PATLAMA NASIL OLUfiUR?

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "PATLAMA NASIL OLUfiUR?"

Bora Birdal
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 PATLAMA NASIL OLUfiUR? Patlamay Yaratan Koflullar Nelerdir? Patlaman n olabilmesi için üç ö e gereklidir: ) Oksijen ) Hava ile kar fl k yeterli konsantrasyonda bulunan patlay c madde. u madde : - Gaz (metan, asetilen) - S v (petrol, benzin) - Kat (sülfür, talafl, fleker tozu, tah l tozu...) formlar nda olabilir. ) Tutuflma sa layacak kaynak : Yeterli miktarda enerji içeren elektrik k v lc m, ark veya s cakl k art fl yukar daki üç faktör birleflti inde patlama meydana gelir. Üç faktörden herhangi biri eksik oldu unda patlama meydana gelmez. OKS JEN PATLAMA PATLAYICI MADDE (gaz,s v,kat ) TUTUfiTURUCU (s cakl k art fl, k v lc m) Patlay c, patlay c (piroforik) maddeler : Hidrokarbonlar, boya, vernik, kauçuk, parfüm, tekstil ürünleri (kumafl art klar ve fiberler), plastik, tah l, ka t ve benzeri tozlar. PATLAMA TEHL KES ULUNAN ALANLARIN SINIFLANDIRILMASI R iskli (s n fland r lm fl) alanlar : Yan c gaz ya da buharlar n, alev al c s v lar n, kolayca tutuflabilir tozlar n ya da yanabilir fiber ve türlerininn yang n ya da patlamaya yol açabilecekleri yerlerdir. Yan c gaz ve buharlar ile kolayca tutuflabilir tozlar hemen hemen her yerde bulunuyor olsa da, genellikle yang n ya da patlama riski oluflturmayacak kadar az miktarlardad r. bu nedenle, bu maddeler tek bafllar na yang n ya da patlama tehlikesi oluflturmad klar için, bir bölgeyi riskli (s n fland r lm fl bölge yapmaz. Potansiyel patlama riski olflturmalar için, bu maddeler ortamda yeterli miktarda (yo unlukta) bulunmal d r. C ephane, mühimmat türü patlay c maddelerden ötürü patlama riski tafl yan alanlar riskli bölge olarak s n fland r lmaz. u tür malzemelerin bulundu u yerler için ayr standartlar vard r ve bu standartlar bazen riskli yerlerde kullan lacak elektrik ekipman kullan lmas da gerekli k labilir. unun nedeni, bu ekipmanlar n s radan yerlerde kullan lan ekipmanlara göre daha güvenilir olmas d r. Yoksa bu Ex-Proof malzemeler, cephane tipi patlay c maddelerin bulundu u ortamlarda kullan lmak üzere test edilmifl de ildir. ir ortam riskli bölge yapan etken piroforik (pyrophoric) malzemelerin varl d r. Piroforik ; kendili inden alev alan ya da sürtündü ünde, vuruldu unda k v lc m yayan demektir. Piroforik yani patlay c maddelerin bulundu u yerlerde, elektrik standartlar uygun flekilde düzenlenmeli ve ek önlemler al nmal d r. R iskli alanlar n elektrik standartlar n n düzenlenmesi iki farkl yol izlemifltir. Kuzey Amerika da, S n f, ölüm (Class, Division) sistemi benimsenmifltir. Riski oluflturan maddelerin yap lar ndaki farkl l klar ve bunlara uygun önlemler göz önüne al narak üç s n f ve iki bölüm oluflturulmufltur. buna göre, SINIF risk oluflturan maddenin türünü belirtir, ÖLÜM ise risk oluflturan maddenin ortamda bulunma s kl n ifade eder. SINIF de riski oluflturan gaz ve buhar halindeki maddeler, SINIF de parlay c tozlar, SINIF te ise kumafl art klar ve fiberler yer almaktad r. aflta Avrupa olmak üzere dünyan n di er bölgelerinde bu s n fland rma ölge (Zone) sistemine göre International Electrotechnical Comission (IEC) ve European Committe for Electrotechnical Standardization (CENELEC) adl kurumlar taraf ndan gerçeklefltirilmifltir. E

) Tutuflma sa layacak kaynak : Yeterli miktarda enerji içeren elektrik k v lc m, ark veya s cakl k art fl yukar daki üç faktör birleflti inde patlama meydana gelir.

2 PATLAMA R SK TAfiIYAN ALANLAR u iki sistem aras nda ki temel fark risk düzeyinin Kuzey Amerika da iki bölümde ele al n rken, Avrupa da üç bölgede ele al nmas d r. R SKL MADDE TÜRÜ OLUfiUM SIKLI I SINIF ÖLÜM S STEM ÖLGE S STEM Gaz G Sürekli S n f ölüm ölge 0-0 Ya da Periyodik Aral kl ölge - uhar D Anormal fiartlarda S n f ölüm ölge - ölüm Risk ölge ölge 0 Risk ölüm ölge Risksiz ölüm Risksiz (S n fland r lmam fl) ölge saat / y l 0 saat / y l saat / y l 0 saat / y l 000 saat / y l Gazlar n Ortamda ulunma süresi SINIF, ÖLGE S STEM, KUZEY AMAR KA Gazlar n Ortamda ulunma süresi ÖLGE S STEM, AVRUPA - EC ve AD / KANADA normlar n n karfl laflt r lmas IEC AD / KANADA Group I Gaz ihtiva eden maden tesisleri Group II-A Class Group D Group II- Class Group C Group II-C Class Group A ve Zone 0 D v s on (kz. Not ) Zone D v s on (kz. Not ) Zone D v s on (kz. Not ) - ISI / SICAKLIK De erleri Azami Yüzey S cakl T 450º C / 84º F T 00º C / 57º F T 00º C / 9º F T4 5º C / 75º F T5 0º C / º F T6 85º C / 85º F AD de patlay c -parlay c ortamlar n s n fland r lmas çok detayl yap lm flt r. Patlay c ortamlar içerdi i madde türüne göre (gaz, buhar, toz ve lif) öncelikli olarak Class, Class ve Class olarak üst gruba ayr lm flt r. u gruplardan Class ve Class de alt gruplara ayr lm flt r Class / Gazlar ve uharlar Group A (Asetilen ve türevleri) Group (Hidrojen ve türevleri) Group C (Etilen ve türevleri) Group D (Metan ve türevleri) Class / Tozlar Group E (metal tozlar /Al-Mg) Group F (kömür tozlar /kok-kömür) Group G (tah l tozlar /niflasta) E

ölüm ölge Risksiz ölüm Risksiz (S n fland r lmam fl) ölge saat / y l 0 saat / y l saat / y l 0 saat / y l 000 saat / y l Gazlar n Ortamda ulunma süresi SINIF, ÖLGE S STEM, KUZEY AMAR KA Gazlar n

3 P PATLAMA R SK TAfiIYAN ALANLAR KORUMA YÖNTEMLER atlama, ancak yang n üçgenindeki üç koflul bir arada bulundu unda meydana gelir. u üçlüden herhangi biri ortadan kald r ld nda patlama ve yang n tehlikesi ortadan kalkm fl olur. S n fland r lm fl alanlarda kullan lan elektrik ekipman n n dizayn n n temelinde de bu yaklafl m vard r. Koruma yöntemleri ya oluflacak patlamay içeride tutar ve d fl ortama ç kmas n engeller ya da patlaman n oluflmas için gerekli üçgenin en az bir aya n ortadan kald r r. ALEV SIZDIRMAZLIK: d (EX-PROOF) T P KORUMA u tür koruma kapsama ya da içeride tutma esas na dayal d r. Ekipman içinde oluflabilecek bir k v lc m, k sa devre ya da yüksek s cakl k nedeniyle meydana gelebilecek patlaman n d flar ç kmas n engeller. Ekipman tasar m öyle bir flekilde olmal d r ki, içerde patlamayla ortaya ç kan s cak gazlar d fl ortamdaki yan c gazlar n alev alma s cakl n n alt na düflmüfl olarak d flar ç kmal d r. Ayr ca, d fl yüzey hiçbir zaman ortamda bulunan gazlar n alev alma s cakl na ulaflmamal d r. Döküm kutu ve panolar bu tür koruma için iyi bir örnektir. ARTIRILMIfi GÜVENL K: e T P KORUMA Y ang n üçgeninin, Tutuflturma Kayna aya n ortadan kald rmay hedefleyen koruma fleklidir. Normal çal flma koflullar nda, alev almaya yol açacak denli yüksek enerjiye sahip k v lc m ya da ark ç karmayan ekipmanlar da kullan l r. Ekipman içerisindeki bileflenler, özel izolasyon maddeleriyle tek tek izole edilir, özel terminaller kullan l r, enerji alt ndaki bileflenlerin aralar ndaki mesafe aç l r, s düflürücülerle s cakl k kontrol alt na al n r ve ekipman tutuflturucu kaynak olmaktan ç kar l r. u tür koruma daha çok sincap kafesi motorlarda, buatlarda ve ayd nlatma armatürlerinde kullan l r. KALIPLAMA/KAPSÜLLEME: m T P KORUMA utuflmaya neden olabilecek bileflenlerin çevresel etkilere karfl direçli resin ya da plastik bir muhafaza içerisine al nd, içeride oluflabilecek k v lc m ya da arklar n, d fl ortam etkilemedi i koruma biçimidir. Örne in; e tipi bir floresan armatür içerisindeki balast m tipi koruma içine al nm flt r. T KALIPLAMA/KAPSÜLLEME: ia ve ib T P KORUMA amamen Güvenli, Düflük Ak m Tipi koruma ekipman ve bileflenlerin özelli inden çok, bir sistem olarak Tele al nmal d r. Zener Diode bariyerleri arac l ile, sistem içerisinde dolaflan enerji miktar en aza indirilir, öyle ki k sa devre türü ar za durumlar nda dahi, ortamdaki yan c maddeleri tutuflturacak enerji miktar n n alt nda kal n r. Zener Diode bariyerleri devreye giren enerji miktar n kontrol eder ama yanl fl malzeme kullan m kontrol edemez. u nedenle, bu sistem kurulur ve kullan rken çok büyük özen gösterilmelidir. unun d fl nda uygulanan koruma yöntemleri genellikle özel uygulamalara yönelik olup, yayg n de ildirler. Ülkemizde daha çok d ve e tipi koruma uygulanmakta olup; genel olarak da ölge sistemi benimsemifltir. E

S n fland r lm fl alanlarda kullan lan elektrik ekipman n n dizayn n n temelinde de bu yaklafl m vard r.

4 EX-PROOF F TT NGLER UN ON D fi RAKOR / CONDUIT UNION FEMALE&FEMALE Diflli borular birlefltirmek için kullanl r. E Class I, Div. and Groups A, #,C,D Class II, Div. and Groups E,F,G / - / - / M L METRE A A UNF50NR UNF75-50NR UNF75NR UNF00NR UNF50NR UNF00NR UN ON ERKEK RAKOR / CONDUIT UNION MALE&FEMALE Diflli borular n buat, pano ve benzeri yerlerde sonland r lmas nda kullanl r. / - / - - / M L METRE A A UNY50NR UNY75-50NR UNY75NR UNY00NR UNY5RR UNY50NR UNY00NR For Class I, Groups A,, C & D; Class II, Groups E, F and G; and. For Class I, Groups, C and D; Class II, Groups E, F and G; and. E4

5 UN ON ERKEK RAKOR / CONDUIT UNION MALE&FEMALE Diflli borular n buat, pano ve benzeri yerlerde sonland r lmas nda kullanl r. / - / - - / M L METRE A A UNY50NR.94.47 49. 7. UNY75-50NR.94.47 49. 7. UNY75NR.

5 EX-PROOF F TT NGLER YATAY - DÜfiEY DURDURUCULAR/ VERTICAL - HORIZONTAL SEALING FITTINGS Class I, Div. and Groups A,, C, D Class II, Div. and Groups E, F, G / - - / For Class I, Groups A,, C & D; Class II, Groups E, F and G; and. CM EFY (.7) EFY-75.9 (.0) EFY-00.8 (.5) EFY-5.75 (4.5) EFY (5.) EFY-00. (5.9) E Gaz, buhar ya da alevlerin boru sisteminin bir bölümünden di er bölümüne geçiflini önler KÖR TAPA / PLUG Class I, Div. and Groups A,, C, D Class II, Div. and Groups E, F, G / - / PLG50R PLG75R PLG00R PLG50 PLG00 For Class I, Groups A,, C and D; Class II, Groups E, F and G; and. # For Class I, Groups, C and D; Class II, Groups E, F and G; and. REDÜKS YON / REDUCER Class I, Groups A,, C, D Class II, Groups E, F, G - / - / - - / - / - / - - / - - / / R75-50 R00-50 R00-75 R50-50 R50-75 R50-00 R00-50 R00-75 R00-00 R00-50 Yüksek çapl diflli borular n daha düflük çapa sahip diflli borulara birlefltirilmesinde kullanal r. # To Class I, Groups, C D; Class II, Groups E, F, G; and. YÜKSELT C ADAPTÖR / ENLARGER Düflük çapl diflli borular n daha yüksek çapa sahip diflli borulara birlefltirilmesinde kullan l r Fx / M Fx M A C ME /6 5/ -/8 ME50-00 / 5/6 - E5

) EFY-00. (5.9) E0444 658 Gaz, buhar ya da alevlerin boru sisteminin bir bölümünden di er bölümüne geçiflini önler KÖR TAPA / PLUG Class I, Div. and Groups A,, C, D Class II, Div.

Benzer belgeler

Patlama önleyici ürünler

Patlama önleyici ürünler 13-797352.qxp 10/17/08 11:24 AM Page 1 Nükleer enerji Alev alabilen malzemelerden kaç nmak, patlamadan korunman n en kolay yoludur. Ancak, kimya ve eczac l k endüstrisinde ve di er endüstri alanlar nda,