Kabak Çekirdeği Sektör Raporu

Transkript

1 Kabak Çekirdeği Sektör Raporu 9

2 1. Nevşehir Tarım Sektörü Ülke izde so yıllarda ka ak çekirdeği yetiştiri iliği i arttığı gözle ektedir. Bu u aşlı a ede i ülke izi sahip olduğu ikli sel çeşitlilik ve ka ak türleri i ülke izde soru suz yetiş esi e ede ola ak veri li topraklara sahip ol asıdır. Ülke izde yetiştirile ka aklar yazlık, kışlık ve süs ka akları ol ak üzere üç kısı a ayrıl aktadır. Ayrı a çerezlik ürü ler içi de de yer ala ka ak, çiftçiler açısı da gelir sağlaya diğer ir ürü ol aktadır. Kuruye iş olarak tüketil esi i ya ısıra i eral addeler, protei, yağ ve a i oasitler yö ü de de ze gi dir. Ze gi ir yağ kay ağı ol ası ede iyle ka ak çekirdeği de elde edile yağ, sade e gıda e düstrisi de değil, ilaç ve koz etik e düstrisi de kulla ıl aktadır Ya az ve Düzeltir,. Ülke izde tahıl ve aklagil üreti i Türkiye eko o isi i te eli i oluştur aktadır. Tahıl ve aklagil üreti i dü yada olduğu gi i Türkiye de de ha ehalkları ı esle esi de ö e taşı aktadır. Sade e i sa ları esle esi de değil ay ı za a da hayva ları da ye ihtiyacı tahıl üreti i de karşıla aktadır. Nevşehir de tarı sal üreti ala ları ı % si i tahıllar oluştur akta ve diğer ürü leri aşı da ise üzü, çekirdeklik ka ak, patates, pa ar ve aklagiller gel ektedir Nevşehir Gıda, Tarı ve Hayva ılık İl Müdürlüğü,. Nevşehir de ka ak çekirdeği, kuru üzü ve akliyat fasulye, ohut, er i ek piyasaları ı iktisadi değerle diril esi, ilgili firmalar ile ö görüş eler yapıldıkta so ra, a ket for ları ı u ala da faaliyet göstere fir alara ırakıl ası ve daha so ra da geri topla ası yoluyla derle iştir. Nevşehir ili de faaliyeti i sürdüre 29 fir a ile görüşül üş ve a ketler, u fir aları ta a ı a ulaştırıl ıştır. Nihai olarak topla fir a ı araştır aya katılı ı sağla ıştır. Ayrı a, a ket çalış ası da sektörde ileri gele fir aları ta a ı ulu aktadır. Bu duru da dikkate alı dığı da, elde edile ulguları sektörü ge eli e ışık tuta ağı görüşü ü kuvvetle dir ektedir. Ta lo de illere göre tarı ala ları gösteril ektedir. Ta lo de görüldüğü üzere Nevşehir de tahıllar ve diğer itkisel ürü leri ala ı yaklaşık ilyo i dir. Tablo 1. TR Bölgesi Çayır ve Mera Ala ları Hariç Tarı Ala ları Toplam alan Tahıllar ve diğer itkisel ürü leri ala ı Sebze ahçeleri ala ı Meyveler, içe ek ve baharat itkileri ala ı Süs bitkiler i ala ı Türkiye TR Aksaray Kırıkkale Kırşehir Nevşehir Niğde

3 Nevşehirde ka ak çekirdeği, kuru üzü ve akliyat fasulye, ohut, er i ek piyasaları ı faaliyet ala ları Şekil de gösteril ektedir. Görüldüğü üzere üreti ala ları içeri de ilk sırayı baklagillerden %27 ile nohut almakta, bunu %20 ile fasulye takip etmektedir. Şekil. Nevşehir de Tarı Ürü leri Faaaliyet Ala ları Kabak Çekirdeği 1% Kuru Üzü 0% Mercimek 16% Diğer 16% Nohut 27% Bakliyat Fasulye 2. Firma Yapıları Ka ak çekirdeği ve azı aklagillere yö elik gelişe piyasalar Nevşehir eko o isi de ö e li eko o ik göstergeler arası da yer al aktadır. Nevşehir ili de yer ala işlet eleri ge el görü ü ü içi yapıla a ket çalış ası da elde edile so uçlara göre örgütle e duru u, yapısı, perso el sayıları, ortakları sayıları ve yö eti ileri eğiti duru ları gösteril ektedir. A ket yapıla kesi i % sı ı ilçede, % ü ü ise köylerde yaşadığı ve a ket yapıla ları ta a ı ı yaş ivarı da erkek ireyler olduğu a ulaşıl ıştır. Bireyleri örgütle e yapıları a akarsak, çoğu luğu herha gi ir orga izasyo a üye ol adığı ya da esleki kuruluş oldukları görül ektedir. Şekil. Örgütle e Yapısı 0,06 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0

4 Fir alarda yö eti i i eğiti duru u a göre dağılı ı Şekil te görüldüğü gi idir. İdari perso eli ağırlıklı olarak lise ve ortaöğreti ezu u olduğu görül ektedir. Şekil. Fir a Yö eti isi i Eğiti Duru u 100% 80% 60% 40% 0% Eğiti Duru u Nevşehir de tarı yapa ları işlet eleri i yaklaşık % ü ü ke di alı olduğu a ulaşıl ıştır. Şekil te görüldüğü üzere Nevşehir de tarı sektörü de uğraşa işlet eleri % i şahıs ya da aile şirketi, % si ise li ited şirketi olduğu ilgisi e ulaşıl ıştır. Şekil. İşlet e Yapısı 32% Li ited Şirketi 68% Şahıs veya Aile Şirketi

5 Sektörde fir aları istihda duru u işgü ü te i i kâ ları açısı da değerle dirildiği de fir aları Şekil te işlet elerde çalışa perso el sayısı ı yaklaşık yüzde lık kısı ile 10 ve üzeri sayıda olduğu görül ektedir. Şekil. İşlet elerde Çalışa Perso el Sayısı 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Perso el Sayısı Yapıla a ketler so u u da işlet eleri ev ut kapasiteleri i % si i to ve üzeri olduğu, ayrı a yıllık ortala a ürü ti aretleri i de yaklaşık % ivarı da olduğu a ulaşıl ıştır. İşlet eleri ta a ı ı kayıt siste i ulu duğu ve yaklaşık % ı ke dileri i tarı sal üreti de ulu adığı a ket so u u da elde edil iştir. İşlet eleri ev ut kapasiteleri Şekil da yer al aktadır. Şekil. İşlet eleri Kapasitesi İşlet e Kapasitesi % 23%

6 İşlet eleri % sı a a faaliyet kolu u oluştura ürü leri ka ak, üzü ya da aklagiller söleş eli olarak üreti yaptır adığı yüzde % ise üreti i i yaptığı a ket so u u elde edil iştir. A kete katıla işlet eleri kuruluşları da gerekli ol ası ı düşü dükleri faktörleri aşı da ha adde te i i ilk sırada yer al aktadır. Bu u pazarla a i ka ı, sağla a ak teşvikler ve kuruluş yeri i parasal değeri gi i faktörler takip et ektedir. Şekil. Kuruluş içi Gerekli Faktörler Diğer Bölge i Alt Yapı İ ka ları Pazarlama Kuruluş Yeri i Parasal Değeri Teşvik İ ka ı işgü ü Te i i Hammadde Temini 0% 0% 0% 1% 1% 1% 1% İşlet eleri Şekil de % lık kıs ı ı ürü leri i çiftçilerde tarlada kiloyla ve işlet eleri % sı ı ürü leri i u üreti ilerde tor ala ış şekilde aldıkları yapıla a ket so u u da elde edil iştir.şekil da da ürü te i kay ağı gösteril ektedir.

7 Şekil. Ürü Alı ları ı Nasıl Gerçekleştiği Diğer Ara ıda alı Çiftçi deposu da alı Ke di ürü ü ü hasat edil esi Üreti i tarafı da yapıla Çiftçide tarlada kiloyla alı Çiftçide tarlada ka ala alı 0,00% 0,50% 1,00% Şekil. İşle e Tesisi İçi Ürü Te i i Yapıla Yerler Diğer Büyük tü ar Ke di Tarlası Komisyoncu Toplayı ı yerel tü ar Üreti i 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% A kete katıla işlet eleri % i i ürü satı alırke soru lar yaşadıkları ve u soru larda en ö e lisi i ise piyasalarda yaşa a fiyat istikrarsızlıkları olduğudur. Yaşa a diğer aşlı a soru lar şu lardır: -Belirli dö e lerde yeteri e ha adde ulu a a ası, -Çeşit ve kalite i iste ile düzeyde ol a ası, -işlet e ser ayesi i eksikliği -Yetersiz kapasite,

8 -Ya lış a alaj ve paketle e, -Depola a i ka ı ı ol ayışıdır. Ta lo de işlet eleri satı aldıkları ürü leri kaliteleri i asıl elirledikleri yö ü deki faktörler gösteril ektedir. Tablo 2. Ürü Kalitesi i Belirle esi Faktörler Yüzde Oranı % Ürü Re gi 1,31% Te izlik İçi deki Ya a ı Madde Miktarı 2,24% Ta eleri İriliği 2,06% Yağ Ora ı 1,17% Ta eleri Zedele e iş Ol ası 1,93% Ürü ü Hektolitre Ağırlığı 2,31% Çıtla a Kolaylığı kolay-zor) 1,96% Ta e i Şekli Dar eliptik-ge iş eliptik 3,24% Diğer 1,37% İşlet eleri ürü alırke ürü kalitesi i fiyatı elirleye ilk u sur olduğu, u u ürü çeşidi ve tipi i, ürü iktarı ı, işlet e i i ko u u u takip ettiği Şekil de detaylı olarak su ul aktadır. Şekil. Ürü Alırke Fiyatı Belirleye Faktörler 1 100% 80% 60% 40% 62% 96% 62% 37% 72% 31% 0% 1%

9 Ta lo te işlet eleri satı aldıkları ürü leri topta ıya satarak değerle dirdikleri görül ektedir. Sektörde yer ala ve a kete katıl ış ola u işlet eleri ir üroları ı olduğu ve ürü alı satı ı yapılırke diğer işlet eler ile araları da reka et olduğu a ulaşıl ıştır. Ayrı a işlet eleri yıllık ortala a ürü ti aretleri i yüz to ve üzeri de olduğu yapıla a ket so u u da elde edil iştir. Tablo 3. Satı Alı a Ürü ü Değerle diril e Şekli Değerlendirme Şekli Yüzde % Doğruda Tüketi iye Satış 0,03% Perake de iye Satış 3,87% İhr atçıya Satış 0,04% Doğruda İşlet e İçi İhraç - İşle e Tesisleri e Satış 0,10% Aile Tüketi i 0,03% İlaç ve Koz etik Sa ayisi e Satış 0% Topta ıya 45% Diğer 3,44% Kaynakça Düzeltir, B., & Ya az, R.. Çekirdek Ka ağı Yetiştiri iliği. Ekin Dergisi,26, Nevşehir'de Tarı sal Yapı, Nevşehir Gıda, Tarı ve Hayva ılık İl Müdürlüğü.