeti ile uyumlu olmalıdır. Ortakların bulunmadığı herhangi bir ülkeye hareketlilik yapılamaz. Bir kişinin bir defa yurtdışına çıkması bir hareketlilik sayılır. Ülke içindeki yer alan ortağın düzenlediği faaliyete için yapılan seyahat hareketlilik değildir. Hazırlık Ziyaretleri ve İrtibat Seminerleri Hazırlık ziyareti ve irtibat semineri faaliyetlerini içermektedir. LDV kapsamında sunulacak potansiyel projelere ön hazırlık yapmak amacıyla yapılır. Ev sahibi ortak kuruluşun ülkesinde, en az 1, en fazla 5 gün süreyle gerçekleşen faaliyetlerdir. Ortaklar kendi aralarında organize olurlar. Bütün Tüzel kişiliğe haiz kurumlar başvuruda bulunabilir. Hazırlık Ziyaretleri Projenin amaç, hedef ve metodolojisini daha ayrıntılı tanımlamak, proje içindeki ortakların rollerini, sorumluluklarını ve görevlerini belirlemek, projenin yürütülmesi, değerlendirilmesi ve OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 78

84 yaygınlaştırılmasına yönelik planlar yapmak, ortaklık kurmak, proje ortaklarını yakından tanımak, proje detaylarını ve organizasyonu görüşmek, çalışma planı hazırlamak, başvuru formunu ve diğer gerekli belgeleri doldurmak amacıyla yapılabilir. Genel şartlar: Kurumsal başvurulardır. Başvuran kurum LLP Program üyesi olmalıdır. Başvurular ziyaret başlama tarihinden en az 60 gün önce yapılmalıdır. Başvuru sahibi kurumu temsilen en fazla 1 kişi katılabilir. Başvuru sahibini temsilen katılacak gerçek kişi kurum personeli olmalıdır. Davet mektubu: Ev sahibi kurumdan alınır. Başvuru formu İngilizce olarak doldurulmalıdır. Aday bilgi formu doldurulmalıdır. Kurum onay belgesi kurum yetkilisince imzalanmalıdır. Dil belgesi: KPDS, ÜDS en az 60 puan gereklidir. Üniversitemizde yürütülen Kırsal Alanda Çalışanlar için Daha Güvenli Tarım-SAFER projesi tarım ile ilgili bir projedir. Tarım, birçok ülkede en tehlikeli sektörlerden biridir. Tarım makineleri kazaları ile tarımsal ilaçlar ve diğer kimyasallara maruz kalma, sektördeki ölüm, yaralanma ve hastalıkların iki temel nedenidir. SAFER projesi bu ihtiyaçtan yola çıkılarak oluşturulmuştur. SAFER projesi 9 ortaklı bir proje olup proje yürütücüsü Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü'dür. Proje Aralık 2008 tarihinde başlamış, Aralık 2010 tarihi itibariyle toplam 25 ayda tamamlanmıştır. SAFER projesinin ana amacı, eğitim materyalleri üretmek yoluyla tarım sektöründe çalışan kişilerin güvenli çalışma koşullarına ulaşmasına katkıda bulunmaktır. Bu amaçla başarıyla tamamlanmış bir proje transfer edilmiştir. Bu kapsamda proje transfer edilirken ulusal ve sektörel ihtiyaçlara göre transfer edilen proje çıktılarının adaptasyonu ve geliştirilen yeni eğitim modül ve materyalleri ile amaca ulaşmaya çalışılmıştır. SAFER projesi, "Training for the Correct Use of Farm Machinery-FORMAAGRI" projesinin yöntem ve sonuçlarının kullanımı, adaptasyonu ve geliştirilmesi yoluyla transferine dayandırılmıştır. SAFER projesinin hedef kitlesi iki ana gruptan oluşmaktadır: tarım makineleri kullanıcıları ve imalatçılarıdır. Makine kullanıcıları: kendi hesabına çalışanlar (ki eğitime diğerlerinden daha fazla ihtiyacı olanlardır), profesyonel çiftçiler, çiftçi aileleri ve mevsimlik işçiler, diğer grup ise imalatçılar ile satıcı ve bayiler olarak sayılabilir. SAFER projesinin yürütülmesinde çeşitli iş paketleri oluşturularak bunlar ortaklar tarafından yürütülmesi sağlanmıştır. Projenin çatısını oluşturan iş paketlerinden biri olan bilgi ve veri toplanması aşamasında, transfer edilen projenin yöntem ve çıktılarının incelenmesinin yanı sıra yerli ve yabancı kaynaklar taranarak konu ile ilgili proje veri bankası oluşturulmuştur. Kullanıcı ve imalatçılara yönelik eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi için yapılan anketlerde, transfer edilen projenin anket formu Türkiye şartlarına uyarlanarak geliştirilmiş ve kullanılmıştır. Eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesine yönelik anketler, çoğu uzmanlar tarafından yüz yüze olmak üzere kullanıcılar, imalatçılar, tarım makineleri yetkili bayiler, çeşitli kurum ve kuruluş temsilcileri, sivil toplum kuruluşu üyeleri, üniversite çalışanları vb. kişilerle olmak üzere, kullanıcılar için 42, imalatçılar için ise 38 kişi ile yapılmıştır. Anket sorularının büyük bölümü kolay cevaplanabilirliği sağlamak amacıyla kapalı uçlu sorulardan ve OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 79

85 çoktan seçmeli olarak hazırlanmıştır. Diğer bir ana iş paketinde, elde edilen veriler ışığında oluşturulan çalışma grupları, eğitim modül ve materyallerini oluşturmuşlardır. Projede eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi için yapılan anket sonuçları kullanıcı ve imalatçı eğitim ihtiyaçları adı altında iki ayrı raporla değerlendirilmiştir. Anket sonuçları ve veri bankası bilgileri geliştirilecek modüllere karar verme aşamasında kullanılmıştır. Geliştirilen modüller ülkemizde kazaların sıkça karşılaşıldığı koşullar ve yaygın kullanılan makineler göz önüne alınarak yaklaşık 24 modülden oluşacak şekilde üretilmiştir. Projenin ana çıktıları olarak geliştirilen modüllerden 39 bilgi kartı, 6 video ve 36 animasyon şeklinde üretilen yazılı-görselişitsel eğitim materyalleri çeşitli yayım faaliyetleri ile hedef kitleye ulaştırılmaktadır.. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 80

86 ERASMUS UN ÖĞRENCİLERE KATKILARI Arş. Gör. Hasan YAKAN PROGRAMIN AMACI NEDİR? Programın genel amacı yükseköğrenimdeki kalitenin arttırılması ve Avrupa boyutunun güçlendirilmesidir. Bu amaca yönelik olarak: Avrupa genelinde üniversiteler arasında işbirliğini, üniversite öğrencileri ile öğretim elemanlarının karşılıklı değişimini, akademik eğitim programlarının geliştirilmesini, topluluk içerisinde elde edilen diplomaların akademik olarak tanınmasını ve şeffaflığının geliştirilmesini teşvik eder. ÖĞRENCİ YERLEŞTİRME (STAJ) Avrupa Birliği kurumları ve AB ajansları, AB programlarını yürüten ve bu kapsamda hibe alan kuruluşlar, misafir olunan ülkedeki ulusal diplomatik temsilciliklerimiz Erasmus staj faaliyeti için uygun değildir. Erasmus staj hareketliliği başvurularını değerlendirmede kullanılan ölçütler ve ağırlıklı puanlar şunlardır: Akademik başarı düzeyi : % 55 Dil seviyesi : % 45 Toplam süre 3-12 ay arası 1. sınıf öğrencileri yararlanabilinir. Stajın en önemli noktası, kendi yerinizi kendiniz belirlemek zorundasınız. Ama en güzeli 1 kez Erasmus öğreniminden ve 1 kez Erasmus stajından olmak üzere toplam 24 ay bir Avrupa ülkesinde geçirme imkânı teoride mümkün hatta 2 ayrı ülkede de (biri öğrenim biri staj için) yapılabilmektedir. 27 Avrupa Birliği üye ülkesi PROGRAM ÜLKELERİ Avrupa Ekonomik Alanı ülkeleri ( Norveç, İzlanda, Lihtenştayn) Türkiye Ayrıca, Batı Balkan ülkeleri. Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 81

87 Erasmus programı bir yabancı dil programı tam anlamıyla bir burs programı ve bir diploma programı değildir. Peki Nedir? Farklı milletlerden insanlarla bir arda yaşamak, değişik ırk ve dine mensup olsalar da ortak paylaşımlarda bulunabilmek ve aynı ortak dili konuşabilmek, onların kültürlerini, yaşam tarzlarını hayatı algılayış ve yaşayış biçimlerini öğrenmek ve karşılıklı hoşgörü, nezaket ve diyaloglarla her daim hatırlanacak güzel anları paylaşabilmektir. KAYNAKLAR KAZANIMLARIM 1 Ekim 31 Aralık 2009 tarihleri arasında Avusturya nın Graz şehrindeki, Karl Fransız Graz Üniversitesi Kimya Bölümü nün dünyaca ünlü Christian Doppler Laboratory For Microwave Chemistry (CDLMC) çalışma grubuna sahip bir hocanın laboratuvarında 3 ay çalışma fırsatı buldum. Buradan bölüm koordinatörümüz ve üniversitemizin eski Uluslararası İlişkiler Birimi Başkanı sayın Prof. Dr. Yunus BEKDEMİR e ve danışman hocam sayın Prof. Dr. Halil KÜTÜK e sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Her daim hatırlayacağım fakat unutamayacağım o güzel günler Kazanımlarım; yurt dışı tecrübesi, bilimsel gelişim, akademik bilgi görgü ve tecrübenin arttırılması, kullanamadığınız cihazları kullanmak (GC-MS, HPLC, Flash kromotografisi vb.), farklı kültürleri, insanları ve hayatları tanıma fırsatı, eşsiz arkadaşlıklar ve dostluklar edinme, her daim hatırlanacak güzel anılar, tarihi mekânları ve doğal güzellikleriyle yeni yerler keşfetmek. ÖNEMLİ DETAYLAR Başvurunuzu bölüm koordinatörünüze yapıp sonuçlar açıklandıktan sonra aşağıda belirttiğim hususlara dikkat ediniz. İlk önce üniversitemizin Erasmus Ofisinin düzenlediği 2 günlük Oryantasyon Programına katılmalısınız. Staj ya da öğrenim göreceğiniz yeri belirlemelisiniz. Staj yapacağınız yeri ilgi duyduğunuz alanda Avrupa da kim en iyisi ise ona atarak başlayabilirsiniz. Gideceğiniz üniversitenin IESN (International Erasmus Student Network) bürosuna internet ortamında başvuru yaparak size bir rehber verilmesini isteyebilirsiniz. Size verilen rehberin görevi, hava alanında sizi karşılamak, kalacağınız yere götürmek ve üniversiteyi göstermektir. Tüm bunları herhangi bir ücret almadan sadece gönüllü olarak çalışan arkadaşlarla yapılmaktadır. İlk günkü yabancılıktan kurtulmuş olursunuz. Kalacak yerinizi hemen ayarlamalısınız. Aksi halde yurtlarda yer bulamayabilirsiniz. Kaldığım yurt 360 kişilikti ve bunun 160 kişisi Pakistanlı öğrencilerdi. Ücretini aylık OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 82

88 verebilirsiniz fakat depozite parasını önceden göndermelisiniz. Siz Türkiye ye döndükten sonra odanızı kontrol edip, ona göre depozitinizi 2 hafta içinde çok cüz-i bir miktar kesinti yaparak ödemeyi hesabınıza yapmaktadırlar. Gidiş-dönüş tarihlerini kapsayacak şekilde pasaportunuzu çıkartmalısınız. Gidiş-dönüş tarihleri kesin belirli ise derhal uçak biletlerini gidiş-dönüş şeklinde almalısınız. Mesela, ben Graz-İstanbul gidiş-dönüş biletini 267 almıştım. Dönerken sadece Graz-İstanbul bileti 810 idi. Eğer aktarmalı gidiyor iseniz şunu unutmayınız. Kargo kısmına verdiğiniz bavullarınızı en son ulaştığınız yerden alabilirsiniz. Onun için yanınızda ihtiyaç duyduğunuz şeyleri el bagajına alırsanız daha iyi olur. Laptop ya da kırılacak şeyleri el bagajınıza almayı unutmayınız. Uluslararası hava alanlarda giriş ve çıkışlarda pasaporta mühür(damga) vurdurmayı unutmayınız. Gittiğiniz şehirlerde ulaşım taşıtları (metro, tramvay, otobüs vb.) için 1 saatlik, 2 saatlik, 1 günlük, 1 haftalık, 1 aylık ve 1 dönemlik taşıt kartları vardır. 1aylık ve 1 dönemlik taşıt kartlarının ücretleri oldukça uygun olup 1 günde istediğiniz kadar kullanabilirsiniz. Bazı kişiler 2 durak sonra ineceğim diye taşıt kartına sahip olmadan taşıtları kullanıp görevlilere yakalanırsa, yaklaşık 70 ceza ödemek zorunda kalabilirler. Ayrıca gittiğiniz şehirlerin ulaşım ağı (metro, tramvay, otobüs vb.) için hazırlanmış olan haritaya sahip olursanız gezerken fazla zorluk çekmeyebilirsiniz. Dönüşte staj ya da öğrenim gördüğünüz üniversiteden ya da staj danışmanızdan katılım belgesi almayı unutmayınız. Aksi halde aldığınız hibenin geriye kalan %20 lik dilimini alamazsınız. Aldığınız hibe, uçak biletleri, kalacağınız yer, başka şehirlere gezi için vb. şeyler için yetmektedir. Gittiğiniz ülkenin demir yolu web sitesini takip ederek yapılan indirimlerden faydalanarak çok ucuza hızlı trenlerde seyahat edebilirsiniz. Hatta ülkeler arası yolculuk bile edebilirsiniz. (320 olan bileti 88 ya Graz-Hamburg gidiş-dönüş aldım.) Kesinlikle hem yurt içinde hem de yurt dışında hava alanlarda ya da gümrüklerde vb. yerlerde para değiştirme (exchange) yapmayınız. Şehir merkezlerindeki dövizcilerde yaptırabilirsiniz. Pasaportunuz sizin yurt dışındaki kimliğinizdir. Dolayısıyla her zaman yanınızda bulundurmalısınız. Ailenizden birisiyle ya da güvendiğiniz bir kişiyle ortak Euro ve TL hesabı açtırmalısınız. Üniversitemizin adresinde Erasmus anılarla dolu hikayem pek yakında eklenmiş olacaktır. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 83

89 IV. Oturum: Etkili İletişim Ve İleri Ofis Uygulamaları

90 İLİM ADAMLIĞI VE İLETİŞİM Prof. Dr. Zekeriya ULUDAĞ Medeniyetleri kuran bilim ise bunun taşıyıcısı ve aktarıcısı bilim adamları olmuştur. Onlar zihniyetlerin banileri, o zihniyetlerin kaynağı olan ruhların mimarlarıdır ya da öyle olmak zorundadırlar. Çünkü onlar gelecek yüzyılların mührünü ellerinde taşımaktadırlar. Zira ektiklerinin ürününü en geç alanlar belki de ürünü hiç göremeyenlerdir. Yönlendiremediğimiz zaman kavramı içerisinde hayat ilkeldir. O aklın ve ruhun birleşmediği tabiattır. Hayatın canlanmadığı sürecidir. O basitliktir, sıradanlıktır. Buna karşılık medeniyetler ise; tarihin derinlikleri ile kütüphaneleri ve laboratuvarları birleştirerek hayata aktaranların izlerini taşır. İnsan yaşadığı mekâna ruh katandır. Düşünen, düşündüğünü ifade edebilendir. Özgürlüğü seven, sınırlamaya itiraz edendir. Sonsuz karşısında sonluyu, güç karşısında zayıfı ayırabilendir. Bazen de olmadan olma; hamken kâmil insan olmaya heveslenip kendisini dev aynasında görüp muktedir olduğunu düşünendir. İnsan için sosyal varlıktır, diyor sosyologlar. Onun tek başına yaşaması mümkünse de insanileşebilmesi için bir ölçü gerekir. Bu ölçü yine bir diğer insandır. Asla bir cansız madde veya diğer canlı türleri değildir. Biz dünyaya tek başımıza gelir ama yolumuza grup, topluluk ve toplum içerisinde devam ederiz. Farkında olsak da olmasak da bütün derdimiz özümüzde var olanı ortaya çıkarabilmek ve insanileşebilmek olmalıdır. İnsanın hem başarıları hem de başarısızlıkları mazinin tabloları arasındadır. İnsanileşmek, gurur vesikalarının peşinden değil haysiyet abidelerinin gölgesinde büyümektir. Sahip olunan bilgiyi insan ve insanlığın emrine verebilmektir. Rasyonelleşmek değil makul düşünebilmektir, bilim. Aklı irade ile, özü canlıyla buluşturabilmektir. Sonluyu sonsuzla, düşünceyi dil ile birleştirebilmektir. Bunun yolu ise bilgiden geçer. Bilgiye dayanmayan düşünce, irade ile kontrol edilmeyen nefis yani benlik, içi donuk, ıssız, soğuk kâşaneler üretir. Batı medeniyeti karşısında Doğu bölgesel bazı başarılar olmakla birlikte iç açıcı bir durumda değildir. Bir tarafta bilimsel başarısızlıklar diğer tarafta taklit bir hayat tarzı Ruhunu anlayamadığımız, konforuna ve lüksüne hayran olduğumuz bir dünya karşısında beklentilerimiz. Hızla gelişen teknolojiye kurban ettiğimiz bir dil ve onunla birlikte yaşattığımız ve yaşadığımız iç dünyamız yapay, sembolik, tatsız. Son üç yüz yıldır insani ilişkileri zayıflamış, içine düştüğü buhranlara, bunalımlara çare arayanlar, kendisini ifade edemeyen ama kendisini gerçekleştirmeye çalışan bir insanı yetiştiriyorlar. Bilgi güçtür diyen Batı medeniyeti kuru ama güçlü; ruhunun değilse de aklın medeniyetini kurdu. Dünyada var olan her türlü zenginliği kendi adına kullanma arzusuyla ve hükmetme düşüncesiyle yoluna devam ediyor. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 85

91 Bilgi insani bir faaliyettir belki de en önemlisidir. Çünkü irade, sahip olunan bilgiye göre tercih yapmaktır. İnsan olmanın hazzını yapacağımız seçimler ortaya çıkaracaktır. Bilgi sadece nesne ile temas kurarak elde edilmez. Bilginin bir yönü diğer insanlarla iletişimde ortaya çıkar. Zihniyetler kültür içinde şekillenir. Kültürse ancak yaşanılırsa hayat olur. Diğer taraftan, sahip olunan dilin insan için en önemli özellik olduğunu söyleyen bizler, gelişen teknolojiyle sözsüz edebiyatın şahikalarına çıktık. Günümüzün dünyası iletişimin dünyası olmuştur, adeta klasikleşmiştir. Takdir olunur ki iletişim tek taraflı haber verme değildir. Mesajın karşılıkla alınıp verilmesidir. İnsani ve istenilir olan aracı ise dildir. Dil kalıbına dökülmemiş, mesajını anlatmak istediğini karşı tarafa ulaştırmamış düşünce yok sayılır. Dilin gayesi anlaşmak, ilişki kurmaktır. Dile hükmetmek insan olmaktır. Hz. Ali; Bilmiş olun ki dil, insandan bir parçadır. İnsan istemezse, dil konuşamaz; insanın düşüncesi genişlemezse onu meşgul etmez. Biz, sözlerin yöneticileriyiz. Kökleri bizde tutunmuş, dalları üzerimize sarkmıştır. diyor. Dil inşa etmektir, yapmaktır. Onun görevi yıkmak değildir. Çünkü o insana aittir. Tarihi değerlerimizden Yunus Emre Bir kez gönül yıktın ise /Bu kıldığın namaz değil Yetmişiki millet dahi/ Elin yüzün yumaz değil Yol odur ki, doğru vara /Göz odur ki, Hakkı göre Er odur ki alçak dura /Yüceden bakan göz değil Derken anlatmak istediği tam da bu olsa gerek. İline, beline ve diline sahip olmak diyor gelenek. Mükemmel olana yönelik gayret kendisini burada ortaya koyuyor. Yok olacağını bildiği halde ateşin etrafında uçuşan pervane misali. Günümüz seküler bir hayat algısını gittikçe artırmaktadır. Bütün gelişmeler insanın biyolojik tarafına hitap etmektedir. Konuştuğumuz dilin hem simgesel tarafı hem de anlam dünyası bu gelişmeye paralel değişmeye devam ediyor. Yani dünyevileşiyor. Popüler kültürün bir parçası olmaktan kurtulamadı. Gittikçe süflileşen duyguların aracı haline gelmeye başladı. Yüzyılların birikimi olan tarihimize baktığımızda sadece insanlara değil hayvanlara dahi en güzel şekilde davranmayı insanlık haysiyeti saymış olan bir milletin varisleri olarak geldiğimiz son noktada üzerinde düşünmemiz gereken birçok husus olduğunu söyleyebiliriz. Buruda şu soruları sormadan geçmek istemiyorum. İletişim ile ahlak arasında bir ilişki var mıdır? İletişimin ahlakından konuşabilir miyiz? Şunu hemen hatırlatalım ki hiçbir mesaj sahibi muhataplarını kırmak, kötü durumda bırakmak, üzmek hatta zor durumda bırakmak hakkına sahip değildir. Diğer taraftan edeb kelimesinden sadece sanatı değil hayatın sınırlarını çıkarmış olan bir medeniyetin varislerinin Edeb Ya Hu nidasının aksine bir iletişim kurmaları beklenmemelidir. İlim iltifata tabidir denir. Ancak ilim sahibinin de bu iltifata layık olmasını beklemek doğal değil midir? OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 86

92 İlim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir, Sen kendini bilmezsin, ya nice okumaktır Okumaktan mani ne, kişi Hakkı bilmektir Çün okudun bilemedin, ha bir kuru emektir Okudum bildim deme, çok taat kıldım deme Eri hak bilmez isen, abes yere yelmektir Dört kitabın manisi, bellidir bir elif te Sen elif dersin hoca, manisi ne demektir Yunus der ki Ey hoca Gerekse var bin Hacca Hepisinden iyice Bir gönüle girmektir Başkalarından saygı ve hürmet bekleyenlerin önce kendilerine sonra karşısındaki muhatabına saygı göstermeleri gerekir. İlim sahibinin eski ifadesiyle rahle-i tedris inden nasibdar olmayanlar rütbe ve payelerini ne kadar yükseltirlerse yükseltsinler, ne insanlık adına ne de kendileri adına bir iz bırakamayacaklardır. Ne mutlu onlara ki; sahip olduklarıyla ve yaptıklarıyla hürmete ve iltifata layık olurlar. Yaptıklarıyla dünyada ebediyen yaşayacak olanlar biliniz ki idealleri uğrunda bir ömür harcayanlardır. Bunun yolu ise; gönül kırmadan gönle girmektir. Sevdiklerine en güzel şekilde hitap etmektir. Hâkimi olduğumuza mahkûm olmamaktır. İrfanı kültürle, ümranı uygarlıkla birleştirebilmektir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 87

93 BEDEN DİLİ VE ETKİN İLETİŞİM Dr. Ahmet KOLUMAN T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Ulusal Gıda Referans Laboratuvarı İnsanlığın temel dürtülerinden biri olan topluma ait olma hissi, çağlar boyunca iletişimi zorunlu kılmıştır. Tarih öncesi devirlerde, çeşitli sesler ve hareketlerle iletişim sağlanmıştır. İletişimi genel olarak bilgi üretme, aktarma ve anlamlandırma süreci olarak tanımlanmaktadır. İletişim iki şekilde gözlemlenmektedir: Sözlü iletişim ve sözsüz iletişim. Sözlü iletişimde, konuşma ile ilgilidir. Sözlü dil seslerin ilgili anadilin kuralları çerçevesinde karşıdaki kişiye aktarılmasıdır. Sözsüz iletişim ise mimikleri, bedenin kullanımını, jestleri, giysileri, ve çevresel değişkenleri içerir. Bu iletişim biçimi beden dili olarak da bilinir. Beden dili, bedenin verdiği gözle görülebilen sözsüz mesajlardır. Bu, bir durum karşısında bedenin kendi duruşunu kodlayarak sunuşu olarak tanımlanabilmektedir. İnsanlığın zaman içerisindeki evrimiyle sesler önce hecelere, sonra sözcüklere, cümlelere ve en sonunda dillere dönüşmüş, hareketler ise, ne yazık ki, iletişimde zamanla daha az fark edilen bir konuma gelmiştir. İletişimde beden dilinin, ses tonu (% 30 ) ve sözcüklere (% 10) göre % 60 oranla önde olduğunu bildirilmiştir. Beden dili yorumlanırken iletişimde bulunan kişilerin toplumsal rolleri, kültürel çevre göz önüne alınmalıdır. Bu bağlamda her toplumun kendi kültürel yapısı içinde kullandığı jest ve mimikler vardır denilebilir. İnsanların doğuştan getirdiği ortak jest ve mimikler dahi, yaşadıkları toplumların kültürü içinde biçimlenir ve yönlendirilir. İletişim kurduğumuz insanlarla kültürümüzdeki ortak özellikler ne kadar fazlaysa, karşılıklı olarak beden dilini anlamamız da o kadar kolaylaşır. Beden dili ilişkilerimizde kültürel farklar arttıkça, yabancı bir ülkede çevremizdeki insanların duygu ve düşünce akışını değerlendirmemiz oldukça güçleşir. Bu yüzden başka kültürlerin sözsüz dillerini çözümleyebilmek için büyük ölçüde bilgilenmek gerekir. Beden dili özelliklerinden kimileri her iki kültürde de aynı olabilir ya da aynı gibi görünen, ancak farklı anlaşılan özellikler de bulunabilir. Bireysellik ve toplumsallık arasında var olan tüm çelişkilerin ve uzlaşma sorunlarının giderilmesinde sözcüklerden çok beden dili etkili olmaktadır. Bu kapsamda beden dilinin düşüncelerle uyumu, anlatımın güçlenmesinde etkin rol oynarken, aynı zamanda kişinin kendini ifade ederken rahatlama yaşamasını sağlayacaktır. KAYNAKLAR Altıntaş E, Çamur D. (2004). Beden Dili Sözsüz İletişim, Aktüel Basım Yayın, 3.Baskı, İstanbul Baltaş A, Baltaş Z. (2002). Bedenin Dili, Remzi Kitapevi, 31. Basım, İstanbul Dökmen Ü. (2003). İletişim Çatışmaları ve Empati, 23. Baskı, Sistem Yayıncılık, İstanbul İzgören AŞ. (2000). Dikkat Vücudunuz Konuşuyor Türkiye de Beden Dili, İş Yaşamı ve Renkler, Academyplus Yayınevi, Ankara OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 88

94 KONUŞ Kİ SENİ GÖREYİM (ARİSTOTELES) Yrd. Doç. Dr. Buğra GENÇ Bu konu üzerine tarihin ilk çağlarından beri ciddi anlamda kafa yorulmuştur. Aristo öyle demiştir ki saatlerce düşündürür insanı Konuş ki Seni Göreyim demiştir. Bir insan konuştuğunda nasıl görünür? Ya da Onu görmek için konuşmasını mı beklemek gerekir? Felsefecilerin, filozofların saatlerce tartışabileceği bir durumdur bu. Daha basit düşünelim; çok güzel bir bayan, çok yakışıklı bir beyefendi ortama geldi ve siz onları kıyafetleri ile karşıladınız, her şey çok güzel. Taki konuşana kadar. Öyle bir konuşur ki yıkılır perde, eylenir viran. Başka birini düşünelim gayet normal bir kıyafetle gelmiş çok bir özelliği yok, güzel değil, yakışıklı hiç değil. Konuşmaya başlar, Öyle bir ses gelir ki öyle vurgular, öyle tonlar vardır ki kelimeler öyle güzel tane tane gelir ki üstünü başını göremezsiniz o kişinin, dağınık saçlarını hiç göremezsiniz. Çünkü siz o kişinin sesini görürsünüz ve o kişiler kıyafetleriyle değil konuştuklarıyla ve akılda bıraktıklarıyla uğurlanırlar. Şimdi konuş ki seni göreyim i daha rahat anlayabiliriz. Bu durumu sadece kıyafetle de değerlendirmemek lazım. Her insan bir dünyadır ve her insanın içinde bir dünya, bir ruh hali vardır. Konuşmalarınız mutlaka sizin ruh halinizi yansıtır, sizi gösterir, sizi her şeyinizden arındırır. Öyle bir konuşursunuz ki kendinizden çok eminsinizdir ya da o kadar boş konuşursunuz ki insanlar geveze olarak tanırlar. Aslında konuşmamız bizim dış görünüşümüzü maskelediği gibi aslında iç dünyamızı da çırılçıplak ortaya çıkaran bir unsurdur. KONUŞMADA KALİTE deyince ne anlıyoruz Biz genelde dostlarımızı arkadaşlarımızı değerlendirirken farklı farklı meziyetlerinden bahsederek yaklaşırız. Çok zeki olabilirsiniz, Çok sosyal olabilirsiniz, Çok hızlı düşünen biri olabilirsiniz, Çok yaratıcı olabilirsiniz, Çok iyi taklit yapıyor olabilirsiniz, Sesiniz çok güzel olabilir, Çok iyi şarkı söylüyor olabilirsiniz, Sesiniz diğer kişilere çok mikrofonik geliyor olabilir. Bu unsurların hiçbiri tek başına ya da birkaçı birden topluluk önünde ya da birebir yapılacak bir konuşmanın kalitesini sağlamada yeterli değildir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 89

95 Bu yüzden biz bazı bilimsel ve tecrübeyle kanıtlanmış çalışmalara ihtiyaç duyuyoruz. Bu çalışmaların tamamına birden diksiyon ve asla olmazsa olmaz iki unsur olan artikülasyon ve fonetik diyoruz. DİKSİYON Seslerin, sözcüklerin, vurguların, anlam ve heyecan duraklarının hakkını vererek söyleme biçimi. Konuşulan dilin incelenmesi ve kullanılması. Duru, açık ve vurgulamalara tam uyarak konuşma. Diksiyon ancak artikülasyon ve fonetikle diksiyon olabilmektedir. Bu iki unsur olmadan diksiyon hiçbir şekilde amacına ulaşmaz. Peki bunlar ne demek? FONETİK Fonetik bir ses bilgisidir. FONETİK ya da sesbilgisi bir dildeki seslerin oluşumunu, aktarılmasını ve algılanmasını inceler. İnsan sesi ile ilgilenir. Doğadaki seslerle ilgili değildir. Dile bağlı kalmaz bütün dillerdeki sesleri inceler. Sesin fiziki yönü ile alakalıdır. ARTİKÜLASYON ( BOĞUMLAMA) Latincede eklem demektir. Ne ilişkimiz var eklem ile konuşma arasında dersek. Kolunuzu düşünün ve kolunuzdaki dirsek ekleminizi aldırdığınızı farzedin. Bu vaziyette ne kadar rahat hareket edebilirsiniz. Ancak eklemdeki vücudumuz çok güzel değişik edalara kavuşabilir. Sesimizde bu edaları nida olarak kullanabilir. Sesimizdeki nidaları rahat verebilmek için heceleri tek tek hakkını vererek söyleyebilmek için hecelerden kelime yapabilmek için kelimeleri cümlede vücut edebilmek için bizim artikülasyon bilgisine ihtiyacımız vardır. Aksi halde bir harf yığınıdır sarf ettiklerimiz. Hiçbir anlamı olmayabilir. Yanlış anlaşılabilir. Çok kötü sonuçlar doğurabilir. Fonetik ve artikülasyon çalışmaları için iki temel unsur çok önemlidir: Ses organlarını tanıma ve kullanabilme. Söz söylemede konuşulan dili düzgünce söyleme ve aktarma. Peki doğru sese ulaşmak için doğru konuşma merkezine ulaşmak adına önce ses organlarını ve nefes organlarını keşfetmemiz lazım. Bunlar ; OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 90

96 DİYAFRAM Karın boşluğu ile göğüs boşluğunu birbirinden ayıran bir kastır. En geniş hava kapasitesi Maksimum nefes kontrolü Anatomik olarak en sağlıklı depo yeri Geliştirilebilir kas yapısı AĞIZ BOŞLUĞU Diksiyon çalışanlar için en önemli alandır. Tınılı,dolgun, düzgün ve estetik ses. Geliştirilebilir fonksiyon. Sesin yankılandığı alandır. Yankılanan ses rezonans denen bir karaktere kavuşur. Yankılı ses ile çok daha uzaklara ses ulaştırılabilir. Kaliteli güzel bir ses elde ederiz. SİNÜZOİDAL YAPILAR Sinüsler boşluklardır. En büyük sinüs ağzımızdır. Ağız, burun, alın boşluklarımızda sesimizi yankılandırabiliriz. Burada iyice yankılanmış olan ses çok daha kaliteli bir ses haline gelir ve daha güzel konuşmamızda bize yardımcı olur. DUDAKLAR Cümlelerin bıçağı gibidir. Kas yapıya sahiptir: Etkinliği geliştirilebilir. Güzel konuşma için mutlaka sağlıklı ve ısıtılmış olmaları gerekir. ARTİKÜLASYON VE FONETİK TEMRİNLERİ Gece penceredeki tekir kedi tenceredeki kendi etini kendi kendine yedi. Şemsi paşa pasajında sesi büzüşesiceler. Üç tunç tas has kayısı hoşafı. Artikülasyon temrinleri Yanlış kullanımlar Yazılışları aynı, anlamları farklı kelimelerin telaffuzu Osmanlı Türkçesindeki kelimelerin kullanım hataları Tamlama yanlışları İfade yanlışları OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 91

97 Çokluk eki yanlışları Uzun ünlülerin yanlış telaffuzu Ünlü-ünsüz yanlışları Türkçe yazıldığı gibi okunan bir dil Diildir!!!!!! Vurgu Tonlama Duygu aktarımı Cümle vurgusu Konuşmada devamlılık esastır!!!!!! OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 92

98 ETKİLİ VE GÜZEL KONUŞMA Öğr. Gör. Esin HAZNECİ KONUŞMA KAVRAMI Konuşma çevremizdekilerle doğru ve etkin iletişim kurabilmenin en kestirme yoludur. Konuşma insanın öğrenmesi için, öğretebilmesi için ve toplum içerisinde yaşayabilmesi için biyolojik bir ihtiyaçtır. Herkes konuşabilir ancak herkes iyi bir konuşmacı olamaz. Ancak şunu da unutmamak gerekir ki iyi bir konuşmacı olmak, sonradan öğrenilebilir ve geliştirilebilir bir ifade şeklidir. Nasıl iyi bir konuşmacı olunur? Ana dili konusunda yeterli bilgi birikimine ve konuşmayla ilgili temel bilgilere sahip olmak gerekir. İyi bir konuşmacı mutlaka gözlem gücüne sahip olmalıdır. Karşısındaki topluluğu iyi gözlemleyerek, topluluğa göre tavır ve üslup belirleyebilmelidir. Konuşmayla ilgili fiziksel öğeleri verimli şekilde kullanabilmelidir. İyi bir konuşmacı aktif bir dinleyici olmalıdır. Açık anlaşılır cümleler kurulmalı, az ve öz konuşulmalıdır. Her türlü görüş ve düşünceyi saygıyla ve hoşgörüyle karşılayabilmelidir. Sen dili yerine siz dilini kullanmalıdır. Kelimeleri özenle seçmeli ve kelimeleri kolaylıkla söyleyebilmelidir. Ses tonu monoton olmayan canlı bir nitelik taşımalıdır. Dinleyici konuşan kişinin sesini kolaylıkla duyabilmelidir. Konuşurken yeri geldikçe delil ve açıklamalara yer verilmelidir. Söylenmek istenenler önceden belirlenmeli ve bir plana göre konuşulmalıdır. Konuşurken dinleyicilerin tepkilerine dikkat edilmelidir. İyi bir konuşmacı her şeyden önce kendisini titizlikle eleştirebilmelidir. Topluluk karşısında korku ve heyecan duyuluyorsa bunlar yenilmelidir (Yaman, 2001). Konuşma Korkusu Hissediyor Musunuz? Yabancılar ya da ofisteki meslektaşlarınız ile konuşurken kelimeler karışıyor mu? Bir grup insana sunum/konuşma yapma düşüncesi, kanınızı mı donduruyor? Sesinizin inceldiğini, dizlerinizin titrediğini hissediyor ve başka bir gezegende olmayı mı diliyorsunuz? Endişelenmeyin; azınlıkta değilsiniz. En tanınmış insanlar bile bu sıkıntılı deneyimi yaşarlar. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 93

99 Her şey sizin tavrınıza bağlı. Bu işin öyle korkutucu ve zor olmadığına bir kez inandığınızda, onlarca, yüzlerce, hatta binlerce insan önünde konuşabilirsiniz. Beyninizi ürkütücü dedikodulara teslim etmeyin. Kendiniz olun; sözcükleriniz net olsun ve önünüzde oturan insanları sevmeye çalışın. Aşağıda, konuşma becerinizi artıracak birkaç ipucu bulunuyor. Bunları, işyerinizdeki günlük etkileşimlerinizde de uygulamayı deneyebilirsiniz. Neden Konuşmak İstiyorsunuz? Neden konuşmak istediğinizden bir kez emin olduğunuzda, özgüveniniz artacaktır. İşiniz açısından mı önemli? Mesleğiniz açısından mı önemli? Konuşmanız aracılığıyla yüce bir amaca mı hizmet etmiş olacaksınız? Yakın gelecekte politikaya atılmayı mı düşünüyorsunuz? Yalnızca, bir düşünceyi mi ortaya koymak istiyorsunuz? Niyetinizi Açıkça Belirtin: Konuşma gerekçenizi bildikten sonra, kendinize olan güveniniz kendiliğinden artar. Sözcüklerinizi vurgulayın; ama aşırıya kaçmayın. Kendinden aşırı emin görünmek, dinleyiciler açısından itici ve komik bir hal alabilir. Göz Teması Kurun: Dinleyicilerinizin gözlerine bakın. Mümkün olduğunca çok göz teması kurmaya çalışın. Bu, hem sizi rahatlatacak, hem de ne söylerseniz söyleyin, inanarak söylediğinizi gösterecektir. Esnek Olun: Kendinizi rahat hissetmek için, vücudunuzu esnek tutun. Omuz, kol ve bacaklarınızı kasmayın. Derin nefes alın. Bir beyaz ışık demetinin uzuvlarınızdan içeriye süzüldüğünü hayal edin ve bu ışığın dingin dokunuşunu içinizde hissedin. Soru Sorun: Soru sormak, konuşma seansınızı interaktif hale getirir. Dinleyicilerden bilgi alın. Onlarla diyalog kurmaya başlar ve rahatlarsınız. Dostça bir görüş ortaya atar ve dinleyicilerinizin eskisi gibi gözünüzü korkutmadıklarını fark edersiniz. Uluslararası politikada pek çok kritik konu, iki yönlü iletişimle çözülmüştür. Duruşunuzu Düzeltin: Duruşunuzu ve vücut dilinizi, size avantaj sağlayacak biçimde kullanın. Yukarıda da belirtildiği gibi, konuşurken el, kol ve bacaklarınızı rahat bırakın. Sakin duruş, iyi bir duruştur. Dinleyin: İyi dinlerseniz, iyi konuşursunuz. Tüm iyi konuşmacılar, aynı zamanda iyi dinleyicilerdir. Dinlerseniz, diğer insanların neler düşündüklerini öğrenirsiniz. Dinleyerek ortamı tartar ve kendinizi buna göre ayarlarsınız. Konuşmak, bir sanat ya da beceri değildir. Yalnızca, bir ifade şeklidir. Kendinize ve çevrenizdekilere karşı dürüst olduğunuzda, gayet iyi konuşabilirsiniz. Kaynak: Bu yazı, Kolay İletişim tarafından, KobiFinans için Amrit Hallan ın yazısından derlenmiştir. Konuşmayı bozan etkenler nelerdir? Kelime hazinesinin yetersizliği Telaffuz (söyleyiş) hataları Bölge ağızlarının etkisi (şivelerin etkisi) OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 94

100 Yabancı kelime kullanma alışkanlığı Türkçe kökenli bilinmeyen kelimelerle konuşmak Özgüven eksikliği (kişinin kendisini yetersiz bulması) Kelimeleri sesleri uzatmak Kelimeleri tekrarlamak Tek düze konuşmak, çok hızlı veya yavaş konuşmak Vurgu ve tonlama bozuklukları Yanlış ve yersiz duraklar yapmak Jest ve mimiklerle çok abartılı konuşmak Ağız içinde konuşmak Dinlemeyi bilmemek (Yaman, 2001) DİNLEME Dinlemek, iletişimin en temel alanlarından biri... Empatik iletişimin gerçekleşmesinde de en önemli unsurdur. Karşımızdaki kişiyi işitmek yeterli olmaz. Onun söylediklerini anlamak, düşünmek, etkin bir dinleyici olmak gerekir ( Dinleyici Neden Bazen Sizi Dinlemez? İletişim iki yönlü bir süreçtir. Etkili bir konuşmacı olmak için, önce insanların nasıl dinlediğini anlamalısınız. Bu bilgiye sahip olmazsanız, hiç farkında olmadan, yanlış frekansta yayın yapabilirsiniz. Mesajınız çok açık ve çok güçlü olabilir, ama bakalım anlaşılıyor mu? Dinleme esnasında bazıları o kadar yoğunlaşır ki, konuşmadan kopar. Onları dinlediklerinden koparan ise en başta kendi düşünceleridir. Buna bazıları "350 inci yola giriş" der. Çünkü insan zihni dakikada ortalama 500 sözcük işleyebilir, ancak biz dakikada ortalama 150 sözcük dinleriz, arada 350 sözcüklük bir fark vardır. Dinleyiciler "kulaklarını kapadıklarında" muhtemelen 350 inci yola girerler. Diyelim ki uzun, sıkıcı bir toplantıdasınız, bir yandan masanızda bıraktığımız acil çözüm bekleyen zor bir meseleyi düşünüyor, bir yandan dinliyorsanız, daha doğrusu yarım kulak veriyorsanız, 350 inci yola girmişsiniz demektir. Yani dinleyiciler bazen yoğunlaşamaz ve kendi düşünceleriyle konuşmadan koparlar. Bu düşünceler, konuşanla ilgisiz olduğu gibi bazen de onun söyledikleriyle ilgili olabilir. Bazen de konuşmacının davranışları ve görünümü dinleyicinin dikkatini dağıtır. Neden durmadan gözlüklerini çıkarıyor? Bir dakika içinde neredeyse 20 kez "ııı" dedi. Gri takımın altına kahverengi ayakkabı giyilir mi? Ne zevksiz biri! gibi. Kaynak: Bu yazı, Kolay İletişim tarafından, KobiFinans için, Cristina Stuart ın "Başarıya Giden Yolda Etkili Konuşma Yöntemleri" adlı kitabından derlenmiştir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 95

101 DIŞ ÖZELLİKLER Beden Dilinin Doğru ve Etkin Kullanılması: Psikologların araştırmalarına göre karşılıklı iletişimde beden dilinin payı %60 lara kadar çıkabilmektedir. Konuşanlar ve dinleyenler arasında daha ses unsuruna başvurmadan önce, kılık kıyafetin, tavır ve davranışların, jest ve mimiklerin etkisi hissedilir. Konuşma boyunca söylediklerimiz dışında, beden dilimizle sürekli mesaj alışverişinde bulunuruz. Duygu ve düşünceleri kelimelerle gizleyebilmek mümkündür, ancak beden diline engel olmak çok zordur (Yaman, 2001). Kılık Kıyafet, Dış Görünüş İlk karşılaşma çok önemlidir ve genellikle zihnimizde ilk 30 saniye içerisinde karşımızdaki insanla ilgili bir izlenim oluşur. Kendimize verdiğimiz değer, başkalarının bize vereceği değer için bir ölçüdür. İletişimle ilgili araştırmalar sonucunda, konuşmacının etkisinin yaklaşık %55 lik kısmı göze hitap eden öğelerle ilgilidir. Konuşmacının nasıl göründüğü, yüz ifadesi, jest ve mimikleri ve bütünüyle beden hareketleri gözle hitap eden öğelerdir. Konuşmacının etkisinin nerdeyse %38 i ses tonuna dayanmaktadır. Ancak geri kalan yaklaşık % 8-10 ne söylediğiniz, yani seçtiğiniz sözcüklerle ilgilidir. Çünkü herhangi bir iletişimde siz daha ağzınızı bile açmadan dinleyiciler sizin hakkınızda tahminler yapmış olacaktır (Yaman, 2001). Sunucu bakımlı fakat gösterişten uzak olmalıdır. Giysi renklerinin dinleyicileri etkilediği saptanmıştır. Hem erkek hem kadınlarda koyu renk kıyafetler tercih edilmelidir. Kahverengiden uzak durun. Kadınlarda açık ayakkabı ve yüksek topuk kullanılmasının da bilgiye güven konusunda olumsuz etki, ayakkabı kalitesinin ise ilginç bir şekilde dinleyiciler üzerinde olumlu etki yaptığı anlaşılmıştır. Sunucu salona girdikten sonra hızla kürsü arkasına geçerek dinleyicilerden saklanmamalıdır. Hiç olmazsa toplantının başında dinleyicileri tarafından baştan aşağıya bir kez görünmelidir. Duruş ve oturuşu saygılı, kendinden emin olmalıdır ( Duruş Şekilleri Etkili bir sunuşta dinleyici karşısındaki duruşunuzun önemli yeri vardır. Duruş, hal ve hareketler psikolojik açıdan dinleyici etkilemektedir. Etkili bir iletişim için vücudunuzun rahat olması önemlidir. Her şeyden önce rahat nefes alıp verebileceğimiz bir pozisyonda oturmak gerekir. Bunun için en güzel duruş şekli dik durmaktır. Oturarak konuşuluyorsa sunucu konuşmayı yaptığı kürsüye abanmamalıdır. Oturduğumuz nesnelere tümüyle yayılmalı ve rahat hareket edilmelidir. Mümkün olduğunca muhatabın tam karşısına oturmamak gerekir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 96

102 Sunuş sırasında aşırı vücut ve el hareketlerinden kaçınmak gerekir. Karşılıklı sohbetlerde muhatabımızla aramızda mutlaka belli bir mesafe kalmalıdır ( Jest ve Mimikler Konuşmanın etkili olmasında el, kol, benden ve yüz hareketlerinin önemli bir rolü vardır ve konuşmayı tamamlayan unsurlardır. Ancak gereksiz el kol (jestler) hareketleri ve yüz (mimik) hareketleri dinleyicilerin dikkatini dağıtır (Yaman, 2001). Doğal biçimde yapılırsa konuşmaya canlılık katar. Özellikle vurgulanmak istenen noktalarda yardımcı olur. Jest ve mimikler önceden planlanmaz. Konuşmanın havasına göre kendiliğinden ortaya çıkar. Sunuş sırasında eller sürekli sorun olur. Ellerini ne yapacağını bilemeyen kişiler bazen ceplerine sokarlar, bazen elbiselerinin üzerinde var olmayan tozları kovalayıp dururlar. Burun ve kulak kaşımak çok yaygın alışkanlıklardır. Bunlardan kaçınmak için kendinizi eğitin. Ellerinizi unutmaya çalışın. Ellerinizle hiç bir şey yapmak zorunda olmadığınızı bilin ( İNSANLARLA İLİŞKİLERİNİZİ GELİŞTİRMEK İSTİYORSANIZ; Karşınızdaki insanlarla göz teması kurun. Gülümseyin ve yumuşak bir ifadeye sahip olmaya çalışın. Kollarınızı kavuşturmayın. Konuştuğunuz kişiye dönük olun. İletişimde olduğunuz kişinin adını kullanın. Size söyleneni bilseniz bile dinleyin. Aynı fikirde olmadığınız durumlarda bile söze hayır diye başlamayın. İlk izlenim çok önemlidir. Kendinize özen gösterin (Yaman, 2001). Daima saygılı olun. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 97

103 TEZ YAZIMINDA WORD ŞABLON KULLANIMI Arş. Gör. Erdem ALKIM Bilgisayar Müh. Öğrenci Temsilcisi Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kurupelit, Samsun/Türkiye Akademik hayatta yapılan işin raporlanması büyük önem taşımaktadır. Bir işin raporlanması sadece yazılmasını değil yayımlanmasını da içerir. Bir raporun yayımlandığı medyaya uygun formatta yazılması o medyanın bütünlüğü açısından büyük önem taşımaktadır. Bu yüzden yayım kuruluşları kendilerine ait yazım şablonları oluşturarak insanların bunları kullanmasını istemektedirler. Bu bakımdan şablonların nasıl kullanılacağının öğrenilmesi akademik hayatın bir gereksinimidir. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü bünyesinde bulunan lisansüstü öğrencileri için bir tez yayımlama birimidir. Bu yüzden tez yazımı ile ilgili belirli kurallar oluşturmuş ve öğrencilerin buna uyması istenmiştir. Ancak her öğrenci tez yazarken daha önce word yazılımıyla ilgilenmediyse belgesini anlatılan özelliklere uydurma konusunda sıkıntı yaşamaktadır. Öğrencilerden kaynaklanabilecek problemlerin en kesin çözümü tez yazım kurallarının yazılı olarak değil herkesin kullanabileceği basitliğe sahip bir şablon oluşturulup bunun kullanılmasının anlatılmasıdır. Bu şekilde belgelerin tek tip olması çok daha kolay bir şekilde sağlanabilir. Bu belgede word yazılımında şablonların nasıl tanıtılacağı, gerekli özelliklerin eklenmesi ve karşılaşılabilecek sorunların nasıl çözüleceği ile ilgili bilgiler verilerek akademik hayata yeni girmiş öğrencilerin sıkıntı çekmeden belgelerini oluşturmalarının sağlanması amaçlanmıştır. HAZIRLIK AŞAMASI Bir şablona dayalı belge oluşturabilmek için word programında "Dosya > Yeni" menüsünden açılan ekranda (Şekil 1) sol üst kısımda bulunan "Şablonlarım" seçeneği tıklanarak Şekil 2'deki ekran açılır. Burada gerekli şablon dosyası seçilerek sağ altta bulunan "Doküman" seçeneği işaretlenir ve "Tamam"'a tıklanarak şablona uygun bir dosya açılmış olur. Şekil 1 Yeni doküman sayfası OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 98

104 Şekil 2 Şablonlarım penceresi GEREKLİ SEÇENEKLER Word programında şablon kullanırken ihtiyaç duyabileceğimiz birkaç seçenek ön tanımlı olarak menülerde yer almamaktadır. Bu seçenekleri kullanabilmek için menüye elle eklememiz gerekmektedir. Menüye yeni bir öğe eklemek için word programında sol üst köşede bulunan ofis logosuna tıklayarak Şekil 3'te gösterildiği gibi açılan menüden "word seçenekleri" butonu yardımıyla seçenekler penceresini açmalıyız. Şekil 3 Word Seçenekleri Açılan seçenekler penceresinde düzenle menüsü altında istediğimiz butonları word programının menüsüne ekleyebileceğimiz bir seçim listesi bulunmaktadır. Şekil 4'te gösterilen seçim listesinden daha sonra ihtiyaç duyacağımız "Stiller" ve "Sayfa ve bölüm ayıraçları ekleme" butonlarını çift tıklayarak menüde görünmesini sağlamalıyız. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 99

105 Şekil 4 Buton Ekleme Penceresi KARŞILAŞILAN SORUNLAR Word programında bir şablonu kullanırken pek çok sorunla karşılaşabilirsiniz. Bunlar hazırlanan şablonun eksikliğinden olabileceği gibi otomatik olarak oluşturmanız gereken alanları el ile oluşturmaya çalışmanızdan da kaynaklanabilir. Örnek olarak kullandığınız şablonda bütün paragraflar bir öncekinden ayrılmayacak şekilde ayarlanmış ise ilk yazışınızda sorunla karşılaşmasanız da daha sonra paragrafın ortasına bir cümle ya da kelime eklediğinizde sayfalar arasında boş bölgeler oluşabilir. Bu durum şablon hazırlanırken düşünülmemesinden kaynaklanmaktadır. Ancak bir diğer örnek olarak verebileceğimiz içindekiler tablosunun oluşturulmasında ise elle ne kadar ayarlasanız da sayfa numaralarını aynı hizaya getiremezsiniz. Bunun sebebi her harfin yatay uzunluğunun birbirinden farklı olmasıdır. Bunun yanında içindekiler tablosunu otomatik olarak oluşturabilirsiniz. Bu ve bunun gibi birçok sorun aslında çok kolay şekilde çözülebilecekken çoğu kişi için çok zaman alıcı problemlere dönüşebilmektedirler. Bu bölümde bunlardan en çok karşılaşılan bir kaçının çözümü anlatılacaktır. PARAGRAF BÜTÜNLÜĞÜ Eğer bir paragrafa bir kelime ya da bir cümle eklediğinizde yazının belge içindeki dağılımı bozuluyorsa, o anda kullandığınız yazı stilinin özelliklerinde peş peşe gelen paragrafların ayrılamayacağına ait bir ayar yapılmış demektir. Bu sorunla karşılaşırsanız stiller menüsünden o an yazdığınız stilin özelliklerine girip Şekil 5'teki gibi açılan pencerede en üstten ikinci ve üçüncü kutucuktaki tikleri kaldırın. Bu işlemi gerçekleştirdiğinizde paragraflarınızın olması gereken yerlere yerleştiğini göreceksiniz. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 100

106 Şekil 5 Paragraf Ayarları MAKRO GÜVENLİK AYARLARI Pek çok şablon kullanıcının işini kolaylaştırmak için makrolar yardımıyla oluşturulmuş işlevler içerir. Eğer ayarlar düzgün yapılmazsa makrolar çalışmazlar. Dolayısıyla bu makrolar yardımıyla oluşturulan işlevlerde kullanılamayacaktır. Bu yüzden eğer şablon gerektiriyorsa makroların güvenlik ayarlarının düşürülmesi gerekmektedir. Bunun için menüye yeni öğeler eklemek için kullandığımız word seçenekleri menüsünü kullanacağız. Açılan seçenekler penceresinden "güvenlik merkezi" sekmesindeki "güvenlik merkezi ayarları" butonuna tıklayarak makroların güvenlik ayarlarını yapabileceğimiz pencereyi açmalıyız. Şekil 6'daki gibi açılan pencereden makroların çalışmasına izin vererek onayladığımızda şablonumuzdaki tüm fonksiyonları kullanabiliriz. Şekil 6 Güvenlik Merkezi OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 101

107 BÜYÜK TABLOLAR Word'de belge oluştururken karşılaşabileceğimiz bir diğer sorun ise tabloların sayfaya sığmamasıdır. Eğer tabloyu yan çevirmek istersek, tabloyu oluşturacağımız sayfanın sonuna ve öncesine sayfa kesmesi koymalı ve bu işlemden sonra sayfa çevirmeliyiz. Belgemiz basım aşamasına geldiğinde ise sayfa numarasının diğer sayfalarla aynı yerde olması gerekmektedir. Ancak sayfayı çevirdiğimizde onunla birlikte sayfa numarasının yeri de değişmektedir. Bunun önüne geçmek için önce sayfa numaralarının bir önceki sayfaya olan bağını Şekil 7'deki gibi koparmamız gerekmektedir. Daha sonra sayfa numarasının yerini değiştirerek sayfanın yanında görünmesi sağlayabiliriz. Ancak oluşturduğumuz yeni sayfa numarası sayfanın yönünde olacağı için hala basım aşamasında düzgün görünmeyecektir. Şekil 8'de gösterildiği gibi sayfa numarasının yönünü değiştirerek belgedeki bütünlüğü sağlayabilirsiniz. Şekil 7 Sayfa Numaraları Bağı Şekil 8 Metin Yönü OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 102

108 EKLENTİ EKLEME Bazı Şablonlar eklenti olarak hazırlanmış olabilmektedir. Bunun yanında şablon normal formatta hazırlanmış olsa bile matematiksel ifadeler için gelişmiş bir araca ihtiyaç duyabilirsiniz. Bunları belgenizde kullanabilmek için "word seçenekleri" menüsünden eklentileri eklemeniz gerekmektedir. Eklentileri eklemek için Seçenekler menüsünü açtıktan sonra "eklentiler" sekmesine tıklayarak pencerenin en altındaki "git" seçeneğine tıklayıp açılan pencereden eklentinin bilgisayarda tutulduğu klasörü göstermelisiniz. Bu işlemi onayladıktan sonra artık eklentinin bütün özelliklerini kullanabilirsiniz. TEZ ŞABLONUNUN KULLANILMASI Herhangi bir şablonu kullanırken olduğu gibi tez şablonunu kullanırken de kendiniz ayar yapmaktan kaçınmalısınız. Şablonlar bu ayarların hazır hale getirilmiş halidir. Bu yüzden mümkün olduğunca hazır işlevleri kullanmalısınız. Tablo ve şekillere verdiğiniz isimlerin düzgün bir şekilde numaralandırılması ve listelenebilmesi için tablonun veya şeklin üzerine sağ tıklayarak açılan menüden "tablo/şekil başlığı" sekmesine tıklamalı ve vereceğiniz ismi buraya girmelisiniz. Word programı eşitliklerin numaralandırılmasını desteklememektedir. Bu yüzden belgenize eşitlik ekleyeceğiniz zaman şablonda oluşturulmuş olan "NumaralandirilmisEsitlik" seçeneğini kullanmalısınız. Bunun yanında içindekiler tablosunu ve diğer şekiller ve tablolar listelerini otomatik olarak word'un hazır fonksiyonları yardımıyla oluşturmalısınız. Bu sizin hizalamak için vakit kaybetmenizi önleyecektir. REFERANSLARIN OLUŞTURULMASI Bu konuda birçok yardımcı program mevcut olmakla birlikte word programının içinde referans oluşturmak için bir araç bulunmaktadır. Tez yazımı için word'un sahip olduğu araç yeterli işlevselliğe sahiptir. Bu konuya ait bütün komutlar word'un referanslar menüsünde bulunabilir. İlk olarak yapmamız gereken şey referansların hangi sisteme göre oluşturulacağını seçmektir. Enstitümüz APA referans sistemini kullanmaktadır. Referans sistemini oluşturduktan sonra referans olarak kullanacağımız bütün kaynakların bilgilerini "kaynakları yönet" butonu yardımıyla açılan pencereden girmemiz gerekmektedir. Kaynak yöneticisi penceresinden yeni butonuna tıklayarak açılan Şekil 9'daki pencereden kaynaklara ait bilgileri doldurmalıyız. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 103

109 Şekil 9 Kaynak Oluşturmak Kullanacağımız bütün kaynakları bu şekilde oluşturduktan sonra eğer kaynak eklemek istersek "atıf ekle" butonu yardımıyla ekleyebiliriz. Şekil 10'da görüldüğü gibi butona tıkladığımızda eklediğimiz kaynakların bir listesi açılmakta ve bizden seçmemizi istemektedir. Şekil 10 Atıf Eklemek Son olarak tezin yazılması bittikten sonra kaynakların oluşturulmasını da yine aynı menünün referanslar butonuyla yapabiliriz. Bu şekilde kaynaklarımız otomatik olarak sıralanmış ve kurallara uygun şekilde ayarlanmış olarak oluşturulacaktır. SONUÇ Word programında şablon kullanmak her zaman için daha hızlı ve daha düzgün belge oluşturmamızı sağlar. Özellikle tez yazımı gibi önemli belgelerin oluşturulmasında belgenin biçim bakımından kusursuz olması gerekmektedir. Bu yüzden ayarları herkesin kendi başına yapmaya çalışması yerine bir şablon oluşturulup insanların bunu kullanmasının sağlanması gerekmektedir. Bu şekilde hem oluşacak hataları azaltıp basım süreçleri hızlandırılabilir için hem de zaten yoğun çalışma programına sahip akademisyenlerin çok daha kısa sürede belgelerini oluşturabilmeleri sağlanabilir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 104

110 İLERİ MİCROSOFT EXCEL UYGULAMALARI Arş. Gör. Yunus ÇELİK Fizik A.B.D. Öğrenci Temsilcisi Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kurupelit, Samsun/Türkiye Microsoft Excel programı içerdiği hücrelere metin ya da sayı girişleri yaparak tablo, grafik, özet bilgi hazırlamamıza, ayrıca formüller yazarak mantıksal, matematiksel, istatiksel hesaplamalar yapmamıza olanak sağlamasıyla bilinir. Buradaki uygulamalar ile size Excel programının neler yapabileceğine dair birkaç ipucu vermek istiyorum ve sınırlarımızı zorlarsak özellikle tez ya da makale yazarken vaktimizin büyük bir kısmını alan tablolar ya da hesaplamaların aslında çok daha hızlı ve seri bir şekilde hazırlanabileceğini göstermek istiyorum. Bize ayrılan sürede sunumunu yaptığım uygulamaların satır başlıkları aşağıdaki gibidir: Etopla Topla.çarpım Düşeyara Göreli, mutlak ve karışık başvurular Soldan, sağdan Veri al Metni sütunlara dönüştür Koşullu biçimlendirme Özet tablo ve özet grafik ETOPLA (EĞER TOPLA) Hücreye yazacağımız formülün genel hali (=ETOPLA(aralık, ölçüt, [toplam_aralığı])) biçimindedir. Aşağıdaki tabloyu incelediğimizde Mülk değeri, Komisyon ve Veri sütununu içeren bir emlakçıya ait verilerin olduğunu görürüz. Formül, açıklama ve sonuç sütunlarında ise formül hangi aralık ve ölçütte yazıldığında ne olur? sorusuna cevap vermektedir. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 105

111 TOPLA.ÇARPIM Hücreye (=TOPLA.ÇARPIM(dizi1;dizi2; )) şeklinde yazılan bu formül sayesinde verilen aralık ya da dizilerde birbirine karşılık gelen sayısal veriler çarpılarak toplama işlemi yapılmış olur. İki ayrı formül yerine tek bir formülle işimizi kolaylaştırmış olur. Örnek bir uygulama aşağıda görülmektedir. DÜŞEYARA İki farklı Excel dosyasındaki ya da aynı dosyada iki farklı çalışma sayfasındaki verileri tek sayfada birleştirmemize olanak sağlayan oldukça kullanılışlı bir uygulamadır. Uygulamayı kullanabilmek için iki dosyamızın ortak ve benzersiz verilerden oluşan ortak bir sütun içermesi şarttır. Formülün genel hali şu şekildedir: (=DÜŞEYARA(aranan_değer; tablo_dizisi; sütun_indis_sayısı; [aralık_bak])). OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 106

112 Yukarıdaki örnek uygulama üzerinden anlatmaya çalışalım. Bir kurumdaki öğrenciler için öğrenci numaraları benzersiz verilerdir. Aynı öğrenci numaralarının bulunduğu iki farklı Excel dosyamız bulunsun. Bunlardan birisi (öğrenci bilgileri.xlsx), diğeri de (sınav notları.xlsx) olsun. Öğrenci bilgileri dosyamıza sınav notları dosyasında bulunan ders notlarını yazdırmak istiyoruz. Bunun için öncelikle öğrenci bilgileri dosyasına notların yazdırılacağı sütun adlarını Mat, Fiz, Tarih, vb yazarak kaydedelim. Matematik notlarını almak için ilk hücreye gelerek formülü yazmaya başlayalım. İlk olarak formülde aranan_değer kısmı iki dosyada da var olan benzersiz alanın (örneğimizde öğrenci no) bulunduğu sütundur. Tablo_dizisi kısmı notları alacağımız dosya ya da çalışma sayfasının tüm alanlarıdır (örneğimizde [sınav notları.xlsx]mat!$a$1:$d$17 şeklindedir). Sütun_indis_sayısı kısmı verileri alacağımız dosyadaki sütunun numarasıdır (örneğimizde sınav notları dosyasında Mat çalışma sayfasındaki Mat notları 4. sütundadır). Son olarak önemli bir ayrıntının yattığı [aralık_bak] kısmına verilerimizin tam örtüşenlerini almak istiyorsak YANLIŞ, en yakın olanları almak istiyorsak DOĞRU yazıyoruz. GÖRELİ, MUTLAK VE KARIŞIK BAŞVURULAR Excel de herhangi bir hücreye formül yazdığımızda hücrenin sütun ve satır bilgisiyle A3, B8, C2, şeklinde verildiğini biliyoruz. Formülü başka bir hücreye kopyaladığımızda kaç satır ya da sütun ilerlemişsek formül içerisindeki hücre bilgileri de otomatik olarak değişir. Buna göreli başvuru denir. Aşağıdaki uygulamada D4 hücresine (=TOPLA(B4;C4)) formülü yazılır ve düşey kopyalanırsa satır numaraları, yatay kopyalanırsa da sütun numaraları otomatik değişir. Sabit kalmasını istediğimiz satır ve sütun numarasının önüne $ işareti yazarak ($B$4, $C$8, vb gibi) hücredeki formülü kopyalasak bile hücredeki satır ve sütun numaralarının değişmediğini görürüz. Buna mutlak başvuru denir. Aşağıdaki uygulamada birim fiyatı bilgisinin sabit kalırken sattıkları adetlere bağlı olarak temsilcilere ödenecek fiyatlar belirlenirken mutlak başvurudan yararlanılmıştır. Aksi durumda birim fiyatın yazılı olduğu B10 hücresi formülün kopyalanmasıyla otomatik değişecek ve hataların oluşmasına sebebiyet verecekti. Karışık başvuruda ise ya satır ya da sütun bilgisinin önüne $ işareti koyarak hangisinin sabit kalacağını ve hangisinin otomatik olarak değişeceğini ayarlamış oluyoruz. Örnek uygulamamızda 1. hafta ve 2. hafta farklı prim uygulandığında satış temsilcilerine hafta hafta OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 107

113 verilecek primler belirlenirken karışık başvuruyu örnekte açıklanan şekliyle formülü yazar ve kopyalarsak işimizin kolaylıkla halledildiği görülür. METİN DOSYASINDAN VERİ AL Bazı durumlarda herhangi bir ölçme sonucunda deney aletinden aldığımız veriler metin dosyası (.txt uzantılı) formatında olabilir. Üzerinde çalışmak için bu verileri Excel e nasıl alacağımızı görelim. Aşağıdaki biçimde olan bir metin dosyamız olsun. Excel de hızlı erişim araç çubuğunda Veri sekmesini tıklayarak Dış Veri Al grubunda bulunan Metinden sekmesine tıklıyoruz. Bu adımda karşımıza Metin Alma Sihirbazı gelecektir. Gelen menüden Sınırlandırılmış seçeneğinin seçili olduğundan emin olalım. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 108

114 İleri tuşuna tıkladığımızda 2. adım gelecektir. Burada verileri sütunlara nasıl böleceğini ayırıcılar yardımıyla Excel sizden istemektedir. Gerekli ayırıcıları seçerek değişimleri veri önizleme penceresinde görerek sonraki adıma geçebiliriz. Gelen pencerede herhangi bir değişiklik yapmadan son dediğimizde verilerimiz Excel e aktarılmış olacaktır. Verilerimizin Excel görünümü ise aşağıdaki gibi olacaktır. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 109

115 KOŞULLU BİÇİMLENDİRME Excel in giriş sekmesinde bulunan koşullu biçimlendirme menüsünü kullanarak seçilen aralıkta bulunan hücrelerdeki verileri en küçük, en büyük, yinelenen değerler, en büyük, en küçük değerler şeklinde ya da veri çubuklarını kullanarak hücre içinde istenilen biçimde görünmelerini sağlayabiliriz. Aşağıdaki şekilde veri çubukları kullanılarak sayısal verilerin hücre içinde çubuk olarak dağılımları görülmektedir. METNİ SÜTUNLARA DÖNÜŞTÜR Hücrede bulunan metni boşluk, virgül, sekme ya da başka bir duruma göre bölmeye yarar. Öncelikle sütunlara dönüştüreceğimiz metnin bulunduğu veri alanını (sütun olarak) seçerek Excel in Veri sekmesinden Metni Sütunlara Dönüştür menüsüne tıklıyoruz. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 110

116 Karşımıza gelen metni sütunlara çevirme sihirbazından önce sınırlandırılmış olan özelliği seçiyoruz. Ardından gelen adımda ayırıcı olarak boşluk sekmesini seçiyoruz ve son adımda da Hedef kısmına ayrılacak olan metnin ilk yazılacağı hücreyi seçiyoruz. Örneğimizde K1 hücresini seçiyoruz ve son tuşuna basarak aşağıdaki şekilde metnimizin sütunlara dönüştürüldüğünü görüyoruz. SOLDAN, SAĞDAN KOMUTLARI Hücrede bulunan metin ya da uzun bir sayının soldan ya da sağdan belli bir kısmını almaya yarayan komutlardır. Genel formülü SOLDAN(metin; [sayı_karakterler]) ve SAĞDAN(metin; [sayı_karakterler]) şeklindedir. Basit bir uygulaması aşağıda görülmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, boşluk ve her türlü noktalama işaretlerinin de birer karakter olduğu unutulmamalıdır. ÖZET TABLO VE ÖZET GRAFİK Binlerce verinin bulunduğu bir Excel dosyasıyla çalışırken rapor alma ihtiyacı hissedildiğinde kullanabileceğimiz özet tablo ya da görsel olarak özet grafik çok işimize yarayabilir. Fakülte ve bölüm bazında Erasmus programına gidecek öğrencilerin bulunduğu Excel dosyasındaki çalışma buna güzel bir örnek teşkil edebilir. Satır ve sütun etiketlerini istediğimiz gibi değiştirerek istenilen raporu saniyeler içinde hazırlayabiliriz. Excel in Ekle menüsünden Pivottable menüsü altında PivotTable özet tablo, PivotChart ise özet grafik oluşturmak için kullanılır. Özet tablo aşağıdaki gibi alanları seçilirse görünümü şu şekilde olacaktır: OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 111

117 Özet grafik aşağıdaki gibi alanları seçilirse görünümü şu şekilde olacaktır: 1. Microsoft Excel TM Yardım Menüsü KAYNAKLAR OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 112

118 ETKİLİ SUNU NASIL HAZIRLANIR VE SUNULUR? Araş. Gör. Cengiz Tepe Elektrik-Elektronik Müh. Böl., Ondokuz Mayıs Üniversitesi Çoğunun zannettiği gibi sunu sadece Microsoft un PowerPoint yazılımında hazırlanmaz, Open Ofis, LaTex, Flash gibi programlar da kullanılabilir. ETKİLİ SUNU HAZIRLAMA TEKNİKLERİ Metin boyutu olarak Örnek 1. de görüleceği üzere 32 ya da 36 punto büyüklüğü ve yazı tipi olarak ta Arial seçilebilir. Örnek 1: Bu Arial 12 Bu Arial 18 Bu Arial 24 Bu Arial 32 Bu Arial 36 Bu Arial 44 Metinde Çok Fazla Yazı tipi ve stili seçilmemelidir. 6 x 7 kuralı: Her sayfada 6 dan fazla satır olmaması ve her satırda da 7 den fazla kelime olmaması iyidir. Kullanılan grafikler Şekil 1 deki gibi çok karışık değil sade olmalıdır. Ses efektleri kafa karıştırabilir. Ses efektlerini sadece gerekli olduğunda kullanılmalıdır. Kullanılan yansı geçişleri sunuyu canlandıracağından seçilen yansı geçişlerine özen gösterilmelidir. Aksi halde dinleyiciyi rahatsız eder. İçeriden belirme, elmas ve kutu iyilerinden bazılarıdır. Yansıda kullanılan harfler HEP BÜYÜK HARF OLURSA OKUNMASI ZOR OLUR. Büyük ve küçük harfler birlikte kullanılırsa okunması daha kolay olur. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 113

119 Şekil 1. Daha sade ve çok karışıl grafik gösterimine bir örnek Şerif fontlar ekranda zor okunur (32 punto). Sanserif fontlar daha kolay okunur (32 punto). İtalik yazıların ekranda okunması zordur. Normal ya da kalın fontlar daha kolay okunur. Altı çizili yazılar bağlantı (link) olduğunu ima edebilir. Bunun yerine, vurgu için yazı rengi değiştirilmelidir. Eğer: Öncelik Ardışıklık Hiyerarşi,.. yoksa listelerde noktaları kullanın. Zıt renkleri kullanılmalıdır. Koyu zeminde açık renkler veya açık zemin üzerinde koyu renkler tercih edilmelidir. Zemin rengi olarak mat (soluk), yazı rengi olarak parlak (canlı) ve birbiriyle uyumlu renkler tercih edilmelidir. Şekil 2. Farklılıklar dikkati çeker, kafa karıştıran farklılıklardan kaçınılmaldır. Özet olarak Amaç iletişimdir. İletişimi desteklemek için yazı, Zor kavramları basitleştirmek için resim, Karmaşık ilişkileri aydınlatmak için animasyon, Dikkati çekmek için renk, Ses ise sadece gerektiğinde kullanılmalıdır. OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 114

120 ETKİLİ SUNUM HAZIRLAMA TEKNİKLERİ Sunum öncesinde yapılması gerekenler Konuşma korkusu-bulgular: titreyen eller,kırmızı yanaklar,titrek ses tonu,hafıza kaybı,bulantı. Konuşma korkusu nedenleri: Ne olacak, Kontrolü kaybeder miyim? Yedek planım var mı? Konu ilginç mi? Herkes beni seyrediyor? Acaba ne konuşacağımı unutur muyum? Konuşma korkusunu yenmek için: 1- Dinleyicileri tanıyın. 2- Dinleyiciler DÜŞMAN değil sadece MERAK ediyor. 3- Olası sorulara karşı hazırlık yapın. 4- Gözünüzde başarılı bir sunuş yaptığınızı canlandırın. 4- Fiziksel ve zihinsel olarak kendinizi hazırlayın. 5- Ağır yemek yemeyin. 6- Gazlı içecek içmeyin. 7- Sunum yapacağınız yere erken gelin, ortama alışın. 8-Gerektiğinde sizi rahatlatabilecek bir tanıdığı belirleyin ve ön sıralara oturtun. Kaynak malzemeleri iyi seçin: 1- Laptopunuz ve projektörünüz hazır olmalı. 2- Mümkünse sunumu herhangi bir sunu programı ile hazırlamalıyız. 3- Yedekte bir CD de veya taşınabilir diskte sunum kopyası olmalı 4- Yedek alternatif bir başka eğitim sunumu olmalı 5- Laptopu projektöre bağlama tekniklerini iyi öğrenmeliyiz. Sunum sırasında yapılması gerekenler Çok derin bir nefes alın ve ciğerlerinizi patlayacak gibi olana kadar oksijenle doldurun, tutun ve salona adımınızı atın. Salonun ortasına kadar yürüyün. Yüzünüze kan gelir ve daha canlı daha ışıltılı gözükürsünüz. Başınızı sağdan sola doğru çevirerek dinleyiciler ve salon üzerinde hakimiyet kurmaya çalışın. İlk 180 saniye karar anıdır. Katılımcılar sizi bu süre zarfında yarattığınız izlenim doğrultusunda izleyecek ve değerlendirecektir. Kürsünün arkasında değil önünde durun. Aksi taktirde salondakiler sadece bedeninizin üstünü görür. Kendinizi arkada savunmada hissedebilirsiniz, notlarınıza bakar ellerinizi yaslarsınız. Ne kadar hareket edilmeli: 1- Atış menzilindeki ördek gibi dolanmayın. 2- Ya da bir sokak lambası gibi dikilmeyin. 3- Hareket etmek için nedeniniz olsun. Beden dili öğeleri: Beden duruşu, mimikler, başın kullanımı, oturmak için seçilen yer, giyim, bakım ve makyaj, jestler, göz teması, ayakların kullanımı, oturma biçimi, mesafe, kullanılan aksesuarlar önemlilik arz eder. KAYNAKLAR SÖZBİLİR, M., Etkili PowerPoint Sunusu Nasıl Hazırlanır?, sunum.ppt Arslan, A., Etkili Sunum Teknikleri, OMÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Sayfa 115