Dr. Hediye ERG N YEN SOSYAL GÜVENL K KANUNLARI. SOSYAL S GORTALAR VE GENEL SA LIK S GORTASI KANUNU ve SOSYAL GÜVENL K KURUMU KANUNU

Transkript

1 1 Dr. Hediye ERG N YEN SOSYAL GÜVENL K KANUNLARI SOSYAL S GORTALAR VE GENEL SA LIK S GORTASI KANUNU ve SOSYAL GÜVENL K KURUMU KANUNU Son de ifliklikler ve her madde için ayr ayr yürürlük tarihleriyle birlikte

2 2 3 Yay n No : 1983 Hukuk Dizisi : Bas - May s STANBUL ÖNSÖZ ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s için Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zor u n l u d u r. Dizgi : B e t a B a s m A. fi. Bask - Cilt : K a h r a m a n O f s e t Ba c lar/ stanbul (0-212) Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212) betakitap@betakitap.com tarihinde kabul edilen 5502 say l Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu 1 ile mevcut sosyal kurulufllar olan Sosyal Sigortalar Kurumu, Ba -Kur ile T.C. Emekli Sand tüm malvarl klar ve kadrolar ile baflkaca hiçbir iflleme gerek kalmaks z n Sosyal Güvenlik Kurumu na devredilmifltir (geç. m. 1, f kra 1). Bu yasan n Resmi Gazete de yay nland 20 May s 2006 tarihi itibar yla sosyal güvenlikte tek çat uygulamas bafllam fl ve 5502 say l Kanun a karfl da Anayasa Mahkemesi nde bir iptal davas aç lmad için yasan n uygulanmas kesinleflmifltir. Mevcut sosyal güvenlik yasalar n n tek bir yasa ile birlefltirilmesi amac yla TBMM nde kabul edilen tarihli ve 5510 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu tarihinde Resmi Gazete de yay nlanm fl, 2 yürürlük tarihi ise olarak belirlenmiflti. Daha sonra 5510 say l Kanun un baz hükümlerinin Anayasa n n 2., 5., 6. 7., 8., 10., 11., 13., 17., 49., 56., 60., 73., 90., maddelerine ayk r l ileri sürülerek iptalleri ve yürürlüklerinin durdurulmas amac yla Cumhurbaflkan ve 118 CHP Milletvekili taraf ndan Anayasa Mahkemesi nde dava aç lm fl, bu iki ayr dosya 3 birlefltirilerek Anayasa Mahkemesi taraf ndan 15 Aral k 2006 tarihinde 5510 say l Kanun un baz düzenlemelerinin k smen ya da tamamen iptaline karar verilmifltir. 4 Anayasa Mahkemesi nin büyük bir k sm n kamu görevlileri aç s ndan iptal etti i hükümleri k saca flöyle s ralayabiliriz: Güncelleme katsay s (m. 3/29), kamu görevlilerine sürekli ifl göremezlik geliri ba lanmas na iliflkin düzenleme, malullük ayl n n hesaplan- 1 RG , RG , Esas Say s : 2006/100, 2006/ RG, , 26392, 5. M.

3 4 5 mas, emeklilik yafl nda kademeli art fl, yafll l k ayl n n hesaplanmas, sosyal güvenlik destek primi, yafll l k toptan ödemesi, fiili hizmet süresi zamm, prime esas kazançlar n tespitinde üst s n r, gelir ve ayl klar n yükseltilmesi, baz sa l k hizmetleri, kamu görevlilerinin Genel Sa l k Sigortas ndan yararlanmalar, kat l m pay al nmas, prime esas kazançlar, prim oranlar ve devlet katk s, ayl k art rma oran, baz ayl klar n hesab, emekli ikramiyesi. ptal karar yan nda, Anayasa Mahkemesi bu iptal karar n n Resmi Gazetede yay nlanmas na kadar 5510 say l Kanun un baz maddelerinin yürürlü ünün durdurulmas gerekti i sonucuna varm flt r. 5 Ancak, Anayasa Mahkemesi nin iptal karar tarihinde 6, yani yasan n yürürlü e girece i tarihinden önce Resmi Gazetede yay nland için, yürürlü ü durdurma karar uygulanma alan bulamam flt r. ptal karar ndan sonra, 2007 Y l Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu na konulan bir madde ile 5510 say l Kanunun yürürlü e girifli tarihine ertelenmifltir. 7 Bu birinci ertelemeden sonra, 5510 say l Kanun un yürürlük tarihi ikinci defa 5655 say l Kanun ile tarihine, Y l Bütçe Kanunu 9 ile üçüncü olarak tarihine ertelendikten sonra, son olarak 5754 say l Kanun 10 ile de ço- 5 RG , RG , M. 7 Bütçe Kanunu m. 30 f. 4: 5510 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanununun 108 inci maddesindeki 1/1/2007 ibaresi 1/7/2007 olarak uygulan r, Kanun No: 5565, Kabul Ta r i h i : , RG M, s. Yasa n n yürürlü e girifli Bütçe Kanunu ile yap lm flt r. Oysa, Anayasa n n 161. maddesinin 4. f kras na göre, Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler d fl nda hiçbir hüküm konulamaz say l Baz Kanunlarda De ifliklik Yap lmas na Dair Kanun, Kabul Tarihi: , RG , No Bu Kanunun 1. maddesi ne göre, 5510 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu nun 108 inci maddesindeki 1/1/2007 ibaresi 1/1/2008 olarak de ifltirilmifltir. 9 RG , M tarihli ve 5754 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu ile Baz Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde De- ifliklik Yap lmas na Dair Kanun (RG , 26870). u maddeleri için yürürlük tarihi 2008 y l Ekim ay bafl olarak belirlenmifltir. Anayasa Mahkemesi nin 5510 say l Kanun a iliflkin iptal karar ndan sonra, bu karar de erlendirmek amac yla 19 ve 20 Ocak 2007 tarihlerinde çeflitli üniversitelerden ö retim üyelerinin kat l m yla Sos - yal Güvenlik Kurumu Bilgi Paylafl m Toplant s yap lm flt r. 11 Fakat daha sonra 5510 say l Kanunda Anayasa Mahkemesi nin iptal karar do rultusunda gerekli de iflikliklerin yap lmas beklenmekteyken, geçen zaman içinde söz konusu Kanun da tarihine kadar herhangi bir de ifliklik yap lmam fl ve Sosyal Güvenlik Kurumu nca 17 May s 2007 tarihinde iptal karar fl nda haz rlanan Sosyal Güvenlik Reformu: Uygulama Öncesi Yeni Yaklafl m isimli bir kitap yay nlanm flt r May s 2007 tarihinde ise Sosyal Güvenlik Kurumu Sa l k Uygulama Tebli i 13 ve Maliye Bakanl nca Tedavi Yard m na lifl - kin Uygulama Tebli i (S ra No: 8) yay nlanm flt r. 14 Her iki tebli de 22 Eylül 2007 tarihinde yürürlü e girmifltir say l Kanun un pek çok hükümlerinin Anayasa Mahkemesi nce iptal edilmesine ve yürürlü- ünün e ertelenmesine ra men Sa l k Uygulama Tebli i ile Kanuna paralel düzenlemeler yürürlü e konulmufltur. Çal flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl ayr ca 5510 Say l Yasada Yap lmas Düflünülen De iflikliklere liflkin Taslak Metin bafll kl bir çal flmay kamu oyuna sunmufltur. Bu taslak metinde 5510 say l yasa metni esas al nm fl, bu metinde baz de ifliklikler yap larak tarihinde Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu ile Baz Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde De ifliklik Yap lmas na Dair Kanun Tasar s olarak TBMM ne sunulmufl, Meclis Genel Kurulu nda tarihinde 5754 say l Kanun olarak kabul edildikten sonra tarihinde Resmi Gazete de yay nlanarak yürürlü e girmifltir Sosyal Güvenlik Kurumu Bülteni, Nisan 2007, Say :1, s. 12, ayr ca bkz.: ( ) 12 h t t p : / / w w w. s s k. g o v. t r / s g k / d o c / S o s y a l G u v e n l i k R e f o r m u _ U y g u l a m a O n- cesiyeniyaklasim.doc ( ) 13 RG M, RG M, RG ,

4 say l Kanunla 5510 say l Kanunun 25 maddesi hiç de ifltirilmeden aynen muhafaza edilmifl, 31 maddesi tümüyle de ifltirilmifl, 8 madde eklenmifl, 80 f kra de ifltirilmifl, 22 f kra eklenmifl, 7 f kra hiç uygulanamadan yürürlükten kald r lm fl, 1 cümle de ifltirilmifl, 4 cümle yürürlükten kalkm fl, 58 bent de ifltirilmifl, 6 bent eklenmifl, 6 bent yürürlükten kalkm fl, 12 madde bafll de ifltirilmifltir. Bu derlemede, 5510 ve 5502 say l kanunlarda yap lan de iflikliklerin daha iyi izlenebilmesi amac yla, kanunda yer alan madde, f kra, bent ve cümlelerde yap lan de ifliklikler ilgili yerlerde parantez içerisinde belirtilmifltir say l Kanun un yürürlükle ilgili 108. maddesinde 5754 say l Kanun ile dört farkl tarih belirlenmifltir. Bu derlemede maddelerin, f kralar n hatta bentlerin hangi tarihlerde yürürlü e girece i ayr ayr belirtilmifltir. Tarih belirtilmeyen maddeler ise 2008 y l Ekim ay bafl nda yürürlü e girecektir maddeye göre: Bu Kanunun; 5754 say l Kanunun, 5510 say l Kanun metni ve yürürlü üne iliflkin yapt 262 de iflikli i Dr. Hediye ERG N titizlikle yasa metnine tafl m fl ve yasa kullan labilir bir halde ilgililerin istifadesine sunulmufltur. Bu çal flman n tüm ilgililere fl k tutucu ve yol gösterici olaca n ümit ediyorum. Bu derlemenin dizgi ve sayfa düzenlemelerini, büyük bir titizlik ve özveriyle gerçeklefltiren Gülgonca Çarp k ile bas m ve yay m sa layan Beta Bas m Yay m Da t m A.fi.nin de erli yöneticisi Seyhan Satar baflta olmak üzere, kitab n bask hizmetinde eme i geçen tüm çal flanlara teflekkür borçluyuz. Anadoluhisar, 8 May s 2008 Prof. Dr. Ali R za OKUR a) Geçici 20 nci maddesinin son f kras 1/1/2008 tarihinde, b) 72 nci ve 73 üncü maddeleri, geçici 6 nc maddesinin yedinci f k - ras n n (b) bendi, geçici 7 nci maddesinin son f kras, geçici 9 uncu mad - desinin bir ilâ dördüncü f kralar ile geçici 17 nci maddesi, geçici 20 nci maddesinin onikinci f kras 30/4/2008 tarihinde, c) 60 nc maddesinin birinci f kras n n (c) bendinin (3) ilâ (8) ve (10) numaral alt bentleri ile (f) bendinde say lanlar için genel sa l k si - gortas hükümlerinin uygulanmas na iliflkin olarak; 3 üncü maddesi - nin birinci f kras n n (1), (2), (8), (9), (10), (16), (17), (20), (22), (23), (24), (25), (26) ve (27) numaral bentleri, 63, 64, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 74, 75, 77, 78, 79 uncu maddeleri, 80 inci maddesinin dördüncü f kras, 81 inci maddesinin birinci f kras n n (f) bendi ve ikinci f kras, 82 nci mad - desinin birinci, ikinci ve üçüncü f kralar, 87 ilâ 89 uncu maddeleri, 97 nci maddesinin son f kras, geçici 1 inci maddesinin son f kras, geçici 3 üncü maddesi, geçici 6 nc maddesinin dördüncü f kras, geçici 11 inci maddesinin ikinci f kras, geçici 12 inci maddesi hükümleri 1/7/2008 tarihinde, d) Di er hükümleri 2008 y l Ekim ay bafl nda, yürürlü e girer.

5 9 Ç NDEK LER S O S YA L S G O R TALAR VE GENEL S A L I K S GORTASI KANUNU B R NC KISIM Amaç, Kapsam ve Tan mlar Madde Amaç 1 19 Kapsam 2 19 Tan mlar 3 19 K NC KISIM Sosyal Sigorta Hükümleri Sigortal lara liflkin Hükümler Sigortal say lanlar 4 24 Baz sigorta kollar n n uygulanaca sigortal lar 5 27 Sigortal say lmayanlar 6 29 Sigortal l n bafllang c 7 31 Sigortal bildirimi ve tescili 8 32 Sigortal l n sona ermesi 9 34 Sigortal lar n iflleri nedeniyle geçici olarak yurt d fl nda bulunmalar 10 37

6 10 11 flyerleri ve flverenlere liflkin Hükümler Madde flyeri, iflyerinin bildirilmesi, devri, intikali ve nakli flveren, iflveren vekili, geçici ifl iliflkisi kurulan iflveren ve alt iflveren ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Hizmet Akdiyle Veya Kendi Ad na ve Hesab na Ba ms z Çal flan Sigortal lar n Tabi Oldu u K sa Vadeli Sigorta Hükümleri fl kazas n n tan m, bildirilmesi ve soruflturulmas Meslek hastal n n tan m, bildirilmesi ve soruflturulmas Hastal k ve anal k hali fl kazas, meslek hastal, hastal k ve anal k sigortas ndan sa lanan haklar Ödenek ve gelirlere esas tutulacak günlük kazanç Geçici ifl göremezlik ödene i Sürekli ifl göremezlik gelirine hak kazanma, hesaplanmas, bafllang c ve birden çok ifl kazas ve meslek hastal hali Hak sahiplerine gelir ba lanmas, evlenme ve cenaze ödenekleri fl kazas ve meslek hastal ile hastal k bak m ndan iflverenin ve üçüncü kiflilerin sorumlulu u Sigortal n n kendisinden kaynaklanan sebeplerle tedavi süresinin uzamas, ifl göremezli inin artmas Süresinde bildirilmeyen sigortal l ktan do an sorumluluk K sa vadeli sigorta kollar nda dikkate al nmayan süreler DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Uzun Vadeli Sigorta Hükümleri Madde Malûl say lma Malûllük sigortas ndan sa lanan haklar ve yararlanma flartlar Malûllük ayl n n hesaplanmas, bafllang c, kesilmesi ve yeniden ba lanmas Yafll l k sigortas ndan sa lanan haklar ve yararlanma flartlar Yafll l k ayl n n hesaplanmas Yafll l k ayl n n bafllang c, kesilmesi veya sosyal güvenlik destek primi ödenmesi Yafll l k toptan ödemesi ve ihya Ölüm sigortas ndan sa lanan haklar ve yararlanma flartlar Ölüm sigortas ndan ba lanacak ayl n hesaplanmas Ölüm ayl n n hak sahiplerine paylaflt r lmas Hak sahiplerinin ayl klar n n bafllang c, kesilmesi ve yeniden ba lanmas Ölüme ba l toptan ödeme ve ihya Evlenme ve cenaze ödene i Uzun vadeli sigorta kollar bak m ndan sigortal l k süresi Uzun vadeli sigorta kollar bak m ndan üçüncü kiflinin sorumlulu u Fiilî hizmet süresi zamm Sigortal lar n borçlanabilece i süreler Bildirim BEfi NC BÖLÜM Kamu Görevlilerine liflkin Hükümler Cumhurbaflkanl, Türkiye Büyük Millet Meclisi Baflkanl ve Baflbakanl k görevinde bulunanlar n ayl klar 43 81

7 12 13 Madde Baz kamu görevlilerine yafll l k ayl ba lanacak haller Kanunlar gere ince görevden uzaklaflt r lanlar, tutuklananlar veya görevine son verilenlerin sigortal l klar ve primleri Baz kamu görevlilerinin prime esas kazançlar ve prime esas kazanç üst s n r Vazife malûllü ü Kamu görevlilerinin emekliye sevk onaylar tibarî hizmet süreleri ve itibarî hizmet süresi primi ALTINCI BÖLÜM ste e Ba l Sigorta Hükümleri ste e ba l sigorta ve flartlar ste e ba l sigorta bafllang c ve sona ermesi ste e ba l sigorta primleri ve ödenmesi YED NC BÖLÜM K sa ve Uzun Vadeli Sigorta Kollar na liflkin Ortak Hükümler Sigortal l k hallerinin birleflmesi Ayl k ve gelirlerin birleflmesi Gelir ve ayl klar n düzeltilmesi, yükseltilmesi, alt s n r, ödenmesi ve yoklama ifllemleri Gelir ve ayl k ba lanmayacak haller Yafl Sosyal Sigorta Yüksek Sa l k Kurulu Kurumun denetleme ve kontrol yetkisi ÜÇÜNCÜ KISIM Genel Sa l k Sigortas Hükümleri Kapsamdaki Kifliler ve Tescili Madde Genel sa l k sigortal s say lanlar Genel sa l k sigortal l n n bafllang c, bildirimi ve tescili Sa l k hizmetleri ve di er haklar ile bunlardan yararlanma Sa lanan Sa l k Hizmetleri ve Di er Haklar Finansman sa lanan sa l k hizmetleri ve süresi Kurumca finansman sa lanmayacak sa l k hizmetleri Yol gideri, gündelik ve refakatçi giderleri Yurt d fl nda tedavi ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Sa l k Hizmetlerinden Yararlanma fiartlar ve Kat l m Pay Sa l k hizmetlerinden yararlanma flartlar Kat l m pay al nmas Kat l m pay al nmayacak haller, sa l k hizmetleri ve kifliler Hizmet basamaklar ve sevk zinciri Kimlik tespiti ve acil haller DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Malî ve Çeflitli Hükümler Sa l k hizmetlerinin ödenecek bedellerinin belirlenmesi

8 14 15 Madde Sa l k hizmetlerinin sa lanma yöntemi ve sa l k giderlerinin ödenmesi Genel sa l k sigortas gelirlerinin kullan m amac, k sa ve uzun vadeli sigorta kollar için yap lan sa l k harcamalar Do al afetler veya savafl hali flverenin, genel sa l k sigortal s n n ve üçüncü kiflilerin sorumlulu u Sözleflmeli sa l k hizmeti sunucular n n duyurulmas ve sa l k hizmet sunucusunu seçme serbestisi Sa l k hizmeti sunucular n n kay t ve bildirim zorunlulu u ve kontrol yetkisi DÖRDÜNCÜ KISIM Primlere liflkin Hükümler Prim Al nmas, Prime Esas Kazanç, Prim Oranlar ve Asgarî flçilik Prim al nmas zorunlulu u Prime esas kazançlar Prim oranlar ve Devlet katk s Günlük kazanç s n rlar K sa vadeli sigorta kollar prim tarifesi ve iflkollar n n ve ifllerin tehlike s n f ve derecelerinin belirlenmesi Tehlike s n f ve derecelerini etkileyebilecek de ifliklikler Asgari iflçilik uygulamas ve uzlaflma Prim Belgeleri ve Primlerin Ödenmesi Madde Prim belgeleri ve iflyeri kay tlar Prim ödeme yükümlüsü Primlerin ödenmesi Prim borçlar na halef olma, gecikme cezas ve gecikme zamm ile iadesi gereken primler Prim ve idari para cezas borçlar n n hakedifllerden mahsubu, ödenmesi ve ilifliksizlik belgesinin aranmas Afet durumunda belgelerin verilme süresi ve primlerin ertelenmesi BEfi NC KISIM Ortak ve Çeflitli Hükümler Ortak Hükümler Sigortal l n zorunlu oluflu, sona ermesi ve sosyal güvenlik sicil numaras Devir, temlik, haciz ve Kurum alacaklar nda zamanafl m Kontrol muayenesi Sa l k raporlar n n usûl ve esaslar n n belirlenmesi Yersiz ödemelerin geri al nmas Zamanafl m, hakk n düflmesi ve avans Ücretlerden kesinti yap lmamas, özel sigortalara iliflkin hükümler ve sosyal güvenlik sözleflmelerinin yürütülmesi Çeflitli Hükümler Sosyal güvenlikle ilgili düzenlemeler ve bildirimler

9 16 17 Madde Bilgi ve belge isteme hakk, bilgi ve belgelerin Kuruma verilme usûlü Uyuflmazl klar n çözüm yeri ALTINCI KISIM darî Para Cezalar ve Fesih Hükümleri Kurumca verilecek idarî para cezalar darî yapt r mlar ve fesih YED NC KISIM Yürürlükten Kald r lan, De ifltirilen, Son ve Geçici Hükümler De ifltirilen ve Yürürlükten Kald r lan Hükümler Di er kanunlardaki at flar Uygulanmayacak hükümler Yürürlükten kald r lan hükümler Yönetmelikler Geçici ve Son Hükümler Geçici madde Malûllük, yafll l k ve ölüm sigortas na iliflkin baz geçifl hükümleri Bu Kanundan önce yürürlükte bulunan sosyal güvenlik kanunlar na tâbi geçen çal flmalar için ba lanacak ayl klar n hesab Önceki mevzuat hükümlerinin uygulanmas say l Kanuna iliflkin geçifl hükümleri Toptan ödeme ve ihya geçifl hükümleri say l Kanuna iliflkin geçifl hükümleri , 1479, 5434, 2925, 2926 say l kanunlara iliflkin ortak geçifl hükümleri Geçici madde 1479 say l Kanuna iliflkin geçifl hükümleri Emeklilik yafl na iliflkin baz geçifl hükümleri say l Kanunun malûllük ve sakatl k hükümlerine iliflkin geçifl hükümleri Sigortal tesciline, sigorta sicil numaras na ve d fl temsilciliklerdeki görevlilere iliflkin geçifl hükümleri Genel sa l k sigortas geçifl hükümleri say l Kanunun uygulanmas na iliflkin geçifl esaslar Sosyal güvenlik destek primine iliflkin geçifl hükümleri Prime esas kazanc n beyan na iliflkin geçifl hükmü Kendi ad na ve hesab na tar msal faaliyette bulunan sigortal lara iliflkin geçifl hükmü Kendi ad na ve hesab na çal flanlar n sigortal l klar n n durdurulmas na iliflkin hükümler Baz ayl k tazminat ve yard mlara iliflkin geçifl hükümleri l8 212 Ayl k alanlardan kesilecek sa l k sigortas primi say l Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsam ndaki sand klar ve ilgili hükümler say l Yasaya iliflkin geçifl hükümleri Anonim flirket kurucu ortaklar n n sigortal l klar na iliflkin geçifl hükümleri Madde Yürürlük Yürütme