Sigara Bıraktırmaya Yönelik Davranışsal Yöntemler

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Sigara Bıraktırmaya Yönelik Davranışsal Yöntemler"

Özgür Kinali
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Sigara Bıraktırmaya Yönelik Davranışsal Yöntemler Dr.Osman Örsel Sigaranın Psikofarmakolojik Etkileri: Hoşlanma Mutluluk Gevşeme Dikkat artışı Endişede azalma Streste azalma Açlık hissinde azalma Kilo almada azalma Nikotin yoksunluk belirtilerini hissetmeme. Günün ilk saatlerinde ilk sigara içimi ile beraber kişinin ; İş performansı artar Dikkati artar Endişe ve depresyonu azalır Kendini iyi hisseder. Nikotin alınımıyla oluşan bu olumlu tablo kişide sigara içiminin bütün sosyal, psikolojik, davranışsal bileşenleriyle bağlantılar kuran ; Kompulsif kullanım, Klasik şartlanma, Edimsel şartlanma ile sonuçlanır.

almada azalma Nikotin yoksunluk belirtilerini hissetmeme.

2 Nikotin yoksunluğu (DSM-IV 292.0) En az birkaç hafta süreyle her gün nikotin kullanılması Nikotin kullanımının birden bırakılmasının ya da kullanılan nikotin miktarının azaltılmasının ardından 24 saat içinde aşağıdaki bulgulardan dördünün (ya da daha fazlasının) ortaya çıkması. Disforik ya da depresif duygudurumu İnsomnia İrritabilite,sinirlenme ya da öfkelenme Anksiyete Düşüncelerini yoğunlaştıramama Huzursuzluk Kalp hızında azalma İştah artması ya da kilo alma Sigara Bıraktırmaya Yönelik Davranışsal Yöntemler 1- Motivasyon ve Hasta Eğitimi Motive olmuş kişi sigara bırakmayı deneyebilir ve bu konuda destek arayabilir. Motivasyonda hekim tavsiyesi, çevre, yasalar, sigara fiyatı, kültürel ve sosyal model, medya etkili olmaktadır. 2- Ters Güdülenme (Aversive Teknikler) Elektrik şoku Mide bulandırıcı ilaçlar Aşırı sigara içirme Sıcakta nefes alma 3- Ödül ve ceza uygulamaları

dördünün (ya da daha fazlasının) ortaya çıkması.

3 Koşullandırmaların söndürülmesi (cue extinction, stimulus control) Gevşeme eğitimi Düzenli beden eğitimi 4-Kendi kendini izleme ve yönetme teknikleri (self monitoring) İçme isteğiyle baş etme yöntemleri (coping skills) Sosyal destek Yeniden başlamaya karşı önleyici yaklaşım(relapse prevention strategies) 5-Diğer yöntemler Hipnoz Akupunktur Lüksopunktur Elektropunktur Tütün Kullanımı ve Bağımlılığının Tedavisi için Uygulama Kılavuzu ABD Halk Sağlığı Kurumu Konsensus Raporu na göre yapılan uygulamalar: Herhangi bir sağlık başvurusunda bulunan hastada tütün ürünleri kullanıp kullanmadığı sorulur. Kullanan kişide bırakma isteği değerlendirilir. Bırakmayı isteyenler tedaviye alınır, istemeyenler ise bırakmaya motive edilir. Bırakmış kişilerde nüks önlenmeye çalışılır.

ve Bağımlılığının Tedavisi için Uygulama Kılavuzu ABD Halk Sağlığı Kurumu Konsensus Raporu na göre yapılan uygulamalar: Herhangi bir sağlık başvurusunda bulunan hastada tütün ürünleri kullanıp

4 Tütün Kullanımını Bırakmak İsteyen Hastaya Yardımcı Olacak Kısa Süreli Yöntemler A1. Sorun (ask): Her muayenede bütün tütün kullanıcılarını sistematik olarak belirleyin. A2. Öğüt verin (advice): Açık, güçlü ve kişiye özel bir tarzla her tütün kullanıcısına bırakması gerektiğini ısrarla anlatın. A3. Değerlendirin (asses): Bırakma denemesi yapmaya ne ölçüde istekli olduğunu belirleyin A4. Destekleyin (assist): Hastaya sigarayı bırakmayı planlamada yardımcı olun A5. Düzenleme (arrange): İzlem görüşmelerinin programlanması Destekleme aşamasında sigaranın bırakılmasıyla ilgili yapılanlar: - Hastanın bırakma hazırlıkları: Bırakma tarihi saptayın, çevresine kararını duyurması ve destek istemesini söyleyin Planlanmış bırakma denemesini zorlaştıracak durumları tahmin etmesini sağlayın Çevresinden tütün ürünlerini uzaklaştırmasını söyleyin - Pratik danışmanlık bilgileri verme (sorun çözme / beceri eğitimi): Sigara içme riskini ya da nüksü artıran olaylar, içsel durumlar ya da etkinlikleri belirleyin. Baş etme ya da sorun çözme becerilerini belirleyip uygulama yapın. Sigara içme ve başarıyla bırakmaya ilişkin temel bilgiler sağlayın - Tedavi içi sosyal destek sağlama: Bırakmayı deneyen hastayı teşvik edin. Hastayı düşündüğünüzü ve onunla ilgilendiğinizi ifade edin.

Değerlendirin (asses): Bırakma denemesi yapmaya ne ölçüde istekli olduğunu belirleyin A4. Destekleyin (assist): Hastaya sigarayı bırakmayı planlamada yardımcı olun A5.

5 Hastayı bırakma süreci üzerine konuşma yönünde cesaretlendirin. - Tedavi dışı sosyal destek sağlamasına yardımcı olma: Hastanın destek isteme becerilerini geliştirin. Destek arama davranışını teşvik edin. Dış desteği organize edin. - Uygun farmokoterapötik ajanın kullanılmasını önerme ve hakkında bilgi verme - Destekleyici materyal sağlama Sigarayı Bırakmak İstemeyen Hastalarda Bırakma Motivasyonunu Artırma R-1) Uygunluk (relevance): Hasta ile tütün kullanımını bırakmasının kişisel olarak neden uygun olacağı konuşulur. R-2) Riskler (risks): Tütün kullanımının olası olumsuz riskleri konuşulur. R-3) Ödüller (rewards): Bırakmanın yararları konuşulur. R-4) Engeller (roadblocks): Hastanın sigarayı bırakmaya yönelik engelleri ve sorunları belirlemesi istenir ve bunlara yönelik tedavi unsurları konuşulur. R-5) Yineleme (repetition): Motive olmayan bir hastanın klinik bir ortama her gelişinde motive edici girişim yinelenmelidir. Tütün Kullanımında Nüksü Önlemeye Yönelik Kısa Yöntemlerin Bileşenleri A - En alt düzeyde nüks önleme uygulaması Her başarısını kutlayın, cesaretlendirin. Açık uçlu sorularla elde ettiği, edeceği yararları, karşılaşılan sorunlar ya da uzak durmayı sürdürmeye yönelik tehditleri konuşun.

- Uygun farmokoterapötik ajanın kullanılmasını önerme ve hakkında bilgi verme - Destekleyici materyal sağlama Sigarayı Bırakmak İstemeyen Hastalarda Bırakma Motivasyonunu Artırma R-1) Uygunluk

6 B - Sıkı kurallarla nüksü önleme Hastanın uzak durmayı sürdürme konusunda karşılaştığı sorunlarla ilgili bilgilere dayanılarak kişiselleştirilir. Özellikle bunun için gerçekleştirilen izlem görüşmeleri özel bir klinik ya da programlar yoluyla uygulanabilir. Yoğun Sigara Bırakma Girişiminin Bileşenleri 1) Değerlendirme: Hastanın yoğun bir bırakma tedavisi almak istediğinden emin olunmalıdır. 2) Program Hekimleri : Çeşit alanlardaki hekimlerden,klinisyenlerden yararlanılmalıdır. 3) Program Yoğunluğu : Program 4 ya da daha fazla seanstan oluşmalı 30 dakikadan uzun sürmelidir 4) Bireysel veya grup danışmanlığı, proaktif telefon danışmanlığı gibi yöntemler kullanılabilir. 5) Danışmanlık ve davranışsal terapiler, pratik danışmanlık (sorun çözme/beceri eğitimi) ve tedavi içi/tedavi dışı sosyal desteği de içermelidir. 6) Uygun farmakoterapi verilmeli ve açıklanmalıdır. 7) Yoğun girişim programları böylesi bir çaba göstermek isteyen bütün tütün kullanıcılarına uygulanabilir. Kaynaklar: 1. The tobocca use and dependence clinical practice guideline panel, staff and consortium representatives. A clinical practice guideline for treating tobacco use and dependence. JAMA 2000, 283(24):

Yoğun Sigara Bırakma Girişiminin Bileşenleri 1) Değerlendirme: Hastanın yoğun bir bırakma tedavisi almak istediğinden emin olunmalıdır.

7 2. Uzaslan Kunt, E. Sigarayı Bırakma Yöntemleri. Sigara ve Sağlık. Editör: Nihat Özyardımcı. Bursa Sezer E. Nikotin Bağımlılığı ve Tedavisi. Sağlık İçin Sigara Alarmı 1995, 2(1): Sadock JS, Sadock VA(Editörler). Substance related disorders. Synopsis of Psychiatry, 9. baskı, 2003.

Benzer belgeler

SİGARA BIRAKMA SÜRECİ

SİGARA BIRAKMA SÜRECİ DOÇ DR ZEYNEP AYFER SOLAK EÜTF GÖĞÜS HASTALIKLARI AD Çevresel ve sosyal faktörler. Medya, merak, aile. Sosyoekonomik yapı. Kültürel yapı Davranışsal ve psikolojik faktörler. Öğrenme.