CUMHURİYET DÖNEMİNDE BURDUR İLİ NÜFUSUNUN SEYRİ

Transkript

1 784 CUMHURİYET DÖNEMİNDE BURDUR İLİ NÜFUSUNUN SEYRİ Hayri ÇAMURCU * Talip ÖZTÜRK ** Özet Coğrafi konum ve doğal şartlar bakımından yerleşmeye elverişli bir bölge olan Burdur ve çevresi, ilk çağlardan bu yana önemli bir yerleşim sahası olmuştur. Önemli ticaret yolları üzerinde bulunan Burdur tarih sürecinde Anadolu nun önemli yerleşim merkezlerinden biri olmuştur. Burdur un cumhuriyet öncesi nüfus bilgilerine ait güvenilir veriler bulunmamaktadır. Konu ile ilgili sağlıklı bilgiler cumhuriyet dönemiyle başlayan nüfus sayım sonuçlarından elde edilebilmektedir. Bu çalışmada genel nüfus sayım sonuçlarından faydalanarak Burdur ilinin sınırları içinde kalan bütün yerleşmelerin nüfus seyirleri kır-kent nüfusundaki değişmeler ve diğer demografik özellikler belirlenmeye çalışılmıştır yılında Türkiye nin nüfusu , Burdur ilinin nüfusu olarak tespit edilmiş ve Burdur ili nüfus büyüklüğü açısından 63 il arasında 61. sırada yer almıştır. Son 73 yılda Türkiye nin nüfusu yaklaşık beş kat artış göstermiştir. Aynı dönemde Burdur ilinin nüfusu yaklaşık üç kat artış göstermiş ve 2 yılında e yükselmiştir döneminde Burdur ilinin nüfusu sürekli artış göstermiş ve ilde en düşük yıllık nüfus artış hızı ise %,14 ile döneminde, en yüksek yıllık nüfus artış hızı ise %4,9 ile döneminde gerçekleşmiştir yılında Burdur ili ülke nüfusu içinde %.6 lık bir paya sahip iken, 2 yılında yaklaşık %.4 ten daha küçük bir paya sahiptir. Bu da Burdur ilinin nüfus artış hızının ülke ortalamasından daha düşük olduğunu göstermektedir yılında Burdur ilinde %21.5 olan şehirde yaşayan nüfusun payı 195 yılına kadar azalmış ve bu yıldan sonra sürekli bir artış göstermiştir. Burdur ilinde şehirde yaşayan nüfusun oranı, ülke ortalamasına göre daha yavaş artmıştır. Bu ilde 199 yılına kadara köy nüfusu fazla iken, ilk kez 199 yılında şehir nüfusu köy nüfusundan fazla olmuştur. 2 yılında şehir nüfusunun payı, % 54.5 e yükselmiştir. Cumhuriyet döneminde Burdur ili nüfusunun cinsiyet bileşimi erkekler lehine değişmiştir yılında toplam nüfusun %53,8 ini kadınlar %46,2 sini erkekler oluştururken, 2 yılında bu oran %49,7 kadın, %5,3 erkek olarak gerçekleşmiştir. Bütün bu değerlerden anlaşılacağı üzere Burdur ili ekonomik ve doğal zenginlikler açısından yeterli potansiyele sahip olmasına rağmen, nüfus potansiyeli açısından bir atılım gerçekleştirememiş, çevresindeki illere oranla daha az bir ilerleme kaydetmiştir. Bu durum Yüksek öğretim kurumları, sanayi tesisleri ve diğer kurumlar yardımıyla değiştirilmeye çalışılmaktadır. * Yrd.Doç.Dr., Balıkesir Üniversitesi, Necatibey Eğitim Fakültesi, Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Bölümü, Coğrafya Öğretmenliği Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ve Dekan Yardımcısı. ** Arş.Gör.Balıkesir Üniversitesi, Necatibey Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı, Araştırma Görevlisi

2 785 Abstract Burdur and its vicinity was the center of people attraction and settlement for thousands of years due to its physical and geographic situations and advantages. The city has been one of the important settlement centers in Anatolia. Time to time, the city was attacked by different people, which made so many fluctuations of its population. There is not accurate information on the population of the city during the Ottoman period. Some travelers including foreign gave some estimates but they are not close to each other. Accurate information of the population of city started to come after 1927 which is the date of first census in Modern Turkey. The purpose of this study is to determine population changes by time and see the changes between urban and rural distribution in the city of Burdur and its vicinity. The data used here comes from census information from 1927 to 2. While the population of the Province (Burdur) was in 1927, it reached to according to 2 census. From the first census (1927) to the last one (2) Burdur s population increased 26 percent. Though the population of the city, excluding vicinity, was in 1927, it reached in 2, which is 395 percent increase. At the same period, rural population of Burdur also increased from to (77 % increase). Even though the number of the towns increased, the population of towns has not been increased overwhelmingly. None of the towns, except Bucak (11883) and Gölhisar (12434), has the population more than 1 people (2 census). The urban center of Burdur became an attraction center for so many people due to higher education opportunities, organized industrial zone, and private and governmental businesses. Giriş Akdeniz bölgesinin Göller Yöresi kısmında yer alan il, batı Anadolu ile Akdeniz Bölgesini birbirine bağlar. Matematik konum olarak ve 37 5 kuzey enlemleri ile ve 3 53 doğu boylamları arasında yer alır. İlimizin tarihi; Neolotik Çağa kadar inmektedir yılları arasında Prof. J. Mellaart tarafından Hacılar da yapılan kazılarda Neolitik kültürün bütün ayrıntılarını ortaya çıkarmıştır. Bu bulgular M.Ö.7 yıllarına inmektedir. Yine yılları arasında Kuruçay Höyükte ve yılları arasında Bucak Höyücek Höyükte Prof.Dr. Refik DURU tarafından yapılan kazılarda da Neolitik çağın kültürüne rastlanılmıştır. Bu çağın en önemli özelliği: İnsanların, hayvanları evcilleştirmesi, çanak-çömlek yapımını öğrenmiş bulunmasıdır. Anadolu nun ilk heykelcikleri olarak bilinen Ana İlahe yi temsil eden pişmiş toprak figürleri ve süs eşyaları Neolitik Çağda Hacıların en önemli eserleridir. Türk tarihi içinde ele aldığımızda ise bölge 171 Malazgirt Meydan Muharebesi nden sonra; sırasıyla Selçuklular, Hamitoğulları ve Osmanlıların hâkimiyeti altına girmiştir Tanzimat hareketinden sonra Burdur, Kütahya ilinden ayrılarak Konya ilinin Isparta kaymakamlığına bağlandı. 185 yılına kadar bu bağımlılık sürdü. Daha sonra başta Saden oğlu Hacı İsmail Ağa olmak üzere Burdur un Sancak olması için uğraşmışlar ve 1872 yılında Burdur sancak olmuştur. 192 yılında müstakil mutasarrıflık olan Burdur, doğrudan hükümet merkezi olan İstanbul a bağlanmıştır. I. Dünya Savaşının yenilgi ile neticelenmesinden sonra İtalyanlar Antalya ya asker çıkardılar. Burdur a gelerek merkez komutanlığı kurdular. Burdur düşmanın yurttan atılmasından sonra kurulan yeni Türkiye Cumhuriyetinde 1923 yılında il olarak yerini almıştır. 1 Kentler ve kentleşme hareketleri, çeşitli bilim dallarına mensup araştırıcılar tarafından o bilim dalının amaç ve yöntemleri doğrultusunda incelenmektedir. Bu çalışmada Burdur ilinde yer alan yerleşmelerin Cumhuriyet dönemindeki nüfus artışı, nüfusun kent ve kır dağılışı, cinsiyet özellikleri üzerinde durulmaya çalışılmıştır. Bu yapılırken de genel olarak, 1927 yılından itibaren periyodik aralıklarla yapılmış nüfus sayım sonuçları veri kaynağı olarak kullanılmıştır. 1

3 786 Sayım Yılı Nüfus miktarı Nüfus Artışı Artış Oranı Türkiye Nüfus Artış Oranı ,22 21, ,7 19, ,26 1, ,5 21, ,1 27, ,2 28, ,6 24, ,9 25, ,9 25, ,4 2, ,5 24, ,7 21, , Tablo 1: Burdur İli ve Türkiye de Nüfus Artışları ve Yoğunlukları Kaynak: D.İ.E. verileri 3 % Şekil 1: Burdur İli nde Nüfus Artış Oranı (1927-2) - Kaynak: D.İ.E. verileri 1927 genel nüfus sayımı sonuçları yayınlanırken köylerin nüfusları ayrı ayrı belirtilmemiş, ilçe merkezleri ve köylerin toplam nüfusları verilmiştir yılları arasında nüfus sayımları her beş yılda bir yapılmış, 199 yılından sonra ülkemizde nüfus sayımlarının 1 yılda bir yapılması kararlaştırılmıştır. 3 Kasım 1997 tarihinde seçmen listelerinin güncelleştirilmesi amacıyla nüfus sayımı yapılmıştır. Ülkemizde son nüfus sayımı 2 yılında gerçekleştirilmiştir yılında Türkiye nin nüfusu , Burdur ilinin nüfusu olarak tespit edilmiş ve Burdur ili nüfus büyüklüğü açısından 63 il arasında 61. sırada yer almıştır. Kilometrekareye düşen insan sayısı da yine 1927 yılında 12 kişidir. Sayım Yılı Nüfus Artışı Artış Oranı % Burdur İli Nüfusu Türkiye Nüfusu Tablo 2: Türkiye de ve Burdur İli nde Yılları Arasında Nüfus Artışı Kaynak: D.İ.E. verileri

4 Kişi Şekil 2 : Burdur İlinde Sayım Yıllarına Göre Nüfus Miktarı (1927-2) - Kaynak: D.İ.E. verileri Burdur İli nin toplam nüfusu yılları arasında geçen 73 yıllık süre içerisinde dan e yükselmiş olup, bu süre içerisinde kişilik bir mutlak artış sağlanmıştır. Son 73 yılda Türkiye nin nüfusu yaklaşık beş kat artış göstermiş, aynı dönemde Burdur ilinin nüfusu 3 kat artmıştır. Yine bu dönemde ilde en düşük yıllık nüfus artışı,7 ile döneminde, en yüksek nüfus artış hızı ise 24,7 ile döneminde gerçekleşmiştir yılında Burdur ili ülke içinde %,6 lık bir paya sahip iken, 2 yılında yaklaşık %,4 ten biraz daha az bir paya sahiptir. Bu da Burdur ilinin nüfus artış hızının ülke ortalamasından daha düşük olduğunu göstermektedir Kişi KENT N. Miktarı KIR N. Miktarı Şekil 3: Burdur İli nde İdarî Bölünüşe Göre Nüfusun Artışı (1935-2) - Kaynak: D.İ.E. verileri

5 788 Burdur İli ndeki nüfus artmasında göçlerden çok, doğumlar ve ölümler arasındaki farktan doğan doğal nüfus artışı daha etkili olmuştur. İl genelinde nüfus planlaması çalışmalarında başarı sağlanmıştır. Bunda sağlık hizmetlerinin yaygınlaşması kadar, insanımızın bu hizmetlerden yararlanma isteğinin de etkili olduğu söylenebilir. Eğitim düzeyinin yüksek olması doğurganlığın azalmasını sağlamıştır. İlde uzun yıllardan beri bulaşıcı hastalıklar görülmemektedir. Aileler özellikle çocuklarının sağlığına ve eğitimine çok dikkat etmektedir. Kır-Kent Nüfusunun Seyri Burdur un kır ve kent nüfusunun gelişimine değinmeden önce ülkemizde ve dünyada kır ve kent nüfusunun ayrımında kriterler üzerinde durmakta fayda vardır. Bilindiği gibi, bir ülkede veya yörede kent nüfusun fazla veya az olması gelişmişliğin belirleyici ölçütlerinden biridir. Kent nüfusu ne kadar fazla ise, o yöre ya da ülke o kadar gelişmiş kabul edilir. O nedenle nüfus incelenirken kır ve kent nüfusu üzerinde durulur. Coğrafyacılar, şehircilik uzmanları, sosyologlar, ekonomistler ve plânlamacılar kır-şehir ayrımında, şehrin tanımında farklı ölçütler ve tanımlar kullanmışlardır. Bir yerleşmenin şehir mi yoksa kır mı olduğuna karar verirken ele alınan ölçütlerden bazıları; nüfus miktarı, nüfus yoğunluğu, yönetim ölçeği, ekonomik veya kültürel fonksiyonları, plânlamanın olup olmadığı, yaşayan insanların ekonomik etkinlikleri vb. sayılabilir. Yukarıda sayılan kriterlerden en çok kullanılanı nüfus miktarı olmuştur. Çünkü nüfus kriteri diğer ölçütlere göre daha somut ölçülebilir ve objektiftir. Devlet İstatistik Enstitüsü kır-şehir ayrımını yaparken yönetim ölçeğini dikkate almaktadır. Nüfusları ne olursa olsun bütün il ve ilçe merkezleri şehir sayılmaktadır. Coğrafyacılar, bu konuya biraz daha farklı açıdan bakmışlardır. Darkot, Selen ve yurdumuzda çalışmalarda bulunan H. Louis, bu ayrımda 3 sayısını esas almışlardır. Tümertekin, Tunçdilek ve bazı şehir coğrafyacıları kır-kent ayrımında 1. nüfusu ölçüt olarak kabul etmişler, bunun üzerindeki yerleşmeleri şehir, altındaki yerleşmeleri kır olarak değerlendirmişlerdir yılında Burdur ilinde %21,5 olan şehirde yaşayan nüfusun payı, 195 yılına kadar azalmış ve bundan sonrada sürekli bir artış göstermiştir. KENT NÜFUSU KIR NÜFUSU Yıllar Nüfus Miktarı Oran % Nüfus Miktarı Oran % , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,52 Tablo 3:Burdur İlinde Kır ve Kent Nüfuslarının Sayım Yıllarına Göre Dağılımı (1935-2) Kaynak: D.İ.E. verileri Burdur ilinde şehirde yaşayan nüfusun oranı, ülke ortalamasına göre daha yavaş artmıştır. Bu ilde 199 yılına kadar köy nüfusu fazla iken, ilk kez 199 yılında şehir nüfusu köy nüfusunu geçebilmiştir. Bu durum ülkemiz ortalamasından beş yıl sonra gerçekleşmiştir. Zira kent nüfusunun kır nüfusundan fazla olması durumu, Türkiye de 1985 yılında gerçekleşmiştir. Bu yılda ülke nüfusunun %5,8 i kentlerde, %49,2 si kırsal kesimde yaşamaktaydı 3. 2 Tümertekin, E, Türkiye de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar, İ.Ü. Yayını, No:184, Coğrafya Enstitüsü Yayını, no:72,1973, İstanbul. 3 Atalay, İ., Türkiye Coğrafyası, Ege Üniversitesi Yayınları, 1992, İzmir, s:

6 789 SAYIM YILI DÖNEMİNDE İLÇE ADI TOPLAM ARTIŞ ORANI (%) KENT KIR KENT KIR KENT KIR NÜFUSU NÜFUSU NÜFUSU NÜFUSU NÜFUSU NÜFUSU KENT KIR Burdur ,9-38,4 Ağlasun ,6 4,9 Altınyayla ,8-7,9 Bucak ,9 8,4 Çavdır Çeltikçi ,2-35 Gölhisar ,11-72,7 Karamanlı ,3 57,7 Kemer ,7-39 Tefenni ,3-6,2 Yeşilova ,9 Tablo 4: Burdur İl inde İlçelere Göre Kır ve Kent Nüfusunun Artışı (198-2) Kaynak: D.İ.E. verileri İl'de kent nüfusunun toplam nüfusa oranı 1935 yılında %21,6 iken, bu oran 2 yılında %54,48 e yükselmiştir. Kır nüfusu ise 1935 yılında toplam nüfusun %78,94 ünü oluştururken, 2 yılında %45,52 sini meydana getirmektedir. 2 yılında ülkemiz genelinde toplam nüfusumuzun %65 i kentlerde, %35 i köylerde yaşamaktadır. Bu veriler Burdur İli nde kentleşme oranının ülkemiz ortalamasından düşük olduğunu gösterir. Burdur İli ne bağlı, merkez ilçe dışında 1 ilçe vardır. İlçe merkezlerinin içinde ikisinin nüfusu (Bucak 28833, Gölhisar 12434) 1. in üzerinde, diğerleri ise altındadır. Burdur İl inde ilçelere göre nüfus artışı verilen tablo 4 incelendiğinde yılları arasında kent nüfusu artış oranının en yüksek olduğu ilçe Bucak (%52,9), en düşük olduğu ilçe ise Karamanlı (%-2,3) dır. Kır nüfusu değişimi ilçelere göre incelendiğinde ise artış oranının en yüksek olduğu ilçe Karamanlı (%57,7), en düşük olduğu ilçe ise Gölhisar (%-72,7) dır İLÇE ADI İLÇE İLÇE İLÇE İLÇE İLÇE İLÇE İLÇE MERKEZİ MERKEZİ MERKEZİ MERKEZİ MERKEZİ MERKEZİ MERKEZİ Burdur Ağlasun Altınyayla Bucak Çavdır Çeltikçi Gölhisar Karamanlı Kemer Tefenni Yeşilova Tablo 5: Burdur İli ndeki İlçe Merkezlerinin Yılları Arasındaki Nüfus Hareketleri Kaynak: D.İ.E. verileri Burdur İli nde kent nüfusunun artışında merkez ilçenin ayrı bir önemi vardır. Çünkü kent nüfusunun büyük bölümü Burdur kentinde yaşamaktadır. Nitekim 2 yılında 1. kişiden daha büyük yerleşmelerde yaşayan 1463 kişinin ü Burdur kentinde ikâmet etmektedir.

7 79 İLÇE YÜZÖLÇÜMÜ NÜFUS YÜZÖLÇÜMÜ NÜFUS İLÇE (km²) YOĞUNLUĞU (km²) YOĞUNLUĞU Burdur Gölhisar Ağlasun Karamanlı Altınyayla Kemer Bucak Tefenni Çavdır Yeşilova Çeltikçi TOPLAM Tablo 6: Burdur İl inin İlçelere Göre Nüfus Yoğunluğu (2) - Kaynak: D.İ.E. verileri Nüfus verileri yorumlanırken sadece ortalama nüfus sayılarına değil, bu nüfus sayılarının dağılımına da bakmak gerekir. Dolayısıyla Burdur İl i nüfus verileri incelenirken ilçeler bazında kilometre kareye düşen insan sayısı da önemlidir. Bu açıdan Tablo 6 incelendiğinde, en yoğun nüfuslu ilçenin Gölhisar (km²ye 13 kişi), en seyrek nüfuslu ilçenin ise Kemer (km²ye 9 kişi) olduğu görülmektedir % Kent Nüf. % Kır Nüf. % Şekil 5: Burdur İlinde yıllara göre Kent-Kır nüfusu oranı değişimi (1935-2) - Kaynak: D.İ.E. verileri Burdur kentinin bu özelliğini kazanmasının çeşitli nedenleri vardır. Burdur ekonomisi tarıma dayalıdır. Nüfusun %68 i tarımla uğraşır. Anason, buğday, haşhaş, şekerpancarı ayrıca gülcülük ekonomik öneme haizdir. Bilhassa süt inekçiliği çok gelişmiştir. Çayır ve meraları korunmaya çalışılmaktadır. İl topraklarının % 34'u ormanlarla kaplıdır. Özellikle son yıllarda bir çok mermer ocağı açılmış, ekonomiye katkısı hatırı sayılır hale gelmiştir. Sanayileşme açısından hızla gelişmekte olup 1. ve 2. organize sanayi bölgeleri yatırımcılarını beklemektedir. Yine Bucak organize sanayi bölgesi de gelişme aşamasındadır. İlde Şeker fabrikası, süt fabrikaları, traktör fabrikası, orta ölçekli sayısız fabrika ve imalathaneler ile ülke üretiminde söz sahibi olmaya çalışmaktadır. Okur-yazarlık oranı % 1'e yakın olup, bununla beraber, Süleyman Demirel Üniversitesine bağlı Eğitim Fakültesi, Sağlık Yüksek Okulu ve Meslek Yüksek Okulu ve Akdeniz Üniversitesine bağlı Veterinerlik Fakültesi Burdur'a öncülük etmeye devam etmekte Burdur'u dünya ile entegre etmeye çalışmaktadırlar. Yakında Burdur kendi üniversitesine kavuştuğunda daha ileriye gideceği muhakkaktır. Bütün bunlara rağmen Burdur İli Türkiye ortalaması baz alındığında gelişme açısından önemli bir atılım gerçekleştirememiş, çevresindeki illere kıyasla daha az nüfuslanmıştır. Burdur İli ndeki köyleri nüfus büyüklüğü bakımından inceleyecek olursak; 2 yılı sayım sonuçlarına göre toplam 22 köy yerleşmesi vardır. Köylerde yaşayan toplam nüfus 116,96 olduğuna göre, bu iki veriyi birbirine böldüğümüzde ortalama köy büyüklüğünü buluruz ki, bu rakam yaklaşık 578 dir. Bu ortalama değerdir. Nüfus gruplarına göre köyleri tasnif edecek olursak; köylerin 193 ünün nüfusu 2 den az, 9 tanesini nüfusu 2 den fazladır. Yine 61 inin nüfusu 25 ve daha altındadır. Nüfusu 5 ve daha altında olan köylerin sayısı

8 791 ise 125 dir. Yani Burdur İli nde köy yerleşmelerinin büyük çoğunluğunu küçük köyler oluşturmaktadır. Nüfusu 5-1 arasında olan orta büyüklükteki köylerin sayısı 47, 1-2 arasındaki büyük köyler ise 21 tanedir. Sayım Yılı Ortalama Büyüklük Tablo 6: Burdur İli nde Ortalama Köy Büyüklükleri (1935-2) - Kaynak: D.İ.E. verileri 8 kişi Şekil 6: Burdur İli nde Nüfus Bakımından Ortalama Köy Büyüklükleri (1935-2) - Kaynak: D.İ.E. verileri Nüfus Grupları Sayım Yılları den az den fazla Tablo 7: Burdur İli nde Nüfus Gruplarına Göre Köy Sayıları (1935-2) - Kaynak: D.İ.E. verileri Ortalama köy büyüklüğünü yılları arasında incelediğimizde, yılları arasında köylerin genelde büyümeye devam ettiğini, yılları arasında ise nüfus kaybederek küçüldüğünü söyleyebiliriz. Cinsiyet Bileşimi Nüfus dinamik bir olgudur. Cemiyet ve keyfiyet yönünden hızlı bir değişim içindedir. Nüfusun miktarı, artış hızı, coğrafî dağılışı, yaş ve cinsiyet bileşimi daima değişkendir. Bir ülke veya bölgede, kadın ve erkek nüfusunda ortaya çıkacak bir dengesizlik bazı sosyal ve ekonomik sorunlara yol açabilir. Erkeklerin iktisadî hayatta kadınlara göre daha fazla görev yüklendiklerini göz önünde bulundurursak, kadın-erkek oranının çalışabilir nüfusa veya insan gücü kaynaklarına da etki edeceği söylenebilir 4. 4 Tandoğan, A, Türkiye Nüfusu, Kıyı Kitabevi Yayınları, 1994, Trabzon, s:58.

9 792 Kadın-erkek nüfusundaki dengesizlik evlenmeler hususunda bazı sorunlar yaratabileceği gibi, doğum yapabilecek yaşlardaki kadın azlığının doğum oranının düşük olmasına neden olabilecektir. Burdur ilinde 1927 yılından 196 yılına kadar olan dönemde erkek nüfusun büyüklüğü kadın nüfustan daha az olmuştur. İlde 1927 yılında her 1 kadın için 86 erkek bulunmakta iken, 196 yılında kadın ve erkek nüfus yaklaşık aynı büyüklüğe ulaşmıştır. Cinsiyet oranı en büyük değerini 199 yılında almıştır. Bu yılda Burdur ilinde her 1 kadın için 14 erkek bulunmakta iken, erkek nüfusta meydana gelen azalma nedeniyle 2 yılında kadın ve erkek nüfus yeniden yaklaşık aynı büyüklüğe ulaşmıştır. Bu yılda her 1 kadın için 11 erkek bulunmaktadır. ayım Yılı Kent Nüfusu Kır Nüfusu Erkek Nüfus Kadın Nüfus Erkek Nüfus Kadın Nüfus Tablo 8: Burdur İli nin Kır ve Kent Nüfuslarında Cinsiyet Sayıları (1935-2) - Kaynak: D.İ.E. verileri Kırsal kesimde ise, kadın nüfusu daima erkek nüfusundan daha fazladır. Bu gerçek yukarıda verilen bilgililerle yakından ilgilidir. Şehirlerde kadın ve erkek nüfusu arasında erkeklerin lehine bir üstünlük varken, kırsal alan da kadınların lehine bir fark görülmektedir. 8 7 ERKEK KADIN Şekil 7: Burdur İli nin kent nüfuslarında cinsiyet sayıları (1927-2) - Kaynak: D.İ.E. verileri

10 ERKEK KADIN Şekil 8: Burdur İli nin kır nüfuslarında cinsiyet sayıları (1927-2) - Kaynak: D.İ.E. verileri Başka bir ifadeyle, kırsal kesimde her 1 kadına yaklaşık 98 erkek düşerken, şehirlerde her 1 kadına 11 civarında erkek düşmektedir. Dolayısıyla kentlerde yüksek erkek cinsiyet oranı, köylerde düşük erkek cinsiyet oranı görülmektedir. Kuşaklara göre nüfusun yaş ve cinsiyet yapısındaki değişim, nüfus piramitleri ile daha ayrıntılı olarak yorumlanabilir. Nüfusun yaş ve cinsiyet yapısında yaklaşık son 5 yılda meydana gelen değişim, 1955 ve 2 yıllarındaki nüfus piramitlerinin incelenmesi ile açıklanabilir. Burdur İli nin 1955 yılı nüfus piramidinin en önemli özelliği, çocuk yaştaki nüfusun fazla olmasıdır. Bu durum doğurganlık düzeyinin yüksek olduğunu göstermektedir. Yaşlı kuşaklardaki nüfus, her iki cinsiyet için de ölüm hızının bu yaşlarda yüksek olması nedeniyle hızla azalmaktadır. Kadınlar erkeklere göre daha uzun yaşadığı için ileri yaşlarda kadınların sayısı erkeklerin sayısından fazladır yılı nüfus piramidi doğurganlık ve ölüm oranının yüksek olduğu yaş yapısını yansıtmaktadır. Şekil 9: Burdur İli nin nüfus piramidi (1955)

11 yılı nüfus piramidinin diğer bir özelliği de, ülke genelinde olduğu gibi, cumhuriyet öncesi savaş döneminde doğan ve 1955 yılında yaş grubunu oluşturan kuşağın, kendisinden daha genç ve yaşlı kuşaklardan daha az nüfusa sahip olmasıdır. Bu durum savaş döneminde, doğurganlık düzeyinin düşük olmasından kaynaklanmaktadır. Şekil 1: Burdur İli nin nüfus piramidi (2) Burdur İli nin 2 yılındaki nüfus piramidi 1955 yılının piramidine göre çok farklı bir yapı sergilemektedir. 2 yılındaki piramidin en önemli özelliği, 15 yaşından küçük kuşaklarda yaş küçüldükçe o kuşakların nüfusunun azalmasıdır. Bu tip nüfus piramidi, doğum sayısının azaldığı durumlarda görülür. 2 yılındaki nüfus piramidinin en önemli özelliği de, ölüm oranındaki azalmaya bağlı olarak, 2 yılında ileri yaşların, nüfusundaki azalmanın 1955 yılındakinden daha yavaş olmasıdır. Genel olarak, 2 yılındaki nüfus piramidi gelişmiş ülkelerin piramidine benzer bir yapı göstermektedir. Sonuç Cumhuriyet Dönemi nde Burdur İli nin nüfusu düzenli olarak artmıştır. Nüfus artış hızı yılları arasında ülke ortalamasının altında seyretmiştir yılında olan il nüfusu 2 yılında e yükselmiştir. Toplam yüzölçümü 6814 kilometrekare olan Burdur İli nde nüfus yoğunluğu 38 kişi olup, bu değerin Türkiye ortalamasının altında olduğu görülmektedir. Burdur İli nde kır nüfusu 199 yılına kadar kent nüfusundan fazla iken, yine bu yılki sayımda kent nüfusu kır nüfusunu geçmiştir. Kır nüfusu ise, 1975 yılından sonra sürekli azalmıştır. Günümüzde toplam nüfusun %54,48 i şehirlerde, %45,52 si kırsal kesimde yaşamaktadır. Kent nüfusu içinde Burdur Merkez İlçe nin payı çok yüksektir. Burdur İli nde 22 köy yerleşmesi vardır. Ortalama köy büyüklüğü 578 kişidir yılları arasında ise köylerin nüfus kaybettiğini söyleyebiliriz. Son 25 yıl içinde her köy ortalama 175 kişi azalmıştır. Cumhuriyet Döneminde kamunun ve özel sektörün inşaa ettiği sanayi tesislerinin yanı sıra, açılan bazı yükseköğretim kurumları şehri cazibe merkezi yapmışsa da bu ilimiz nüfus bakımından çevresindeki illere kıyasla iyi bir atılım gerçekleştirememiştir. Kaynakça ATALAY, İ., Türkiye Coğrafyası, Ege Üniversitesi Yayınları, 1992, İzmir. TANDOĞAN, A, Türkiye Nüfusu, Kıyı Kitabevi Yayınları, 1994, Trabzon. TÜMERTEKİN, E, Türkiye de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar, İ.Ü. Yayını, No:184, Coğrafya Enstitüsü Yayını, no:72,1973, İstanbul. 2 Genel Nüfus Sayımı (Burdur) Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, T.C.Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.