DLBA GIDA HAYVANCILIK İTH. İHR. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. YARKA VE YUMURTA TAVUKÇULUĞU YETİŞTİRME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI PROJESİ ÇED BAŞVURU DOSYASI

Transkript

1 DLBA GIDA HAYVANCILIK İTH. İHR. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. YARKA VE YUMURTA TAVUKÇULUĞU YETİŞTİRME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI PROJESİ ÇED BAŞVURU DOSYASI MANİSA İLİ, TURGUTLU İLÇESİ, MUSACALI KÖYÜ, K19-C4-1C PAFTA, 1364 PARSEL X ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu RAPORU HAZIRLAYAN KURUM Tel: Manisa, Ağustos 2013

2 PROJE SAHİBİNİN ADI DLBA Gıda Hayvancılık İth. İhr. San. ve Tic. Ltd. Şti. ADRESİ Koşukavak Mah Sokak No:55/A Altındağ Bornova/İZMİR VERGİ NUMARASI Ege VD: TELEFON NUMARASI FAKS NUMARASI PROJENİN ADI Yarka ve Yumurta Tavukçuluğu Yetiştirme Tesisi Kapasite Artışı Projesi PROJENİN BEDELİ TL PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI (ZONE) PAFTA NO: K19-C4 ARAZİ ALANI: m 2 KAPALI ALAN: ,48 m 2 İLİ: MANİSA İLÇESİ: TURGUTLU KÖYÜ: MUSACALI MEVKİİ: - DATUM : WGS-84 DATUM ED-50 TÜRÜ : DERECE.KESİR TRÜ UTM 6 DRECE AYRAÇ : : AYRAÇ : DOM : 27 DOM 27 ZON : 35 ZON 35 ELEMAN SIRASI : ENLEM -BOYLAM : : : : : : : : : : : ELEMAN SIRASI SAĞA-YUKARI : : : : : : : : : : : PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) X EK-1 EK-2 SEKTÖRÜ: TARIM, ORMAN, SU KÜLTÜRÜ VE GIDA ALT SEKTÖRÜ: MADDE 20 a) Tavuk veya piliç yetiştirme tesisleri (Bir üretim periyodunda adet ve üzeri tavuk, adet ve üzeri piliç veya eş değeri diğer kanatlılar) RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADI MİM Mühendislik & Danışmanlık San. ve Tic. Ltd. Şti. ADRESİ Merkez Efendi Mah. 8 Eylül Cad. No:173/4 MANİSA YETERLİK BELGE NO 23 TELEFON NUMARASI 90-(0) FAKS NUMARASI 90-(0) WEB ADRESİ E-POSTA ADRESİ info@mimmuhendislik.com RAPOR SUNUM TARİHİ (GÜN,AY,YIL) Tel:

3 YASAL UYARI: Raporun tamamı ya da bir bölümü, 4110 sayılı Yasa ile değişik 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca, MİM Mühendislik ve Danışmanlık Ltd. Şti. nin yazılı izni olmadıkça; hiçbir şekil ve yöntemle sayısal ve/veya elektronik ortamda çoğaltılamaz, kopya edilmez, çoğaltılmış nüshaları yayınlanamaz, ticarete konu edilemez, elektronik yöntemlerle iletilemez, satılamaz, kiralanamaz, amacı dışında kullanılamaz ve kullandırılamaz. Copyright 2013 İÇİNDEKİLER DİZİNİ: BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE GAYESİ... 7 I.1. PROJE KONUSU YATIRIMIN TANIMI, ÖMRÜ, HİZMET MAKSATLARI, ÖNEM VE GEREKLİLİĞİ... 7 I.1.1. Projenin Tanımı... 7 I.1.2. Projenin Ömrü I.1.3. Projenin Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği I.2. PROJENİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİNİN, İNŞAAT VE İŞLETME SAFHALARINDA KULLANILACAK ARAZİ MİKTARI VE ARAZİNİN TANIMLANMASI I.3. ÖNERİLEN PROJEDEN KAYNAKLANABİLECEK ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİN GENEL OLARAK AÇIKLANMASI (SU, HAVA, TOPRAK KİRLİLİĞİ, GÜRÜLTÜ, TİTREŞİM, IŞIK, ISI, RADYASYON VE BENZERİ) I.3.1. Su Kirliliği I.3.2. Hava Kirliliği I.3.3. Toprak Kirliliği I.3.4. Gürültü ve Titreşim Kirliliği I.3.5. Katı Atık Kirliliği I.4. YATIRIMCI TARAFINDAN ARAŞTIRILAN ANA ALTERNATİFLERİN BİR ÖZETİ VE SEÇİLEN YERİN SEÇİLİŞ NEDENLERİNİN BELİRTİLMESİ BÖLÜM II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. PROJE YERİ VE ALTERNATİF ALANLARIN MEVKİİ, KOORDİNATLARI, YERİ TANITICI BİLGİLER BÖLÜM III. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ III.1. ÖNERİLEN PROJE NEDENİYLE KİRLENMESİ MUHTEMEL OLAN ÇEVRENİN; NÜFUS, FAUNA, FLORA, JEOLOJİK VE HİDROJEOLOJİK ÖZELLİKLER, DOĞAL AFET DURUMU, TOPRAK, SU, HAVA, (ATMOSFERİK KOŞULLAR) İKLİMSEL FAKTÖRLER, MÜLKİYET DURUMU, MİMARİ VE ARKEOLOJİK MİRAS, PEYZAJ ÖZELLİKLERİ, ARAZİ KULLANIM DURUMU, HASSASİYET DERECESİ (EK-V DEKİ DUYARLI YÖRELER LİSTESİ DE DİKKATE ALINARAK) VE YUKARIDAKİ FAKTÖRLERİN BİRBİRİ ARASINDAKİ İLİŞKİLERİ DE İÇERECEK ŞEKİLDE AÇIKLANMASI III.1.1. Nüfus III.1.2. Flora-Fauna III.1.3. Jeolojik Özellikler III.1.4. Hidrojeolojik ve Hidrolojik Özellikler III.1.5. Doğal Afet Durumu ve Depremsellik III.1.6. Toprak Özellikleri Tel:

4 III.1.7. Su Durumu III.1.8. Hava (atmosferik koşullar) İklimsel Faktörler III.1.9. Mülkiyet Durumu III Koruma Alanları ve Hassasiyet Dereceleri (Milli parklar, Tabiat parkları, Sulak alanlar, Tabiat anıtları, Tabiat koruma alanları, Yaban hayatı koruma alanları, Yaban hayvanı yetiştirme alanları, Kültür varlıkları, Tabiat varlıkları, Sit ve koruma alanları, Boğaziçi kanununa göre koruma altına alınan alanlar, Biyogenetik rezerv alanları, Biyosfer rezervleri, Özel çevre koruma bölgeleri, İçme ve kullanma su kaynakları ile ilgili koruma alanları, Turizm bölgeleri ve Koruma altına alınmış diğer alanlar) BÖLÜM IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER IV.1. ÖNERİLEN PROJENİN AŞAĞIDA BELİRTİLEN HUSUSLARDAN KAYNAKLANMASI OLASI ETKİLERİNİN TANITIMI IV.1.a. Proje İçin Kullanılacak Alan IV.1.b. Doğal Kaynakların Kullanımı IV.1.c. Kirleticilerin Miktarı, (Atmosferik Şartlar ile Kirleticilerin Etkileşimi) Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası Sorunların Açıklanması Ve Atıkların Minimizasyonu IV.2. YATIRIMIN ÇEVREYE OLAN ETKİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİNDE KULLANILACAK TAHMİN YÖNTEMLERİNİN GENEL TANITIMI IV.3 ÇEVREYE OLABİLECEK OLUMSUZ ETKİLERİN AZALTILMASI İÇİN ALINMASI DÜŞÜNÜLEN ÖNLEMLERİN TANITIMI BÖLÜM V. HALKIN KATILIMI V.1. PROJEDEN ETKİLENMESİ MUHTEMEL HALKIN BELİRLENMESİ VE HALKIN GÖRÜŞLERİNİN ÇED ÇALIŞMASINA YANSITILMASI İÇİN ÖNERİLEN YÖNTEMLER V.2. GÖRÜŞLERİNE BAŞVURULMASI ÖNGÖRÜLEN DİĞER TARAFLAR V.3. BU KONUDA VEREBİLECEĞİ DİĞER BİLGİ VE BELGELER BÖLÜM VI. YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ NOTLAR VE KAYNAKLAR EKLER Tel:

5 TABLOLAR DİZİNİ: TABLO 1 PLANLANAN KAPASİTE VE KAPALI ALAN MİKTARLARI... 9 TABLO 2 LOHMANN IRKI TAVUKLARIN KÜMESLERDE SICAKLIK İHTİYACI TABLO 3 CİVCİVLERİN ÖZELLİKLERİ TABLO 4 CİVCİVLERİN VÜCUT AĞIRLIĞI VE BESLEME PROGRAMI (CİVCİV + YARKA) TABLO 5 CİVCİV VE PİLİÇLERİN TİP VE YAŞLARIYLA SU TÜKETİM DEĞERLERİ (LİTRE/100 ADET) TABLO 6 YETİŞTİRİLECEK YUMURTACI TAVUKLARIN HAFTALIK YEM TÜKETİMLERİ TABLO 7 KURULMASI PLANLANAN İŞLETMENİN KAPASİTESİ TABLO 8 ÜRETİMDE KULLANILMASI PLANLANAN HAMMADDE, KATKI VE YARDIMCI MALZEMELER TABLO 9 ÜRETİMDE KULLANILMASI PLANLANAN MAKİNE VE EKİPMANLAR TABLO 10 TÜRKİYE DE YILLIK YETİŞTİRİLEN YUMURTA TAVUĞU SAYISI VE ÜRETİLEN YUMURTA MİKTARI 35 TABLO 11 KURULMASI PLANLANAN İŞLETMEDE ÇALIŞACAK PERSONEL SAYISI TABLO 12 KAPASİTE ARTIŞI PLANLANAN İŞLETMEDE ULAŞILACAK KAPALI ALAN MİKTARI TABLO 13 KAPASİTE ARTIŞI PLANLANAN İŞLETMEDE ARAZİ KULLANIMLARI TABLO NO LU PARSELLERİN KOORDİNATLARI TABLO 15 MANİSA İLİ NÜFUS İSTATİSTİKLERİ (2012) TABLO 16 MANİSA İLİ NÜFUSU KADIN-ERKEK DAĞILIMI (2012) TABLO 17 MANİSA İLİ, YAŞ GRUBU VE CİNSİYETE GÖRE NÜFUS TABLO 18 IUCN KIRMIZI LİSTE KATEGORİLERİ TABLO 19 IUCN KIRMIZI LİSTE KATEGORİLERİ TABLO 20 PROJE ALANI VE YAKIN ÇEVRESİNDE TESPİT EDİLEN FLORA LİSTESİ TABLO 21 PROJE ALANI VE YAKIN ÇEVRESİNDE TESPİT EDİLEN FAUNA LİSTESİ TABLO 22 MANİSA İLİ YER ALTI SUYU REZERV VE KULLANIM DURUMU TABLO YILLARI ARASI GEDİZ GRABENİNDE M 4 OLAN DEPREMLER TABLO 24 SALİHLİ MET. İST. AYLIK SICAKLIK DAĞILIMI TABLOSU ( ) TABLO 25 SALİHLİ MET. İST. MEVSİMLİK SICAKLIK DAĞILIMI TABLOSU ( ) TABLO 26 SALİHLİ MET. İST. AYLIK YAĞIŞ DAĞILIMI TABLOSU ( ) TABLO 27 SALİHLİ MET. İST. MEVSİMLİK YAĞIŞ DAĞILIMI TABLOSU ( ) TABLO 28 SALİHLİ MET. İST. AYLIK NEM DAĞILIMI TABLOSU ( ) TABLO 29 SALİHLİ MET. İST. MEVSİMLİK NEM DAĞILIMI TABLOSU ( ) TABLO 30 SALİHLİ MET. İST. AYLIK SAYILI GÜNLER DAĞILIMI TABLOSU ( ) TABLO 31 SALİHLİ MET. İST. MEVSİMLİK SAYILI GÜNLER DAĞILIMI TABLOSU ( ) TABLO 32 SALİHLİ MET. İST. YÖNLERE GÖRE RÜZGÂRLARIN AYLIK ESME SAYILARI DAĞILIMI ( ) 80 TABLO 33 SALİHLİ MET. İST. YÖNLERE GÖRE RÜZGÂRLARIN MEVSİMLİK ESME SAYILARI DAĞILIMI TABLO 34 SALİHLİ MET. İST. YÖNLERE GÖRE RÜZGÂRLARIN AYLIK ORTALAMA ESME HIZLARI DAĞILIMI TABLO 35 SALİHLİ MET. İST. YÖNLERE GÖRE RÜZGÂRLARIN MEVSİMLİK ORTALAMA ESME HIZLARI TABLO 36 SALİHLİ METEOROLOJİ İSTASYONU KUVVETLİ RÜZGÂRLI VE FIRTINALI GÜNLER DAĞILIMI TABLO NO LU PARSELİN KOORDİNATLARI TABLO 38 TOZ HESAPLAMALARI İÇİN GEREKLİ VERİLER TABLO 39 HAFRİYATIN SÖKÜMÜ SIRASINDA ÇIKACAK TOZ MİKTARININ SAATLİK KÜTLESEL DEBİSİ TABLO 40 HAFRİYATIN ALINDIĞI YERDEN KAMYONA TAŞINMASI SIRASINDA ÇIKACAK TOZ MİKTARI TABLO 41 HAFRİYATIN EKSKAVATÖRDEN KAMYONA YÜKLENMESİ SIRASINDA ÇIKACAK TOZ MİKTARI TABLO 42 HAFRİYATIN ALINDIĞI YERDEN DOLGU ALANINA TAŞINMASI SIRASINDA ÇIKACAK TOZ TABLO 43 HAFRİYATIN DOLGU ALANINA BOŞALTILMASI SIRASINDA ÇIKACAK TOZ MİKTARI TABLO 44 ARAZİNİN HAZIRLANMASI AŞAMASINDA AÇIK ALANDA OLUŞACAK TOPLAM TOZ MİKTARI TABLO 45 ENDÜSTRİ TESİSLERİ İÇİN ÇEVRESEL GÜRÜLTÜ SINIR DEĞERLERİ TABLO 46 BAZI MAKİNE VE EKİPMANIN MÜSAADE EDİLEN SES GÜCÜ DÜZEYİ SEVİYELERİ FORMÜLLERİ TABLO 47 PROJE ALANINDA KULLANILACAK MAKINE EKIPMANLARIN ADETLERI VE MOTOR GÜÇLERI TABLO 48 PROJE ALANINDA MUHTEMEL GÜRÜLTÜ KAYNAKLARI VE GÜRÜLTÜ DÜZEYLERI TABLO 49 MESAFELERE GÖRE İNŞAAT AŞAMASINDA OLUŞACAK ORTALAMA SES GÜCÜ DÜZEYI TABLO 50 MESAFELERE GÖRE ATMOSFERIK YUTUM DEĞERLERI Tel:

6 TABLO 51 MESAFELERE GÖRE İNŞAAT AŞAMASINDA OLUŞACAK NET SES DÜZEYI TABLO 52 İNŞAAT AŞAMASINDA OLUŞACAK GÜRÜLTÜNÜN EN YAKIN YERLEŞIM YERINE ETKISI TABLO 53 TESİSTE KULLANILACAK EKİPMANLARIN SES GÜCÜ DÜZEYLERİ TABLO 54 EKİPMANLARIN SES GÜCÜNÜN MESAFE İLE DEĞİŞİMİ TABLO 55 EŞDEĞER GÜRÜLTÜNÜN MESAFE İLE DEĞİŞİMİ TABLO 56 ENDÜSTRİ TESİSLERİ İÇİN ÇEVRESEL GÜRÜLTÜ SINIR DEĞERLERİ TABLO 57 EVSEL ATIK SULARDA KİRLETİCİLER VE ORTALAMA KONSANTRASYONLARI TABLO 58 İŞLETME AŞAMASINDA PLANLANAN SU TÜKETİMİ TABLO 59 İŞLETME AŞAMASINDA OLUŞACAK ATIKSU MİKTARI TABLO 60 TAVUKLARIN ÜRETTİKLERİ GÜBRE MİKTARLARI TABLO 61 PROJE KAPSAMINDA OLUŞACAK ATIKLAR VE BERTARAF ŞEKİLLERİ ŞEKİLLER DİZİNİ: ŞEKİL NO'LU PARSELİN UYDU FOTOĞRAFI... 9 ŞEKİL 2 YARKA YETİŞTİRME İŞLETMESİ PROSES İŞ AKIM ŞEMASI ŞEKİL 3 ÖRNEK KÖMÜR YAKITLI SICAK HAVA KAZANI ŞEKİL 4 TESİSTE KULLANILACAK HAVALANDIRMA SİSTEMİNİN ÖRNEK BİR UYGULAMASI ŞEKİL 5 TESİSTE KULLANILACAK FANLAR (SOL) VE KOKU İNDİRGEME SİSTEMİNİN ÖRNEK BİR UYG ŞEKİL 6 YUMURTA TAVUĞU YETİŞTİRME PROSESİ İŞ AKIM ŞEMASI ŞEKİL 7 ÖRNEK KAFES GÖZLERİ ŞEKİL 8 ÖRNEK YEMLEME SİSTEMİ ŞEKİL 9 ÖRNEK SU İÇME SİSTEMİ ŞEKİL 10 ÖRNEK GÜBRE SEVK SİSTEMİ ŞEKİL 11 ÖRNEK OTOMATİK YUMURTA TOPLAMA SİSTEMİ ŞEKİL 12 ÖRNEK YUMURTA TASNİF VE DİZME MAKİNESİ ŞEKİL 13 TÜRKİYE DE YILLARA GÖRE YUMURTA TAVUĞU SAYISI VE YUMURTA ÜRETİMİ ŞEKİL 14 TÜRKİYE KANATLI YOĞUNLUĞU HARİTASI ŞEKİL 15 TÜRKİYE DE BÖLGELERE GÖRE YUMURTA ÜRETİMİ DAĞILIMI ŞEKİL 16 EGE BÖLGESİNDE YILLARA GÖRE YUMURTA ÜRETİMİ DEĞİŞİMİ ŞEKİL 17 MANİSA VE İLÇELERİNDE YUMURTA TAVUĞU SAYISI VE YUMURTA ÜRETİM MİKTARLARI ŞEKİL 18 FAALİYET ALANININ TÜBİVES SİSTEMİNDEKİ YERİ ŞEKİL 19 IUCN KIRMIZI LİSTE KATEGORİLERİ ŞEKİL 20 IUCN KIRMIZI LİSTE KATEGORİLERİ ŞEKİL 21 TÜRKİYE FİTOCOĞRAFİK HARİTASI ŞEKİL 22 FAALİYET ALANI VE ÇEVRESİNİN HİDROJEOLOJİ HARİTASI ŞEKİL 23 HİDROJEOLOJİ HARİTASI LEJANTI ŞEKİL 24 TÜRKİYE HEYELAN ENVANTERİ HARİTASI-İZMİR PAFTASI VE LEJANTI ŞEKİL 25 BÖLGENİN DİRİ FAY HARİTASI ŞEKİL 26 DSİ YÜZEY SULARI HARİTASI ŞEKİL 27 SALİHLİ MET. İST. AYLIK SICAKLIK DAĞILIMI GRAFİĞİ ( ) ŞEKİL 28 SALİHLİ MET. İST. AYLIK YAĞIŞ DAĞILIMI GRAFİĞİ ( ) ŞEKİL 29 SALİHLİ MET. İST. AYLIK NEM DAĞILIMI GRAFİĞİ ( ) ŞEKİL 30 SALİHLİ MET. İST. AYLIK SAYILI GÜNLER DAĞILIMI GRAFİĞİ ( ) ŞEKİL 31 SALİHLİ MET. İST. YÖNLERE GÖRE RÜZGÂRLARIN YILLIK ESME SAYILARI DAĞILIMI ( ) 81 ŞEKİL 32 SALİHLİ MET. İST. YÖNLERE GÖRE RÜZGÂRLARIN YILLIK ORT. HIZLARI DAĞILIMI ( ) ŞEKİL 33 PROJE ALANININ AVA YASAK SAHAYA OLAN MESAFESİ ŞEKİL 34 KAYNAKTAN UZAKLIĞA BAĞLI OLARAK KOKU YOĞUNLUĞUNDAKİ AZALMA ŞEKİL 35 BÖLGEDEKİ HÂKİM RÜZGÂR YÖNÜ ŞEKİL 36 FAALİYET ALANI İLE AKKÖY VE MUSACALI KÖYLERİ ARASINDAKİ MESAFE ŞEKIL 37 İNŞAAT AŞAMASINDA NET GÜRÜLTÜNÜN MESAFE İLE DEĞIŞIMI ŞEKİL 38 EŞDEĞER GÜRÜLTÜNÜN MESAFE İLE DEĞİŞİMİ ŞEKİL 39 ÖRNEK GÜBRE (DIŞKI) TOPLAMA BANDI Tel:

7 BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE GAYESİ I.1. PROJE KONUSU YATIRIMIN TANIMI, ÖMRÜ, HİZMET MAKSATLARI, ÖNEM VE GEREKLİLİĞİ I.1.1. Projenin Tanımı DLBA Gıda Hayvancılık İth. İhr. San. ve Tic. Ltd. Şti. 1, uluslararası bir firma olan DLBA Company nin bir kolu olarak Yumurta Tavukçuluğu sektöründe faaliyet göstermek üzere Mayıs 2012 de İzmir de kurulmuştur. Firma bu amaçla Bora ÖZEN e ait olan ve Manisa ili, Turgutlu ilçesi, Musacalı Köyü, K19-C4-1C Pafta, 1364 nolu parsel üzerinde m 2 lik alanda, 1395 m 2 büyüklüğünde 1 adet kümeste faaliyetine başlayacak olan adet/dönem kapasiteli Yumurta Üretim İşletmesi ni devir almıştır. Yatırım ile ilgili kuruluş çalışmaları 2012 yılında başlamış olup Bora ÖZEN tarafından faaliyetin çevreye olası etkilerinin değerlendirilmesi amacıyla Proje Tanıtım Dosyası hazırlatılmıştır. Kuruluş çalışmaları devam eden adet/dönem kapasiteli Yumurta Üretim İşletmesi için Bora ÖZEN adına Manisa İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarih ve 13 no ile ÇED Gerekli Değildir Kararı vermiştir. (EK- 11) Faaliyet sahibi kuruluş çalışmaları devam eden işletmeyi 2013 yılı Mayıs ayında devralmış ve konu ile ilgili olarak Manisa İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğüne başvurmuş ve daha önce hazırlanmış olan Proje Tanıtım Dosyasında yer alan hususlara uyulacağına dair taahhütname vermiştir. Manisa İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarih ve 5571 sayılı cevabi yazısında daha önce verilen ÇED Gerekli Değildir kararının geçerliliğini korumakta olduğunu, faaliyet ile ilgili kapasite artışı, unvan ve/veya proses değişikliği planlanması durumunda müdürlüğe başvurularak verilecek karara göre hareket edilmesini istemiştir. Anılan görüş yazısı EK-11 de verilmektedir. DLBA Gıda, adet/dönem kapasiteli Yumurta Tavukçuluğu Yetiştirme işletmesinin kapasitesini artırıp yarka yetiştirme kümesleri de ilave ederek toplam adet/dönem Yarka ve adet/dönem Yumurta Tavukçuluğu Yetiştirme işletmesine dönüştürmeyi planlamıştır. Planlanan Yarka ve Yumurta Tavukçuluğu Yetiştirme Tesisi toplam adet/dönem kapasiteli olacaktır. Mevcut durumda işletmede kuruluş çalışmaları devam eden ve ÇED Gerekli Değildir Kararı alınan 1395 m 2 alana sahip 1 adet kümes, 237,16 m 2 büyüklüğünde yem ünitesi, 816 m 2 depo, 268 m 2 iki katlı idari bina ve bir adet 68,32 m 2 büyüklüğünde bakıcı evi için Manisa İl Özel İdaresinden tarih ve 2013/54 ruhsat no ile Yapı Ruhsatları alınmış inşaat çalışmalarına başlanmıştır. Anılan Yapı Ruhsatları EK-10 da verilmiştir. Proje sahibi, daha önce izin alınan adet kapasiteli kümeste gözlerde bakılan hayvan sayısını 5 adetten 9 adede çıkararak bu kümesin kapasitesini adede çıkarmayı planlamaktadır. İşletmeye ilave olarak her biri adet/dönem kapasiteli 7 adet yumurta tavuğu yetiştirme kümesi, 2 adet her biri adet/dönem kapasiteli yarka yetiştirme kümesi yapılması planlanmaktadır. İşletmeye ayrıca m 2 yumurta toplama odası, 200 m 2 gözlem odası, 100 m 2 iki katlı bakıcı evi ilave edilmesi planlanmaktadır. 1 Raporun bundan sonraki kısımlarında DLBA Gıda olarak ifade edilecektir. Tel:

8 Projeye konu olan Yarka ve Yumurta Tavukçuluğu Yetiştirme Tesisi, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak değişiklik yapılan Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği nin Ek-I listesinde Madde-20: a) Tavuk veya piliç yetiştirme tesisleri (Bir üretim periyodunda adet ve üzeri tavuk, adet ve üzeri piliç veya eş değeri diğer kanatlılar) kapsamında değerlendirilmektedir. Bu rapor, söz konusu projenin özelliklerini, yerini, olası çevresel etkilerini ve bu olası etkileri en aza indirmek için öngörülen önlemleri ortaya koymak ve projeyi genel boyutları ile tanıtmak amacıyla, ÇED Yönetmeliği EK-III te verilen Çevresel Etki Değerlendirmesi Genel Formatı doğrultusunda hazırlanmıştır. Hayvancılık iş kolu içerisinde, en hızlı gelişen sektör tavukçuluktur. Ülkemizde tavukçuluk sektörü modern teknolojiyi uygulamada ileri ülkeler seviyesinde entegre tesislere sahiptir den itibaren gelişmeye başlayan, 1970 li yıllardan sonra ticari mahiyette işletmelere dönüşen tavukçuluk sektörü, 1980 den sonra damızlıkçı işletmelerin de kurulmaya başlaması ve 1987 de Tarım Bakanlığımızca Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu uygulaması ile bugün ülke ihtiyacının dışında oldukça büyük bir ihracat kapasitesine ulaşmış durumdadır yılı rakamlarına göre Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca işletmekümes numarası ve çalışma izni verilen adet ticari yumurtacı, adet ticari etlik, 74 adet Kombina ve Kesimhane, 79 adet kuluçkahane ve 277 adet damızlık olmak üzere adet kanatlı işletmesi mevcuttur. Bu işletmeler, adet ticari etlik, adet ticari yumurtacı ve adet damızlık olmak üzere toplam adet kümesle faaliyet göstermektedir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının verilerine göre mevcut işletme ve kümeslerde kapasite kullanım oranının %80-85 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Tavukçuluğu gelişmiş ülkelerde, 1960 lı yıllardan itibaren, gelişmelere bağlı olarak, yaş dönemlerine göre yumurta tavukçuluğunda yeni işletme tipleri çıkmıştır. Sağlık koruma alanındaki gelişmeler, işletme kapasitelerindeki artış ve işletmelerdeki ihtisaslaşma bu ayrımların giderek etkili olmasına neden olmuştur. Bunlar: 1- Büyütme İşletmeleri 2- Üretim İşletmeleri 3- Büyütme-Yumurta Üretim Kombine işletmeleridir. Büyütme işletmeleri kuluçkahanelerden aldıkları günlük civcivlere yaklaşık hafta bakarak yetiştirdikleri yarkaları yumurta üretim işletmelerine satarlar. Üretim işletmeleri, büyütme işletmelerinden aldıkları yaklaşık haftalık yarkalarla aylık verim dönemi boyunca yumurta üretimi yapan işletmelerdir. Büyütme-Üretim kombine işletmeleri, günlük civciv alarak civciv büyütme ve yumurta verim dönemini kapsayacak şekilde üretim yaparlar. Proje konusu faaliyet yukarıdaki anlatılan işletme tiplerinden Büyütme-Üretim İşletmesi tipindedir. DLBA Gıda, iç ve dış piyasada artan talebi karşılamak ve gelişen pazarlara ürün sunmak için mevcut üretim tesislerine ek olarak yeni işletmeler kurarak üretim kapasitesini arttırmayı amaçlamaktadır. Kapasite artışı planlanan Yarka ve Yumurta Tavukçuluğu Yetiştirme Tesisinin yarka yetiştirme kümeslerinde yumurtalık civcivler yaklaşık hafta süresince yetiştirilecek, yumurtlama olgunluğuna gelecek yarkalar tesisin yumurtlama kümeslerine sevk edilecektir. Tel:

9 1364 no lu parselde daha önce ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınan proje ve ilave edilecek kapasite ve kapalı alan miktarları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Tablo 1 Planlanan Kapasite ve Kapalı Alan Miktarları ÇED Gerekli Değildir Belgesi Alınan Tesis Kapasite Artışı TOPLAM Yarka Yetiştirme Yetiştirme Kapasitesi adet/dönem yarka adet/dönem yarka Kümes Alanı m 2 (2 adet) m 2 Yumurta Tavuğu Yetiştirme Yetiştirme Kapasitesi adet/dönem tavuk adet/dönem tavuk adet/dönem tavuk Kümes Alanı m m m 2 Diğer Bakıcı Evi 68,32 m m 2 168,32 m 2 Yumurta deposu 816 m m 2 İdari Bina 268 m m 2 Yem Deposu 237,16 m 2-237,16 m 2 Yumurta Toplama Odası m m 2 Gözlem Odası m m 2 TOPLAM KAPALI ALAN 2.784,48 m m ,48 m 2 TOPLAM YETİŞTİRME KAPASİTESİ adet/dönem adet/dönem adet/dönem Gerçekleştirilmesi planlanan proje kapsamında proje sahibi, daha önce izin alınan adet kapasiteli kümeste gözlerde bakılan hayvan sayısını 5 adetten 9 adede çıkararak bu kümesin kapasitesini adede çıkarmayı planlamaktadır. İşletmeye ilave olarak her biri adet/dönem kapasiteli 7 adet yumurta tavuğu yetiştirme kümesi, 2 adet her biri adet/dönem kapasiteli yarka yetiştirme kümesi yapılması planlanmaktadır. İşletmeye ayrıca m 2 yumurta toplama odası, 200 m 2 gözlem odası, 100 m 2 iki katlı bakıcı evi ilave edilmesi planlanmaktadır. İlave edilecek yapılar ile ilgili inşaat çalışmaları ÇED sürecinin tamamlanmasının ardından başlayacaktır. Şekil No'lu Parselin Uydu Fotoğrafı Proje sahasının Yerbulduru Haritası EK-1 de, proje sahasının 1/ ölçekli Topografik haritadaki yeri EK-2 de, Proje Alanının Uydu Fotoğrafları EK-3 te, Proje Tel:

10 sahasının panoramik fotoğrafları EK-4 te, Araziye ait Tapu örneği EK-5 de, Tesisin Vaziyet Planı EK-6 da, Manisa İl Özel İdaresinden alınan tarih ve 3023 sayılı İmar Durumu yazısı EK-7 de verilmiştir. Kurulması planlanan işletmede gerçekleşecek proseslerin detaylı açıklaması ve bu proseslere ait iş akım şemaları aşağıda verilmiştir. Proses İş Akım Şeması (Yarka Yetiştirme) Dişi Civcivlerin Özel Donanımlı Araçlarla Yarka Yetiştirme Kümeslerine Getirilmesi Gürültü Civcivlerin Kafeslere Yerleştirilmesi Emisyon (Yakma) Kömür Külü Ölü Piliç Yarkalara 16 Hafta Boyunca Bakılması Gürültü Gübre Koku Yem Su Yarkaların Yumurta Üretim İşletmelerine Nakledilmesi (16. Hafta) Gürültü Yarka Yetiştirme Kümeslerinin Kuru Olarak Temizlenmesi ve Dezenfekte Edilmesi Civciv Konulacak Kafeslerin Hazırlıklarının Yapılması (Aydınlatma Havalandırma Dezenfeksiyon Isı Yem Su) Şekil 2 Yarka Yetiştirme Prosesi İş Akım Şeması Tel:

11 PROSES AKIM ŞEMASI AÇIKLAMASI 1- Dişi Civcivlerin Yarka Yetiştirme Tesisi ne Getirilmesi: Tesiste yetiştirilecek civcivler, firmanın anlaşmalı olduğu kuluçkahanelerde toplam 21 günlük gelişim ve çıkım süreci sonunda kanat tüylerine bakılarak erkek ve dişi olarak ayrıldıktan sonra makinelerde sayılıp özel olarak yeniden kullanılabilir plastik kafeslere konulacak ve civciv nakliye araçları ile tesise sevk edilecektir. Civcivler, kuluçkadan çıktıktan sonra 6-12 saat içerisinde kurulması planlanan tesis içindeki yetiştirme kümeslerine yerleştirilecektir. Bu sürenin gecikmesi civciv bünyesinde dehidrasyona neden olacağı için araştırmalar bu sürenin 24 saati geçmesi durumunda piliç ağırlığının olumsuz etkileneceğini ve ölüm oranının artacağını göstermektedir. 2- Civcivlerin Kafeslere Yerleştirilmesi: Proje kapsamında mevcut durumda 1364 no lu parselde inşaatı devam eden bir adet yumurta tavuğu kümesine 7 adet yumurta tavuğu kümesi ve 2 adet yarka kümesi ilave edilecektir. Tesiste bulunacak yarka yetiştirme kümeslerinde hepsi içeri - hepsi dışarı (doldur-boşalt) sistemi kullanılacaktır. Bu sistemde tüm civcivler aynı gün alınır ve kümeslere konulur. Civcivler kümeslerde yaklaşık 16 hafta süresince bakıldıktan sonra aynı gün aynı kümeste yetiştirilmiş olan bütün yarkalar yatırımcı firmaya ait yumurta üretim işletmelerine gönderilecektir. Tesiste bulunan kümeslerde bir dönemde yetiştirilecek yarka sayısı aşağıdaki gibidir: Yarka Kümesi : 1 kümes x 6 batarya/kümes x 4 kat/batarya x 75 göz/sıra x 2 Toplam Yarka sıra/kat x 29 adet civciv/göz = adet civciv/kümes : adet civciv/kümes x 2 adet kümes = adet/dönem Civcivler kendileri için önceden bütün kontrolleri gerçekleştirilmiş ve gerekli ayarları yapılmış kafeslere bir gözde 29 adet olacak şekilde yerleştirilecektir. 3- Yarkalara 16 Hafta Boyunca Bakılması: Civciv Boşaltma: Kümese kuluçkahane işletmesinin özel plastik kutularında gelecek civcivler Yarka Yetiştirme Kümeslerine dikkatlice boşaltılacaktır. Civcivler bu süreçte firmanın yetkili elemanlarınca muayene edilerek dışarıdan gelebilecek bulaşıcı hastalık olup olmadığının takibi yapılacaktır. Hijyenik ortamda sağlıklı bir şekilde yetişen civcivlerin tüm aşıları program dâhilinde uygulanacaktır. Su Sıcaklığı: Civcivler gelmeden birkaç saat önce suluklar doldurularak suyun biraz ılıklaşması sağlanır. Civcivlere çok soğuk su verilmesi zararlı olabilir. En ideali ilk birkaç gün süreyle civcivlere 24 ºC sıcaklıkta su verilmesidir. Daha sonra yavaş yavaş soğuk su verilir. İlk Yem: Kuluçkahaneden gelen civcivler kafese girdiğinde aç olduğundan hemen beslenmesi gereklidir. (Civcivler yolculuk süresince sarı keselerinden beslenirler. Maksimum 72 saat) Yemliklere ince ve kırıntı formundaki ilk yem doldurulmaya başlanır. Civcivler geldiği zaman üzerinde önemle durulması gereken husus, önlerinde devamlı su bulundurulmasıdır. Çünkü, kuluçkahaneden kümese gelinceye kadar geçen süre Tel:

12 içerisinde dehidrasyona uğradıklarından öncelikle gereksinim duydukları şey sudur. Onun için, ilk günden itibaren asla susuz bırakılmamalı, damlalıklar her gün temizlenerek taze su ile doldurulmalı ve su nipellerinin çalışıp çalışmadığı sürekli kontrol edilmelidir. Temiz ve taze su yem tüketimini artırarak ilk günlerde büyümeyi hızlandırır. Çevre sıcaklığının 30 ºC yi geçtiği durumlarda soğuk suyun sıcaklık stresini atmada büyük rolü olmaktadır. Soğuk su hem stresin atılmasını kolaylaştırır hem de yem tüketimini artırır. Böylece sıcak havalarda performansın gerilemesi önlenir. Sıcaklık Stresinin Önemi: Yarkalarda sıcaklık stresi performansın büyük ölçüde gerilemesine ve ölüm oranının artmasına yol açan olumsuz bir çevre faktörüdür. Bu stresin atlatılmasında soğuk su verilmesinin yanı sıra yemlemeye geçici olarak son verilmesi de büyük önem taşır. Sıcaklık stresi başlamadan 3-6 saat önce yarkaların aç bırakılması ve bu sürenin sıcak dalgasının hüküm sürdüğü saatler boyunca 12 saate çıkarılması ölüm oranını büyük ölçüde düşürür. Sıcak hava dalgalarının etkili olduğu günlerde açlık süresinin 12 saati bulması performansın gerilemesine yol açar. Ancak yarka yetiştiricilerinin yüksek düzeydeki ölüm oranı yerine, sürülerinde büyüme oranının gerilemesine razı olacakları açıktır. Sıcak havalarda kandaki CO 2 ve ph ın dengede tutulması büyük önem taşır. CO 2 kaybı ile ph yükselir ve alkalosis sonucu ölümler artar. Onun için, suya amonyum klorit (NH 4 CI) ve potasyum klorür (KCl) katılması yararlı bir pratiktir. Civcivlerin ilk hafta bakımlarına ilişkin esaslar yukarıda açıklandığı gibidir. Başta sıcaklık, nem, havalandırma, sıklık, ekipmanların yeterliliği olmak üzere bütün bakım ve beslemeye ilişkin gereksinimler yerine getirilir. Yarka Büyütme ve Geliştirme: Yumurtacı civciv, piliç ve yarka aynı kümeste ve kafeste büyütülecektir. Yer kümeslerindeki gibi ana makinesi, seyyar yemlik ve suluk kafes sisteminde bulunmamaktadır. Piliçlerin büyüme sürecindeki yem rasyonları hafta yaşlarına göre değişiklik arz eder. Işık programları ırkın özelliklerine göre ayarlanır. Yem Siloları: Kümesteki hayvanların yemlenmesi tamamen otomatik sistemlerle yapılacaktır. Her kümeste yem silosu ve yem taşıma sistemi bulunacaktır. Silodan alınan yem dağıtım arabasına helezonla otomatik olarak doldurulacaktır. Her hayvan için 900 kg lık silo kapasitesi hesaplanması yeterli olmaktadır. Civcivlerin kümeslerde bakımı esnasında dikkat edilecek hususlar: Sıcaklık ve Nem İhtiyacı, Yerleşim Sıklığı, Aydınlatma, Havalandırma, Su ve Suluk Yönetimi, Yem ve Yemlik Yönetimi olarak sayılabilir. Sıcaklık ve Nem İhtiyacı: Proje kapsamında tüm kümeslerde kümes sıcaklığının baştan sona kümes boyunca aynı düzeyde tutulmasına özen gösterilecek, kümes sıcaklığını kontrol için kümes boyunca biri başa ikincisi ortaya ve üçüncüsü de kümesin sonuna olmak üzere 3 termometre asılacaktır. Kümes içindeki sıcaklık farkının 3ºC yi geçmemesi sağlanacaktır. Tel:

13 İhtiyaç duyulan sıcaklık dereceleri yaş dönemlerine ve ısıtma tipine göre değişmektedir. Kapasite artışı planlanan tesiste 5-10 mm kalınlıkta yıkanmış kömür (fındık kömür) yakıtlı, dijital otomatik kumanda kontrollü, katı yakıtı otomatik olarak beslemeli, otomatik kül atma sistemli sıcak hava kazanları ve burada elde edilen sıcak havayı kümes içine taşıyacak sıcak hava apreyleri kullanılacaktır. (Şekil 3) Şekil 3 Örnek Kömür Yakıtlı Sıcak Hava Kazanı Isınma tipi olarak ısıtıcıların kullanıldığı kümeslerde yaş dönemlerine göre civciv seviyesindeki sıcaklıkların değişimi aşağıdaki tabloda verilmiştir. Buna göre kümeslerin içinde sıcaklık değişimleri kademeli olarak yapılacak ve günlük düşüşler 0,5ºC kadar olacaktır. Kümeslerde yetiştirilecek yumurtacı civcivler için nem düzeyi ortamda aşırı kuruluk sağlamayacak düzeyde %55-70 arasında dengede tutulacaktır. Yüksek sıcaklık sadece verimi olumsuz etkilemekle kalmaz, aynı zamanda hayvanların ölümüne kadar giden bir dizi sorunları yaşatabilir. Genel olarak C ler arası optimal olarak kabul edilen çevre sıcaklığının aşırı yükselmesi su tüketimini, solunum hızını ve vücut sıcaklığını arttırır. Buna bağlı olarak oksijen miktarı, kan basıncı, tiroid aktivitesi, kan kalsiyum düzeyi, yem tüketimi ve vücut ağırlığı düşmektedir. Yarkalarda 13 C den daha düşük sıcaklıklarda verim parametrelerinde gerileme başlar. Optimal sıcaklığın altına düşen her 1 C sıcaklık için yarkalar fazladan 1,5 gram yem tüketirler. Proje kapsamında kümeslerde uygulanacak sıcaklık bilgilerini özetleyen tablo aşağıda verilmiştir. Tablo 2 Lohmann Irkı Tavukların Kümeslerde Sıcaklık İhtiyacı Yaş Kafes Sisteminde ( C) Yer Sisteminde ( C) 1-2 gün gün gün hafta hafta hafta haftadan sonra Kaynak: Lohmann Management Guide Yerleşim Sıklığı: 0-6 haftalık dönemde bütün genotipler için yerleşim alanı ihtiyacı yaklaşık aynıdır. Altlıklı yer sisteminde adet/m 2, kafes sisteminde adet/m 2 kafes taban alanı yerleşim sıklığı hesaplanır. Hayvanlar büyüdükçe taban alan ihtiyaçları artar. Bu dönemde çeşitli tipteki civcivlerin yerleşim alan ihtiyaçları farklıdır. Örneğin Tel:

14 kahverengi yumurtacılar beyaz yumurtacılara göre daha fazla alana ihtiyaç gösterir. Fazla civciv konulmasıyla ölüm oranı artar ve gelişme hızı düşer. Belirli büyüklükteki bir kümese mümkün olandan daha az civciv konulması halinde ise hayvan başına masraflar artarak üretim maliyeti olumsuz etkilenir. Yerleşim sıklığının belirlenmesinde minimum ve maksimum sınırlar arasında her yetiştiricinin kendi kümesinde uygulayabileceği sıklık, yerleşim sıklığını etkileyebilen faktörler kombinasyonunun değerlendirilmesi ile belirlenmelidir. Yukarıda verilen bilgilere göre, yerleşim sıklığı arttıkça büyüme, yaşama gücü ve yemden yararlanma gerilemektedir. Buna karşın, yerleşim sıklığının arttırılması birim alanda üretilen toplam canlı ağırlığı miktarını yükseltmektedir. Yerleşim sıklığının belirlenmesinde yetiştirme döneminin uzunluğu, mevsim ve kümes tipi ile kümes içi koşulları da dikkate alınmalıdır. Aydınlatma: Işık, yumurta verimine ilişkin bazı iç salgı bezlerinin faaliyetini arttırarak yumurta verimini yükseltir. Aydınlatma süresi ve yoğunluğunun tavuklarda yumurta verimi, cinsi olgunluk yaşı, yumurta ağırlığı, canlı ağırlık artışı, embriyo gelişmesi, erkeklerde sperm kalitesi ve döllenme gücü üzerinde önemli etkileri vardır. Havalandırma: Havalandırma, kümes içerisindeki CO 2, amonyak, kötü kokulu gazların, nemin ve tozun ortam dışına çıkarılmasıdır. Yetiştirilecek olan civcivler hangi yaşta olursa olsun havalandırmaya özen gösterilmelidir. Havalandırma, kümeslerin bulunduğu bölgenin iklim şartları ve rüzgâr durumları dikkate alınarak yapılmalıdır. Havalandırma sayesinde kümeslerde amonyak kokusu birikimi önlenmiş olur. Bu işlem ya tabii havalandırma bacaları ile veya pencerelerden istifade edilerek veya otomatik veya yarı otomatik fanlar kullanılarak yapılır. Civcivler geldiğinde gereksinim duydukları bakım ve yönetim pratiklerinden biri de sınırlı miktarda da olsa temiz hava sağlanmasıdır. Temiz hava alıp kirli havanın atılması için havalandırma kaçınılmaz bir işlemdir. Ancak havaların soğuk olduğu kış mevsiminde kümes içi sıcaklığını istenen düzeyde tutabilmek için havalandırma giriş ve çıkışlarını fazla açmamak gerekir. Civcivler hava cereyanına karşı oldukça duyarlı olduklarından hava giriş aralıklarından veya pencerelerden giren havanın civcivler üzerine düşmemesine dikkat edilmelidir. Bunun için hava giriş aralıklarının havayı biraz yukarı doğru yönlendirecek şekilde planlanması gerekir. Böylece dışarıdan içeri giren soğuk hava ısınırken bir sirkülasyon hareketi yaparak yere yaklaşmadan yukarı yükselip bacalardan çıkacaktır. Kapasite artışı planlanan tesiste kümeslerde oluşacak nemin ve kümes içinde meydana gelen kokunun hayvanları olumsuz etkilemesini önlemek için, dışarıdan alınacak temiz hava kümeslerin uygun yerlerine konulacak pedlerden geçirilerek alınacak (Şekil 4) ve fanlar vasıtasıyla dışarı atılması (Şekil 5) sağlanacaktır. Kümeslerin havalandırmalarından sıcak havalarda dışkı kokusu yayılacaktır. Ancak alınacak tedbirler sayesinde tesiste oluşacak kokunun en alt seviyede olması sağlanacaktır. İşletmedeki kümeslerde havalandırma; ısı ve neme duyarlı sensörler vasıtasıyla çalışacak tam otomatik fanlar ile gerçekleştirilecektir. Kümesler içerisinde muhtelif yerlerde bulunacak duyarlı alıcılar sayesinde tam otomatik bilgisayar kontrollü sistem içerideki ısı ve nemin düzeyine göre fanları çalıştıracaktır. Kümeslerin kısa kenarları boyunca yerleştirilecek fanlara takılacak davlumbazlarla fanlar vasıtası ile kümes dışına atılacak hava toplanacak ve fandan çıkacak koku ve gazlar direkt olarak atmosfere verilmeyecektir. (Şekil 5) Koku partiküllerinin atmosfere verilmesi önlemek için havalandırma fanlarının egzozlarına davlumbaz ve koku giderici su perdesi yapılacaktır. Emilen hava atmosfere verilmeden önce su perdelerine çarpacak ve içindeki koku veren Tel:

15 maddeler su fazına alınacaktır. Belirli konsantrasyona gelen devridaim suyu değiştirilerek atıksu toplama çukurunda toplanacaktır. Şekil 4 Tesiste Kullanılacak Havalandırma Sisteminin Örnek Bir Uygulaması Şekil 5 Tesiste Kullanılacak Fanlar (Sol) ve Koku İndirgeme Sisteminin Örnek Bir Uygulaması (Sağ) Tavuk Performans Ölçütleri: Tavuk yetiştiricilerinin üzerinde en çok durması gereken konulardan biri, sürülerine ait performans ölçütlerini yakından izlemek ve incelemektir. Bunlardaki performans ölçütleri aşağıdaki gibi sıralanabilir. Canlı ağırlık Yem tüketimi Yemden yararlanma oranı Ölüm oranı (Mortalite) Yetiştirme Dönemi Tablo 3 Civcivlerin Özellikleri % Ölüm Oranı 2-3 Tel:

16 18 Haftalık Dişilerin Ağırlığı (gr) Kanatlı Başına Birim Tüketim (kg) 7,385 Örnekleme yoluyla yapılan haftalık tartımlarla sürünün canlı ağırlık artışı izlenecektir. Canlı ağırlık bakımından mevsimler arasında farklılık bulunmaktadır. Bahar ve yaz aylarında canlı ağırlık kış aylarına göre daha iyi olabilir. Yetiştirilmesi planlanan Lohmann cinsi tavukların genetik firması Lohmann Tierzucht GMBH tarafından uzun yıllar boyunca yapılan araştırmalar neticesinde hazırlanan performans değerleri tablosu ile hafta bazında ve kümülatif yem tüketimleri tabloları aşağıda verilmiştir. Haftalar Tablo 4 Civcivlerin Vücut Ağırlığı ve Besleme Programı (Civciv + Yarka) Yaş (Gün) Günlük (gr) Yem Tüketimi Kümülatif (kg) Ortalama Vücut Ağırlığı (gr) ,00 0, ,00 0, ,00 0, ,00 0, ,00 0, ,00 1, ,00 1, ,00 1, ,00 2, ,00 2, ,00 2, ,00 3, ,00 3, ,00 4, ,00 4, ,00 5, ,00 5, ,00 6, Kaynak: Lohmann Yönetim Klavuzu Ülkemiz şartlarında bir yarkanın günlük yem tüketimi gr dır. Bu miktar, civciv cinsine, yemlik sistemine, yem kalitesine ve ısı derecesine göre farklılıklar göstermektedir. Kapasite artışı planlanan tesiste bir yarkanın 16 hafta boyunca yukarıdaki tablodan da görülebileceği üzere toplam gram yem tüketeceği öngörülmektedir. Planlanan faaliyet kapsamında yetiştirilecek yumurtacı civcivlerin yukarıda açıklanan ihtiyaçları yem fabrikalarından satın alınarak karşılanacaktır. Yem üretim tesislerinde hazırlanacak yemler, civcivlerin ihtiyacına göre yemliklerine günlük olarak verilecektir. Civcivler yumurtlama aşamasına yaklaştıklarında büyüme iyice yavaşlamış ve vücut normal büyüklüğe ulaşmıştır. Bu hayvanlarda enerji ihtiyacı çok yüksektir. Protein ihtiyacı ise azalmıştır. Yemler buna göre hazırlanacaktır. Tavuk yumurtasının kabuğu büyük ölçüde kalsiyumdan oluşur. Kalsiyum kirecin ana maddesidir. Yumurtlayan tavuk her yumurta ile vücudundan kabuk miktarına yakın kalsiyum çıkartır. Bu miktarda Tel:

17 kalsiyumun tekrar tavuğa verilmesi gerekir. Bunun için tavuk yemlerine kireç katılmaktadır. Ülkemiz şartlarında yumurtacı bir civcivin günlük yem tüketimi gr dır. Bu miktar, tavuk cinsine, yemlik sistemine, yem kalitesine, ısı derecesine ve yumurta randımanına göre farklılıklar göstermektedir. Civciv rasyonları birinci dönemde (0-6. hafta) en az %16 protein kcal/kg metabolik enerji, ikinci dönemde (6-16. hafta) % 15 protein kcal/kg metabolik enerji içerecek şekilde hazırlanacaktır. Yukarıda bahsedilen şekilde yönetilecek kümeslere yerleştirilecek yumurtacı civcivler yumurta kümeslerine transfer edilene kadar bu kümeslerde bakılıp besleneceklerdir. Kümeslerde yaşayacak yarkalara uygulanacak beslenme ve bakım programı, yarkalardan maksimum verimde yumurta elde edilmesine yönelik olacaktır. Sağlıklı yumurta elde etmek amacı ile beslenecek olan yarkaların, yumurta veriminde etkili olan ve aşağıda açıklanan faktörler dikkate alınarak beslenme ve bakım süreçleri devam ettirilecektir: 1-Uygun Çevre: Kümes içinin ısı, nem ve havalandırma düzeyi yumurta verimini etkiler. Bu nedenle hayvanlara en uygun çevre koşullarının sağlanacak ve günlük hava değişimlerinden korunacaklardır. Sıcaklığın normalin üzerine çıkması yumurta verimini düşürür. Ayrıca yumurta ağırlığı, kabuk kalınlığı ve kalitesi, iç kalite, yem tüketimi, canlı ağırlık artışı, kanın kalsiyum düzeyi, oksijen alımı, kan basıncı ve nabız düşer. Bunlara karşın, su tüketimi, vücut ısısı ve soluma oranı artar. Yumurta tavukları 27 dereceden sonra sıcaklıktan rahatsız olmaya başlar ve 38 derecenin üzerindeki sıcaklıklardan yumurta verimi şiddetle etkilenir ve hatta ölümler başlar. Normal iklim şartlarında kümes içi sıcaklığı sadece tavukların vücutlarından yaydıkları ısı ile karşılanabilir. Tavuklar 13 C nin altında rahatsız olmaya başlarlar. Yumurta tavukları için optimum kümes içi sıcaklığı C dir. Çevre sıcaklığı düştükçe, tavuklar vücut ısılarını korumak için daha fazla yem yerler. Bu çerçevede kümeslerde optimum iç sıcaklığın sağlanması amacıyla gerekli havalandırma ve ısıtma süreçleri uygulanacaktır. 2-Ekipmanlar: Kullanılan ekipmanların tipi ve elverişliliği yumurta verimini etkiler. Kullanılan yemlik ve suluklar da çeşitlidir. Yuvarlak ve oluklu olanlar daha yaygındır. Sulukların yüksekliği, su düzeyi hayvanların sırt hizasından 2,5 cm yukarıda olacak şekilde ayarlanacaktır. Sıcak havalarda hayvanların daha fazla su içtiği dikkate alınarak suluk sayısının maksimum su gereksinmesini karşılayacak düzeyde olması sağlanacaktır. Alınacak ekipmanlar optimum verim elde edilecek şekilde tasarlanmıştır. 3-Aydınlatma: Işık, yumurta verimine ilişkin bazı iç salgı bezlerinin faaliyetini arttırarak yumurta verimini yükseltir. Aydınlatma süresi ve yoğunluğunun tavuklarda yumurta verimi, cinsi olgunluk yaşı, yumurta ağırlığı, canlı ağırlık artışı, embriyo gelişmesi, erkeklerde sperm kalitesi ve döllenme gücü üzerinde önemli etkileri vardır. 4-Havalandırma: Havalandırma, kümes içerisindeki CO 2, amonyak, kötü kokulu gazların, nemin ve tozun ortam dışına çıkarılmasıdır. Yetiştirilmekte olan tavuklar hangi yaşta olursa olsun havalandırmaya özen gösterilmelidir. Havalandırma, kümeslerin bulunduğu bölgenin iklim şartları ve rüzgâr durumları dikkate alınarak yapılmalıdır. Havalandırma sayesinde kümeslerde amonyak kokusu birikimi önlenmiş olur. Bu işlem ya tabii havalandırma bacaları ile veya pencerelerden istifade edilerek veya otomatik veya yarı otomatik fanlar kullanılarak yapılır. Yumurtacı Civcivlerin Besin Maddesi İhtiyaçları: Tel:

18 l-enerji İhtiyacı: Civcivler yemdeki enerjinin tamamından yararlanamazlar. Bir miktar enerjiyi gübre ile bir miktar enerjiyi idrar ile ve yine bir miktar enerjiyi de ekstra ısı kayıpları yolu ile kaybederler. Geride kalan enerji ise net enerji (NE) olup civcivler tarafından kullanılan enerjidir. Yemdeki enerji-protein dengesi çok önemlidir. Yüksek enerjili yemde protein de yüksek, düşük enerjili yemde protein de düşük olmalıdır. Çünkü civcivler yüksek enerjili rasyondan az, düşük enerjili rasyondan fazla tüketerek enerji ihtiyaçlarını karşılarlar. Bu sebeple protein ihtiyaçlarını da karşılayabilmeleri için enerji-protein oranının dengede olması gerekir. Rasyondaki enerji azaldıkça yem tüketimi artar. Düşük enerjili yemle beslenen civcivlerde büyüme durur, yağ depoları azalır. Vücutta az miktarda depo edilen glikojen kullanılır, onu takiben yağlar ve son olarak vücut proteinleri kullanılır ve hayvan ölür. 2-Protein İhtiyacı: Proteinler aminoasitlerden oluşur. Aminoasitler yüksek molekül ağırlığına sahip organik bileşiklerdir. Civcivler ruminantlar gibi kendileri için zorunlu olan aminoasitleri sentezleyebilme yeteneğine sahip değillerdir. Özellikle 13 aminoasitin yemlerle birlikte verilmesi zorunludur. Yumurtacı civciv (yarka) rasyonlarında %15-18 ham protein olmalıdır. Tek mideli olan tavuklarda proteinin miktarından çok kaynağı ve kalitesi önemlidir. Proteinin kalitesi, sindirilme oranı ve aminoasit miktarıyla ilgilidir. Aminoasit ihtiyacının optimum düzeyde karşılanabilmesi için rasyonda birden fazla protein kaynağının kombinasyonu gereklidir. 3-Mineral Madde İhtiyacı: Tavuklar hayatlarının her döneminde belirli miktarlarda mineral maddelere ihtiyaç duyarlar. Bunlar içerisinde en önemlileri kalsiyum ve fosfordur. Kalsiyum tek başına değil fosforla birlikte bulunur. Civciv ve piliç rasyonlarında genellikle % l kalsiyum, % 0,5 fosfor bulunur. Yumurta tavuğu rasyonlarında ise % 3-4 kalsiyum, % 0,7-1,0 fosfor bulunur. Kalsiyum eksikliğinde yem tüketimi azalır, büyüme geriler, bazal metabolizma yükselir, aktiviteler azalır, raşitizm görülür, anormal duruş ve yürüyüş olur, yaşam kısalır, yumurta verimi düşer ve yumurta kabuğu incelerek kalitesi bozulur. 4-Vitamin İhtiyacı: Vitaminler yaşam için gerekli maddelerdir. Canlı hücrede cereyan eden her kimyasal reaksiyonda bir veya daha fazla vitamin etkili olmaktadır. Vitaminler iki gruba ayrılır. Bunlar: a. Yağda eriyen vitaminler (A, D, E ve K vitaminleri) b. Suda eriyen vitaminler (B grubu vitaminleri ve C vitamini) Yağda eriyen vitaminler vücutta karaciğerde depolandığı halde suda eriyen vitaminler önemli ölçüde depolanamazlar. Bütün vitaminlerin, rasyondaki hammaddelerle karşılanması mümkün değildir. Bu nedenle eksiklikler çeşitli firmalar tarafından çıkarılan premikslerle karşılanmaktadır. Özellikle bunlardan vitamin B12 nin hayvansal kökenli yemlerde bulunması, rasyona mutlaka hayvansal kökenli hammaddelerin katılmasını gerektirmektedir. 5) Yağ İhtiyacı: Karbonhidrat ve proteinlerden 2,5 kez daha fazla enerji içeren yağlar, yalnız broiler rasyonları için değil yumurta tavuğu rasyonlarına da belirli oranlarda katılır. Bunun nedeni, konsantre enerji kaynağı olmalarının yanı sıra, tozuman önlemeleri, yemin lezzet ve görünümünü iyileştirmeleri, peletlemeye yardımcı olmaları, yem makinelerini doğal yollarla yağlayarak yıpranmalarını önlemeleri, esansiyel yağ asidi kaynağı olmaları ve yağda eriyen vitaminleri taşımalarıdır. Tel:

19 6) Su İhtiyacı: Su vücutta birçok metabolit olayın yürütülmesinde görev alır. Besin maddelerinin ve metabolitlerin vücudun bütün hücrelerine taşınması ve hücrelerden atık maddelerin atılmasını sağlayan kan, hücre arası ve hücre içi sıvıların temel maddesidir. Toplam vücut suyu miktarı, civciv döneminde % 70, ergin dönemde % 55 ve kan plazmasında % 90 dır. Yumurtanın % 60 ı sudur ve bir yumurta vücuttan 38 gr su çıkarır. Bir tavuk tüketişi 100 gr yem için ml su içer. Sıcakta bu oran ml. ye çıkar. Normal su tüketiminin % 20 azalması yem tüketimini düşürür. Civciv ve piliçlerde su tüketimi canlı ağırlık, yaş, çevre sıcaklığı, yemin yapısı ve kompozisyonuna bağlı olarak değişim gösterir. Kurulması planlanan işletmede yetiştirilecek civcivlerin su tüketim değeri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 5 Civciv ve Piliçlerin Tip ve Yaşlarıyla Su Tüketim Değerleri (Litre/100 Adet) Yaş (Hafta) 21 C ve Aşağısı Yaş (Hafta) 21 C ve Aşağısı 1 2, ,0 2 3, ,5 3 4, ,0 4 5, ,6 5 6, ,1 6 7, ,6 7 7, ,1 8 8, ,7 9 9,5 18 1,42 Kaynak: Lohmann Yönetim Klavuzu Ülkemiz şartlarında erişkin bir yarkanın günlük su tüketimi gr dır. Bu miktar, piliç cinsine, yem cinsi ve miktarına, su verme sistemine ve ısı derecesine göre farklılıklar göstermektedir. Kurulması planlanan tesiste ana su tüketim kalemini oluşturan günlük civciv içme suyu miktarı Lohmann Irkı Yönetim Klavuzunda yer alan mevcut günlük su tüketim bilgilerine bakıldığında bir yarka döneminde günlük ortalama 84,6 gr olarak görülmektedir. Ancak su kullanımı konusunda literatür bilgilerine dayanılarak ve bir miktar da pay eklenerek günlük yarka su tüketimi 123 gram (123 ml) olarak alınmıştır. Su nipelleri her gün kontrol edilecek ve tıkananlar bakım yapılarak çalışır duruma getirilecektir. Kurulması planlanan işletmede yem gibi su da otomatik sistemle (Özel damla sistemi nipelle) hayvana sunulacaktır. Yarkaların yaşam sürecinde ihtiyaç duyacakları su, kafeslerin ön kısmına yerleştirilecek suluklar (nipel) vasıtasıyla karşılanacaktır. Yarkalara verilecek su, temiz, renksiz, kokusuz, tortusuz, zararlı maddeler ve mikroplardan arındırılmış olacaktır. Sudaki bakteriyel veya kimyasal kirlilik, bazı maddelerin fazlalığı, büyümede yavaşlama, canlı ağırlık kaybı, verim düşüklüğü, ishal ve ölümler halinde ortaya çıkarır. Bunun için işletmede kullanılacak su, bakteriyolojik ve kimyasal yönden analizleri yapılarak takip edilecektir. 4- Civcivlerin Gagalarının Kesilmesi: Civcivler 2 haftalık olunca gagaları kesilecektir. Yumurtacı olarak yetiştirilecek civcivlerde ileride birbirlerini gagalamasınlar diye uygun yaşta gaga kesimi yapılmalıdır. Kesim işlemi özel olarak imal edilmiş rezistanslı kesme makinesinde ısıl işlemle yapılacaktır. Civcivlerde 6. ile 9. günler arasında gaga kesimi yapılması, kanibalizmin engellenebilmesi için en uygun yoldur. Eğer gaga kesimi bu dönemde yapılmamış ise, kesimin 16. haftadan önce haftalar içinde yapılması gereklidir. Gaga kesiminde üst gaga alt gagadan daha çok kesilir. Gaganın 1/2 veya 2/3 ü burun deliklerin önünden kesilir Tel:

20 ve dağlanır. Dağlama 3 saniye içinde bitirilmelidir. Dağlamanın uzun sürmesi aşırı strese neden olur. Çok kısa süreli dağlama ise gaganın ilerideki yaşlarda tekrar büyümesine yol açar. Ayrıca dağlama bıçağı ne çok ne de düşük sıcaklıkta olmalıdır. Bıçağın morumsu bir kırmızılıkta olması genellikle uygun şekilde dağlama yapılması için yeterli olmaktadır. 5- Yarkaların Yumurta Üretim İşletmelerine Nakledilmesi: 16 hafta sonunda yeterli ağırlığa ve seksüel olgunluğa erişip yumurtlamaya hazır hale gelen yarkalar yatırımcı firmaya ait Yumurta Üretim Kümeslerine gönderilecektir. 6- Yarka Kümeslerinin Kuru Olarak Temizlenmesi ve Dezenfeksiyonu: Kümesin hazırlanması ve dezenfeksiyonu civcivler gelmeden önce yapılacaktır. Kümesler bir önceki civciv partisi boşalır boşalmaz (16. Hafta) genel kuru temizliğe alınır, ilaçlanır ve bir sonraki partinin gelişine hazır hale getirilir. Kümesler en az iki hafta dezenfekte edilmiş olarak bekletilecektir. Böylece ikinci civciv partisine hazırlanan kümeste hastalık etkenlerinin hayat devreleri kırılmış olacaktır. Kümeslerin temizlik ve dezenfeksiyonu için aşağıdaki işlemler yapılacaktır. Kümes içindeki bütün atıklar ve organik maddeler iyice kazınacak, kümes tabanı süpürülecek, temizlenecek ve kümesin tümü dezenfekte edilecektir. Kümes içindeki bütün ekipmanlar dışarıda iyice temizlenecek, fırçalanacak ve dezenfekte edilecektir. Küçük ekipmanlar da etkili bir dezenfektanı içeren geniş bir kaba daldırılarak dezenfekte edilecektir. Bu işlemden geçirtilen bütün ekipmanlar temizlenmiş olan kümese tekrar alınacaktır. Yemin depolandığı büyük yem bidonlarıyla variller de boşaltılarak temizlenecek ve ardından dezenfekte edilecektir. Kümes içinde bulunan elektrik, havalandırma fanları gibi tesisatla ilgili bakım ve onarım işlemleri tamamlanacaktır. Yemin depolandığı yerdeki belirli köşelere haşere gözlem istasyonları ve kontrol sistemleri konulacaktır. Temizlenen ve dezenfekte edilen kümesler ayrıca tütsülenecektir. Bunun için kümesin pencere, perde, kapı ve bacaları hava sızdırmayacak şekilde kapatılacak ve formaldehit gazıyla % 3 dozunda tütsülenecektir. Bu amaçla kümes hacminin her 2,8 m³ lük hacmini 120 cc formalin ve 60 gr potasyum permanganat veya 30 gr. paraformaldehit tozu kullanılarak fumige (tütsüleme) edilecektir. Kümesin etrafı iyice temizlenerek çöp v.s. uzaklaştırılacaktır. Kümes kapıları kilitlenerek içeriye girilmemesine dikkat edilecektir. Isıtıcılar civcivlerin gelişinden bir gün öncesine kadar çalıştırılmayacaktır. 7- Civciv Konulacak Kafeslerin Hazırlıklarının Yapılması: Civcivler gelmeden saat önce kümes ısıtılmaya başlanacaktır. Bu amaçla kümesin sıcak hava sistemi kömür yakılarak çalıştırılarak kümes ısısının civcivler geldiğinde 24 C ye ulaşması sağlanacaktır. Sıcaklık: Kümes sıcaklığının baştan sona kümes boyunca aynı düzeyde tutulmasına özen gösterilecek, kümes sıcaklığını kontrol için kümes boyunca biri başa ikincisi ortaya ve üçüncüsü de kümesin sonuna olmak üzere 3 termometre belirli yüksekliğe asılacaktır. Kümes içindeki sıcaklık farkının kümes boyunca 3ºC yi geçmemesi sağlanacaktır. Altlık: Kümeslerdeki kafeslerin tabanı plastik kaplı telden imal edilmiş olacaktır. Civcivler gelmeden önce bu telin üzerine yine plastikten imal edilmiş daha ince gözenekli Tel:

21 örtü serilecektir. Kafes sistemli kümeste civciv gelmeden önce kafesin tabanının belirli bölümüne steril kağıt veya polietilen örtü serilir. Bu örtü üzerine belirli miktarda yem serpilir. Civciv kafese girdiğinde aç olduğundan hemen beslenmesi gereklidir. (Civcivler yolculuk süresince sarı keselerinden beslenirler. Maksimum 72 saat) Civcivler yemliklerden yem almasını öğreninceye kadar yaklaşık 3 gün bu tarz beslenme devam eder. Kafesli sistemlerde klasik altlıklar (talaş, pirinç kabuğu vb.) kullanılmamaktadır. Işık: İlk 2 gün yani civcivlerin gelişinden itibaren ilk 48 saatlik sürede yeterince aydınlatılmış bir kümesin civcivlerin yemlik, suluk gibi ekipmanları iyice tanıyabilmeleri ve bunlardan yem yiyip su içmeyi kısa sürede öğrenebilmeleri için büyük önem taşımaktadır. Bu bakımdan kümesin her sırasının arasına her 15 m² lik taban alanı için 60 watt lık bir lambanın yeterli yüksekliğe asılması gerekir. Civciv büyütme sırasında ışık şiddeti asla yükseltilmemelidir. Çünkü sinirlilik artar bunun sonucunda kannibalizm görülebilir. Havalandırma: Yarka kümesleri tamamen kapalı sistemle havalandırılacaktır. Civcivler geldiğinde gereksinim duydukları bakım ve yönetim pratiklerinden biri de sınırlı miktarda da olsa temiz hava sağlanmasıdır. Temiz hava alıp kirli havanın atılması için havalandırma kaçınılmaz bir işlemdir. Ancak havaların soğuk olduğu kış mevsiminde kümes içi sıcaklığını istenen düzeyde tutabilmek için havalandırma giriş ve çıkışlarını fazla açmamak gerekir. Civcivler hava cereyanına karşı oldukça duyarlı olduklarından hava giriş aralıklarından veya pencerelerden giren havanın civcivler üzerine düşmemesine dikkat edilmelidir. Bunun için hava giriş aralıklarının havayı biraz yukarı doğru yönlendirecek şekilde planlanması gerekir. Böylece dışarıdan içeri giren soğuk hava ısınırken bir sirkülasyon hareketi yaparak yere yaklaşmadan yukarı yükselip fanlardan dışarı verilir. Yemlik ve Suluklar: Civcivler kümese girmeden önce su nipelleri çalışır duruma getirilecektir. Her kafeste 6 nipel 1 damlalık bulunacaktır. Böylece civcivler geldiğinde 18 ºC ye yakın sıcaklıktaki sudan içmeleri sağlanmış olur. Kuluçkahanelerden gelen civcivler kafese girdiğinde aç olduğundan hemen beslenmesi gereklidir. Civcivler yemliklerden yem almasını öğreninceye kadar yaklaşık 3 gün kafeslere serilen örtü üstüne konulacak yemden beslenecektir. Kümeslerdeki yem sistemi otomatik olarak çalışacaktır ve belirlenen oranlarda hazırlanan yemler sistem tarafından otomatik olarak yemliklere beslenecektir. Yem temiz ve taze olmalı ve bir haftadan fazla beklemiş olmamalıdır. Yemin ilk 3-4 gün düzenli olarak tüketilmesi gereklidir. Bunun için gerekirse ışık şiddeti artırılarak ortam iyice aydınlatılmalıdır. Yem, civcivlerin önünde ilk 6 hafta devamlı hazır bulundurulmalıdır. Civcivlerin yemlikleri iyice görmeleri sağlanmalı ve yemlikler üzerine gölge düşmesine meydan verilmemelidir. Civcivlerin ilk günlerde yem yiyip yemediklerini anlamak için kursakları kontrol edilmeli ve yemle yeterince dolu olup olmadığına bakılmalıdır. Yem yemeyen civcivler olduğu anlaşılırsa bunun nedeni araştırıp bulunmalıdır. Tel:

22 Prosesin İş Akım Şeması (Yumurta Tavukçuluğu Yetiştirme Tesisi) Yumurta Tavuğu Konulacak Kafeslerin Hazırlıklarının Yapılması (Aydınlatma Havalandırma Dezenfeksiyon Isı Yem Su) Yarka Yetiştirme Tesislerinden 16 Haftalık Piliçlerin İşletmeye Getirilmesi Yumurta Tavuğu Olacak Piliçlerin Kafeslere Yerleştirilmesi Yumurta Tavuklarından Yumurta Üretimi Gürültü Ölü Tavuk Dışkı Koku Yumurtaların Otomatik Bantlar Vasıtası İle Toplanması Bozuk Yumurta Yumurtaların Taşıma Viyollerine Dizilmesi Bozuk Yumurta Yumurtaların Tasnif Ünitesine Sevkiyatı Şekil 6 Yumurta Tavuğu Yetiştirme Prosesi İş Akım Şeması Tel:

23 Yumurta Tavuğu Konulacak Kafeslerin Hazırlıklarının Yapılması Kapasite artışı planlanan işletmede yarka yetiştirme kümesi de bulunacaktır. Yumurta üretimi için kullanılacak yarkaların bir kısmı firmanın kendi arazisinde bulunan mevcut yarka yetiştirme tesisinden, bir kısmı da diğer yarka üretim tesislerinden temin edilebilecektir. Kapasite artışı planlanan işletmede toplam 8 adet yumurtacı tavuk kümesi bulunacaktır. Tesiste bulunan kümeslerde bir dönemde yetiştirilecek tavuk sayısı aşağıdaki gibi olacaktır. Kümes 1 Kümes 2-7 Toplam : 1 kümes x 5 batarya/kümes x 7 kat/batarya x 144 göz/sıra x 2 sıra/kat x 9 adet/göz = adet tavuk/1 kümes : 1 kümes x 5 batarya/kümes x 8 kat/batarya x 144 göz/sıra x 2 sıra/kat x 9 adet/göz = adet tavuk/1 kümes : 1 x adet + 7 x adet = adet tavuk/dönem olacaktır. Kümesler tam çevre kontrollü (kapalı) olarak yapılacaktır. Yarkalar kendileri için önceden bütün hijyen kontrolleri gerçekleştirilmiş ve gerekli ayarları yapılmış kafeslere yerleştirilmektedir. Kümesler bir önceki yumurta tavuğu partisi boşalır boşalmaz genel kuru temizliğe alınacak, ilaçlanacak ve bir sonraki partinin gelişine hazır hale getirilecektir. Kümesler en az iki hafta dezenfekte edilmiş olarak bekletilecek, böylece ikinci tavuk partisine hazırlanan kümeste hastalık etkenlerinin hayat evreleri kırılmış olacaktır. Kümeslerin temizlik ve dezenfeksiyonu için aşağıdaki işlemler yapılacaktır: Kümes içindeki bütün atıklar ve organik maddeler iyice kazınacak, kümes tabanı süpürülecek, temizlenecek ve kümesin tümü dezenfekte edilecektir. Kümes içindeki bütün ekipmanlar dışarıda iyice temizlenecek, fırçalanacak ve dezenfekte edilecektir. Küçük ekipmanlar da etkili bir dezenfektanı içeren geniş bir kaba daldırılarak dezenfekte edilecektir. Bu işlemden geçirtilen bütün ekipmanlar temizlenmiş olan kümese tekrar alınacaktır. Kümes içinde bulunan elektrik, havalandırma fanları gibi tesisatla ilgili bakım ve onarım işlemleri tamamlanacaktır. Yemin depolandığı sahalarda belirli köşelere fare zehiri konulacaktır. Fare ve böcek mücadele ilaçlarının yemlere karışmaması için gerekli önlemler alınacaktır. Temizlenen ve dezenfekte edilen kümesler ayrıca tütsülenecektir. Bunun için kümesin pencere, perde, kapı ve bacaları hava sızdırmayacak şekilde kapatılacak ve formaldehit gazıyla % 3 dozunda tütsülenecektir. Bu amaçla kümes hacminin her 2,8 m³ lük hacmini 120 cc formalin ve 60 gr potasyum permanganat veya 30 gr. paraformaldehit tozu kullanılarak fumige (tütsüleme) edilecektir. Kümeslerin çevresi iyice temizlenerek çöp v.s. uzaklaştırılacaktır. Kümes kapıları kilitlenerek içeriye girilmemesine dikkat edilecektir. Tavuk yetiştirmede kullanılacak ekipmanların düzenli çalışıp çalışmadığı kontrol edilecek, suluk hatları temizlenip dezenfekte edilerek yükseklik ayarları gözden geçirilecektir. Tel:

24 Yarka Yetiştirme Tesislerinden 16 Haftalık Piliçlerin İşletmeye Getirilmesi Yumurta üretimi yapılacak kümeslerin temizlenmesi, dezenfekte edilmesi ve tavuk girişine hazırlanmasının ardından firmanın yarka kümeslerinden ya da yarka yetiştirme tesislerinden 16 haftalık yumurtacı piliçler (yarkalar) özel araçlarla işletmeye getirilecektir. Taşıma işlemi, serin havada ve karanlık ortamda, hayvanlarda stres oluşturmadan, özenle yapılacaktır. Hayvanlara stresten etkilenmemeleri için taşınmadan bir süre önce ve sonra vitamin verilecektir. Yumurta Tavuğu Olacak Piliçlerin Kafeslere Yerleştirilmesi Yeterli ağırlığa ve seksüel olgunluğa erişen yarkalar bundan sonra ay kalacakları yumurtlama kafeslerine maksimum verimi elde edecek şekilde yerleştirilecektir. Bu kümeslerde yemleme, sulama ve gübre alımı tam otomatik sistemlerle gerçekleştirilecektir. Kümeslerdeki kafeslerde üretilen yumurtalar folluk altındaki bantta toplanıp, her kümesin dışındaki rulo konveyöre aktarılacak oradan da yumurta deposuna taşınacaktır. Bu kafeslerde yaklaşık 72 hafta yumurta üretilecektir. Bir tavuktan yılda ortalama 279 adet yumurta alınabilmektedir. Yumurta Tavuklarından Yumurta Üretimi Yumurta tavuklarından yumurta üretimi kafes sistemi kullanılarak yapılacaktır. Kafes sistemlerinin ana bileşenleri, galvanizli sac ve galvanizli tel malzemeden oluşacaktır. Kafeslerin konstrüksiyonu ve kafes bölmelerinde kullanılan bu galvanizli saclar ve teller ISO 9001 belgeli olacak olup; kullanılan sac ve tellerin yüzey kaplamaları, yüksek standartlarda olacaktır. Kafes sisteminin tasarımı yer hareketlerinden etkilenmeyecek şekilde tasarlanacaktır. Kafes sisteminin ana konstrüksiyonunda, her 60 cm de bir kafes ayağı ve bu ayakların altına konan geniş tabanlı pabuçlar bulunacaktır. Bu sayede maksimum direnç kazanan sistem, platformsuz olarak 7 kata kadar sorunsuz olarak monte edilebilecektir. Kafes gözleri 60 x 60 cm ölçülerinde olacaktır. Yan duvarlar galvanizli saçtan imal edilecektir. Bu sayede tavuklar, kendi bölmelerinde müstakil yaşamakta, yan bölmeler ile irtibatı kesilmekte, gagalama ve ürkme önlenerek daha sakin olmaları sağlanmaktadır. Uygun eğimli alt teller ile yumurtaların kolaylıkla yumurta kanalına ulaşması sağlanacak ve böylece yumurtalarda meydana gelebilecek kırık ve kirlilik oranı minimum seviyeye indirilecektir. Tel:

25 Şekil 7 Örnek Kafes Gözleri Yem arabaları yemleme sistemi tam otomatik olacak ve tamamı galvanizli sacdan üretilecektir. Yem arabalı sistem, zincirli yemleme sistemindeki olumsuzluklar dikkate alınarak geliştirilmiştir. Çok daha ideal olan yem arabalı sistemde özel olarak dizayn edilen yem dağıtım aparatları sayesinde yemin sıhhî, homojen, karıştırılarak ve eşit dağılımı sağlanacaktır. Yem zayiatları asgariye indirilecektir. 4 adet kademe ayarı ile istenilen seviyede yem verilebilecektir. Yem, kümeslerin dışında bulunan konik tabanlı silolarda muhafaza edilecektir. Yem, silonun altından başlayıp yem kovalarına kadar uzanan 125 mm çapındaki borulardan geçen spiral helezonlar sayesinde yem arabalarına otomatik olarak dağıtılacaktır. Yem kovaları dolunca sistem fotoseller sayesinde otomatik olarak duracaktır. Sıranın her iki yanında bulunan yem kovaları önceden ayarlanmış periyodik zamanlarda sıra boyunca hareket ederek, yemleri yemliklere boşaltacaktır. Yem arabaları kafeslerin üzerinde bulunan raylarda 0,75 HP elektrik motorları ve ithal çelik halatlar aracılığı ile hareket edecektir. Yemlikler, tavuk kafes sistemlerinde her kata eşit miktarda yem dağıtmak ve yemin yemlik dışına taşmasını önlemek üzere özel olarak tasarlanacaktır. Bu sistemle yem israfı minimuma inecek ve hayvanlara taze yem sunulacaktır. Ayrıca tavuğun yemi seçme imkânı ortadan kaldırılarak, yem içeriğinin tamamının tavuk tarafından tüketilmesi sağlanacaktır. Şekil 8 Örnek Yemleme Sistemi Tel:

26 Kafes gözleri arasında, kafesi boydan boya geçen PVC boru üzerinde her iki göze 2 adet kırmızı plastik ve paslanmaz çelik malzemeden imal edilmiş olan nipel ile altında V şeklinde plastik damla yakalayıcı olacaktır. Kanatlılar kırmızı renkteki nipellerin ucundaki metal parçaya dokunduklarında otomatik su akışı sağlanacak kanatlılar su ihtiyacını bu şekilde giderecektir. Nipellere dokunma anında akan fazlalık sular, suluk borusunun altında bulunan V damlalığa düşecek, böylece kafes gözlerinin altında bulunan gübre bantları ıslanmamış olacaktır. Her katta ve sırada 1 adet su rezervuarı bulunacaktır. Su şebekesinden gelen su, uygun basınç altında rezervuarlara verilecek ve oradan da içme suyu borularına gönderilecektir. Şekil 9 Örnek Su İçme Sistemi Gübre, her kafes sırası ve katının altında bulunan, kafes boyunca uzanan ve gübrenin kusursuz olarak temizlenmesine olanak tanıyan, 1 mm kalınlığında Polipropilen (PP) gübre bantları ile 1 HP gübre bandı redüktörlü hareket motorları sayesinde çekilerek temizlenecektir. Bu güçlü ve sağlam yapı, çok uzun kümeslerde dahi sorunsuz çalışmaktadır. Her katta bulunan merdane ve sıyırıcılar ile kümes sonundaki yatay gübre boşaltma konveyörüne aktarılan gübre, buradan kümes dışında bulunan dikey gübre boşaltma konveyörüne aktarılacaktır. Gübre nakil konveyörleri; galvanizli saçtan imal edilmiş olan konstrüksiyon ve sabit borular üzerinde çalışan kord bezli 5 mm kalınlığında kauçuk bant ve ön arka merdaneler ile 1,5 HP redüktörlü motordan oluşacaktır. Gübre bantlarının kümesin arka tarafına denk gelen kısmına, gübrenin dışarıya sıçrayıp kümesi kirletmemesi ve düzgün bir şekilde gübre konveyörüne aktarılması için koruyucu bir kapak konulacaktır. Tel:

27 Şekil 10 Örnek Gübre Sevk Sistemi Kullanılması planlanan otomatik yumurta toplama ünitesinde her kata aşağı yukarı hareket ederek yumurta bandına ulaşan lift sistemi bulunacaktır. Otomatik yumurta toplama ünitesi, galvaniz sac ve malzemeden imal edilecektir. Yumurta konveyörü de galvaniz sac gövdeli olarak üretilecek olup; elektrostatik plastik kaplamalı fırın boyalı zincir ve çubuklu, redüktörlü lift tertibatlı olacaktır. Konveyör motoru 0,75 HP, bez bant motoru 0,75 HP, asansör motoru 0,75 HP gücünde olacaktır. İthal bez yumurta bantları ile yumurtalar nakledilecek ve bağlantı elemanları plastik olacaktır. İthal bez bantları antistatik olacak ve bu sayede toz tutmayacaktır. Kafesler boyunca uzanan ve dönüş yapan yumurta bez bantları, yumurta toplama başlıkları ile hareket ettirilecektir. Bez bantlar ve alt tel, yumurtaların çarpışmasını engelleyecek şekilde tasarlanacaktır. Asansörlü konveyör sisteminin aşağı yukarı hareketi sayesinde her kattaki yumurtalar, yumurta bantlarından yumurta taşıma konveyörüne geçirilecektir. Yumurtaların, bez bant üzerinde konveyöre aktarılırken hasar görmemesi için geçiş yerlerinde plastik ara geçiş elemanları bulunacaktır. Bu sayede en az düzeyde enerji tüketimi ile yumurtalar toplanacaktır. Sistemde 90 derece + 90 derece viraj dönmek mümkün olacağından, herhangi bir aktarmaya ihtiyaç duymadan yumurtaların kırılmaları engellenecek ve sistem yumurta toplama ve tasnif makinelerine uygun olarak monte edilebilecektir. Her sıra sonunda yumurta bantlarını temiz tutmak amacıyla konulmuş özel fırçalar bulunacaktır. Şekil 11 Örnek Otomatik Yumurta Toplama Sistemi Tel:

28 Yukarıda bahsedilen kümeslerdeki kafeslere yerleştirilecek tavuklar, yumurtlama dönemleri boyunca bu kümeslerde besleneceklerdir. Kafeslerde yaşayacak tavuklara uygulanacak beslenme ve bakım programı, tavuklardan maksimum verimde yumurta elde edilmesine yönelik olacaktır. Yumurta elde etmek amacı ile beslenecek olan tavukların, yumurta veriminde etkili olan ve aşağıda açıklanan faktörler dikkate alınarak beslenme ve bakım süreçleri devam ettirilecektir: 1-Uygun Çevre: Kümes içinin ısı, nem ve havalandırma düzeyi yumurta verimini etkiler. Bu nedenle hayvanlara en uygun çevre koşulları sağlanacak ve günlük hava değişimlerinden korunacaklardır. Sıcaklığın normalin üzerine çıkması yumurta verimini düşürür. Ayrıca yumurta ağırlığı, kabuk kalınlığı ve kalitesi, iç kalite, yem tüketimi, canlı ağırlık artışı, kanın kalsiyum düzeyi, oksijen alımı, kan basıncı ve nabız düşer. Bunlara karşın, su tüketimi, vücut ısısı ve soluma oranı artar. Yumurta tavukları 27 dereceden sonra sıcaklıktan rahatsız olmaya başlar ve 38 derecenin üzerindeki sıcaklıklardan yumurta verimi şiddetle etkilenir ve hatta ölümler başlar. Normal iklim şartlarında kümes içi sıcaklığı sadece tavukların vücutlarından yaydıkları ısı ile karşılanabilir. Tavuklar 13 C nin altında rahatsız olmaya başlarlar. Yumurta tavukları için optimum kümes içi sıcaklığı C dir. Çevre sıcaklığı düştükçe, tavuklar vücut ısılarını korumak için daha fazla yem yerler. Bu çerçevede kümeslerde optimum iç sıcaklığın sağlanması amacıyla gerekli havalandırma ve ısıtma süreçleri uygulanacaktır. 2-Ekipmanlar: Kullanılan ekipmanların tipi ve elverişliliği yumurta verimini etkiler. Kullanılan yemlik ve suluklar da çeşitlidir. Yuvarlak ve oluklu olanlar daha yaygındır. Sulukların yüksekliği, su düzeyi hayvanların sırt hizasından 2,5 cm yukarıda olacak şekilde ayarlanacaktır. Sıcak havalarda hayvanların daha fazla su içtiği dikkate alınarak suluk sayısının maksimum su gereksinmesini karşılayacak düzeyde olması sağlanacaktır. 3-Aydınlatma: Işık, yumurta verimine ilişkin bazı iç salgı bezlerinin faaliyetini arttırarak yumurta verimini yükseltir. Aydınlatma süresi ve yoğunluğunun tavuklarda yumurta verimi, cinsi olgunluk yaşı, yumurta ağırlığı, canlı ağırlık artışı, embriyo gelişmesi, erkeklerde sperm kalitesi ve döllenme gücü üzerinde önemli etkileri vardır. 4-Havalandırma: Havalandırma, kümes içerisindeki CO 2, amonyak, kötü kokulu gazların, nemin ve tozun ortam dışına çıkarılmasıdır. Yetiştirilmekte olan tavuklar hangi yaşta olursa olsun havalandırmaya özen gösterilmelidir. Havalandırma, kümeslerin bulunduğu bölgenin iklim şartları ve rüzgâr durumları dikkate alınarak yapılmalıdır. Havalandırma sayesinde kümeslerde amonyak kokusu birikimi önlenmiş olur. Bu işlem ya tabii havalandırma bacaları ile veya pencerelerden istifade edilerek veya otomatik veya yarı otomatik fanlar kullanılarak yapılır. Yumurta Tavuklarının Besin Maddesi İhtiyaçları: l-enerji İhtiyacı: Tavuklar yemdeki enerjinin tamamından yararlanamazlar. Bir miktar enerjiyi gübre ile bir miktar enerjiyi idrar ile ve yine bir miktar enerjiyi de ekstra ısı kayıpları yolu ile kaybederler. Geride kalan enerji ise net enerji (NE) olup tavuklar tarafından kullanılan enerjidir. Yemdeki enerji-protein dengesi çok önemlidir. Yüksek enerjili yemde protein yüksek, düşük enerjili yemde protein düşük olmalıdır. Çünkü tavuklar yüksek enerjili rasyondan az, düşük enerjili rasyondan fazla tüketerek enerji ihtiyaçlarını karşılarlar. Bu sebeple protein ihtiyaçlarını da karşılayabilmeleri için enerji-protein oranının dengede olması gerekir. Tel:

29 Rasyondaki enerji azaldıkça yem tüketimi artar. Düşük enerjili yemle beslenen civcivlerde büyüme durur, yağ depoları azalır. Vücutta az miktarda depo edilen glikojen kullanılır, onu takiben yağlar ve son olarak vücut proteinleri kullanılır ve hayvan ölür. 2-Protein İhtiyacı: Proteinler aminoasitlerden oluşur. Aminoasitler yüksek molekül ağırlığına sahip organik bileşiklerdir. Tavuklar ruminantlar gibi kendileri için zorunlu olan aminoasitleri sentezleyebilme yeteneğine sahip değillerdir. Yumurta tavuğu rasyonlarında %15-18 ham protein olmalıdır. Tek mideli olan tavuklarda proteinin miktarından çok kaynağı ve kalitesi önemlidir. Proteinin kalitesi, sindirilme oranı ve aminoasit miktarıyla ilgilidir. Aminoasit ihtiyacının optimum düzeyde karşılanabilmesi için rasyonda birden fazla protein kaynağının kombinasyonu gereklidir. 3-Mineral Madde İhtiyacı: Tavuklar hayatlarının her döneminde belirli miktarlarda mineral maddelere ihtiyaç duyarlar. Bunlar içerisinde en önemlileri kalsiyum ve fosfordur. Kalsiyum tek başına değil fosforla birlikte bulunur. Civciv ve piliç rasyonlarında genellikle % l kalsiyum, % 0,5 fosfor bulunur. Yumurta tavuğu rasyonlarında ise % 3-4 kalsiyum, % 0,7-1,0 fosfor bulunur. Kalsiyum eksikliğinde yem tüketimi azalır, büyüme geriler, bazal metabolizma yükselir, aktiviteler azalır, raşitizm görülür, anormal duruş ve yürüyüş olur, yaşam kısalır, yumurta verimi düşer ve yumurta kabuğu incelerek kalitesi bozulur. 4-Vitamin İhtiyacı: Vitaminler yaşam için gerekli maddelerdir. Canlı hücrede cereyan eden her kimyasal reaksiyonda bir veya daha fazla vitamin etkili olmaktadır. Vitaminler iki gruba ayrılır. Bunlar: a. Yağda eriyen vitaminler (A, D, E ve K vitaminleri) b. Suda eriyen vitaminler (B grubu vitaminleri ve C vitamini) Yağda eriyen vitaminler vücutta karaciğerde depolandığı halde suda eriyen vitaminler önemli ölçüde depolanamazlar. Bütün vitaminlerin, rasyondaki hammaddelerle karşılanması mümkün değildir. Bu nedenle eksiklikler çeşitli firmalar tarafından çıkarılan premikslerle karşılanmaktadır. Özellikle bunlardan vitamin B12 nin hayvansal kökenli yemlerde bulunması, rasyona mutlaka hayvansal kökenli hammaddelerin katılmasını gerektirmektedir. 5) Yağ İhtiyacı: Karbonhidrat ve proteinlerden 2,5 kez daha fazla enerji içeren yağlar, yalnız broiler rasyonları için değil yumurta tavuğu rasyonlarına da belirli oranlarda katılır. Bunun nedeni, konsantre enerji kaynağı olmalarının yanı sıra, tozuman önlemeleri, yemin lezzet ve görünümünü iyileştirmeleri, peletlemeye yardımcı olmaları, yem makinelerini doğal yollarla yağlayarak yıpranmalarını önlemeleri, esansiyel yağ asidi kaynağı olmaları ve yağda eriyen vitaminleri taşımalarıdır. 6) Su İhtiyacı: Su vücutta birçok metabolit olayın yürütülmesinde görev alır. Besin maddelerinin ve metabolitlerin vücudun bütün hücrelerine taşınması ve hücrelerden atık maddelerin atılmasını sağlayan kan, hücre arası ve hücre içi sıvıların temel maddesidir. Toplam vücut suyu miktarı, civciv döneminde %70, ergin dönemde %55 ve kan plazmasında %90' dır. Yumurtanın %60' ı sudur ve bir yumurta vücuttan 38 gr su çıkarır. Bir tavuk 100 gr yem için ml su içer (tüketir). Sıcak havalarda bu oran ml.'ye çıkar. Normal su tüketiminin % 20 azalması yem tüketimini düşürür. Yem üretim tesislerinde hazırlanacak yemler, tavukların ihtiyacına göre yemliklerine günlük olarak verilecektir. Tel:

30 Tavuk yumurta vermeye başladığında büyüme iyice yavaşlamış ve vücut normal büyüklüğe ulaşmıştır. Bu hayvanlarda enerji ihtiyacı çok yüksektir. Protein ihtiyacı ise azalmıştır. Yemler buna göre hazırlanacaktır. Tavuk yumurtasının kabuğu büyük ölçüde kalsiyumdan oluşur. Kalsiyum kirecin ana maddesidir. Yumurtlayan tavuk her yumurta ile vücudundan kabuk miktarına yakın kalsiyum çıkartır. Bu miktarda kalsiyumun tekrar tavuğa verilmesi gerekir. Bunun için tavuk yemlerine kireç katılmaktadır. Tablo 6 Yetiştirilecek Lohmann Irkı Yumurtacı Tavukların Haftalık Yem Tüketimleri Kanatlı Başına Hafta Sonunda Vücut Ağırlığı ve Besleme Programı Yem Tüketimi Vücut Ağırlığı (gr) Hafta Kaynak: Lohmann Management Guide Ülkemiz şartlarında yumurtacı bir tavuğun günlük yem tüketimi gr dır. Bu miktar, tavuk cinsine, yemlik sistemine, yem kalitesine, ısı derecesine ve yumurta randımanına göre farklılıklar göstermektedir. Yumurta tavuğu rasyonları birinci dönemde ( hafta) en az %16 protein kcal/kg metabolik enerji, ikinci dönemde ( hafta) % 15 protein kcal/kg metabolik enerji içerecek şekilde hazırlanacaktır. Tavukların yaşam sürecinde ihtiyaç duyacakları su, kafeslerin ön kısmına yerleştirilmiş olan suluklar (nipel) vasıtasıyla karşılanacaktır. Tavuklara verilecek su, temiz, renksiz, kokusuz, tortusuz, zararlı maddeler ve mikroplardan arındırılmış olacaktır. Sudaki bakteriyel veya kimyasal kirlilik, bazı maddelerin fazlalığı, büyümede yavaşlama, canlı ağırlık kaybı, verim düşüklüğü, ishal ve ölümler halinde ortaya çıkarır. Bunun için işletmede kullanılacak su, bakteriyolojik ve kimyasal yönden analizleri yapılarak takip edilecektir. Yumurtaların Otomatik Bantlar Vasıtası İle Toplanması Kullanılması planlanan otomatik yumurta toplama ünitesinde her kata aşağı yukarı hareket ederek ulaşan lift sistemi bulunacaktır. İthal bez yumurta bantları ile yumurtalar nakledilecektir. İthal bez bantları antistatik olacak ve bu sayede toz tutmayacaktır. Kafesler boyunca uzanan ve dönüş yapan yumurta bez bantları, yumurta toplama başlıkları ile hareket ettirilecektir. Asansörlü konveyör sisteminin aşağı yukarı hareketi sayesinde her kattaki yumurtalar, yumurta bantlarından yumurta taşıma konveyörüne geçirilecektir. Yumurtaların Taşıma Viyollerine Dizilmesi Otomatik bantlar vasıtası ile toplanan yumurtalar, yine otomatik makineler tarafından taşıma viyollerine yerleştirilerek paketlenecektir. Üretimde kullanılacak viyoller Yumurta Viyolü Üretim Fabrikalarından alınacaktır. Tel:

31 Yumurtaların Sevkiyatı Ebatlarına göre tasnif edilecek yumurtalar daha sonra otomatik olarak viyollere dizilerek sevkiyata hazır hale getirilecektir. (Şekil 12) Kümes No Kapasitesi Şekil 12 Örnek Yumurta Tasnif ve Dizme Makinesi Planlanan proje kapsamında toplam 2 adet yarka kümesi ve 8 adet yumurta tavuğu kümesi bulunacaktır. Toplam kapasiteyi gösteren detaylı tablo aşağıda verilmiştir. Kümesteki Batarya Sayısı Yumurta Tavuğu Kümesleri Tablo 7 Kurulması Planlanan İşletmenin Kapasitesi Kümes Bataryadaki Kat Sayısı Kattaki Sıra Sayısı Sıradaki Kafes Sayısı Kafesteki Canlı Sayısı Toplam Kapasite (Adet/Dönem) K K K K K K K K Toplam Tavuk Yarka Kümesleri K K Toplam Yarka TOPLAM CANLI İşletmede maksimum kapasitede bir periyotta (16 hafta) adet civciv beslenecektir. Tesiste bir yılda 3 dönem yarka yetiştirilmesi planlanmaktadır. Böylelikle yıllık yarka yetiştirme kapasitesi; Yıllık Yarka Kapasitesi = adet/dönem x 3 dönem/yıl = adet/yıl olacaktır. Tel:

32 İşletmede yetiştirilecek tavukların üretim dönemleri boyunca yumurta verimi % 90 dır. Bu durumda işletmenim günlük ve yıllık yumurta üretim kapasitesi aşağıdaki gibi hesaplanmıştır: Günlük Yumurta Kapasitesi = Tavuk Sayısı x %90 = x 0,9 = adet/gün Yıllık Yumurta Kapasitesi = Günlük Yumurta Sayısı x 365 = x 365 = adet/yıl Turgutlu Kaymakamlığı İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünden alınan Kapasite Raporu EK-12 de verilmiştir. Üretimde Kullanılması Planlanan Hammadde, Katkı ve Yardımcı Malzemeler Kapasite artışı planlanan işletmede kullanılması planlanan hammadde, katkı ve yardımcı malzemelerin hesaplamaları ve detayları aşağıda verilmiştir. Önceki bölümlerde, Tablo 4 te ve Tablo 6 da verilen değerler kullanılarak hesaplanan su ve yem tüketimleri aşağıda verilmiştir. Yarka Yem Tüketimi Tablo 4 de verilen kümülatif yem tüketimi = 5,341 kg/canlı.periyot İşletmede yetiştirilecek yarka sayısı İşletmede yıllık yarka yemi kullanımı Tavuk Yem Tüketimi = adet canlı/periyot = 5,341 kg/canlı.periyot x adet canlı/periyot x 3 periyot/yıl x 1 ton/1.000 kg = 3.345,60 ton/yıl Tablo 6 dan elde edilen günlük ort. yem tüketimi = 101,5 gr/canlı.gün İşletmede yetiştirilecek tavuk sayısı İşletmede yıllık tavuk yemi kullanımı Yarka Su Tüketimi Canlıların yaşamları boyunca ortalama günlük su tüketimi İşletmede yetiştirilecek canlı sayısı İşletmede yıllık su kullanımı = adet canlı/periyot = 0,1015 kg/canlı.gün x adet canlı/periyot x 1 periyot/yıl x 365 gün/yıl x 1 ton/1.000 kg = ,55 ton/yıl = 0,123 litre/canlı = adet canlı/periyot = 0,123 litre/canlı x adet canlı/periyot x 112 gün/periyot x 3 periyot/yıl x 1 m 3 /1.000 litre = 8.629,29 m 3 /yıl Tel:

33 Tavuk Su Tüketimi Canlıların yaşamları boyunca ortalama günlük su tüketimi İşletmede yetiştirilecek canlı sayısı İşletmede yıllık su kullanımı = 0,210 litre/canlı = adet canlı/periyot = 0,210 litre/canlı x adet canlı/periyot x 360 gün/yıl x 1 m 3 / litre = ,89 m 3 /yıl Kurulması planlanan işletmede kullanılacak hammadde, katkı ve yardımcı malzemeler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 8 Üretimde Kullanılması Planlanan Hammadde, Katkı ve Yardımcı Malzemeler Malzeme Malzeme Türü Birim Birim Canlı İçin Yıllık Kullanılan Miktar Yıllık Toplam Kullanım Civciv Canlı Demirbaş Adet Yumurta Pilici Canlı Demirbaş Adet Yarka Yemi Hammadde Ton 0, ,60 Tavuk Yemi Hammadde Ton 0, ,55 Su (Yarka) Hammadde m 3 0, ,29 Su(Tavuk) Hammadde m 3 0, ,89 Tavuk Aşısı Hammadde Doz Vitamin Hammadde Doz Dezenfektan Yardımcı Malzeme Kg Potasyum Permanganat Yardımcı Malzeme Kg - 0,30 Formaldehit Yardımcı Malzeme Kg - 0,50 Kömür Yardımcı Malzeme Ton - 40 Üretimde Kullanılması Planlanan Makine ve Ekipmanlar Kapasite artışı planlanan işletmede kullanılması planlanan makine ve ekipmanların listesi aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 9 Üretimde Kullanılması Planlanan Makine ve Ekipmanlar Toplam Ekipman Motor Ekipman Adı Mevcut İlave Adet Gücü (kw) Yarka Yetiştirme Kafesi Yumurta Tavuğu Yetiştirme Kafesi Yumurta Tavuğu Kümes Havalandırma Fanı Büyük (140 x 140) ,69 Yarka Kümesi Havalandırma Fanı ,50 Otomatik Yemleme Sistemi ,98 6 Ayaklı Konik Tabanlı Yem Silosu ,00 Yem Silosu Spiral Helezonu ,80 Otomatik Su Verme Sistemi ,80 Otomatik Gübre Toplama Bantları ,98 Otomatik Yumurta Toplama Sistemi ,42 Kümes Havalandırma Pedleri ,00 Havalandırma ve Soğutma Kontrol Panosu ,00 Yumurta Etiketleme ve Paketleme Makinası ,6 Tel:

34 Yem Hazırlama Makinesi ,68 Soğuk Hava Deposu ,17 Trafo Jeneratör Sıcak Hava Kazanı ,0 Otomatik Biyogüvenlik Sistemi 1-1 0,50 Su Depolama Tankı I.1.2. Projenin Ömrü Kapasite artışı planlanan Yarka ve Yumurta Tavukçuluğu Yetiştirme İşletmesinde günde 2 vardiya çalışılacaktır. Faaliyetin normal şartlarda yıl devam etmesi planlanmaktadır. Ülke ve dünya ekonomik şartları olumlu seyrederse, işletme ekipmanlarının yenilenmesiyle işletme ömrünün yıl olabileceği düşünülmektedir. I.1.3. Projenin Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Ülkemiz tavukçuluğu hayvancılığımız içerisinde en hızlı gelişen sektördür. Modern teknolojiyi uygulamada ileri ülkeler seviyesinde entegre tesislere sahiptir den itibaren gelişmeye başlayan, 1970 li yıllardan sonra ticari mahiyette işletmelere dönüşen tavukçuluk sektörü, 1980 den sonra damızlıkçı işletmelerin kurulmaya başlaması ve 1987 de Tarım Bakanlığınca Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu uygulaması ile bugün ülke ihtiyacının dışında oldukça büyük bir ihracat kapasitesine ulaşmış durumdadır yılı rakamlarına göre Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca işletmekümes numarası ve çalışma izni verilen adet ticari yumurtacı, adet ticari etlik, 74 adet Kombina ve Kesimhane, 79 adet kuluçkahane ve 277 adet damızlık olmak üzere adet kanatlı işletmesi mevcuttur. Bu işletmeler, adet ticari etlik, adet ticari yumurtacı ve adet damızlık olmak üzere toplam adet kümesle faaliyet göstermektedir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının verilerine göre mevcut işletme ve kümeslerde kapasite kullanım oranının %80-85 civarında olduğu tahmin edilmektedir.türkiye de kanatlı etinin yanında yumurta tavukçuluğu da yaygın olarak yapılmaktadır. Yumurta tavukçuluğu broyler yetiştiriciliğine göre çok daha uzun bir bakım dönemini kapsar. Beş aylık bir büyütme döneminden sonra aylık yumurta verim dönemi hesaba katılırsa asgari aylık bir dönemi kapsar. Dolayısıyla yumurta tavuğu işletmelerinin bakım ve yönetimi broyler yetiştiriciliğine göre daha detaylı, manejman teknikleri daha çeşitli ve yetiştirme daha risklidir. Türkiye de yumurta tavukçuluğu son 18 senede oldukça verimli hale gelmiştir yılından 2008 yılına kadar olan dönemde beslenen yumurta tavuğu sayısı %24,7 artmasına karşın, toplam yumurta üretimi %72 artış göstermiştir. (bkz. Tablo 10) Bu da aynı dönem içerisinde gelişen teknolojiler, yapılan yatırımlar ve bilinçli üretimler sonucunda yumurta tavukçuluğunda ne kadar büyük bir verim artışı gerçekleştirildiğinin kanıtıdır. Yumurta üretimindeki artışa karşılık fert başına yıllık tüketim adet civarında seyretmektedir. Bu tüketim miktarı pek çok Avrupa ülkesinin yarısı seviyesindedir. Dolayısı ile Türkiye de üretilen yumurtanın bölge ülkelerine ihracı yanında bir iç tüketim (talep) potansiyeli de bulunmaktadır. Nüfus artışı ve genç nüfus dikkate alındığında tüketim miktarının yakın gelecekte iki katına çıkması beklenmektedir. Bu çerçevede ülkemizde tüketilen hayvansal protein miktarının artırılarak dengeli beslenmesinin sağlanması amacıyla halkımızın bilinçlendirilmesi, tüketimi özendirecek eğitim ve reklam çalışmaları ile kişi başına tavuk eti ve yumurta tüketiminin Avrupa ülkeleri seviyesine çıkarılması hedeflenmektedir. Tel:

35 Yumurta, tüm dünyada çok yaygın olarak kullanılan çok az sayıda gıda maddelerinden biridir. Bu nedenle yumurta, gıda endüstrisinin önemli bir bölümünü oluşturur. Yumurta tavukçuluğundaki bakım ve yönetimle ilgili birçok husus damızlık tavuk yetiştiriciliği ile benzerlik gösterir. Keza, ticari yumurta üreticileri, damızlık firmalar, yem sanayi, ekipman sanayi ve ilgili diğer sanayiler ile iş kolları da çok sayıda insanın geçim kaynağını teşkil eder. Tablo 10 Türkiye de Yıllık Yetiştirilen Yumurta Tavuğu Sayısı ve Üretilen Yumurta Miktarı Yıl Yumurta Tavuğu Sayısı (Adet) Yumurta Üretimi (1.000 Adet) Değişim 30,8% 80,4% Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Veritabanı Şekil 13 Türkiye de Yıllara Göre Yumurta Tavuğu Sayısı ve Yumurta Üretimi Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Veritabanı Tel:

36 Türkiye de tavuk yetiştiriciliğinin yoğun olduğu bölgeler Ege, Güney Marmara ve Batı Karadeniz bölgeleridir. Bunun nedenleri arasında bu bölgelerin büyük yerleşim merkezlerine yakınlığı nedeniyle tüketimin fazla oluşu, enerji temininin daha kolay olması, iklim, coğrafi yapı uygunluğu ve ulaşım imkânlarının kolaylığı sayılabilir. Buralarda kilometrekareye düşen kanatlı sayısı adetten fazladır. (Şekil 14) Yumurta üretimi de yine aynı bölgelerde yoğunluk arz etmektedir. Özellikle, Çorum, Kayseri, Afyon ile Bolu illerimizde üreticiler kooperatif ve şirketleşme yoluyla güçlü birlikler oluşturmuşlardır. Yumurta üretiminde genellikle kapalı alandan daha çok yararlanmayı sağlayan kafes sistemi uygulanmaktadır. Şekil 14 Türkiye Kanatlı Yoğunluğu Haritası Kaynak: Agri-Livestock Consultants Ltd. Kanatlı Eti Sektör Raporu Kasım 2006 Yumurta tavukçuluğu özelinde inceleme yapıldığında yoğunluğun Ege, Batı Anadolu ve Batı Marmara bölgelerinde oluştuğu görülmektedir. (Şekil 15) Şekil 15 Türkiye de Bölgelere Göre Yumurta Üretimi Dağılımı Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Veritabanı Tel:

37 Ege Bölgesinin Yumurta Tavukçuluğu sektörü daha yakından incelendiğinde yılları arasında yumurta üretim miktarının 2,5 milyar seviyelerinden 4,5 milyar seviyelerine ulaştığı görülebilir. (Şekil 16) Bu da yaklaşık % 80 lik bir artışa tekabül etmektedir. Şekil 16 Ege Bölgesinde Yıllara Göre Yumurta Üretimi Değişimi Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Veritabanı Yumurta Tavukçuluğu faaliyetinin Manisa ili genelinde yoğun olduğu yerler sırasıyla Akhisar, Saruhanlı ve Salihli ilçeleridir. (Şekil 17) Bu ilçelerde ulusal ölçekte satış ve dağıtım yapan büyük firmaların üretim tesisleri bulunmaktadır. DLBA Gıda, yatırımının Manisa ili, Turgutlu ilçesinde yer alması nedeni ile yatırımını kapasite artışı yatırımını aynı alanda yapmaya karar vermiştir. Tel:

38 Şekil 17 Manisa ve İlçelerinde Yumurta Tavuğu Sayısı ve Yumurta Üretim Miktarları Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Veritabanı Yatırımcı firma ürüne olan yurtdışı talebi karşılamak ve gelişen pazarlara ürün sunmak için mevcut üretim tesislerine ek olarak yeni işletmeler kurmayı ve bu sayede üretim kapasitesini arttırmayı planlamaktadır. DLBA Gıda, bu nedenle Turgutlu İlçesi sınırları içinde faaliyetine devam etmekte olan Yumurta Tavukçuluğu Yetiştirme Tesisi nin kapasitesini 2 adet yarka kümesi ve 7 adet yumurta tavuğu yetiştirme kümesi ilave ederek adet/ dönem yarka ve adet/dönem yumurta tavuğuna çıkarmayı planlamaktadır. Bu amaçla; 1. Gerçekleştirilmesi planlanan kapasite artışı projesi kapsamında 9 adet kümes inşaatı yapılacaktır. 2. Mevcut kümesin büyüklüğü aynen korunacaktır. 3. Mevcut kümesin inşaat alanında ve yüksekliğinde herhangi bir değişiklik yapılmayacaktır. 4. Mevcut kümeste bir kafese konacak canlı sayısı 5 adetten 9 adede çıkarılacaktır. 5. Kümeslerde otomatik gübre toplama bantları ve proses atıksuyu toplama çukurları tesis edilecektir. 6. Kümeslerde bulunacak fanların önüne pulverize su kullanan davlumbazlı koku indirgeme sistemi kurulacaktır. 7. Gerçekleştirilmesi planlanan proje ile birlikte işletmede 40 kişi istihdam edilmesi planlanmaktadır. Planlanan personel detayları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tel:

39 Tablo 11 Kurulması Planlanan İşletmede Çalışacak Personel Sayısı PERSONEL TOPLAM Müdür 1 Şef 1 Mühendis 1 Memur 4 Ustabaşı 1 Tekniker (Kalite & Ar-ge) 2 Düz İşçi 30 TOPLAM 40 Yatırımın toplam bedeli TL civarında olacaktır. Bu tutarın TL lik kısmı proje giderleri, TL lik kısmı inşaat yatırımı, TL lik kısmı makine ekipman ve TL lik kısmı da diğer giderler için ayrılmıştır. Kurulması planlanan işletmenin Vaziyet Planı EK-6 da verilmiştir. Yapılacak olan yatırım, istihdama da olanak sağlayacaktır. Açılan her tesis, bu yöredeki vasıfsız işsiz insanımıza iş imkânı doğuracaktır. Bu ise bu yörelerdeki insanların istihdam edilme olasılığını artıracaktır. Kurulması planlanan işletmedeki çalışanların büyük bir kısmı (%95 i) Turgutlu ilçesinden, Musacalı Köyünden ve diğer yakın köylerden temin edilecektir. Bu sayede ilçede ve yörede önemli ölçüde yeni istihdam yaratılacaktır. İaşe giderlerinin tamamı da yine firmanın merkezinin de yer aldığı Turgutlu ilçesinden temin edilecektir. I.2. PROJENİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİNİN, İNŞAAT VE İŞLETME SAFHALARINDA KULLANILACAK ARAZİ MİKTARI VE ARAZİNİN TANIMLANMASI Yatırım yapılacak arazi, Manisa ili, Turgutlu ilçesi, Musacalı Köyünde, mülkiyeti DLBA Gıda ya ait, m 2 lik 1395 no lu parseldir. Mevcut durumda işletmede kuruluş çalışmaları devam eden ve ÇED Gerekli Değildir Kararı alınan 1395 m 2 alana sahip 1 adet kümes, 237,16 m 2 büyüklüğünde yem ünitesi, 816 m 2 depo, 268 m 2 iki katlı idari bina ve bir adet 68,32 m 2 büyüklüğünde bakıcı evi için Manisa İl Özel İdaresinden tarih ve 2013/54 ruhsat no ile Yapı Ruhsatları alınmış inşaat çalışmalarına başlanmıştır. Anılan Yapı Ruhsatları EK-10 da verilmiştir. Yatırım ile ilgili kuruluş çalışmaları 2012 yılında başlamış olup Bora ÖZEN tarafından faaliyetin çevreye olası etkilerinin değerlendirilmesi amacıyla Proje Tanıtım Dosyası hazırlatılmıştır. Kuruluş çalışmaları devam eden adet/dönem kapasiteli Yumurta Üretim İşletmesi için Bora ÖZEN adına Manisa İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarih ve 13 no ile ÇED Gerekli Değildir Kararı vermiştir. (EK- 9) Faaliyet sahibi kuruluş çalışmaları devam eden işletmeyi 2013 yılı Mayıs ayında devralmış ve konu ile ilgili olarak Manisa İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğüne başvurmuş ve daha önce hazırlanmış olan Proje Tanıtım Dosyasında yer alan hususlara uyulacağına dair taahhütname vermiştir. Manisa İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarih ve 5571 sayılı cevabi yazısında daha önce verilen ÇED Gerekli Değildir kararının geçerliliğini korumakta olduğunu, faaliyet ile ilgili kapasite artışı, unvan ve/veya proses değişikliği planlanması durumunda müdürlüğe başvurularak verilecek karara göre hareket edilmesini istemiştir. Anılan görüş yazısı EK-11 de verilmektedir. Tel:

40 Kapasite artışı projesi kapsamında 7 adet her biri m 2 büyüklüğünde yumurta tavuğu yetiştirme kümesi, 2 adet her biri m 2 büyüklüğünde yarka yetiştirme kümesi yapılması planlanmaktadır. İşletmeye ayrıca m 2 yumurta toplama odası, 200 m 2 gözlem odası, 100 m 2 iki katlı bakıcı evi ilave edilmesi planlanmaktadır. Proje sahasının Yerbulduru Haritası EK-1 de, proje sahasının 1/ ölçekli Topografik haritadaki yeri EK-2 de, Proje Alanının Uydu Fotoğrafları EK-3 te, Proje sahasının panoramik fotoğrafları EK-4 te, Tesisin Vaziyet Planı EK-6 da verilmiştir. EK-8 de verilen parsele ait Harita (Plan) Örneğinden görülebileceği üzere parselin kuzeyi 909 ve 910 no lu parseller, batısı 598 no lu parsel ve kadastro harici alan, doğusu ise yine kadastro harici alan ile çevrilidir. Güneyinden de yol geçmektedir no lu parselin mülkiyeti DLBA Gıda ya ait olup arazi tapu örneği EK-5 de sunulmuştur. Faaliyet alanının parsel sınırına en yakın yerleşim yeri, kuzeydoğuda Akköy Köyü, kuş uçumu 750 m. mesafededir. Turgutlu İlçesinin faaliyet alanı sınırına mesafesi kuş uçumu yaklaşık Projenin gerçekleştirilmesinin planlandığı 1364 no lu parselin toplam büyüklüğü m 2 dir. Gerçekleştirilmesi planlanan proje kapsamında kurulacak olan tesisin kapalı alan miktarları ve arazi kullanımları aşağıdaki tablolarda özetlenmiştir. Tablo 12 Kapasite Artışı Planlanan İşletmede Ulaşılacak Kapalı Alan Miktarı Üniteler Mevcut (m 2 ) İlave (m 2 ) Toplam Kapalı Alan (m 2 ) Yumurta Tavuğu Yetiştirme Kümesi Yarka Yetiştirme Kümesi Bakıcı Evi 68, ,32 İdari Bina Yumurta Deposu Yumurta Toplama Odası Yem Deposu 237,16-237,16 Gözlem Odası TOPLAM 2.784,48 m , ,48 Tablo 13 Kapasite Artışı Planlanan İşletmede Arazi Kullanımları Kurulması Planlanan Üniteler 1364 Parsel Toplam Alan (m 2 ) Kapalı Alan ,48 Yeşil Alan, Otopark ve Diğer Kullanımlar ,52 TOPLAM Proje kapsamında yer alan kümesler, sızdırmasız fosseptik ve atık su çukuru, ölü çukuru, çok amaçlı binalar (idari ofisler, depo, bakıcı evi vb.), su kuyusu vb. tüm ünitelerin detayları ile gösterildiği ölçekli Vaziyet Planı EK-6 da verilmiştir. Tel:

41 I.3. ÖNERİLEN PROJEDEN KAYNAKLANABİLECEK ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİN GENEL OLARAK AÇIKLANMASI (SU, HAVA, TOPRAK KİRLİLİĞİ, GÜRÜLTÜ, TİTREŞİM, IŞIK, ISI, RADYASYON VE BENZERİ) Planlanan faaliyet esnasında oluşabilecek su kirliliği, hava kirliliği, toprak kirliliği, gürültü ve titreşim kirliliği, katı atık kirliliği ve oluşabilecek diğer çevresel etkiler genel olarak aşağıda açıklanmıştır. I.3.1. Su Kirliliği İnşaat aşaması: Gerçekleştirilmesi planlanan proje kapsamında işletmede yeni kümesler ve sızdırmasız fosseptik ve atık su çukuru, ölü çukuru, çok amaçlı binalar (idari ofisler, depo, bakıcı evi vb.) inşa edilecektir. Kapasite artışı planlanan işletmede arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek yerine getirilecek işlemler sırasında aşağıdaki amaçlar için su kullanımı olacaktır. Çalışacak personelin içme ve kullanma suyu, İnşaat aşamasında sahada toz oluşumunun engellenmesi amacıyla kullanılacak sulama suyu. Arazinin hazırlanması ve tesis kurulması aşamasında çalışacak kişilerden evsel atıksu oluşacaktır. İnşaat sahasında sulama için kullanılacak suyun tamamı toprak tarafından emileceği için bu işlemden herhangi bir atıksu oluşumu olmayacaktır. İşletme aşaması: Gerçekleştirilmesi planlanan faaliyetin işletmede aşamasında: Çalışacak personelin içme ve kullanma suyu, Sosyal tesis temizliği ve bahçe sulaması için kullanma suyu, Yetiştirilecek civcivlere ve tavuklara verilecek içme suyu, Koku önleme amacı ile kurulacak indirgeme sisteminde kullanılacak pulverize su, Proje kapsamında çalışacak personelden evsel atıksu oluşacaktır. Proje alanında, sosyal tesis temizliği için kullanılacak su, kullanım sonrasında evsel nitelikli atıksu olacaktır. Bahçe sulaması için kullanılacak su toprak tarafından emileceği için atıksu oluşumu söz konusu olmayacaktır. Yarka ve tavuklara içme suyu olarak verilecek suyun tamamı yetiştirilecek canlılar tarafından tüketileceği için atıksu oluşumu söz konusu olmayacaktır. Proje alanında, koku önleme amacı ile kurulacak indirgeme sisteminde kullanılacak pulverize su için su kullanımı olması planlanmaktadır. Kullanılacak bu su sürekli olarak devridaim ettirilecektir. Kullanılacak suyun günlük olarak buharlaşma neticesinde eksilen miktarı tamamlanacaktır. Kullanılacak pulverize suyun buharlaşma nedeni ile kaybolan %10 luk kısmından atıksu oluşumu söz konusu olmayacaktır. Kurulması planlanan işletmede Tehlikeli Atık Yağ ve Bitkisel Atık Yağ gibi diğer sıvı atıklar oluşmayacaktır. Tel:

42 I.3.2. Hava Kirliliği Toz Oluşumu İnşaat aşaması: Kapasite artışı planlanan işletmede arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek yerine getirilecek işlemler sırasında hava kirliliği yaratacak tek işlem toz oluşumu olacaktır. ÇED inceleme alanı içerisinde kurulması planlanan kümes için ve arazinin tesviye edilmesi amacı ile sahada hafriyat çalışması yapılacaktır. Hafriyat çalışması sırasında sahada toz oluşumu beklenmektedir. İşletme aşaması: İşletme aşamasında ise yarka ve tavuk yetiştirme işlemlerinin tamamen kapalı alanlarda yapılacak olmasından dolayı herhangi bir toz oluşumu söz konusu olmayacaktır. Kümeslerde bulunacak civcivleri ve tavukları beslemek için kullanılacak yemlerin kapalı silolarda tutulacak olması ve besleme işleminin tamamen otomatik olarak kapalı sistemde bilgisayar kontrollü olarak yapılacak olması nedeni ile bu işlemden de toz oluşmayacaktır. Yanma Gazı Oluşumu Kapasite artışı planlanan tesiste yarka yetiştirme kümeslerinin ısıtılması için kış döneminde kullanılacak kazanlarda kömür yakılacaktır. Kömür kullanılacak kazan bacalarında kirlilik parametreleri olarak CO, CO 2, SO 2, NO, NO 2 oluşması beklenmektedir. Yumurta tavuğu yetiştirme kümeslerinde tutulacak tavuklara bölgedeki iklim şartlarının uygun olması nedeni ile ortam ısısında bakılabilecek ve bu nedenle yakıt kullanan herhangi bir ısıtma sistemi kullanılmayacaktır. Yakıt kullanılmayacağı için de bu kümeslerden kaynaklanacak herhangi bir emisyon olmayacaktır. Koku Oluşumu Koku son yıllarda özellikle de tavukçuluğun yoğunlaştığı bölgelerde güncel bir problem ve şikâyet konusu haline gelmiştir. Koku, gerek oluşumu gerekse kaynağı itibari ile oldukça karmaşık bir konudur. Kümeslerdeki civcivler, tavuklar, yem, vb. gibi tüm organik materyaller kendine has kokuya sahiptir. Bunun yanı sıra organik maddelerin parçalanması sonucu oluşan amonyak, hidrojen sülfür ve diğer sülfürlü bileşikler, aminler ve uçucu yağ asitleri de başlıca koku kaynaklarıdır. Kurulması planlanan işletmede koku oluşumu söz konusu olabilecektir. I.3.3. Toprak Kirliliği Kurulması planlanan işletmede, inşaat ve işletme faaliyetleri sırasında, faaliyet alanında toprak kirliliğine neden olabilecek bir çalışma söz konusu olmayacaktır. Proje kapsamında tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Tel:

43 I.3.4. Gürültü ve Titreşim Kirliliği Kapasite artışı planlanan işletmede inşaat faaliyetleri esnasında çalışacak iş makinelerinden, işletme faaliyetleri esnasında ise tavuk ve yarka kümeslerinde kullanılacak ekipmanlardan kaynaklanacak gürültü oluşumu beklenmektedir. I.3.5. Katı Atık Kirliliği Hafriyat Atığı ÇED inceleme alanı içerisinde kurulması planlanan kümesler, fosseptikler, atık su ve ölü çukurları için hafriyat çalışması yapılacaktır. Bu çalışmalardan hafriyat atığı oluşması beklenmektedir. İşletme aşamasında herhangi bir hafriyat atığı oluşmayacaktır. Proses Katı Atığı Kapasite artışı planlanan işletmede kümeslerde beslenecek yarka ve tavuklardan proses katı atığı olarak ölü yarka, ölü tavuk, dışkı, paketlenemeyen kırık ve bozuk yumurtalar, ekonomik ömrünü tamamlamış (ıskarta) tavuklar oluşacaktır. Ayrıca, tesiste yarka kümeslerinde ısıtma amaçlı bulunacak kazanda yakılacak kömürden kömür külü oluşumu beklenmektedir. Evsel Katı Atık İnşaat aşaması: Kapasite artışı planlanan işletmede arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasında dek yerine getirilecek işlemler sırasında çalışacak kişilerden evsel nitelikli katı atık oluşması beklenmektedir. İşletme aşaması: Gerçekleştirilmesi planlanan proje kapsamında işletmede üretim aşamasında çalışacak kişilerden evsel nitelikli katı atık oluşması beklenmektedir. Atık Pil ve Akümülatörler Kapasite artışı planlanan işletmede atık pil ve akümülatör oluşmamaktadır. Kapasite artışı sonrası da oluşması beklenmemektedir. Tıbbi Atıklar Kapasite artışı planlanan işletmede revir vs. bulunmayacaktır. Bu nedenle tıbbi atık oluşması beklenmemektedir. Kümeslerde zorunlu olmadıkça ilaç kullanılmayacaktır. Zorunlu hallerde kullanılabilecek ilaçlar ise veteriner hekim denetiminde içme suyu ile beraber verilecektir. Tedavi işlemi sonucu herhangi bir tıbbi atık açığa çıkmayacaktır. Aşı ve tesis dezenfeksiyonunda kullanılacak kimyasalların ambalaj atıkları aşı yapmaya gelen ekip tarafından alınıp götürüleceği için tesiste tıbbi atık oluşmayacaktır. Buna rağmen, acil durumlarda tesiste bulunacak ilkyardım malzemelerinin kullanımı sonucu oluşması muhtemel tıbbi atıklar özel toplama kaplarında ve özel toplama poşetlerinde toplandıktan sonra tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. Tel:

44 I.4. YATIRIMCI TARAFINDAN ARAŞTIRILAN ANA ALTERNATİFLERİN BİR ÖZETİ VE SEÇİLEN YERİN SEÇİLİŞ NEDENLERİNİN BELİRTİLMESİ Kümes Alternatifleri Gerçekleştirilmesi planlanan proje kapsamında seçilen kümes tipi, verim açısından, ülkemizde ve dünyada geliştirilmiş son ve en çevreci teknolojileri içermektedir. İlave edilecek kümesler tamamen kapalı, çevre kontrollü, modern kafes sistemli şekilde kurulacaktır. Yer Alternatifleri Proje, bir kapasite artışı projesi olduğu için ve mevcut hazır kümes kullanılarak gerçekleştirileceğinden tesis yeri için başka alternatif araştırılmamıştır. BÖLÜM II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. PROJE YERİ VE ALTERNATİF ALANLARIN MEVKİİ, KOORDİNATLARI, YERİ TANITICI BİLGİLER Yatırım yapılacak arazi, Manisa ili, Turgutlu ilçesi, Musacalı Köyünde, mülkiyeti DLBA Gıda ya ait m 2 lik 1364 no lu parseldir. Parselin koordinatları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo No lu Parsellerin Koordinatları DATUM : WGS-84 DATUM ED-50 TÜRÜ : DERECE.KESİR TÜRÜ UTM 6 DERECE AYRAÇ : : AYRAÇ : DOM : 27 DOM 27 ZON : 35 ZON 35 ELEMAN SIRASI : ENLEM -BOYLAM ELEMAN SIRASI SAĞA-YUKARI : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : Proje sahasının Yerbulduru Haritası EK-1 de, proje sahasının 1/ ölçekli Topografik haritadaki yeri EK-2 de, Proje Alanının Uydu Fotoğrafları EK-3 te, Proje sahasının panoramik fotoğrafları EK-4 te verilmiştir. Projenin gerçekleştirileceği alan tarihinde onaylanan ve ile tarihlerinde bir kısım değişiklikler yapılan Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planının K20 Paftasında Tarım Arazisi nde kalmaktadır. Parsele ait tapuda vasfı tarla olarak belirtilmiştir. Parsel tarım arazileri kapsamındadır. Parsel üzerinde entegre olmayan, sadece besi amaçlı hayvan yetiştiriciliği planlanması sebebiyle tarımsal yapılardan, hayvancılık amaçlı yapılar grubuna girmektedir. Hayvancılık işletmeleri tarımsal faaliyetlerdendir. Arazi, EK-9 da verilen Manisa İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü görüşüne göre Marjinal Tarım Arazisi sınıfındadır. Tel:

45 Proje alanı ile ilgili, Manisa İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü nün tarih ve 3618 sayılı yazısında; 7269 sayılı Afet Kanunu gereğince Bakanlar Kurulu tarafından alınan Afete Maruz Bölge Kararına rastlanılmamıştır. denmektedir. (EK-9) Orman Genel Müdürlüğü İzmir Orman Bölge Müdürlüğü Manisa Orman İşletme Müdürlüğü tarih ve 2947/13439 sayılı yazısında 6831 sayılı Orman Kanununun 1. Maddesine göre orman sayılmayan yerlerden olduğu tespit edilmiştir. Söz konusu alanda yumurta tavukçuluğu tesisi yapılmasında Müdürlüğümüzce bir sakınca bulunmamaktadır. denmektedir.anılan görüş yazısı EK-9 da verilmiştir. GEDAŞ Manisa İl Müdürlüğü AR-GE Plan ve Etüd Proje Tesis Müdürlüğü nün tarih ve sayılı yazısında Arazinin üzerinden Özel 3xSW enerji nakil hattı geçmektedir. Tesisin kurulması için; Özel 3xSW iletkenli enerji nakil hattına yatayda dış telden 5 m soldan, 5 m sağdan Yeşil alan olarak korunması şartı ve Düşey çıkılabilen 3,5 m, çıkılamayan çatılarda 3 m emniyet mesafesi sağlanarak, inşaat yapılmasında sakınca yoktur. denmektedir. (EK-9) EK-9 da verilen DSİ 2. Bölge Müdürlüğü nün tarih ve sayılı yazısında; 1) Söz konusu alanda İdaremize ait mevcut ve mutasavver herhangi bir tesis bulunmamaktadır. 2) Görüş istenen parselin kuzeyinden Karaderesi geçmekte olup, tesis yapılacak olan arazi işlendiği için dere yatağı bu kesimde kaybolmaktadır. Arazi sahibi tarafından söz konusu derenin yatağı açılmalı ve mansap şartı sağlanmalıdır. Ayrıca dere üst şev çizgisinden itibaren her iki sahilinde olmak üzere 5 er metre genişliğinde servis yolu ayrılmalı ve bu alanın kullanılmayarak boş bırakılmalıdır. 3) Yapılacak faaliyetin su kullanımı ile yer altı ve yüzey suları üzerindeki etkilerine dair hususlar ÇED süreci içerisinde değerlendirilmeli, faaliyet ÇED Yönetmeliği kapsamında değil ise uygulama öncesinde bu konulara ilişkin bilgi verilerek ayrıca Bölge Müdürlüğümüz görüşü alınmalıdır. 4) Çevre sorunları göz önünde tutulmalıdır Sayılı Çevre Kanunu ve Su Kirliliği ve Kontrolü Yönetmeliği nin ilgili hükümlerine uyulması sağlanmalıdır. denmektedir. DSİ 2. Bölge Müdürlüğü tarih ve sayılı yazısında Karadere nin mansap şartlarının sağlanması koşuluna yönelik çalışmalarda, açılacak kanal trapez kesitli ve taban genişliği b=1,00 m, yükseklik H=1,00 m, şev eğimi m=2/1 ölçülerinde olmalıdır. denmektedir. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü İzmir II Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü EK-9 da verilen tarih ve sayılı yazısında 2863 sayılı Yasa kapsamında bugüne kadar tepit ve tescili yapılmış herhangi bir sit veya kültür varlığı koruma alanı içerisinde kalmamaktadır. Ancak, taşınmazda yapılacak olan çalışmalar esnasında, herhangi bir kültür varlığına rastlanılması halinde, 2863 sayılı Kanunun 4. Maddesi gereğince, en yakın mülki idare amirliğine veya en yakın müze müdürlüğüne bilgi verilmesi gerektiği.. denmektedir. Mevcut durumda işletmede kuruluş çalışmaları devam eden ve ÇED Gerekli Değildir Kararı alınan 1395 m 2 alana sahip 1 adet kümes, 237,16 m 2 büyüklüğünde yem ünitesi, 816 m 2 depo, 268 m 2 iki katlı idari bina ve bir adet 68,32 m 2 büyüklüğünde bakıcı evi için Manisa İl Özel İdaresinden tarih ve 2013/54 ruhsat no ile Yapı Ruhsatları alınmış inşaat çalışmalarına başlanmıştır. Anılan Yapı Ruhsatları EK-10 da verilmiştir. Tel:

46 Proje sahibi, daha önce izin alınan adet kapasiteli kümeste gözlerde bakılan hayvan sayısını 5 adetten 9 adede çıkararak bu kümesin kapasitesini adede çıkarmayı planlamaktadır. İşletmeye ilave olarak her biri adet/dönem kapasiteli 7 adet yumurta tavuğu yetiştirme kümesi, 2 adet her biri adet/dönem kapasiteli yarka yetiştirme kümesi yapılması planlanmaktadır. İşletmeye ayrıca m 2 yumurta toplama odası, 200 m 2 gözlem odası, 100 m 2 iki katlı bakıcı evi ilave edilmesi planlanmaktadır. Manisa İl Özel İdaresinin tarih ve 3023 sayılı İmar Durumu yazısında parselin yapılaşmasında bir sakınca bulunmadığı bildirilmiştir. (EK-7) EK-8 de verilen parsele ait Harita (Plan) Örneğinden görülebileceği üzere parselin kuzeyi 909 ve 910 no lu parseller, batısı 598 no lu parsel ve kadastro harici alan, doğusu ise yine kadastro harici alan ile çevrilidir. Güneyinden de yol geçmektedir no lu parselin mülkiyeti DLBA Gıda ya ait olup arazi tapu örneği EK-5 de sunulmuştur. Faaliyet alanının parsel sınırına en yakın yerleşim yeri, kuzeydoğuda Akköy Köyü, kuş uçumu 750 m. mesafededir. Musacalı Köyü faaliyet alanının güneybatısında yaklaşık metre mesafededir. Proje kapsamında yer alan kümesler, sızdırmasız fosseptik, atık su çukurları, çok amaçlı binalar (idari ofisler, depo, bakıcı evi vb.), trafo, su kuyusu vb. tüm ünitelerin detayları ile gösterildiği ölçekli Vaziyet Planı EK-6 da verilmiştir. Tel:

47 BÖLÜM III. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ III.1. ÖNERİLEN PROJE NEDENİYLE KİRLENMESİ MUHTEMEL OLAN ÇEVRENİN; NÜFUS, FAUNA, FLORA, JEOLOJİK VE HİDROJEOLOJİK ÖZELLİKLER, DOĞAL AFET DURUMU, TOPRAK, SU, HAVA, (ATMOSFERİK KOŞULLAR) İKLİMSEL FAKTÖRLER, MÜLKİYET DURUMU, MİMARİ VE ARKEOLOJİK MİRAS, PEYZAJ ÖZELLİKLERİ, ARAZİ KULLANIM DURUMU, HASSASİYET DERECESİ (EK-V DEKİ DUYARLI YÖRELER LİSTESİ DE DİKKATE ALINARAK) VE YUKARIDAKİ FAKTÖRLERİN BİRBİRİ ARASINDAKİ İLİŞKİLERİ DE İÇERECEK ŞEKİLDE AÇIKLANMASI DLBA Gıda tarafından yatırım yapılacak arazi, Manisa ili, Turgutlu ilçesi, Musacalı Köyünde, mülkiyeti kendisine ait, m 2 lik 1364 no lu parseldir. Faaliyet nedeni ile kirlenmesi muhtemel olan çevrenin özellikleri aşağıdaki bölümlerde açıklanmıştır. III.1.1. Nüfus Türkiye sanayi üretiminin % 15 i Ege Bölgesinde yapılmaktadır. Bölgedeki imalat sanayinin hemen her çeşidini kapsayan geniş bir yelpazede üretim faaliyeti sürdürülmektedir. Ege Bölgesi imalat sanayisinin, Türkiye toplam imalat sanayisi içindeki payı, istihdamda % 5, katma değerde %18, yatırımda ise % 11 dir döneminde 426 proje ile Marmara Bölgesi birinci, 141 proje ile Ege Bölgesi ikinci sıradadır. Ege Bölgesi, yabancı yatırımcılarda 1995 yılında % 7 olan payını %11 e çıkarmıştır. Son üç yılda yapılan 141 yabancı yatırımın 28 i Manisa ilinde yapılmıştır. Bu firmaların varlığı, dünya firmalarının Manisa yı ve ülkemizi en iyi şekilde tanımalarını sağlamış ayrıca Manisa ve ülke ekonomisine büyük katkı getirmiştir. 2 Manisa geçmişte özellikle bölgede yetişen çeşitli ürünler için canlı bir alışveriş yeri, dokumacılık, besin maddeleri imali, dericilik ve tarım araçları üretimi gibi alanlarda faaliyet gösteren çok sayıda atölye ve tezgâhın bulunduğu bir sanayi ve ticaret merkezidir yılında hizmete açılan Organize Sanayi Bölgesi ile sınaî gelişme trendi hızlanmış, daha büyük ölçekli sanayi kuruluşlarının Manisa ya yönelmesine olanak sağlamıştır. Bu gelişme doğrultusunda özellikle teşvik tedbirlerinin etkisiyle 1980 yılından itibaren planlı ve kararlı bir sanayileşme hareketi izlenmektedir. Ege Bölgesinin İzmir den sonra ikinci büyük ticari merkezi Manisa dır. Manisa, İç Anadolu Bölgesi illeri ile de bağlantılı olması nedeniyle ticari potansiyeli yüksek bir ildir. Halen Manisa il merkezinde 6 Kısımdan oluşan Organize Sanayi Bölgesi, I. Kısım II. Kısım, III. Kısım ve yapımı devam eden IV. - V. ve VI. kısımlarında çok değişik sektörlerde faaliyet gösteren sanayi kuruluşları yer almaktadır. Ayrıca, Salihli, Akhisar, Turgutlu Organize Sanayi Bölgeleri ve Kula Deri Organize Sanayi Bölgesi de ilin sanayileşmesine büyük katkı sağlamaktadır. Buna bağlı olarak il genelinde sanayinin dağılımı ağırlıklı olarak Merkez, Turgutlu, Salihli, Akhisar ve Soma ilçelerinde görülmektedir. Sanayinin bu gelişimi nedeni ile nüfus hareketleri de buna paralellik göstermiştir. Manisa ili 2000 yılı Genel Nüfus Sayımına göre kişidir kişi ile Merkez ilçe toplam nüfusun %22 sini oluşturmaktadır. Manisa Merkez ilçeyi; %12 lik pay ve kişi ile Akhisar ilçesi, %11,8 lik pay ve kişi ile Salihli ilçesi ve %9,7 lik pay ve kişi ile Turgutlu ilçesi izlemektedir kişilik nüfus ile 2 Manisa İl Çevre Durum Raporu yılı Tel:

48 İl ve ilçeler 45. MANİSA Köprübaşı ilçesi en az nüfusa sahip olup, toplam nüfus içindeki payı ise % 1 in altında kalmaktadır yılı nüfus sayımına göre nüfusun %56,5 lik kesimini oluşturan kişi kentlerde, %43,5 lik kesimini oluşturan kişi ise köylerde yaşamaktadır. Manisa ili Türkiye toplam nüfusunun %1,9 luk bir bölümünü oluşturmaktadır. Merkez ilçe-alaşehir-demirci-kırkağaç-salihli-soma ve Turgutlu ilçelerinde yılları arası nüfus artışı yaşanırken; Ahmetli-Gördes-Köprübaşı-Akhisar-Saruhanlı ilçelerinde nüfus azalışı yaşanmış olup, Gölmarmara-Selendi ilçelerinde kayda değer değişiklik olmamıştır. Manisa ili toplam nüfusu 1985 yılında kişi iken, 1990 yılında kişi olmuş ve beş yıllık artış oranı % 10 seviyelerindedir yılında kişi iken % 6,7 ve 2000 yılında kişi iken % 2,2 lik bir artış göstermiştir arası yıllık artış %2 iken yılları arası yıllık artış hızı binde 97 ve yılları arası ise yıllık artış hızı onbinde 7 olarak saptanmıştır. Bu durum ise Manisa genelinde nüfus artış hızının önemli ölçüde düştüğünü göstermektedir. 3 En güncel veri olan 2012 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt sistemi verilerine göre ise Manisa ili nüfus bilgileri Tablo 15 de verilmiştir Genel Nüfus Sayımı kesin sonuçları Tablo 15 Manisa İli Nüfus İstatistikleri (2012) 2012 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Verileri Yıllık nüfus artış hızı (%) Toplam Şehir Köy Toplam Şehir Köy Toplam Şehir Köy 00. Merkez ,05 44,18-25, Ahmetli ,51-8,45-18, Akhisar ,27 31,38-24, Alaşehir ,74 21,61-5, Demirci ,32-2,94-25, Gölmarmara ,46-13,44-10, Gördes ,99-2,04-27, Kırkağaç ,86 2,36-16, Köprübaşı ,02 8,08-22, Kula ,37 1,93-24, Salihli ,12 18,62-14, Sarıgöl ,57 14,46-5, Saruhanlı ,51 21,16-30, Selendi ,54-18,99-12, Soma ,31 25,76-7, Turgutlu ,71 30,57-13,15 Toplam ,82 26,55-19,02 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Manisa İl genelinde Kentsel Nüfus, Toplam Nüfusun % 67,19 unu oluşturmaktadır. Bu oran, Manisa ili ekonomisinin genelde tarıma bağlı olduğunun en önemli göstergesidir. Yarka ve Yumurta Tavukçuluğu Yetiştirme Tesisinin planlandığı Turgutlu ilçesinde kentsel nüfusun toplam nüfusa oranı % 83,77 seviyesindedir. Bu oran Turgutlu İlçesinin ilin sanayi merkezlerinden biri olduğunu göstermektedir. Bu da, Manisa ilinde nüfus 3 Manisa İl Çevre Durum Raporu yılı Tel:

49 hareketlerinin, sanayi bölgelerinin yoğunlaştığı bölgelerde daha çok olmasının en önemli kanıtıdır. Turgutlu ilçesinin nüfusu 2012 yılı TÜİK verilerine göre kişi olup 2000 yılı kayıtlarına göre % 20,71 lik bir artış göstermiştir yılı TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre Turgutlu İlçesinin nüfusu erkek ve kadın olmak üzere toplam kişidir. Manisa ili 2012 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre kentsel ve kırsal alanlarda nüfusun kadın-erkek dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 16 Manisa İli Nüfusu Kadın-Erkek Dağılımı (2012) ŞEHİR KÖY GENEL İLÇE Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın TOPLAM Merkez Ahmetli Akhisar Alaşehir Demirci Gölmarmara Gördes Kırkağaç Köprübaşı Kula Salihli Sarıgöl Saruhanlı Selendi Soma Turgutlu Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Manisa daki kentsel ve kırsal nüfusun yaş sınıflarına göre dağılımı Tablo 17 de verilmiştir. Tablodan da görülebileceği üzere toplam nüfusun % 50,1 ini erkek nüfusu oluşturmaktadır. Ayrıca yaş grubu, nüfusun en yüksek oranı olan, yaklaşık % 8,1 lik orana sahiptir. Nüfusun % 60 ı 0-40 yaş aralığındadır. Bu da Manisa ilinde nüfusun çoğunluğunu genç nüfusun oluşturduğu anlamına gelmektedir. Tablo 17 Manisa İli, Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus Yaş Grubu Toplam Erkek Kadın Tel:

50 Yaş Grubu Toplam Erkek Kadın Toplam Kaynak: TUİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Veri Tabanı, 2012 Kapasite artışı planlanan Yarka ve Yumurta Tavukçuluğu Yetiştirme Tesisinde 40 kişinin istihdam edilmesi planlanmaktadır. Çalışanlar Turgutlu ilçesinden ve çevre köylerden temin edilecektir. İhtiyaç duyulması durumunda yeni istihdam düşünülebilecektir. III.1.2. Flora-Fauna Manisa ili, Turgutlu ilçesi sınırları içinde bulunan proje alanı ve yaklaşık 1 km'lik yakın çevresindeki flora ve faunayı belirlemek amacı ile 2013 yılı Ocak ve Haziran aylarında arazi çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalarda arazi ve çevresindeki flora ve fauna türleri, alandaki vejetasyon ve bitki toplulukları ve mevcut habitatlar incelenmiştir. Arazi çalışmaları, Ziraat Yüksek Mühendisi Sücaattin Erdem tarafından gerçekleştirilmiştir. Flora ve fauna çalışmaları tesisin planlandığı arazide, komşu parsellerde ve yakın habitatlarda gerçekleştirilmiştir. Proje alanı ve yakın çevresinin flora ve fauna envanteri yukarıda bahsedilen arazi çalışmaları, mevcut literatür taramaları, gözlemler, yöre halkından alınan bilgiler ve 2011 yılı Manisa İl Çevre Durum Raporu" incelenerek derlenmiştir. Flora ÇED İnceleme alanının florasını belirlemek amacı ile 2013 yılı Temmuz ayında Ziraat Yüksek Mühendisi Sücaattin Erdem arazi çalışmaları yapmıştır. Temmuz ayı proje alanı ve çevresindeki flora unsurlarının çoğunluğunun görülebilmesi için uygun dönemlerden biridir. Buna ek olarak Turgutlu ve çevresinde daha önce flora tespiti amacı ile yapılan saha çalışmalarından elde edilen veriler ve literatür bilgilerinden de yararlanılmıştır. Sahada tespit edilen türler kayıt altına alınmış, tanımlanamayan bitki türlerinden örnekler alınarak Celal Bayar Üniversitesi öğretim görevlilerinden yardım alınarak tespitleri yapılmıştır. Türlerin tespitlerinde Peter Hadland Davis tarafından hazırlanan Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Davis, P. H. (ed.) Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Cilt 1-11, University Press, Edinburgh, ) adlı 11 ciltlik eserden faydalanılmıştır. İzmir ili bu eserde B1 karesinde yer almaktadır. Her bitki türünün - biliniyorsa - Türkçe adları da belirtilmiştir. Türlerin Türkçe adları için Türkçe Bitki Adları Sözlüğü nden ve TÜBİTAK tarafından hazırlanan Türkiye Bitkileri Veri Servisi (TÜBİVES) nden yararlanılmıştır. Tel:

51 Proje Sahası Şekil 18 Faaliyet Alanının TÜBİVES Sistemindeki Yeri Tespit edilen flora ve fauna türlerinin küresel tehlike statüleri, güncel olarak geliştirilmiş kriterlere, Bern Sözleşmesi Listelerine, CITES (Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme) listelerine ve IUCN (International Union for Conservation of Nature - Uluslararası Tabiatı ve Doğal Hayatı Koruma Birliği) listelerine göre belirlenmiştir. Bununla birlikte, özellikle endemik flora türleri için önemli olan ulusal statüler, IUCN kategorilerine dayanan Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Ekim, T. - Koyuncu, M. - Vural, M. - Duman, H. - Aytaç, Z. - Adıgüzel, N., Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, Ankara. 2000) kullanılarak belirlenmiştir. Ayrıca, memelilerin, kuşların ve sürüngenlerin avlanma kısıtlamaları Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararına dayanılarak belirlenmiştir. Küresel tehlike statülerinin belirlendiği uluslararası sözleşmeler ile ilgili detay bilgiler aşağıda verilmiştir. Bern Sözleşmesi Avrupa Konseyi nin doğa koruması alanında diğer devletlerle işbirliği yapma arzusunu göz önünde tutarak, Devletler; yabani flora ve faunanın korunması ve gelecek nesillere aktarılması gerekli, estetik, bilimsel, kültürel, rekreasyonel, ekonomik ve özgün değerde doğal bir miras oluşturduğu, biyolojik dengelerin devamlılığında yabani flora ve faunanın oynadığı temel rolü, yabani flora ve faunanın birçok türlerinin ciddi biçimde tükenmekte olduğu ve bazılarının yok olma tehlikesine maruz olduğu, doğal yaşama ortamlarının muhafazasının, yabani flora ve faunanın koruma ve muhafazasında hayati önemi olduğundan yola çıkarak Bern Sözleşmesi ni kabul etmişlerdir. Türkiye nin 1984 yılında taraf olduğu bu sözleşmenin 4 tane eki bulunmaktadır. Ek-1- Kesin olarak koruma altına alınan flora türleri Ek-2- Kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri Ek-3- Korunan fauna türleri Ek-4- Yasaklanan av metot ve araçları ile diğer yasak işletme şekilleri Her taraf ülke, yaşama ortamlarını korumak amacı ile şu hükümleri yerine getirmekle yükümlüdür; Yabani flora ve fauna türlerinin yaşama ortamlarının, özellikle 1 ve 2 no lu Ek Listelerde belirtilenlerinin ve yok olma tehlikesi altında bulunan doğal yaşama ortamlarının muhafazasını güvence altına almak üzere, uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Tel:

52 Planlama ve kalkınma politikalarını saptarken, önceki paragraf uyarınca sahaların muhafaza gereksinimlerine, bu gibi yerlerin her türlü tahribattan uzak veya tahribatın mümkün olan en alt düzeyde tutulmasına özen göstereceklerdir. 2 ve 3 No lu Ek Listelerde belirtilen göçmen türler için önem taşıyan ve kışlama, toplanma, beslenme, üreme veya tüy değiştirme yönünden göç yollarına uygun ilişki konumunda bulunan sahaların korunmasına özel dikkat göstermeyi kabul ederler. Doğal yaşama ortamlarının korunması için bunların sınır bölgelerinde bulunması halinde, çabaları uyumlu kılmak yönünden eşgüdüm sağlamayı taahhüt ederler. Her Taraf Ülke, türlerin korunması ile ilgili olarak da: 1 No lu Ek Listede yabani flora türlerinin özel olarak korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu bitkilerin kasıtlı olarak koparılması, toplanması, kesilmesi veya köklenmesi yasaklanacaktır. Her Taraf Ülke uygun hallerde, bu türlerin elde bulundurulmasını veya alım-satımını yasaklayacaktır. CITES Sözleşmesi CITES Sözleşmesi, genel olarak uluslararası ticaretin vahşi hayvanların ve bitkilerin yaşamlarının tehdit etmesini önlemeyi amaçlamaktadır. CITES Sözleşmesi 1973 yılında imzalanmış, Türkiye 1996 yılında bu sözleşmeye taraf olmuştur. CITES de yer alan türler gerekli olan koruma derecelerine göre üç farklı ek altında verilmektedir. EK-1 nesli tükenmekle tehdit altında olan türleri kapsamaktadır. Bu türlerin numunelerinin ticaretine olağanüstü durumlar haricinde izin verilmemektedir. EK-2 listesi, nesilleri tükenmekle tehdit altında olmayan ancak ticaretlerinin yaşamları ile bağdaşmayan kullanımlarını önlemek amacı ile kontrol altında tutulması gereken türleri kapsamaktadır. EK-3 listesi, ticari kontrolünde yardım için diğer CITES taraflarına başvurulduğu, en az bir ülkede korunan türleri kapsamaktadır. IUCN Red List (Kırmızı Listesi) IUCN Kırmızı Listesi, populasyonları risk ya da tehdit altında olan türlere dikkat çekmek amacı ile yayınlanmıştır. Bir türün IUCN Kırmızı Listesinde yer alması, ancak populasyonu ve azalması ile üzerinde yapılacak çalışma sonrasında mümkün olabilmektedir. Bazı ülkeler IUCN Kırmızı Listesi daha çok araştırmaya dayalı olduğu için IUCN listesinde yer alan türlere, Bern Listesinde yer alan türlerden daha fazla önem vermektedirler. IUCN Kırmızı Listesinin 1994 (versiyon 2.3) ve 2001 (versiyon 3.1) kategorileri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablolardan da anlaşılacağı üzere 2001 yılında 1994 yılından farklı olarak Korumaya Bağlı - Conservation Dependent ve Düşük Riskli - Lower Risk kategorileri kaldırılmıştır. Tablo 18 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri IUCN Kırmızı Liste Kategorileri ve Kriterleri, 1994 (versiyon 2.3) EX: EW: CR: EN: VU: DD: LR: CD NT LC Nesli Tükenmiş Türler (Extinct) Doğal Ortamında Nesli Tükenmiş (Extinct in the Wild) Kritik Durumda Olan Türler (Critically Endangered) Tehlikede Olan Türler (Endangered) Zarar Görebilir Türler (Vulnerable) Yetersiz Veri (Data Deficient) Düşük Riskli (Lower Risk) Korumaya Bağlı (Conservation Dependent) Neredeyse Tehdit Altında (Near Threatened) Asgari Endişe (Least Concern) Tel:

53 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri ve Kriterleri, 1994 (versiyon 2.3) NE: Değerlendirilmemiş (Not Evaluated) Şekil 19 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri Kaynak: Tablo 19 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri IUCN Kırmızı Liste Kategorileri ve Kriterleri, 2001 (versiyon 3.1) EX: EW: CR: EN: VU: NT LC DD NE: Nesli Tükenmiş Türler (Extinct) Doğal Ortamında Nesli Tükenmiş (Extinct in the Wild) Kritik Durumda Olan Türler (Critically Endangered) Tehlikede Olan Türler (Endangered) Zarar Görebilir Türler (Vulnerable) Nadir veya Tehdit altında Olmayan Türler (Not Threatened) Asgari Endişe (Least Concern) Yetersiz Veri (Deficient Data) Değerlendirilmemiş (Not Evaluated) Şekil 20 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri 2001 Kaynak: Tel:

54 Floristik listelerdeki familyalar Türkiye florasındaki sıraya göre düzenlenmiştir. Ayrıca her türün, hangi fitocoğrafik bölge elementi olduğu, nispi bolluğu, tespit yöntemi, endemizmi, yayılış gösterdiği habitatı ve eğer mevcutsa Türkçe adı, bulunduğu tehdit sınırı verilmiş, endemik türler ayrıca belirtilmiştir. Listeleme çalışması yapılırken kullanılan kısaltmalar aşağıdaki tablolarda özetlenmiştir. l'den 8'e kadar belirtilen numaralandırma, türlerin yaşama ortamlarını (habitatlarını) göstermektedir. (Bu skalalar proje alanı ve yakın çevresi göz önüne alınarak hazırlanmıştır.) HABİTAT SINIFLARI 1: Orman 2: Maki 3: Frigana (Çoğu Dikenli, Alçak Boylu ve Yumuşak Yastık Oluşturan Bitkiler) 4: Kültür Alanları (Bağ, Bahçe vb.) 5: Kuru Çayır, Step 6: Nemli Çayır, Bataklık ve Sulak Alan 7: Yol Kenarı 8: Kayalık ELEMENT- FİTOCOĞRAFİK BÖLGE (FCB) İr-Tur: İran-Turan Bitki Coğrafyası Avr-Sib: Avrupa-Sibirya Bitki Coğrafyası Akd: Akdeniz Bitki Coğrafyası GY: Geniş Yayılışlı ENDEMİZM (END) L: Lokal Endemik B: Bölgesel Endemik Y: Yaygın Endemik Tel:

55 Alanın Florası ÇED İnceleme alanında gerçekleştirilen arazi çalışmaları sonucunda tespit edilen flora elemanlarının büyük çoğunluğu Ege Bölgesi için geniş yayılışlı türlerdir. Bölge fitocoğrafik olarak Akdeniz Fitocoğrafyası kuşağında yer almaktadır (Şekil 21). Proje Sahası Şekil 21 Türkiye Fitocoğrafik Haritası Genel olarak Kuzey Afrika nın çok kurak yerleri hariç bütün Akdeniz kıyıları Akdeniz fitocoğrafik bölgesinin sınırları içerisine girer. Yurdumuzda Akdeniz, Ege, Marmara denizinin sahillerinin çevreleri (Marmara nın kuzeyi hariç) bu bölgeye girer. Güneyde bölge, Toros Dağları silsilesinin zirveleri ile sınırlandırılmakla birlikte bölgenin batı kesiminde (Ege ve Marmara) dağların denize dik gelmelerinden dolayı iç kesimlere doğru daha fazla sokulur. Güney Doğu Anadolu bölgemizin büyük bir kesimi de bu bölgeye dahildir.akdeniz floristik bölgesi Karadeniz hariç yurdumuzun diğer bölgeleriyle benzerlik gösterir. Ülkemizin her bölgesinde iklimde bir yaz kuraklığı mevcuttur ki bu özellik Akdeniz iklim tipinin karakteristiğidir. Bölge homojen bir iklime sahip olmayıp sıcaklık ve yağış açısından değişiklikler gösterir. Bu floristik bölgenin alt seviyelerinden m ye kadar Pinus brutia ormanları karakteristiktir. Ormanların tahrip edildiği yerlerde maki diye adlandırılan vejetasyon tipi hakimdir. Makinin tahrip olduğu yerlerde ise frigana formasyonu göze çarpar. Makinin karakteristik bitkileri Calycotome villosa, Myrtus communis, Styrax officinalis, Sparteum junceum, Pistacia sp., Arbutus unedo, Arbutus andrachne yaygın taxonlardır. Frigana formasyonunun karakteristik taxonları ise Cistus sp., Thymbra spicata, Lavandula stoechas dır. Akdeniz fitocoğrafik bölgesinin m nin daha üzerlerinde Pinus nigra, Cedrus libani ve Abies cilicica gibi saf veya karışık ormanlar yer alır. Bunların tahrip edildiği yerlerde ise Paliurus spina-christi, Berberis crategina, Juniperus oxycedrus bulunur. Faaliyet alanı bölge florası ile aynı nitelikleri taşımaktadır. Diğer bir deyişle bölge florasının bir kısmını temsil etmektedir. Bölgede tespit edilen flora türleri TÜBİTAK Türkiye Bitkileri Veri Sistemi (TÜBİVES) ne uygun olarak aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tel:

56 NO FAMİLYA TÜR Tablo 20 Proje Alanı ve Yakın Çevresinde Tespit Edilen Flora Listesi TÜRKÇE ADI END FCB LOK TEHLİKE * KATEGORİSİ Tel: KORUNMA STATÜSÜ TESPİT TÜRÜ ** 1 AMARANTHACEAE Amaranthus chlorostachys -? 4_6 LC - G+L - 2 APIACEAE Ammi majus - Akdeniz 4_7 LC - G+L - 3 APIACEAE Ammi visnaga - Akdeniz 4_5 LC - G+L - 4 ASCLEPIADACEAE Cynanchium acutum subsp. acutum - Akdeniz 4_7 LC - G+L - 5 ASTERACEAE Anthemis pseudocotula Papatya -? 4_7 LC - G+L - 6 ASTERACEAE Cardopatium corybosum - Akdeniz 4_6_7 LC - G+L - 7 ASTERACEAE Centaurea iberica -? 4_7 LC - G+L - 8 ASTERACEAE Conyza canadensis -? 4_5 LC - G+L - 9 ASTERACEAE Scariola viminea -? 4_5_6 LC - G+L - 10 ASTERACEAE Silybum narianum - Akdeniz 4_5 LC - G+L - 11 ASTERACEAE Sonchus asper subsp. glaucescens -? 4_6 LC - G+L - 12 ASTERACEAE Xanthium strumarium subsp. strumarium -? 4_5 LC - G+L - 13 BRASSICACEAE Sinapis arvensis Hardal -? 6_7 LC - G+L - 14 CHENOPODIACEAE Chenopodium album subsp. album var. album -? 4_5 LC - G+L - 15 CISTACEAE Cistus creticus Laden - Akdeniz 2_3 LC - G+L - 16 CONVOLVULACEAE Convolvulus arvensis Sarmaşık -? 4_5_6 LC - G+L - 17 CUPRESSACEAE Cupressus sempervirens Servi - akdeniz 5_6_8 LC - G+L - 18 CUSCUTACEAE Cuscuta campestris -? 4. LC - G+L - 19 LILIACEAE Asparagus acutifolius Tilkişen - Akdeniz 1_2_7 LC - G+L - 20 LILIACEAE Asphodelus aestivus Çirişotu - Akdeniz 4. LC - G+L - 21 LORANTHACEAE Viscum album subsp. album Ökseotu -? _ LC - G+L - 22 MALVACEAE Malva parviflora -? 4_6_7 LC - G+L - 23 MALVACEAE Malva sylvestris Ebegömeci -? 4_5 LC - G+L - 24 MORACEAE Ficus carica subsp. carica İncir -? 4. LC - G+L - 25 MORACEAE Morus nigra Dut -? 4. LC - G+L - 26 PAPAVERACEAE Papaver rhoeas Gelincik -? 3_4_5 LC - G+L - BERN SÖZLEŞMESİ EK-1

57 27 POACEAE Dactylus glomerata -? 4_7 LC - G+L - 28 POACEAE Phleum pratense - Avrupa-Sibirya 4 LC - G+L - 29 POACEAE Phragmites australis Kamış - Avrupa-Sibirya 4_6 LC - G+L - 30 POLYGONACEAE Polygonum equisetiforme -? 4_6_7 LC - G+L - 31 POLYGONACEAE Polygonum pulchellum -? 4_7 LC - G+L - 32 POLYGONACEAE Rumex pulcher -? 4_7 LC - G+L - 33 PORTULACACEAE Portulaca oleraceae Semiz otu -? 4 LC - G+L - 34 PRIMULACEAE Anagallis arvensis var. Arvensis Fsre kulağı -? 4_6_8 LC - G+L - 35 RANUNCULACEAE Anemone coronaria Manisa lalesi - Akdeniz 4_5 LC - G+L - 36 RESEDACEAE Reseda lutea subsp. lutea -? 4_7 LC - G+L - 37 SALİCACEAE Salix caprea Söğüt -? 4_7_8 LC - G+L - 38 SCROPHLARİACEAE Veronica cymbalaria - Akdeniz 1_4_6_7 LC - G+L - 39 SOLANACEAE Datura stromarium -? 4_6 LC - G+L - 40 VERBENACEAE Vitex agnus-castus İffet çalısı - Akdeniz 6_8 LC - G+L - 41 ZYGOPHYLLACEAE Tribulus terrestris -? 4_7 LC - G+L - * IUCN IUCN Red List of Threatened Species. Version **TESPİT TÜRÜ = G - Gözlem A - Anket L Literatür Tel:

58 Proje alanında belirlenen bazı bitki türlerinin doğal ortamında çekilmiş olan fotoğrafları Pragmites australis Tribulus terrestris Cardopatium corybosum (topluluğu) Tel:

59 Ficus carica subsp. carica Datura stromarium Cynanchium acutum subsp. acutum Tel:

60 Alandaki Floranın Tehlike Statüleri ve Endemizm Durumları Tespit edilen flora türlerinin küresel tehlike statüleri, güncel olarak geliştirilmiş kriterlere, TÜBİTAK Türkiye Bitkileri Veri Sistemi (TÜBİVES) ne, Bern Sözleşmesi Listelerine, CITES (Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme) listelerine ve IUCN (International Union for Conservation of Nature - Uluslararası Tabiatı ve Doğal Hayatı Koruma Birliği) listelerine göre belirlenmiştir. Bununla birlikte, özellikle endemik bitki türleri için önemli olan ulusal statüler, IUCN kategorilerine dayanan Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Ekim, T. - Koyuncu, M. - Vural, M. - Duman, H. - Aytaç, Z. - Adıgüzel, N., Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, Ankara. 2000) kullanılarak belirlenmiştir. Buna göre proje alanında yukarıda sayılan kriterler uyarınca ülkemiz için endemik ve tehlike statüsünde bitki türü bulunmamaktadır. Faaliyetin Flora Üzerine Etkileri Faaliyet alanı Marjinal Tarım Arazisi statüsündedir. Faaliyet alanında mevcut durumda ÇED Gerekli Değildir belgesi alınan proje için inşaat çalışmaları devam etmektedir. Proje alanında mevcut bir tesisin ve inşaatın olması nedeniyle bitki örtüsünün yer yer ortadan kalktığı gözlemlenmiştir. Aynı zamanda kapasite artışı faaliyetinin hazırlık ve işletme aşamasında çalışma alanında bulunan türler sıyrılarak alınacağından bir miktar biyomass kaybı söz konusu olacaktır. Ancak yapılan arazi gözlem ve incelemelerinde faaliyet alanını oluşturan bitki türlerinin bölgede de yaygın bir biçimde bulunduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak faaliyet alanında bulunan türler içerisinde endemik, nesli tehdit altında olan türler bulunmadığından, türler yakın bölgelerde de temsil edildiğinden, sıyrılan bitkisel toprağın özelliğini kaybetmeyecek şekilde korunması sonucu yeniden bu alana serileceğinden sıyrılarak ortamdan kaldırılacak bitki türlerinin nesilleri tehdit edilmeyecektir. Fauna Faaliyet alanı ve yakın çevresinde 2013 yılı Ocak ve Haziran aylarında Ziraat Yüksek Mühendisi Sücaattin Erdem tarafından yapılan faunistik çalışmalar canlı türlerinin belirlenmesi amacı ile saha gözlemleri, anket çalışmaları ve literatür taramaları ile birlikte yapılmıştır. Faaliyet alanı ve yakın çevresinin faunası belirlenirken Prof.Dr.Ali DEMİRSOY un Memeliler, Amfibiler ve Sürüngenler (1997) ile Genel ve Türkiye Zoocoğrafyası, Prof.Dr.Mustafa KURU nun Omurgalı Hayvanlar (1994) Devlet Planlama Teşkilatı ve TÜBİTAK tarafından desteklenen Türkiye Faunası Veritabanı Projesi nin bir ürünü olan Türkiye Omurgalılar Tür Listesi (1996), C.S.Roselaar ın Taxonomy, morphology, and distribution of the Songbirds of Turkey: an atlas of biodiversity of Turkish passerine birds (1995), Türkiye Çevre Vakfı yayınlarından Türkiye nin Sulak alanları (1993), Çevre Bakanlığı yayınlarından Türkiye nin Kuş Cennetleri (1994), Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü yayınlarından Türkiye nin Kuş Cennetleri (1995), Doğal Hayatı Koruma Derneği nin Türkiye nin Önemli Kuş Alanları (1997), Doğal Hayatı Koruma Derneği ve International Council For Bird Preservation işbirliği ile basılan Türkiye nin Önemli Kuş Alanları (1992) adlı eserlerden yararlanılmıştır. Yapılan çalışmalarda değişik hayvan türlerinin beslenme ve barınma özeliklerine uygun habitatlar özellikle gözlemlenmiştir. Ayrıca kuş ve büyük memeli türlerinin Tel:

61 belirlenmesinde hayvanlara ait ayakizlerinden, daha küçük memelilerin belirlenmesinde besin artığı, deri, boynuz ve kemik kalıntıları ve hayvan dışkılarının incelenmesinden faydalanılmıştır. Yapılan çalışmalar sırasında kesinlikle toplama, avlama ve öldürme yapılmamıştır. Çeşitli metodlarla yapılan canlı yakalamalar neticesinde tespit edilen canlılar tekrar doğaya bırakılmıştır. Kuş türlerinin tespit edilmesi yakalama ve tuzaklama kullanılmadan gerçekleştirilmiştir. Kuş türlerinin tespiti hat ve nokta sayım yöntemleri kullanılarak yapılmıştır. Saha gözlemleri belirli noktalarda özellikle proje alanında yürüyerek ve proje alanının yakın çevresinde ise araç ile gerçekleştirilmiştir. Faaliyet alanı ve yakın çevresindeki endemik türler, tehlike altındaki türler, yaban yaşamı habitatları hakkında da veriler toplanmış ve değerlendirilmiştir. Fauna elemanlarının tehlike ve koruma statüleri Red Data Book (RDB), CITES, Bern Sözleşmesi (EK-2 ve EK-3) ve IUCN European Red List e göre verilmiştir. Kuşlar ve memeli hayvanlar için ayrıca Merkez Av Komisyonu Kararları ( ) e göre de değerlendirme yapılmıştır (AV). Listeleme çalışması yapılırken kullanılan kısaltmalar aşağıdaki tablolarda özetlenmiştir. LOK: LOKALİTE - HABİTAT SINIFLARI 1: Orman 2: Maki 3: Frigana (Çoğu Dikenli, Alçak Boylu ve Yumuşak Yastık Oluşturan Bitkiler) 4: Kültür Alanları (Bağ, Bahçe vb.) 5: Kuru Çayır, Step 6: Nemli Çayır, Bataklık ve Sulak Alan 7: Yol Kenarı 8: Kayalık MERKEZ AV KOMİSYONU KARARI ( ) (AV) EK-1: Kesinlikle Avlanması Yasak Olan Türler EK-2: Merkez Av Komisyonu Tarafından Koruma Altına Alınan Türler EK-3: Av Döneminde Belirlenen Sürelerde Avlanmasına Merkez Av Komisyonunca İzin Verilen Türler TEHLİKE KATEGORİSİ (RED DATA BOOK - RDB) A.1.1 Nesli Tükenmiş Türler (Extinct) A.1.2 Nesli Yok Olma Tehlikesi Altında (Threatened with Extinction) A.2 Bulundukları Alanda Tehlike Altında (Severely Endangered) A.3 Tehlike Altında (Endangered) A.4 Tehlike Altında Olabilir (Potentially Endangered) B.2,B.3 Tehlike Altında Göçmen, Kış Ziyaretçisi Türler IUCN Kırmızı Liste Kategorileri ve Kriterleri, 2001 (versiyon 3.1) EX: Nesli Tükenmiş Türler (Extinct) EW: Doğal Ortamında Nesli Tükenmiş (Extinct in the Wild) CR: Kritik Durumda Olan Türler (Critically Endangered) Tel:

62 EN: VU: NT LC DD NE: Tehlikede Olan Türler (Endangered) Zarar Görebilir Türler (Vulnerable) Nadir veya Tehdit altında Olmayan Türler (Not Threatened) Asgari Endişe (Least Concern) Yetersiz Veri (Deficient Data) Değerlendirilmemiş (Not Evaluated) POPULASYON DURUMU (POP) 1: Çok Nadir 2: Nadir 3: Orta Derecede Bol 4: Bol 5: Çok Bol Buna göre faaliyet alanında ve yakın çevresinde tespit edilen fauna listesi aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 21 Proje Alanı ve Yakın Çevresinde Tespit Edilen Fauna Listesi NO SINIF FAMİLYA TÜR TÜRKÇE ADI RDB HABİTAT IUCN EK-2 EK-3 AV. Pelophylax 1 Ranidae Ova Kurbağası - 6 LC x - - AMPHIBIA bedriaga (İKİ YAŞAMLILAR) Gece 2 Bufonidae Bufo viridis - 6 LC x - - Kurbağası Çizgili 3 Bataguridae Mauremys rivulara - 6 LC - - EK-1 Kaplumbağa 4 Testunidae Testudo graeca Adi Tospağa A.2 - LC - - EK-1 Tarla 5 Lacertidae Ophisops elegans - - LC - - EK-1 Kertenkelesi REPTILIA İri Yeşil 6 (SÜRÜNGENLER) Lacertidae Lacerta trilineata - - LC - - EK-1 Kertenkele Hemidactylus Geniş Parmaklı 7 Gekkonidae - - LC - - EK-1 turcicus Keler 8 Colubridae Eirenis modestus Uysal Yılan - - LC - - EK-1 9 Colubridae Hierophis caspius Hazer Yılanı - - LC - - EK-1 10 Kuyruk 14 Motacillidae Motacilla alba - - LC x - EK-1 AVES (KUŞLAR) Sallayan 15 Hirundinidae Hurindo rustica Kır Kırlangıcı - - LC x - EK-1 BERN Passeridae Passer domestucus Serçe - - LC - - EK-3 11 Corvidae Pica pica Saksağan - - LC - - EK-3 12 Corvidae Corvus corene Leş kargası - - LC - - EK-3 13 Turdidae Turdus merula Karatavuk - - LC - - EK-3 16 Alaudidae Galarida cristata Tepeli Tarla Kuşu - - LC - - EK-2 17 Ciconiidae Ciconia ciconia Beyaz Leylek - - LC x - EK-1 18 Columbidae 19 Erinaceidae Streptopelia decaocto Erinaceus europaeus Kumru - - LC - - EK-2 Kirpi - - LC - x - 20 Spalacidae Spalax leucodon Kör Fare - - LC MAMMALIA 21 (MEMELİLER) Leporidae Lepus europeus Yabani Tavşan - - LC - - EK-3 22 Muridae Rattus rattus Sıçan - - LC Suidae Sus scrofa Domuz - - LC - x EK-3 Tel:

63 NO SINIF FAMİLYA TÜR TÜRKÇE ADI RDB HABİTAT IUCN EK-2 EK-3 AV. 24 Rhinolophidae Rhinolephus hipposiderus Nalburunlu Küçük Yarasa BERN - - LC - - EK-1 25 Canidae Vulpes vulpes Tilki - - LC - - EK OLİGOCHAETA (SOLUCANLAR) DİPLOPODA (KIRKAYAKLILAR) CHİLOPODA (ÇİYANLAR) Lumbricidae Lumbricus terrestris Solucan - - LC Julida (Takım) Julus terrestris Kırkayak - - LC Scolopendra (Takım) Scolopendra morritans Şiyan - - LC Gryllidae Gryllus campestris Cırcır Böceği - - LC Acrididae Locusto gregaria Çekirge - - LC Tettigonidae Tettigonia sp. Çekirge - - LC Grayllotalpidae Grylotalpa gryllotalpa Danaburnu - - LC Forficulidae Forfucula auricularla Kulağa kaçan - - LC Peygamber 34 PTERYGOTA Mantidae Mantis religiosa - - LC Devesi (KANATLI 35 Cicadidae Cicada sp. Ağustos Böceği - - LC BÖCEKLER) 36 Pentomidae Pentotoma sp. Kokan Böcek - - LC Pieridae Pieris brassicacea Lahana Kelebeği - - LC Muscidae Musca domestica Ev Sineği - - LC Vespidae Vespa sp. Arı - - LC Formicidae Formica sp. Karınca - - LC Coccinellidae Coccinella sp. Uğur Böceği - - LC Alandaki Fauna Türleri ve Tehlike Statüleri Alandaki fauna türleri ve değişik sınıflandırma metotlarına göre tehlike statüleri Tablo 21 de verilmiştir. Buna göre değişik sınıflardaki tehlike statülerinin detaylı açıklamaları aşağıda verilmiştir. Amphibia (İki Yaşamlılar) Proje sahası sulak alanlar içermemesi nedeni ile iki yaşamlı fauna unsurları için uygun bir habitat değildir. Yapılan saha çalışmalarında tüm sahada bulunan iki yaşamlı tür listesi Tablo 21 de verilmiştir. Proje alanı ve yakın çevresinde sadece 2 amfibi türü olduğu tespit edilmiştir. Bu türler, Bufo viridis (Gece Kurbağası) ve Pelophylax bedriaga (Ova Kurbağası) dır. Bu türlerin proje sahası dışındaki alanlarda da mevcut olduğu ve yaşamlarını devam ettirecek alternatif alanlar olduğu belirlenmiştir. Tablo 21 de gösterilen 2 adet iki yaşamlı türünden Bufo viridis (Gece Kurbağası) ve Pelophylax bedriaga (Ova Kurbağası) Bern Sözleşmesinin Ek-2 (Kesinlikle Korunması Gereken Türler) kategorisindedir. Bununla beraber bu türler proje sahasının dışındaki habitatlarda ve Türkiye de yaygın olarak bulunan türlerdir. Bu nedenle bu türlerin projeden etkilenmesi beklenmemektedir. İnşaat ve işletme aşamasında bu türlerle karşılaşıldığı takdirde türlere zarar verilmeyecek, türlerin alandan uzaklaşması sağlandıktan sonra faaliyete devam edilecektir. Reptilia (Sürüngenler) Proje sahası ve yakın çevresinde 7 sürüngen türü tespit edilmiş ve Tablo 21 de verilmiştir. Bu listedeki sürüngen türleri IUCN e göre LC: Asgari Endişe (Least Concern) Tel:

64 kategorisindedir. Tablo 21 de verilen sürüngen türleri Bern Sözleşmesine göre herhangi bir kategoride bulunmamaktadır. Bununla beraber bu türler proje sahasının dışındaki habitatlarda ve Türkiye genelinde yaygın olarak bulunan türlerdir. Bu nedenle bu türlerin projeden etkilenmesi beklenmemektedir. Ayrıca proje sahasının yakın çevresinde bu türler için alternatif olabilecek uygun beslenme, barınma ve üreme habitatları mevcuttur. İnşaat ve işletme aşamasında bu türlerle karşılaşıldığı takdirde türlere zarar verilmeyecek, türlerin alandan uzaklaşması sağlandıktan sonra faaliyete devam edilecektir. Aves (Kuşlar) Arazi çalışmalarının yapıldığı proje sahası ve yakın çevresinde 9 kuş türü saptanmış ve listesi Tablo 21 de verilmiştir. Bu listedeki kuş türlerinin 2 tanesi Bern Sözleşmesinin Ek-2 (Kesinlikle Korunması Gereken Türler) kategorisindedir. Saptanan diğer 7 tür ise Bern Sözleşmesine göre herhangi bir kategoride bulunmamaktadır. Kuşlara ait avlanma kısıtlamaları tarih ve 12 no lu Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararına dayanılarak yine Tablo 21 de belirtilmiştir. Proje sahasının kuşlar için sadece beslenme ve dolaşma alanı olarak kullanıldığı ve herhangi bir kuş türü için üreme alanı olmadığı tespit edildiğinden kuş türlerinin projeden etkilenmesi beklenmemektedir. İnşaat ve işletme aşamasında kuş türleri ile karşılaşıldığı takdirde türlere zarar verilmeyecek, türlerin alandan uzaklaşması sağlandıktan sonra faaliyete devam edilecektir. Mammalia (Memeliler) Arazi çalışmalarının yapıldığı proje sahası ve yakın çevresinde 7 memeli türü saptanmış ve listesi Tablo 21 de verilmiştir. Bu memeli türlerinden 2 tür Bern Sözleşmesinin Ek-3 (Korunması Gereken Türler) kategorisindedir. Saptanan diğer 5 tür ise Bern Sözleşmesine göre herhangi bir kategoride bulunmamaktadır. IUCN e göre tespit edilen memeli türleri LC: Asgari Endişe (Least Concern) kategorisindedir. İnşaat ve işletme aşamasında tespit edilen memeli türleri ile karşılaşıldığı takdirde türlere zarar verilmeyecek, türlerin alandan uzaklaşması sağlandıktan sonra faaliyete devam edilecektir. Oligochaeta (Solucanlar) Arazi çalışmalarının yapıldığı proje sahası ve yakın çevresinde 1 solucan türü saptanmış ve listesi Tablo 21 de verilmiştir. Bu listedeki solucan türü Bern Sözleşmesinin herhangi bir kategorisinde bulunmamaktadır. IUCN e göre tespit edilen solucan türü LC: Asgari Endişe (Least Concern) kategorisindedir. Diplopoda (Kırkayaklılar) Arazi çalışmalarının yapıldığı proje sahası ve yakın çevresinde 1 kırkayak türü saptanmış ve listesi Tablo 22 de verilmiştir. Bu listedeki kırkayak türü Bern Sözleşmesinin herhangi bir kategorisinde bulunmamaktadır. IUCN e göre tespit edilen kırkayak türü LC: Asgari Endişe (Least Concern) kategorisindedir. Chilopoda (Çiyanlar) Arazi çalışmalarının yapıldığı proje sahası ve yakın çevresinde 1 çiyan türü saptanmış ve listesi Tablo 21 de verilmiştir. Bu listedeki çiyan türü Bern Sözleşmesinin herhangi bir kategorisinde bulunmamaktadır. IUCN e göre tespit edilen çıyan türü LC: Asgari Endişe (Least Concern) kategorisindedir. Pterygota (Kanatlı Böcekler) Arazi çalışmalarının yapıldığı proje sahası ve yakın çevresinde 13 kanatlı böcek türü saptanmış ve listesi Tablo 21 de verilmiştir. Bu listedeki kanatlı böcek türleri Bern Tel:

65 Sözleşmesinin herhangi bir kategorisinde bulunmamaktadır. IUCN e göre tespit edilen kanatlı böcek türleri LC: Asgari Endişe (Least Concern) kategorisindedir. Sonuç olarak, arazinin hazırlanması ve işletme aşamasındaki faaliyetler, türler üzerinde rahatsızlık faktörü yaratacak, popülasyonlar bundan olumsuz etkilenecek olsalar da, türlerin ortadan kalkması gibi bir tehlike unsuru söz konusu olmayacaktır. III.1.3. Jeolojik Özellikler Manisa İlinin Genel Jeolojisi: Manisa ili, doğudan Kula, Gördes, Uşak Platoları, kuzey ve kuzey doğudan Demirci dağları ve uzantıları, güneyden Bozdağlar, batıdan Spil Dağı ve Yaman Dağı uzantıları ve Yunt Dağı uzantılarıyla sınırlanmıştır. Manisa ilinin büyük kısmı Gediz Havzasının içinde kalır. Manisa ilinde tüm zamanlarda yapılanmış toprak oluşumlarına rastlanmaktadır. İl alanının temeli, I. zaman (paleozoik) yaşlı şistler, gnayslar, kristalize kalker oluşumlarıdır. Demirci Dağı, Bozdağ bu tip oluşumlardır. Manisa İl çevresi ve Marmara gölünün kuzey batısı, Akhisar ın kuzey doğusu II. zaman (mezozoik) tüf, yaşlı andezit, gibi parçalanmış volkanik kayalar, masif kalker, konglomera, kumtaşı, mermer serileri ile örtülüdür. Gediz vadisinin kemerlerinde yani Alaşehir, Turgutlu, Salihli ovalarının güneyinde III. zaman (tersiyer) yaşlı lav ve tüf tabakalarıyla karışık kalker, mermer, konglomera, killi veya jipsli kumtaşına rastlanır. IV. zaman (kuvaterner) oluşumları Turgutlu, Salihli, Alaşehir, Sarıgöl civarlarında görülür. Manisa ili, Manisa Gediz Grabeninde yer almaktadır. Turgutlu İlçesi ve Çevresinin Jeolojisi: Turgutlu Neojen havzası Batı Anadolu nun merkezi bölümünde yer alan doğu-batı uzanımlı, uzunluğu 140 km ve genişliği yaklaşık km, güneye doğru içbükey yay şeklindeki önemli çökel alanlarından biri olan Gediz Grabeni nin batı uç kesimindedir. Turgutlu havzasının kuzey ve güney bölümlerinde yer alan tortul birimler farklılık gösterir. Turgutlu çevresindeki Neojen çökeller, kuzey bölümde temel kaya birimleri (Menderes Masifi ve İzmir-Ankara Zonu) üzerinde uyumsuz, güney bölümde ise (Menderes Masifi) tektonik sınırlıdır. Neojen istif, kuzey bölümde; tipik bir alüvyal yelpaze çökelleri olan Pliyosen yaşlı Kanlıtepe formasyonu olarak ayırtlanmış ve incelenmiştir. Formasyon, tabanda fluviyal kaba kırıntılı malzemeler ile başlayarak üst kısımlara doğru tane boyutu küçülerek devam eder ve çamurtaşları ile yanal geçişlidir. Bu çökellerin üzerine uyumsuz olarak Kuvaterner yaşlı traverten ve alüvyon çökeller gelmektedir. Kuzey bölümün en genç çökellerini hem Menderes Masifi ne hem de İzmir - Ankara Zonu na ait kayaçlardan Kuvaterner den günümüze dek koparılarak taşınmış, çakıl, kum ve kil boyutlu, düzensiz, az tutturulmuş çökellerden oluşan alüvyonlar oluşturmaktadır. Güney bölümünki Neojen istif, Alt-Orta Miyosen yaşlı, göl ortamında çökelmiş, tabanda kaba kırıntılılardan başlayıp yukarıya doğru ince kırıntılarla devam eden Turgutlu formasyonu ile başlamaktadır. Turgutlu formasyonunun çökeliminden sonra ortam değişerek akarsu ortamına dönüşmüş ve kaba kırıntılılardan oluşan fluviyal özellikli Pliyosen yaşlı Halilbeyli formasyonu Turgutlu formasyonu üzerine uyumsuz olarak çökelmiştir. Güney bölümün en genç Neojen çökelleri olarak, fluviyal kaba kırıntılılardan Tel:

66 oluşan Kupyartepe formasyonu, Halilbeyli formasyonunun üzerinde uyumsuz olarak yeralmaktadır. Güney bölümün en genç çökellerini ise alüvyonlar oluşturmaktadır. Bölgenin Jeolojisi 4 Menderes Masifi Kaya Birimleri (MM) Proje alanı ve çevresindeki Menderes Masifi ne ait kristalin kayaçlar ilçenin kuzey bölümünde olduğu gibi yeşilşist fasiyesinde metamorfizma geçirmiş şist, kalkşist ve kristalize kireçtaşlarından meydana gelmektedir. Şistler; koyu yeşil-boz, kahverengimsi renk tonlarında, orta-iyi şistoziteli ve yer yer ayrışmalı bir yapı göstermektedir. Şistlerin mikroskop incelemelerinde; şisti doku altında, kuvars-albitgranat - muskovit şist, kuvars-albit-muskovitbiotit şist, kuvars-albitserizit şist lerden oluştukları görülmüştür. Menderes Masifi ne ait karbonat kayaları; derlenen örnekler genelinde kalkşist, kristalize ve yarı kristalize kireçtaşları olarak tanımlanmıştır. Masif içerisinde yeralan kalkşistler gri ve kirli beyaz ve grimsi renk tonlarda, foliasyonlu görünüme sahiptirler. Kalkşistlerin genel mineral dizilimleri ise kalsit-flogopit-kuvars-muskovitopak minerallerdir. Kristalize ve yarı kristalize kireçtaşları ise hafif kirli beyaz renklerde genellikle masif görünümlüdür. Polarizan mikroskobunda yapılan incelemelerde, kayacın köşeli-yarıköşeli, eş tane boyutlu, birbirleri ile çok iyi kenetlenmeli kalsit kristallerinden oluştuğu anlaşılmıştır. Neojen Çökel Kaya Birimleri Turgutlu formasyonu (Tt): Formasyon tabanda, egemen olarak başlıca kahvemsi, boz renklerdeki, bloklu çakıltaşı, çakıltaşı, çakıllı kumtaşı ve daha az düzensiz kumtaşı çökelleri ile başlar. Blok ve çakılların kökeni Menderes Masifi nin kaya birimlerine aittir. Kabaca çokluk sırası, mikaşist, kalkşist, kristalize kireçtaşı ve çört şeklindedir. Parçalar iyi tutturulmuş iri kum matriks içerisindedir. Birimin egemen bileşeni olan çakıltaşları, genellikle sarımsı, boz renkli kötü boylanmalı orta ile çok kalın düzensiz katmanlıdır. Metamorfik kayalardan türeme bileşenler içeren çakıltaşı, tane destekli olup, ince kumdan oluşan aramadde kapsar. Az pekleşmiş kumtaşları bol mikalı, kırmızımsıkahverengi ve sarımsı gri renk değişimlerinde olup çoğunlukla iri kum tanelidir. Blok boyutlu elemanlar geniş alanlar kaplamazlar. Turgutlu formasyonunun orta düzeylerine, çakıllı kumtaşı ve kumtaşı hakimdir. Çakıllı kumtaşları genellikle düzensiz seviyeler halinde, gri, sarı, kahve-kızılımsı renklidirler. Çakıl taneleri, çoğunlukla köşeli, daha az yarı yuvarlak, zayıforta tutturulmuş olup kaba kum matriks içerisinde genelde ise 0,5-3 cm boyutlu bileşenler şeklindedir. Tutturulmamış çakıltaşlarının yanısıra, genel kesit içersinde ve daha çok alt düzeylerde iyi tutturulmuş çakıltaşı süreksiz düzeyleri bazı lokalitelerde bulunmaktadır. Kumtaşları, griyeşil renkli, belirgin ince-orta katmanlı ve zayıf-orta tutturulmuştur. Menderes Masifi kayaçlarına ait bileşenler içeren kumtaşları zayıf-orta boylanmışlardır. Belirsiz derecelenmenin izlendiği kumtaşlarında yer yer küçük ölçekli tekne biçimli çapraz katmanlanma gelişmiştir. Turgutlu formasyonunun üst seviyelerinde, çamurtaşı, karbonatlı kumtaşı ve kiltaşı ardalanmalı düzeyler yer almaktadır. Tuğla-kiremit üretiminde kullanılan, kalınlıkları 1-8 m arasında değişen, bantlı yapıdaki kil içerikli seviyeler Turgutlu formasyonunun bu düzeyleri içerisinde bulunmaktadır. 4 Yanık G., Uz B., Esenli F., İTÜ Dergisi Mühendislik Cilt:5, Sayı:2, Kısım:2, Nisan 2006 Tel:

67 Turgutlu formasyonunun yaşı, bölgede; Koçyiğit vd., (1999), Seyitoğlu ve Scott (1996), Yılmaz vd., (1997, 2000) tarafından yapılan çalışmalara göre Alt-Orta Miyosen olarak kabul edilmiştir. Halilbeyli formasyonu (Th): Formasyon başlıca, bloklu-çakıltaşı, kumtaşı ve nadiren çamurtaşı litolojilerinden oluşur. Çakıltaşları başlıca kırmızımsı-kahve ve sarımsıkahverengidir. Yersel düzenli katmanlı olan çakıltaşları, genellikle zayıf pekleşmiş, kötü boylanmalıdır. Aramadde ince kum ve çamurdan meydana gelmektedir. Çakıltaşları egemen olarak metamorfik kayalardan türemiş bileşenler içerir. Bunlar çokluk sırasına göre, mikaşist, kuvarsşist, kuvarsit ve mermer parçalarından oluşur. Taneler genellikle köşeli ile yarı köşeli olup, ince çakıl ile blok arası büyüklük sınırları içindedir. Zayıf tutturulmuş kumtaşı ve çamurtaşı ara katkıları, çakıltaşı kesiti içinde yersel olarak bulunur. Kumtaşları genellikle kahvemsi, zayıf tutturulmuş, orta ile kaba taneli ve yersel çakıllıdır. Tane derecelenmesi, düzlemsel ve çapraz katmanlanma ve yersel çamurtaşı arakatkıları, kumtaşı kesiti içinde olağan tortul yapılardır. Halilbeyli formasyonuna ait tortul bileşenlerin yansıttığı bileşim, doku ve stratigrafinin yanal değişim özellikleri, egemen olarak güneyden kuzeye doğru açınım gösteren, alüvyonal yelpaze ortamında gelişen bir çökelimi öngörür. Halilbeyli formasyonunun çökelleri içinde yeralan tortul yapılar beslenmenin genellikle güneyden kuzeye doğru gelişmiş olduğunu belirtir. Halilbeyli formasyonuna ait çökeller Turgutlu formasyonuna ait çökel birimlerini uyumsuz olarak üstler. Bu formasyonun yaşı, çalışmanın çevre Neojen birimlerinde yapılan çalışmalar ile deneştirilmesi sonucu Pliyosen olarak verilmiştir. (Açıkalın ve Ertok, 1981; Yılmaz vd., 1997 ve 2000; Sözbilir, 2001; Bozkurt, 2001). Kupyartepe formasyonu (Tk): Kupyartepe formasyonu, çakıltaşı, kumtaşı ve çamurtaşı ardalanmasından meydana gelmiştir. Formasyonda egemen olan çakıltaşları belirgin kalın, yarı paralel katmanlı, zayıf-çok zayıf boylanmalı, tane destekli ve çamur matriksi içerisinde yer almakta olup, 1 cm boyutundan 15 cm boyutlara varan irilikte, kötü boylanmalı, sarımsı kahverengi, gri ve kırmızı renklerdedir. Taneler egemen olarak temeldeki masifin gnays, kuvarsit ve şistlerinden derlenmiştir. Taneler yarı yuvarlaklaşmış orta-iri çakıl boyutludur, sık sık tane yönlenmesinin geliştiği çakıltaşlarında istifin üstüne doğru tane boyları ve katman kalınlıkları artar. Formasyonunun alt seviyelerinde bulunan çakıltaşları tutturulmamış veya az tutturulmuş görünümdedirler. Üst seviyelere doğru boz renkli, siltli çamurtaşları ve nadiren görülen boz renkli kumtaşları ile ardalanmalar izlenir. Kupyartepe formasyonundaki çökellerin bileşim, doku ve stratigrafik özellikleri G ve GD dan beslenen alüviyal yelpaze ve yelpaze ile girik örgülü akarsu ortamını yansıtır. Kupyartepe formasyonu alt Halilbeyli formasyonunu düşük açılı uyumsuzlukla üstler. Kupyartepe formasyonu, Yılmaz vd., (1997 ve 2000) tarafından Salihli (Manisa) ve civarında yapılan çalışmada Sart grubu olarak adlanan birim ile benzer litolojik özellikler göstermektedir. Bu sebeple Kupyartepe formasyonuna Pliyosen-Pleyistosen yaşı verilmiştir. Alüvyon (Qal): Faaliyetin planlandığı alan ve çevresindeki en genç çökel birimi olan alüvyon, Menderes Masifi kayaçlarına ait koparılarak taşınmış çakıl, kum ve kil boyutlu, düzensiz az tutturulmuş malzemelerden meydana gelmektedir. Başlıca Gediz Nehri boyunca olmak üzere Irlamaz Deresi ve diğer dere yataklarında genişçe yayılımlıdır. Ova ortalarında yaklaşık alüvyonun kalınlığı 250 metre civarındadır. Faaliyetin gerçekleştirileceği bölgenin Jeoloji Haritası EK-17 de verilmiştir. Tel:

68 III.1.4. Hidrojeolojik ve Hidrolojik Özellikler Faaliyet alanı ve yakın çevresinin 1/ ölçekli Hidrojeoloji haritasından ölçeksiz küçültülerek alınan harita Şekil 22 de verilmiştir. Buna göre faaliyet alanının bulunduğu yer Yeraltı Suyu İhtiva Etmeyen Formasyonlar sınıfında yer almaktadır. Kümes ilave edilmesi planlanan arazi, EK-9 da verilen Manisa İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü görüşüne göre Marjinal Tarım Arazisi sınıfındadır. Faaliyetin planlandığı bölge civarından, faaliyet alanının gösterildiği Hidrojeoloji Haritasından da anlaşılacağı üzere 1 akarsu geçmekte ve 1 göl bulunmaktadır. Göl, Gölmarmara Gölüdür. Faaliyet alanına mesafesi kuşuçumu yaklaşık 13 kilometredir. Akarsular, Gediz nehridir. Gediz Nehrinin faaliyet alanına mesafesi güneyde kuşuçumu yaklaşık metredir. Ek-2 de verilen topografik haritada ise faaliyet alanının içinden ve yaklaşık 350 metre batısından iki kuru dere geçtiği görülmektedir. EK-9 da verilen tarih ve sayılı DSİ 2. Bölge Müdürlüğü görüşünde belirtildiği üzere parselin kuzeyinden Karaderesi geçmekte olup arazi işlendiğinden dere yatağı bu kesimde kaybolmaktadır. Faaliyet alanını batısında kalan İnli Deresi ise 300 metre mesafededir. Faaliyet alanına en yakın kaptaj Turgutlu İlçesinde 12 km mesafededir. Faaliyet alanının hassas yörelere mesafesini gösteren Hassas Yöreler Haritası EK-2 de verilmiştir. Kapasite artışı planlanan tesis alanında yeraltı suyu kuyusu bulunmaktadır. Bu kuyu için DSİ 2. Bölge Müdürlüğünden Yeraltı Suyu Kullanma Belgesi alınmıştır. Proje Alanı Şekil 22 Faaliyet Alanı ve Çevresinin Hidrojeoloji Haritası Tel:

69 Şekil 23 Hidrojeoloji Haritası Lejantı EK-9 da verilen tarih ve sayılı DSİ 2. Bölge Müdürlüğü görüşünde belirtilen aşağıdaki hususlara uyulacaktır; Görüş istenen parselin kuzeyinden Karaderesi geçmekte olup, tesis yapılacak olan arazi işlendiği için dere yatağı bu kesimde kaybolmaktadır. Arazi sahibi tarafından söz konusu derenin yatağı açılmalı ve mansap şartı sağlanmalıdır. Ayrıca dere üst şev çizgisinden itibaren her iki sahilinde olmak üzere 5 er metre genişliğinde servis yolu ayrılmalı ve bu alanın kullanılmayarak boş bırakılmalıdır. Yapılacak faaliyetin su kullanımı ile yer altı ve yüzey suları üzerindeki etkilerine dair hususlar ÇED süreci içerisinde değerlendirilmeli, faaliyet ÇED Yönetmeliği kapsamında değil ise uygulama öncesinde bu konulara ilişkin bilgi verilerek ayrıca Bölge Müdürlüğümüz görüşü alınmalıdır. Tel:

70 Çevre sorunları göz önünde tutulmalıdır Sayılı Çevre Kanunu ve Su Kirliliği ve Kontrolü Yönetmeliği nin ilgili hükümlerine uyulması sağlanmalıdır. DSİ 2. Bölge Müdürlüğü tarih ve sayılı yazısında ise Karadere nin mansap şartlarının sağlanması koşuluna yönelik çalışmalarda, açılacak kanal trapez kesitli ve taban genişliği b=1,00 m, yükseklik H=1,00 m, şev eğimi m=2/1 ölçülerinde olmalıdır. denmektedir. (EK-9) Yeraltı Su Seviyeleri 2011 yılı Manisa İl Çevre Durum Raporuna göre Manisa ili sınırları içerisindeki alanın saptanmış emniyetli yer altı suyu rezerv miktarı 210 hm 3 /yıl dır. Kaynaklarla beraber bu değer 443 hm 3 /yıl a ulaşmaktadır. Turgutlu ilçe sınırları dâhilindeki yeraltısuyu emniyetli rezervi 41 hm 3 /yıl dır. Turgutlu ovasındaki yeraltı suyu rezervinin bir bölümü İzmir ve Turgutlu kentlerinin içme suyu olarak tahsis edilmiştir. İlçe sınırları içinde yeraltısuyu genel olarak ovalık kısımlarda veya dere vadilerindeki alüvyonlarda bulunmaktadır. Yeraltı Suyundan Faydalanma Durumu (Mevcut Her Türlü Keson, Derin Kuyu, Artezyen Vb.) Manisa ili sınırları içerisindeki alanın saptanmış emniyetli yer altı suyu rezerv miktarı 210 hm 3 /yıl dır. Kaynaklarla beraber bu değer 443 hm 3 /yıl a ulaşmaktadır. Manisa ilindeki Yer altı Suyu Rezerv ve Kullanım durumları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 22 Manisa İli Yer Altı Suyu Rezerv ve Kullanım Durumu Suyun Niteliği Rezerv (hm 3 /yıl) İçme ve Kullanma Suyu (hm 3 /yıl) Sulama ve Endüstri (hm 3 /yıl) Atık Rezerv (hm 3 / yıl) Yeraltısuyu 210,0 47,0 137,0 26,0 Kaynak 233,0 131,0 64,0 38,0 TOPLAM 443,0 178,0 201,0 64,0 Kaynak: 2011 Yılı Manisa İl Çevre Durum Raporu III.1.5. Doğal Afet Durumu ve Depremsellik Manisa ili arazinin başlıca kullanma şeklerine dağılışları birçok bakımdan arazinin kabiliyetini zorlamaktadır. İl kapsamına giren ha lık terk edilmiş çıplak kayalık ve molozlar erozyon afetinin son bulduğu ve toprağı tükettiği çoğunlukla geçmişteki verimli tarım arazileri idi. Tesisin bulunduğu bölge civarından, faaliyet alanın gösterildiği EK-2 de verilen topografik haritadan da anlaşılacağı üzere 3 akarsu geçmektedir. Akarsular, Gediz nehri, ve faaliyet alanının batısında 350 metre mesafede İnli Deresi ile faaliyet alanından geçen Karaderesidir. Gediz Nehrinin faaliyet alanına mesafesi kuş uçumu yaklaşık metredir. Faaliyet alanına metre mesafede bulunan Gediz Nehri, anormal ölçüde yağışların olması durumunda taşkına yol açabilmektedir. Bu taşkınlar sonucu Gediz Nehri yatağından maksimum 0,5 metre yükselmekte ve çevresindeki ekili alanlara zarar verebilmektedir. Faaliyet alanı, Gediz Nehrine metre mesafededir. Bu sebeple faaliyet, Gediz Nehrinde meydana gelebilecek herhangi bir taşkından zarar görmeyecektir. Bölge içerisinde herhangi bir drenaja gerek duyulmamaktadır. İnli deresi ise mevsimsel yağışlarla akış gösteren bir dere olup faaliyet alanına 350 metre mesafededir. Bu derede taşkın riski beklenmemektedir. Tel:

71 Karaderesi faaliyetin planlandığı parselin kuzeyinden geçmekte olup, tesis yapılacak olan arazi işlendiği için dere yatağı bu kesimde kaybolmaktadır. Arazi sahibi tarafından söz konusu derenin yatağı açılacak ve mansap şartı sağlanacaktır. Ayrıca dere üst şev çizgisinden itibaren her iki sahilinde olmak üzere 5 er metre genişliğinde servis yolu ayrılack ve bu alan kullanılmayarak boş bırakılacaktır. Karadere nin mansap şartlarının sağlanması koşuluna yönelik çalışmalarda, açılacak kanal trapez kesitli ve taban genişliği DSİ 2. Bölge Müdürlüğü nün belirttiği şekilde b=1,00 m, yükseklik H=1,00 m, şev eğimi m=2/1 ölçülerinde olacaktır. EK-6 da verilen vaziyet planında ilgili kısım gösterilmiştir. Faaliyet alanı heyelan, kaya düşmesi ve çığ vb. doğal afet riski taşımamaktadır. Faaliyet alanına ait Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü internet sitesinden alınarak ölçeksiz olarak büyütülen 1/ ölçekli Türkiye Heyelan Envanteri Haritası nda faaliyet alanı için herhangi bir heyelan durumu belirtilmemiştir. (Şekil 24) Proje Alanı Şekil 24 Türkiye Heyelan Envanteri Haritası-İzmir Paftası ve Lejantı Kaynak: Ege güncel morfolojik yapısı, genellikle simetrik yapı özelliği gösteren yaklaşık doğu batı uzanımlı graben simetri ile biçimlendirilmiştir. Belirtilen graben sistemleri, birbirlerine koşut olarak dizilmiş irili ufaklı çöküntü alanlarından meydana gelmiştir. Bunlar kuzeyden güneye doğru Simav, Bakırçay, Gediz, K. Menderes ve B. Menderes grabenleri şeklinde dizilim göstermektedir. Manisa İli deprem bölgesi haritasında 1. derece deprem kuşağında yer almaktadır. Batı Anadolu ve civarında tarihsel dönemlere ait 482 deprem kaydı elde edilmiştir. Bu deprem kayıtlarına göre depremlerin %73 ünün aletsel büyüklüğü 5.5 M nin altındadır. Manisa İli Deprem Haritası EK-18 de verilmiştir. Faaliyet alanı Gediz Grabeni nde kalmaktadır. Gediz Grabeni, Menderes Masifi nin kuzeyinde, Kemalpaşa - Sarıgöl arasında uzanan, D-B gidişli ve güneye iç bükey olan 140 km uzunluktaki çöküntü havzasıdır. Bu çöküntü havzası, Sarıgöl-Salihli arasında morfolojik olarak çok belirgin olmakla beraber havzayı sınırlayan faylar, temel kayaç olan metamorfitleri, Miyosen, Pliyosen ve Kuvaterner yaşlı çökelleri kesmektedir. Grabenin güney kenarını boydan boya sınırlandıran düşük açılı sıyrılma (detachment) fayı sistemin ana yapısal unsurudur. Grabenin güney kenarında ana sıyrılma fayına kabaca paralel uzanan bir seri sintetik ve antitetik fay bulunur. Sıyrılma fayının antitetik yapıları ise grabenin kuzey kenarını sınırlandırır. Salihli doğusunda BKB-DGD uzanımlı olan graben Salihli den batıya doğru genişler ve çatallanarak kollara ayrılır. Gölmarmara, Halitpaşa, Manisa ve Kemalpaşa kolları bunlardan en belirgin olanlarıdır. Tel:

72 Proje Alanı Çevresindeki Gediz Grabeni Fayları 5 Gediz grabeni batı ucunda yer alan faylar grabenin Kemalpaşa ve Manisa kollarını oluşturur. Manisa kolu doğu ucunda Turgutlu fayının KB devamlılığı şeklinde izlenen Manisa fayına bağlı olarak şekillenmiştir. Kemalpaşa kolundaki aktif yapıların başlıcaları ise graben ana sıyrılma fayı, Kemalpaşa fayı ve bir transfer yapısı olan Dağkızılca faylarından oluşur. Faaliyet alanı çevresinde görülen faylar ise Gediz Grabeni Sıyrılma fayı ve Manisa fayıdır. Gediz Grabeni Ana Sıyrılma Fayı Gediz grabenin güney kenarı düşük açılı bir sıyrılma (detachment) fayı tarafından sınırlandırılmıştır. Salihli bölümünde Çamköy sıyrılma fayı olarak tanımlanmış olan bu fay, Sarıgöl-Alaşehir arasında 150 km uzunluğunda sürekliliği olan bir yapıdır. Bu fay Gediz graben sisteminin ana yapısal elemanı olup sistem içerisindeki kompleks ikincil yapıları oluşturan sintetik ve antitetik yapılar fayın tavan bloğu üzerinde gelişmiştir. Graben sistemindeki tüm ikincil yapıların oluşumunda rol oynaması ve Batı Anadolu nun neotektonik dönemdeki açılmalı kinematik evriminin anlaşılmasında özel bir önem taşıması nedeniyle bu çalışmada Gediz Grabeni Ana Sıyrılma Fayı adlaması tercih edilmiştir. Bu fay Sarıgöl-Kemalpaşa arasında D-B genel uzanımlı güneye bakan geniş bir kavis oluşturur. Alaşehir bölümünde KB-GD uzanımlı fay Salihli-Turgutlu arasında D-B gidişlidir. Turgutlu batısında ise BKB-DKD doğrultusuna dönen fay en batı ucunda sağ yönlü doğrultu atımlı bir transfer yapısı olan KD-GB uzanımlı Dağkızılca fayına bağlanır Fay, Menderes masifinin metamorfik kayaları ile graben içerisinde yer alan Miyosen- Günümüz kayalarını ayırır. Batı ucunda Miyosen-Pliyosen yaşlı çökel kaya topluluklarını keser. Güncel morfotektonik yapısı içerisinde grabenin taban dolgusu Geç Pliyosen- Günümüz zaman aralığında depolanmış çökellerden oluşur. Manisa Fayı Manisa Fayı faaliyet alanının güneyinde yaklaşık metre mesafeden geçmektedir. Gediz grabeninin kuzeybatı kolunda yer alan normal bir faydır. K65B genel gidişli olup geniş büklümlerden oluşan kavisli bir uzanım sunar. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü internet sitesinden alınarak ölçeksiz olarak büyütülen 1/ ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası İzmir Paftasında faaliyet alanı gösterilmiştir. (Şekil 25) 5 İzmir Yakın Çevresinin Diri Fayları ve Deprem Potansiyelleri MTA Rapor No: 10754, Jeoloji Etütleri Dairesi,2005 Tel:

73 Halitpaşa Fayı Proje Alanı Manisa Fayı Gediz Grabeni Sıyrılma Fayı Şekil 25 Bölgenin Diri Fay Haritası Kaynak: yılları arasında Gediz Grabeninde meydana gelen büyüklüğü 4 ve üzeri olan depremler aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Tablo Yılları Arası Gediz Grabeninde M 4 Olan Depremler Zaman Enlem Boylam Derinlik Tarih M (GMT) (N) (E) (Km) :53: :13: :33: :34: :56: :00: :36: :31: :19: :36: :21: :38: :56: :23: :20: :21: Tel: