ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLARIN TEK FAZLI ġebekeden BESLENMESĠ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLARIN TEK FAZLI ġebekeden BESLENMESĠ"

Transkript

1 T.C. KARADENĠZ TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLARIN TEK FAZLI ġebekeden BESLENMESĠ Muhammet ÖZKURT Mehmet Ali GÜRLER Prof. Dr. Cemil GÜRÜNLÜ Mayıs 2012 TRABZON

2 T.C. KARADENĠZ TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLARIN TEK FAZLI ġebekeden BESLENMESĠ Muhammet ÖZKURT Mehmet Ali GÜRLER Prof. Dr. Cemil GÜRÜNLÜ Mayıs 2012 TRABZON

3 LĠSANS BĠTĠRME PROJESĠ ONAY FORMU Muhammet ÖZKURT, Mehmet Ali GÜRLER tarafından Prof. Dr. Cemil GÜRÜNLÜ yönetiminde hazırlanan Üç Fazlı Asenkron Motorların Tek Fazlı ġebekeden Beslenmesi baģlıklı lisans bitirme projesi tarafımızdan incelenmiģ, kapsamı ve niteliği açısından bir Lisans Bitirme Projesi olarak kabul edilmiģtir. DanıĢman : Prof. Dr. Cemil GÜRÜNLÜ Jüri Üyesi 1 : Jüri Üyesi 2 : Bölüm BaĢkanı : Prof. Dr. Ġsmail H. ALTAġ

4 ÖNSÖZ Bu çalıģma, KTÜ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümünde Bitirme Projesi kapsamında hazırlanmıģtır. Bu çalıģmanın, üç fazlı asenkron motorların tek fazlı olarak çalıģtırılması sırasında ortaya çıkacak motor performansındaki değiģiklikler konusunda araģtırma yapacak kiģilere yardımcı olacağı düģünülmektedir. BaĢta bizden hiçbir zaman desteklerini esirgemeyen ailemiz olmak üzere, projenin gerçekleģtirilebilmesi ve izlenecek yollar konusunda yardımcı olan değerli hocalarımız Sayın Prof. Dr. Cemil GÜRÜNLÜ ye, Sayın Prof. Dr. Ġsmail H. ALTAġ a, Sayın Öğr. Gör. Emre ÖZKOP a, Sayın ArĢ. Gör. Mehmet Ali USTA ya, ve Sayın Teknisyen Yüksel SALMAN a Ģükranlarımızı sunmak istiyoruz. Ayrıca, proje kapsamında yaptığımız deneysel çalıģmalarda malzeme ve laboratuvar ihtiyacımızı karģılayan KTÜ Elektrik- Elektronik Mühendisliği Bölüm BaĢkanlığına, Mühendislik Fakültesi Dekanlığına ve KTÜ Rektörlüğüne teģekkürlerimizi sunarız. Mayıs 2012 Muhammet ÖZKURT Mehmet Ali GÜRLER iii

5 ĠÇĠNDEKĠLER Sayfa No LĠSANS BĠTĠRME PROJESĠ ONAY FORMU... ii ÖNSÖZ... iii ĠÇĠNDEKĠLER... iv ÖZET... vi SEMBOLLER VE KISALTMALAR... vii 1. GĠRĠġ Üç Fazlı Asenkron Motorların Tek Fazlı ġebekeden Beslenme Sebepleri ASENKRON MAKĠNALAR Üç Fazlı Asenkron Motorlar Asenkron Motorların Fayda ve Sakıncaları Üç Fazlı Asenkron Motorun Yapısı Üç Fazlı Asenkron Motorun ÇalıĢma Prensibi ve EĢdeğer Devresi Üç Fazlı Asenkron Motorların Tek Fazlı ġebekeden Beslenmesi Bağlantı ġekilleri Tek Fazlı ġebekeden Beslenen Üç Fazlı Asenkron Motorun ÇalıĢma Özellikleri PROJE TASARIM ÇALIġMALARI Yapılacak Deneylerin Belirlenmesi EĢdeğer Devre Parametrelerinin Çıkarılması Sargı Dirençlerinin Bulunması BoĢta ÇalıĢma ve Kısa Devre Deneyleri Üç Fazlı Asenkron Motora Ait Hız-Moment, Kayma-Moment, Hız-Kayma Grafiklerinin Çıkarılması Tek Fazlı Beslenen Üç Fazlı Asenkron Motorların Performans Deneyleri Deney Düzeneğinin Tasarımı Malzeme ve Fiyat Listesi SĠMÜLASYONLAR Üç Fazlı Asenkron Motorun Üç Fazlı ÇalıĢması Üç Fazlı Asenkron Motorun Tek Fazlı ÇalıĢması Simülasyonların Yorumlanması DENEYLER Üç Fazlı Asenkron Motorun EĢdeğer Devre Parametrelerinin Çıkarılması Sargı Dirençlerinin Ölçümü iv

6 BoĢta ve Kısa Devre ÇalıĢma Deneyleri Üç Fazlı Asenkron Motorun Karakteristiklerinin Çıkarılması Tek Fazlı Beslenen Üç Fazlı Asenkron Motorun Performans Deneyleri Stator Sargıları Yıldız Bağlı Ġken BoĢta ÇalıĢma Stator Sargıları Üçgen Bağlı Ġken BoĢta ÇalıĢma Stator Sargıları Yıldız Bağlı Ġken Yüklü ÇalıĢma Stator Sargıları Üçgen Bağlı Ġken Yüklü ÇalıĢma Çevreye Etkiler Kısıtlamalar SONUÇLAR EĢdeğer Devre Parametrelerinin Belirlenmesi Üç Fazlı Asenkron Motorun Karakteristiklerinin Çıkarılması Tek Fazlı Beslenen Üç Fazlı Asenkron Motorun Performans Deneyleri Stator Sargıları Yıldız Bağlı Ġken BoĢta ÇalıĢma Stator Sargıları Üçgen Bağlı Ġken BoĢta ÇalıĢma Stator Sargıları Yıldız Bağlı Ġken Yüklü ÇalıĢma Stator Sargıları Üçgen Bağlı Ġken Yüklü ÇalıĢma YORUMLAR VE DEĞERLENDĠRMELER KAYNAKLAR EK STANDART VE KISITLAR FORMU ÖZGEÇMĠġ v

7 ÖZET Asenkron motorlar ucuz olmaları ve yapılıģlarının kolay olması gibi özelliklerinden dolayı günümüzde en çok tercih edilen motor türleridir. Özellikle üç fazlı asenkron motorlar sanayi alanında yaygın bir Ģekilde kullanılmaktadır. Dolayısıyla bu motorlar üzerinde yapılan araģtırmalar da oldukça yaygındır. Bu tezin ana konusu üç fazlı asenkron motorların tek fazlı Ģebekeden beslenmesi ve bu koģullar altında motorun performans deneylerinin gerçekleģtirilmesidir. Tez kapsamında öncelikle üç fazlı asenkron motorların genel yapısı hakkında temel bilgiler verildi. Daha sonra bu motorları tek fazlı olarak çalıģtırma sebeplerine ve kondansatör yardımı ile tek fazlı olarak çalıģtırma yöntemine değinildi. Üç fazlı asenkron motorlar üç faz ile çalıģırken fazlardan biri kopsa dahi motor çalıģmaya devam eder. Ancak durduktan sonra tekrar kalkıģ yapamaz. Tek fazlı asenkron motorlarda olduğu gibi bir kondansatör ile yardımcı faz gerilimi oluģturulurken aynı zamanda fazlar arasında faz farkının oluģması sağlanır. Böylece tek fazlı olarak çalıģtırılan üç fazlı asenkron motor kendiliğinden kalkıģ yapabilir. Tezin devamında, MATLAB/Simulink ortamında üç fazlı bir asenkron motorun hem üç fazlı hem de tek fazlı olarak çalıģtırılmasına iliģkin simülasyonlar yapıldı. Bir sonraki aģamada ise asenkron motor için eģdeğer devre parametrelerinin bulunmasına, bazı önemli karakteristiklerinin çıkarılmasına ve tek fazlı olarak beslenen üç fazlı bir asenkron motorun akım, hız, güç gibi büyüklüklerindeki değiģimlerinin gözlenmesine yönelik deneyler yapıldı. Deneylerin sonucunda yorum ve değerlendirmeyi kolaylaģtırıcı grafikler çizildi. Elde edilen grafikler ve simülasyonlar çalıģmanın son bölümünde yorumlandı. vi

8 SEMBOLLER VE KISALTMALAR n s n n r s p f s R FE X m R s X s Döner alan hızı Rotor hızı Döner alanın rotor iletkenlerini kesme hızı Kayma Çift kutup sayısı Stator alanı frekansı Açısal hız Demir kayıpları direnci Mıknatıslanma reaktansı Stator sargı direnci Stator sargı reaktansı R r Statora indirgenmiģ sargı direnci X r Statora indirgenmiģ sargı reaktansı I m Me N.m Mıknatıslanma akımı Elektriksel moment Newton metre µf Mikro Farad kw kilo watt J Eylemsizlik momenti T m F A V I 0 V 0 P 0 I k V k P k Yük momenti Sürtünme Amper Volt BoĢta çalıģma akımı BoĢta çalıģma gerilimi BoĢta çalıģma gücü Kısa devre akımı Kısa devre gerilimi Kısa devre gücü vii

9 1. GĠRĠġ Günlük yaģantımızın bir parçası haline gelen elektrik motorları birçok alanda yaygın olarak kullanılmaktadır. Özellikle asenkron motorlar endüstrinin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiģtir. Basit yapıları ve uygulamadaki avantajlarından dolayı üç fazlı asenkron motorlar geniģ bir kullanım alanına sahiptir. Yapı olarak sağlam ve ucuz olmaları, ağır iģ koģullarında çalıģabilmeleri üç fazlı asenkron motorların baģlıca tercih nedenleri olarak sıralanabilir. Bazı durumlarda üç fazlı asenkron motorları tek fazlı olarak çalıģtırmak zorunda kalabiliriz. Böyle bir çalıģma için motorun stator sargıları yıldız veya üçgen olarak bağlanır. Motorun sargı giriģ uçlarının ikisine faz ve nötr uygulanırken boģta kalan sargı ucu ile diğer sargı uçlarından biri arasına kondansatör bağlanır. Kullanılan bu kondansatörün amacı iki fazlı döner alan oluģturma koģullarını ve motorun tek fazlı beslenmesine rağmen ilk kalkıģ hareketini sağlamaktır. Bu projede üç fazlı asenkron motorların tek fazlı Ģebekeden beslenmesi konusu ele alınmıģtır. Konuyla ilgili literatürde bulunan çalıģmaların çoğu üç fazlı asenkron motorların tek fazlı olarak çalıģtırılabilmesi için en uygun kondansatör değerinin simetrili bileşenler yöntemiyle hesaplanmasına yöneliktir [1], [2]. Ancak bu tezde, üç fazlı asenkron motorun eģdeğer devre parametreleri hesaplandı ve bazı önemli karakteristikleri çıkarıldı. Daha sonra, tek fazlı çalıģma durumundaki güç, akım, hız gibi büyüklüklere ait değiģimler çeģitli deneyler yapılarak incelendi Üç Fazlı Asenkron Motorların Tek Fazlı ġebekeden Beslenme Sebepleri Üç fazlı asenkron motorların bazı durumlarda tek fazlı Ģebekeden beslenmesi gerekebilir. Bu durumlara aģağıdaki örnekleri verebiliriz: Üç fazlı besleme hattını asenkron motorun kullanılacağı yere taģımak ekonomik açıdan uygun değilse motor tek fazlı olarak çalıģtırılabilir. Aynı kapasiteye ( güç, verim vb. ) sahip üç fazlı ve tek fazlı asenkron motorları karģılaģtırdığımızda tek fazlı asenkron motorun üretim maliyeti daha fazladır. Bu yüzden motor üretilirken hem üç fazlı hem de tek fazlı olarak çalıģabilecek Ģekilde tasarlanabilir.

10 Bir iģ makinesini çalıģtırmak için üç fazlı motora ihtiyaç olabilir. Eğer iģ makinasının bulunduğu yere üç fazlı hat çekmek mümkün değilse bu durumda üç fazlı asenkron motoru tek fazlı çalıģtırma zorunluluğu doğabilir. Üç fazlı bir asenkron motorda fazlardan birisi koparsa veya sigortalardan birisi devresini açarsa sargı kollarından biri Ģebekeden ayrılır. Dolayısıyla üç fazlı asenkron motor tek fazlı olarak çalıģma durumuna düģer. Motoru çalıģtıracak bir enerjinin olmadığı bir durum ile karģılaģılırsa, doğal kaynaklardan faydalanılarak motor tek faz olarak çalıģtırılabilir. Buna örnek olarak güneģten elde edilen enerji ile motorun çalıģtırılması verilebilir. Evler, küçük dükkanlar ve bunlara benzer az enerji kullanan yerlere tesisat masrafının çok olmaması için tek faz verilir. Dolayısıyla bu tip yerlerde kullanılacak motorların tek fazlı olması gerekir. Projede kullanılacak ana eleman üç fazlı bir asenkron motordur. Dolayısıyla konunun anlaģılabilmesi için asenkron makinaya ait temel yapının ve üç fazlı asenkron motorların çalıģma prensibinin bilinmesi gerekir. Ancak asenkron motorların yapısı doğrudan bu projenin konusu olmadığından, bu konuya yüzeysel olarak değinildi. Daha detaylı bilgi sahibi olabilmek için çeģitli kaynaklara baģvurulabilir [3]. Yapılan projeyi bir düzen içerisinde yürütebilmek ve uygun zamanda bitirebilmek için çizelge 1.1 deki iģ-zaman grafiği hazırlandı. 2

11 Çizelge 1.1. ĠĢ-zaman grafiği. YAPILAN ĠġLER Literatür taraması ve gerekli konuların araģtırılması Zaman planlaması ve laboratuvardaki malzemelerin tespiti Eksik malzemelerim sipariģinin verilmesi AYLAR VE HAFTALAR ġubat Mart Nisan Mayıs Gerekli ölçümler için deney düzeneğinin hazırlanması Motor parametrelerinin hesaplanması Motorun üç fazlı Ģebekeden beslenmesine ait ölçümlerin gerçekleģtirilmesi Motorun tek fazlı Ģebekeden beslenmesine ait ölçümlerin gerçekleģtirilmesi Yapılan bitirme çalıģmalarının düzenlenmesi 3

12 2. ASENKRON MAKĠNALAR Asenkron makinalar yapı bakımından sağlam olmaları, bakıma çok fazla ihtiyaç duymamaları ve ağır ortam Ģartlarında çalıģabilmelerinden dolayı uygulamada sıklıkla kullanılırlar. Bu makinalar temel olarak iki kısımdan oluģur. Bunlar makinanın hareketsiz kısmını oluģturan stator ve hareketli kısmını oluģturan rotordur. Asenkron makinalar eğer stator üzerine sarılmıģ sargılardan aldığı elektrik enerjisini rotor aracılığıyla mekanik enerjiye dönüģtürüyorsa motor, rotordan aldığı mekanik enerjiyi stator sargılarında elektrik enerjisine dönüģtürüyorsa generatör olarak çalıģırlar. Endüstriyel uygulamalarda bu makinalar daha çok motor olarak kullanılırlar. ġekil 2.1 de bir elektrik makinasının motor veya generatör olarak çalıģmasına ait enerji dönüģüm yönleri gösterilmektedir. ġekil 2.1. Motor ve generatör çalıģmaya ait enerji dönüģüm yönleri Üç Fazlı Asenkron Motorlar Asenkron motorlar en çok kullanılan motorlardır. ÇalıĢma ilkelerinden dolayı bu motorlara indüksiyon motorları da denir Asenkron Motorların Fayda ve Sakıncaları Asenkron motorlar günümüzde en çok kullanılan motor türleridir. Vantilatörler, su tulumbaları, asansörler gibi çeģitli kullanım alanları bulunmaktadır. Piyasada bu tür motorları bulmak çok kolayken diğer türdeki motorları bulmak zaman zaman çok zor

13 olabilmektedir. Asenkron motorların çok kullanılmalarının sebepleri Ģöyle sıralanabilir: YapılıĢları kolaydır. Oldukça ucuzdur. Özellikle sincap kafesli rotora sahip olanlarda rotorun izole edilmemesinden dolayı bu türden motorlar çok sağlamdır ve bakımları kolaydır. Ayrıca bu türden motorların rotorları yanmaz. Asenkron motorların hızları yük ile çok az değiģir. Yüklü haldeyken kendi kendilerine yol alabilirler. Kollektörlü alternatif akım motorlarında olduğu gibi akım fırçalar üzerinden verilmeyip doğrudan statora verildiğinden, yüksek gerilim için üretilebilirler. Asenkron motorlar bu olumlu özelliklerine rağmen bazı sakıncalara da sahiptir. Bunlar: Asenkron motorlar çalıģma ilkelerinden dolayı, bağlı oldukları devreye endüktif bir yük olarak etki ederler. Dolayısıyla Ģebekenin güç katsayısını bozarak arzu edilen 1 değerinden uzaklaģmasına neden olurlar. Normal yükle çalıģırken bile bozuk güç katsayıları kalkıģ anında ve az yüklü olarak çalıģtıklarında çok küçüktür. Özellikle sincap kafesli türleri, bozuk olan güç katsayıları yüzünden kalkıģ anında devreden çok yüksek akım çekerler. Bu da devre üzerinde ani gerilim düģümlerine neden olur. Doğru akım motorlarında ve kollektörlü asenkron motorlarda olduğu gibi kayıpsız ve kademesiz hız değiģimi yapılamaz Üç Fazlı Asenkron Motorun Yapısı Stator: Makinanın hareket etmeyen kısmını oluģturur. YaklaĢık 0.5mm kalınlığında, elektriksel olarak birbirinden yalıtılmıģ silisyumlu saçların paketlenmesiyle oluģan bir yapıdır. Saçların bu özellikleri demir kayıpların azaltılmasını sağlar. Statorun iç yüzeyine döner manyetik alan oluģturan sargıların yerleģtirilmesi için oluklar açılır. Rotor: Rotor asenkron makinaların döner kısmını oluģturur. Statorda olduğu gibi rotor da silisyumlu saçlardan oluģturulmuģtur. Stator ile rotor arasındaki hava aralığı 5

14 küçük tutulur. Çünkü bu hava aralığının küçük tutulması bize boģta çalıģma akımını küçük tutma olanağı verir. Rotor sargıları rotor üzerine açılan oluklara yerleģtirilir. Asenkron motorlar rotor sargılarının bağlanıģ Ģekline göre bilezikli tip veya sincap kafes tip olarak adlandırılırlar. Bilezikli tip asenkron motorların rotorlarında üç faz sargıları bulunur. Bu üç sargının birer uçları rotor içinde kendi aralarında bağlıyken, diğer uçları ayrı ayrı birer bileziğe gelir. Rotor döndükçe bilezikler de döner. Üç adet bileziğin üzerine birer fırça yerleģtirilmiģtir ve bu fırçalar üzerinden rotor sargı uçları ile dıģ ortam arasında bağlantı kurulur. DıĢ ortama çıkarılan sargı uçları bize bazı durumlarda büyük avantaj sağlar. Örneğin, motorun kalkıģ anında çektiği aģırı akımı önlemek için dıģ ortama çıkarılan sargı uçlarına direnç bağlanır ve motora yol verilir. Sincap kafes tip motorlarda ise rotor oluklarına yerleģtirilen iletkenler rotorun her iki ucunda halkalarla kısa devre edilir. Rotor iletkenleri rotorun her iki ucunda kısa devre edildiği için bu iletkenlerin dıģ ortama çıkarılma olanağı yoktur. Ayrıca rotor oluklarına yerleģtirilen iletkenler bakır veya alüminyum olarak seçildiği için rotorun yanacak hiçbir kısmı yoktur. Sağlam yapılı ve ucuzdur. Gövde: Makinayı dıģtan gelecek mekanik darbelere karģı korur. Ucuz olmasından dolayı genellikle dökme demirden yapılır. Ayrıca gövde çıkıntılı yapılarak dıģ ortamla temas eden yüzey arttırılıp motorun soğumasına katkı sağlanır. Gövde üzerinde motorun zemine monte edilmesi için ayaklar, taģımayı sağlamak için kullanılan bir halka, motorun nominal büyüklükleri ve diğer özelliklerinin bulunduğu iģaret plakası ve stator ile rotor sargı uçlarının bulunduğu terminal kutusu yer alır Üç Fazlı Asenkron Motorun ÇalıĢma Prensibi ve EĢdeğer Devresi Üç fazlı asenkron motorlarda statora yerleģtirilen sargılardan yararlanarak (2.1) denklemiyle verilen n s devir sayısına veya (2.2) denklemiyle verilen s açısal hızına sahip bir döner manyetik alan oluģturulur. Bu alan rotor iletkenlerini tarar ve indüksiyon yasasına göre iletkenlerin ucunda bir gerilim indükler. Eğer rotor iletkenleri kapalı bir devre oluģturuyorsa ( sincap kafes tür gibi ) iletkenlerden akım akar. Manyetik alan içindeki iletkenden akım aktığı için bir kuvvet oluģur ve bu kuvvet rotoru (2.3) denklemiyle verilen n hızında döndürür. Motor çalıģmada rotor hızı senkron hızın altındadır. Rotor hızı (2.4) denklemiyle verilen kayma nedeniyle döner alan hızının 6

15 gerisinde olacak Ģekilde döner alanı takip eder. Böylece stator sargılarından alınan elektriksel enerji dönüģtürülerek rotor milinde mekanik enerji olarak elde edilir. n s = 60.f s p ( 2.1 ) s = 2.π.f s p ( 2.2 ) n = n s n r ( 2.3 ) s = n s n n s ( 2.4 ) Asenkron motorun çalıģmasında döner alanın çok büyük rolü vardır. Statora yerleģtirilen sargılar döner manyetik alan oluģturacak Ģekilde olduğundan, her bir sargının oluģturduğu akılar genlikleri eģit, fazları 120 farklı alternatif alanlardır. ġekil 2.2 de bir demir çekirdek üzerine sarılmıģ sargılardan AC akım akıtılınca oluģan alternatif alan gösterilmektedir. Statora üç faz sargısı yerleģtirildiği için üç ayrı alternatif alan oluģur. Bu üç alternatif alanın bileģkesi dairesel bir döner alandır. Döner alanın oluģması için gerekli koģullar: Sargıların sarım sayısı, kesit gibi özellikleri özdeģ olmalıdır. Sargılar akı eksenleri 120 farklı olacak Ģekilde statora yerleģtirilmelidir. Sargılara genlikleri aynı, fazları 120 farklı alternatif gerilimler uygulanmalıdır. Bu koģullardan biri sağlanmaz ise döner alan yerine eliptik alan oluģur. Eliptik alanın dairesel bileģeni moment üretirken alternatif bileģeni üretemez. Alternatif alandaki karģı düģen akılar kayıplara yol açtığı için eliptik alan oluģumu istenmez. ġekil 2.2. Demir çekirdek üzerine yerleģtirilen sargılar ile alternatif alan oluģumu. 7

16 ġekil 2.3 de üç fazlı bir asenkron motorun tek fazına ait, statoruna indirgenmiģ eģdeğer devresi verilmektedir. Bu eģdeğer devreye ait parametreler motorun boģta ve kısa devre çalıģmalarından yararlanılarak bulunabilir. ġekil 2.3. Rotoru statora indirgenmiģ üç fazlı bir asenkron motorun tek fazına ait eģdeğer devresi. Bu eģdeğer devrede gösterilen: R FE = Demir kayıplarını temsil eder X m = Mıknatıslanma kayıplarını temsil eder R s R r. (1 s) s = Stator sargı direnci X s = Stator sargı reaktansı R r = Statora indirgenmiģ rotor sargı direnci X r = Statora indirgenmiģ rotor sargı reaktansı s = Kayma = Gerçekte olmayan, ancak motorun çalıģma özelliğinden ortaya çıkan ve rotordaki s kayması ile değiģen direnç değeridir. 8

17 Üç Fazlı Asenkron Motorların Tek Fazlı ġebekeden Beslenmesi Üç fazlı bir asenkron motor çalıģırken herhangi bir nedenden dolayı fazlardan biri devre dıģı kalırsa, motor çalıģmasını sürdürebilir. Örneğin üç fazlı motorun yıldız bağlı çalıģmasında fazlardan biri devre dıģı kalınca diğer iki faz birbirine seri bağlı olur, motor tek fazlı olarak çalıģmasına devam eder. Ancak böyle bir durumda motor kendiliğinden kalkıģ yapamaz. Bu yüzden motorun kendi kendine yol alabilmesi için bir yöntem geliģtirilmiģtir. Steintmetz tarafından bulunduğu için Steintmez Bağlaması adı verilen kondansatörlü yol verme yöntemi üç fazlı bir asenkron motoru tek fazlı olarak çalıģtırmada büyük önem taģımaktadır. Uygun bir kondansatör ile yardımcı faz gerilimi elde edilir ve motorun kendiliğinden yol alması sağlanır. YapılmıĢ olan birçok araģtırmada üç fazlı asenkron motorların tek fazlı Ģebekeden beslenmesi durumunda dinamik davranıģlardaki değiģimler incelenmiģtir [4]. Dinamik davranıģlar incelenirken de özellikle simetrili bileģenler metodundan faydalanılmıģ ve üç fazlı asenkron motoru tek fazlı Ģebekeden beslerken fazlar arasına konulması gereken en uygun kondansatör değeri hesaplanmıģtır. Ancak bu projede simetrili bileģenler yöntemine girilmedi. Üç fazlı asenkron motora ait eģdeğer devre parametreleri hesaplandı ve bazı önemli karakteristikleri çıkarıldı, tek fazlı çalıģma durumundaki güç, güç faktörü, akım, hız gibi büyüklüklere ait değiģimler çeģitli deney ve simülasyonlar yapılarak incelendi Bağlantı ġekilleri Üç fazlı bir asenkron motorun stator sargılarının üçgen veya yıldız bağlı olma durumlarına göre, kondansatör yardımıyla tek fazlı Ģebekeden beslenmesine ait Ģekiller Ģekil 2.4 ve Ģekil 2.5 de gösterilmiģtir. Her iki Ģekilde de kondansatörün görevi sargılar arasında faz farkı yaratıp motorun tek fazlı Ģebekeye bağlandığında kendi kendine kalkıģ yapabilmesini sağlamaktır. Kondansatör olmazsa faz farkı oluģmaz ve eğer dıģarıdan bir müdahale olmazsa motor kalkıģ yapamaz. 9

18 ġekil 2.4. Stator sargıları yıldız bağlı üç fazlı asenkron motorun tek fazlı Ģebekeye bağlantısı. ġekil 2.5. Stator sargıları üçgen bağlı üç fazlı asenkron motorun tek fazlı Ģebekeye bağlantısı. Bu bağlantılarda kullanılacak en uygun kapasite değerini belirlemek için deney sonuçlarına göre oluģturulmuģ kapasitenin güç ile değiģim grafikleri kullanılabilir. Pratik olarak da bu kapasite değerleri belirlenebilir. Örneğin vantilatör gibi kolay harekete geçen motorlar için kw baģına µf, kalkıģ momenti büyük motorlar için kw baģına µf, çamaģır makinesi ve sıkma presi motoru için kw baģına 130 µf değerlerindeki kondansatörler seçilebilir. 10

19 Tek Fazlı ġebekeden Beslenen Üç Fazlı Asenkron Motorun ÇalıĢma Özellikleri Üç fazlı asenkron motorlar tek fazlı Ģebekede çalıģtırılıyorsa, çalıģma karakteristikleri bakımından değiģimler gözlenir. Bu değiģimleri Ģöyle sıralayabiliriz: Tek fazlı olarak çalıģtırılan üç fazlı asenkron motorun: Maksimum momenti daha küçük olur. BoĢta çalıģma akımı daha büyük olur. ÇıkıĢ gücü daha küçük olur. Kayıpları daha büyük olur. Verimi daha düģük olur. 11

20 3. PROJE TASARIM ÇALIġMALARI 3.1. Yapılacak Deneylerin Belirlenmesi Bu proje kapsamında yapılacak olan baģlıca deneyler Ģunlardır: Üç fazlı asenkron motorun eģdeğer devre parametrelerinin çıkarılması. Üç fazlı asenkron motora ait hız-moment grafiğinin çıkarılması. Üç fazlı asenkron motora ait hız-kayma grafiğinin çıkarılması. Üç fazlı asenkron motora ait kayma-moment grafiğinin çıkarılması. Tek fazlı beslenen üç fazlı asenkron motorun performans deneyleri EĢdeğer Devre Parametrelerinin Çıkarılması Yapılan simülasyonlarda ve deneysel ölçümlerde eģdeğer devre parametreleri oldukça önemlidir. Üç fazlı asenkron motorun eģdeğer devre parametrelerini bulurken yukarıda verilen Ģekil 2.3 deki rotoru statora indirgenmiģ, tek faza ait eģdeğer devre kullanılır Sargı Dirençlerinin Bulunması Statorun ve rotorun sargı dirençlerini bulurken ampermetre-voltmetre yöntemi ya da bu mantığa göre doğrudan ölçüm yapmayı sağlayan multimetre kullanılır. Öncelikle Ģekil 3.1 de verilmiģ olan üçgen veya yıldız bağlı olma durumuna göre gerekli bağlantılar oluģturulur. Sonra sargılar doğru gerilim kaynağından beslenir, ampermetre ve voltmetreden yararlanılarak ölçülen değerler ile sargı dirençleri hesaplanır.

21 ġekil 3.1. Yıldız veya üçgen bağlı stator sargı dirençlerinin ölçümü için gerekli bağlantı Ģeması. a) Stator sargıları yıldız bağlı b) Stator sargıları üçgen bağlı Statorun yıldız bağlı olması durumunda sargı dirençlerinin ölçümü deneyi iki sargı üzerinden yapılır, üçüncü sargı ise boģta kalır. Dolayısıyla iki sargı direnci seridir. AĢağıda verilmiģ olan (3.1) numaralı formülden yararlanarak tek bir sargıya ait direnç hesaplanır. R s = V 2.I ( 3.1 ) Statorun üçgen bağlı olması durumunda besleme tek sargı üzerinden verildiği için diğer iki sargı seri ve kaynağın bağlandığı sargıya paraleldir. Bu durumda sargı direnci (3.2) denkleminden faydalanarak bulunur. R s = 3.V 2.I ( 3.2 ) BoĢta ÇalıĢma ve Kısa Devre Deneyleri BoĢta çalıģma deneyinde motor, miline bağlı bir yük bulunmadan senkron hızda döndürülür. Senkron hızda döner alan hızı ile rotor hızı eģit olduğu için, boģta çalıģmada rotor sargı akımı Ir' sıfır olur. Rr n n s s = n s n n s = 0 ve s = olur. olduğundan, Ġlk olarak statorun boģta çalıģmasına ait boģta çalıģma gücü P0, boģta çalıģma gerilimi 13

22 VS0 ( faz nötr gerilimi ) ve boģta çalıģma akımı IS0 Ģekil 3.2 deki devreden yararlanılarak ölçülür. ġekil 3.2. Tek faza ait boģta çalıģma eģdeğer devresi. Daha sonra bu ölçüm sonuçları denklem (3.3), (3.4), (3.5) ve (3.6) da yerine yazılarak R FE ( demir kayıplarını temsil eden direnç ) ve X m ( mıknatıslanma kayıplarını temsil eden reaktans ) bulunur. R FE = 3.V so 2 P o 3.R s.i so 2 Ω ( 3.3 ) I FE V so R FE (A) ( 3.4 ) I m = I so 2 I FE 2 A ( 3.5 ) X m V so I m Ω ( 3.6 ) Kısa devre deneyinde rotor milinin dönmesi mekaniksel olarak engellenir. Dolayısıyla; n = 0 s = n s n n s = 1 ve Rr s = Rr olur. olduğundan, Tek faza ait kısa devre eģdeğer devresi Ģekil 3.3 de verilmektedir. Rotorun statora indirgenmiģ direnci küçük olduğundan dolayı direnç üzerinden büyük akımlar akabilir. Bu durumu önlemek için stator akımı yavaģ yavaģ, nominal akıma kadar arttırılır. Böylece sargıların zarar görmesi önlenmiģ olur. Daha sonra P k kısa devre gücü, V sk 14

23 kısa devre gerilimi ve I sk kısa devre akımı ölçülür. Ölçümler yapılırken statorun yıldız veya üçgen bağlı olma durumlarına dikkat edilmelidir. Sonra bu ölçümler kullanılarak (3.7), (3.8) ve (3.9) denklemleri yardımıyla kısa devre parametreleri hesaplanır. ġekil 3.3. Tek faz kısa devre eģdeğer devresi. Z k = V sk I sk Ω ( 3.7 ) R k = P k 3.I sk 2 Ω ( 3.8 ) X k = Z k 2 R k 2 Ω ( 3.9 ) Bulunan bu parametreler kullanılarak statora indirgenmiģ rotor direnci R r, stator reaktansı X s ve statora indirgenmiģ rotor reaktansı X r (3.10) ve (3.11) denklemleriyle elde edilir. R r = R k R s Ω ( 3.10 ) X s = X r = X k 2 Ω ( 3.11 ) 15

24 Üç Fazlı Asenkron Motora Ait Hız-Moment, Kayma-Moment, Hız- Kayma Grafiklerinin Çıkarılması Bu deneyde motor milinin kademeli olarak frenlenmesi gerekmektedir. Böylece mil hızı değiģik değerlere ayarlanır ve motorun tek faz eģdeğer devresinden yararlanarak her hız değerine karģılık gelen moment değerleri hesaplanır. Moment değerini hesaplamanın bir diğer yolu (3.12) ile ifade edilen moment denklemidir [3]. Ayrıca yukarıda (2.4) denklemiyle verilen formül ile de hız değerlerine karģılık gelen kayma değerleri hesaplanır. Daha sonra elde edilen karģılıklı değerler kullanılarak üç fazlı asenkron motorun hız-moment, kayma-moment ve hız-kayma grafikleri kolayca çıkarılabilir. M e = m s.r r.p s.ω s R s + R r s 2 V s 2 + m s 2 X sσ + m r 2 X rσ 2 N. m ( 3.12 ) Tek Fazlı Beslenen Üç Fazlı Asenkron Motorların Performans Deneyleri Bu deneyler üç fazlı asenkron motorun tek fazlı beslenmesi durumunda meydana gelecek performans değiģimlerini gözlemek amacıyla tasarlanmıģtır. Deneylerin gerçeklenmesi sırasında iki temel koģul dikkate alınacaktır. Bu koģullar: Motor stator sargılarının yıldız veya üçgen bağlı olması. Motorun yüklü veya boģta çalıģması. Deneylerin sonucunda motorun değiģik çalıģma Ģartlarındaki performans değiģimleri gözlenecektir Deney Düzeneğinin Tasarımı Yapılacak olan deneylerin belirlenmesinden sonra sıra deneylerin gerçekleģtirilebileceği bir deney seti tasarlamaya gelir. Yukarıda belirtilen deneyleri yapabilmek için Ģekil 3.4 de verilen sistem tasarlandı. 16

25 ġekil 3.4. Deneyleri gerçekleyebilmek için yapılan sistem tasarımı. Yukarıda görülen sistemde zemine sabitlenmiģ iki adet motor bulunmaktadır. Motorların ikisi de üç fazlı sincap kafes tür asenkron motordur. Bu yüzden dıģ ortama çıkan rotor sargı ucu yoktur. Stator sargı uçları ise dıģ ortama çıkarılarak deney setine bağlandı. Ayrıca deney seti üzerine 5 adet birbirinden bağımsız, 3 adet birbiriyle üçgen bağlı 400 V luk kondansatörler yerleģtirildi. Ayrık kondansatörler 3x10 µf, 25 µf, 30 µf değerlerine sahiptir ve tek faz ile beslenen üç fazlı asenkron motorun performans deneylerinde kondansatör değerinin etkisini gözleyebilmek için kullanıldı. Birbiriyle üçgen bağlı 3x30 µf değerine sahip kondansatörler ise ikinci motoru generatör olarak çalıģtırıp birinci motorun milini frenlemek için gerekli mıknatıslanmayı sağlamak için kullanıldı. Bu deney düzeneğinde deneylerin yapılacağı ana motor birinci motordur. Birinci motorun parametreleri bulunurken, boģta ve kısa devre olmak üzere iki çalıģma Ģekli göz önüne alınır. Kısa devre deneyi yapılırken motor milini kilitlemek için bir mengene kullanılması düģünülmektedir. Tasarlanan sistem, birinci motorun karakteristikleri çıkarılırken motor mil hızını değiģtirmek için iki farklı frenleme yöntemi uygulanabilecek Ģekilde tasarlandı. Bu yöntemler: Ġki motoru ayrı kaynaklardan besleyip ikinci motoru frenleyici olarak kullanmak. 17

26 Motorları kaplin ile birbirine bağlayıp ikinci motoru generatör olarak çalıģtırmak. Deneyler sırasında yapılacak ölçümler için pano üzerine ve deney setinin yanına ölçü aletleri koyuldu. Ayrıca motorlara yol verirken oto trafo ile yol verme yönteminin uygulanması düģünüldü Malzeme ve Fiyat Listesi Yapılan deneylerde kullanılan malzemelerin listesi ve fiyatları çizelge 3.1 de gösterilmiģtir. Çizelge 3.1. Malzeme ve fiyat listesi Adet Birim Fiyat (TL) Toplam (TL) Üç Fazlı Asenkron motor (1,5 kw) Üç Fazlı Asenkron motor (3 kw) Bağlantı Kablosu Kaplin (6 cm çap) Takometre Wattmetre Voltmetre Ampermetre Avometre 1 53,6 53,6 10 µf AC Kondansatör (400 V) µf AC Kondansatör (400 V) µf AC Kondansatör (400 V) Genel Toplam 1.215,60 18

27 4. SĠMÜLASYONLAR 4.1. Üç Fazlı Asenkron Motorun Üç Fazlı ÇalıĢması Deneylere ait bazı MATLAB/Simulink modelleri ve simülasyon çıktıları aģağıda gösterilmiģtir. Kullanılan simülasyon programında motorun stator sargılarının üçgen bağlanamamasından dolayı sadece yıldız bağlı duruma ait simülasyonlar yapıldı. Simülasyonlarda kullanılan motor parametreleri çizelge 4.1 de verilmiģtir. Çizelge 4.1. Simülasyonda kullanılan parametreler. U N 380 (V) Rr Ω I N 3.7(A) L S (H) n N 1375 (dev/dak) Lr (H) Cosφ 0.8 Lm (H) p 2 F (N.m) f 50 Hz J (kg.m 2 ) R S 5.2 Ω T m 0 (N.m) Çizelge 4.1 deki parametreler, kullanılan üç fazlı asenkron motorun boģta ve kısa devre çalıģma deneyleri sonucu elde edilen ve plakası üzerinde yazan parametreleri içermektedir. Ayrıca motor sincap kafes tür bir rotora sahiptir. ġekil 4.1 de üç fazlı asenkron motorun üç faz ile beslenmesini temsil eden MATLAB/Simulink modeli gösterilmektedir. Motorun boģta çalıģtırıldığı bu modelde stator akımının zamanla değiģim grafiği Ģekil 4.2 de, rotor hızının zamanla değiģim grafiği 4.3 de ve motor momentinin zamanla değiģim grafiği Ģekil 4.4 dedir.

28 ġekil 4.1. Üç fazlı asenkron motorun üç faz ile beslenmesine ait Simulink modeli. ġekil 4.2. Üç fazlı asenkron motorun üç faz ile beslenmesine ait stator akımı-zaman grafiği. 20

29 ġekil 4.3. Üç fazlı asenkron motorun üç faz ile beslenmesine ait rotor hızı-zaman grafiği. ġekil 4.4. Üç fazlı asenkron motorun üç faz ile beslenmesine ait moment-zaman grafiği. 21

30 4.2. Üç Fazlı Asenkron Motorun Tek Fazlı ÇalıĢması ġekil 4.5 de üç fazlı asenkron motorun tek faz ile beslenmesini temsil eden MATLAB/Simulink modeli gösterilmiģtir. Motorun boģta çalıģtırıldığı ve 30 µf lık kondansatörün kullanıldığı bu modelde stator akımının zamanla değiģim grafiği Ģekil 4.6 da, rotor hızının zamanla değiģim grafiği Ģekil 4.7 de ve motor momentinin zamanla değiģim grafiği Ģekil 4.8 dedir. ġekil 4.5. Üç fazlı asenkron motorun tek faz ile beslenmesine ait Simulink modeli. ġekil 4.6. Üç fazlı asenkron motorun tek faz ile beslenmesine ait stator akımı-zaman grafiği. 22

31 ġekil 4.7. Üç fazlı asenkron motorun tek faz ile beslenmesine ait rotor hızı-zaman grafiği. ġekil 4.8. Üç fazlı asenkron motorun tek faz ile beslenmesine ait moment-zaman grafiği. 23

32 4.3. Simülasyonların Yorumlanması Üç fazlı asenkron motorların tek fazlı olarak çalıģtırılması ile ilgili daha önce yapılan araģtırmalar [5] motor tek faz ile çalıģtırılırken dinamik davranıģın değiģimine ve motorun kalkıģ yapabilmesi için gerekli olan en uygun kondansatör değerinin saptanmasına yönelik yapılmıģtır. Ancak bu çalıģmanın konusu daha farklıdır. Üç fazlı asenkron motorun eģdeğer devre parametreleri hesaplandı ve bazı önemli karakteristikleri çıkarıldı. Daha sonra, tek fazlı çalıģma durumundaki güç, güç faktörü, akım, hız gibi büyüklüklere ait değiģimler çeģitli deneyler yapılarak incelendi. Bu doğrultuda, yapılan performans deneylerine ıģık tutması açısından, MATLAB/Simulink ortamında motorun üç faz ve tek faz ile ayrı ayrı beslenmesine iliģkin simülasyonlar yapıldı. Bu simülasyonların sonuçları yukarıda verilmiģtir. Üç fazlı asenkron motorun üç faz ile çalıģtırılmasına ait Simulink modeli Ģekil 4.1 de, tek faz ile çalıģtırılmasına ait model ise Ģekil 4.5 de verilmiģtir. Her iki durumda da çizelge 4.1 deki motor parametreleri kullanıldı ve motor boģta çalıģtırıldı. Bu koģullar altında yapılan simülasyon sonuçları incelenecek olursa: ġekil 4.2 ve Ģekil 4.6 daki grafikleri karģılaģtırdığımızda, motorun kalkıģ anındaki ve sürekli durumdaki stator akımı üç fazlı çalıģmada daha büyüktür. Sürekli duruma geçiģ süresi ise tek fazlı olarak çalıģmada daha uzundur. Bu süre kondansatör değeri ile değiģtirilebilir. Tek fazlı olarak çalıģmada akımın dengesiz çalıģmadan dolayı salınımı daha fazladır. Oysa üç faz ile çalıģmada dengesiz bir durum oluģmadığından dolayı böyle bir sorun yoktur. ġekil 4.3 ve Ģekil 4.7 deki rotor hızı-zaman grafiklerini karģılaģtırdığımızda tek fazlı çalıģmada sürekli duruma geçiģ süresi daha uzun ve sürekli durumdaki rotor hızının değeri daha düģüktür. Ancak rotor hızındaki bu düģüģ çok fazla olmamaktadır. ġekil 4.4 ve Ģekil 4.8 deki moment-zaman grafiklerini karģılaģtırdığımızda, tek fazlı çalıģmada baģlangıç momenti daha küçük, sürekli duruma geçiģ süresi daha uzun ve dengesizlikten dolayı salınım miktarı daha çoktur. Yapılan simülasyonlarda MATLAB programı kullanıldı. MATLAB/Simulink te asenkron motorun stator sargıları yalnızca yıldız bağlı olarak seçilebildiğinden stator sargılarının üçgen bağlı olduğu duruma ait simülasyonlar yapılmadı. Yapılan deneylerde motorun stator sargılarının yıldız veya üçgen bağlı oluģunun motor 24

33 performansına etkilerini incelendi. Ayrıca, simülasyonlarda sadece 30 µf lık kondansatör kullanılmasına rağmen deneylerde farklı kondansatör değerlerinin de motor performansı üzerindeki etkileri gözlendi. 25

34 5. DENEYLER Bu deneylerde kullanılan genel deney düzeneği Ģekil 5.1 deki gibidir. Deneyler yapılırken bu düzenek kullanıldı ve sadece üzerindeki bağlantılar değiģtirildi. Deneylerde kullanılan baģlıca malzemeler: 2 adet üç fazlı asenkron motor 2 adet voltmetre 2 adet ampermetre 1 adet wattmetre 1 adet oto trafo 1 adet takometre 1 adet mengene 4 adet 30 µf değerli kondansatör 1 adet 25 µf değerli kondansatör 3 adet 10 µf değerli kondansatör Bağlantı kabloları ġekil 5.1. Genel deney düzeneği.

35 5.1. Üç Fazlı Asenkron Motorun EĢdeğer Devre Parametrelerinin Çıkarılması Bu deney sargı dirençlerinin ölçümü, boģta çalıģma ve kısa devre deneyi olmak üzere üç bölümden oluģur. Deneye iliģkin teorik bilgiler daha önce anlatıldığından burada tekrar değinmeye gerek duyulmadı Sargı Dirençlerinin Ölçümü Üç fazlı asenkron motorun sargı direnci iki farklı Ģekilde ölçülebilir. Birinci yönteme göre sargıların arasına DC gerilim uygulanır ve akım, gerilim değerleri ölçülerek sargı direnci hesaplanır. Ġkinci yönteme göre ise aynı ilkeye göre çalıģan bir ohmmetre kullanılarak sargı direncinin ölçülmesidir. Deneyde ikinci yöntem kullanıldı. Stator sargı uçlarına ohmmetre bağlandı ve sargı direnci 5.2 Ω olarak ölçüldü BoĢta ve Kısa Devre ÇalıĢma Deneyleri BoĢta çalıģma deneyinin amacı mıknatıslanma kayıplarını temsil eden X m reaktansı ve demir kayıplarını temsil eden R FE direncinin bulunmasıdır. Deney bağlantı Ģeması Ģekil 5.2 de ve gerekli deney düzeneği Ģekil 5.3 de gösterildi. ġekil 5.2. BoĢta çalıģma deneyi bağlantı Ģeması. 27

36 ġekil 5.3. BoĢta çalıģma deney düzeneği. BoĢta çalıģma deneyi yapılırken sırasıyla: Öncelikle Ģekil 5.3 deki deney düzeneğine ait bağlantılar yapıldı. Birinci ve ikinci motor birbirinden ayrıldı. Oto trafo yardımıyla motorun stator sargılarına nominal gerilim uygulandı. Ölçü aletlerinden akım, gerilim, güç değerleri okunarak kaydedildi. Kısa devre deneyinin amacı üç fazlı asenkron motorun stator sargı reaktansı X sσ, statora indirgenmiģ rotor sargı reaktansı X rσ ' ve direnci R rσ ' nın bulunmasıdır. Deney bağlantı Ģeması Ģekil 5.4 de verilen kısa devre deneyinin düzeneği Ģekil 5.3 dekinin aynısıdır. 28

37 ġekil 5.4. Kısa devre deneyi bağlantı Ģeması. Kısa devre deneyi yapılırken sırasıyla: ġekil 5.3 deki deney düzeneğine ait bağlantılar yapıldı. Birinci ve ikinci motor birbirinden ayrıldı. Birinci motorun mili mengene ile sıkıģtırıldı. Birinci motorun stator sargısına sargı akımı nominal akıma ulaģıncaya kadar oto trafo ile gerilim uygulandı. Ölçü aletlerinden akım, gerilim, güç değerleri okunup kaydedildi Üç Fazlı Asenkron Motorun Karakteristiklerinin Çıkarılması Bu deneyde motor milinin herhangi bir frenleme yöntemi ile yavaģlatılması gerekir ve sonra sabit hız değerlerine göre denklem (2.4) ve (3.12) kullanılarak sırasıyla kayma ve moment değerleri elde edildi. DeğiĢik hız değerlerine göre kayma ve moment değerlerinden oluģan bir çizelge hazırlandı. Çizelgeden yararlanılarak hız-moment, hızkayma, kayma-moment grafikleri Excel programında çizdirildi. Deney sonuçları elde edilirken formüllerin kullanılma nedeni, uygulanan frenleme yöntemlerinin motor milini yavaģlatacak moment değerlerine ulaģamamasıydı. Frenleme yöntemi olarak: 29

38 Milleri birleģtirilmiģ iki motordan ikincisi ters yönde döndürüldü. Fuko freni kullanıldı. Mengene kenarlarına odun / alüminyum parçalar konularak mil sıkıģtırıldı. Uygulanan bu yöntemler sağlıklı sonuç vermeyince yukarıda sözü edilen formüllere göre hesap yapıldı ve grafikler oluģturuldu Tek Fazlı Beslenen Üç Fazlı Asenkron Motorun Performans Deneyleri Bu deneylerin amacı üç fazlı bir asenkron motorun herhangi bir nedenden dolayı tek fazlı olarak çalıģtırılması gerektiğinde, motorun stator sargılarının bağlanıģ biçimine ve yük durumuna göre performans değiģimlerinin gözlenmesidir Stator Sargıları Yıldız Bağlı Ġken BoĢta ÇalıĢma Deneyin amacı, değiģik değerli kondansatörler kullanarak stator sargıları yıldız bağlı üç fazlı asenkron motorun tek fazlı ve boģta çalıģtırılırken Ģebekeden çektiği akım ve gücün kondansatör değerine göre değiģimlerini gözlemektir. Deneye ait bağlantı Ģeması Ģekil 5.5 de, deney düzeneği ise Ģekil 5.6 da gösterildi. ġekil 5.5. Yıldız bağlı boģta çalıģma deney bağlantı Ģeması. 30

39 ġekil 5.6. Yıldız bağlı boģta çalıģma deney düzeneği. Deney yapılırken sırasıyla: Birinci ve ikinci motor birbirinden ayrıldı. ġekil 5.6 daki bağlantılar oluģturuldu. Birinci motorun faz giriģ uçlarından ikisi arasına 25 µf lık kondansatör bağlandı. Birinci motorun diğer faz ucu ile herhangi bir faz ucu arasına 220 V AC gerilim uygulandı. Birinci motorun Ģebekeden çektiği akım ve güç değerleri kaydedildi. Aynı iģlemler 60 µf değerine kadar 5 µf aralıklarla tekrarlanıp sonuçlar kaydedildi Stator Sargıları Üçgen Bağlı Ġken BoĢta ÇalıĢma Deneyin amacı, değiģik değerli kondansatörler kullanarak stator sargıları üçgen bağlı üç fazlı asenkron motorun tek fazlı ve boģta çalıģtırılırken Ģebekeden çektiği akım ve 31

40 gücün kondansatör değerine göre değiģimlerini gözlemektir. Deneye ait bağlantı Ģeması Ģekil 5.7 de, deney düzeneği ise Ģekil 5.8 de gösterildi. ġekil 5.7. Üçgen bağlı boģta çalıģma deney bağlantı Ģeması. ġekil 5.8. Üçgen bağlı boģta çalıģma deney düzeneği. 32

41 Deney yapılırken izlenen sıra yıldız bağlı boģta çalıģma deneyi ile aynı olduğundan burada tekrar yazılmadı. Aralarındaki tek fark üçüncü adımda gerekli bağlantıların Ģekil 5.8 e göre yapılmasıdır Stator Sargıları Yıldız Bağlı Ġken Yüklü ÇalıĢma Deneyin amacı, değiģik değerli kondansatörler kullanarak stator sargıları yıldız bağlı üç fazlı asenkron motorun tek fazlı ve yüklü çalıģtırılırken Ģebekeden çektiği akım ve gücün, mil hızının, yük uçlarındaki gerilimin kondansatör değerine göre değiģimlerini gözlemektir. Deneye ait bağlantı Ģeması Ģekil 5.9 da, deney düzeneği ise Ģekil 5.10 da gösterildi. ġekil 5.9. Yıldız bağlı yüklü çalıģma deney bağlantı Ģeması. 33

42 ġekil Yıldız bağlı yüklü çalıģma deney düzeneği. Deney yaparken sırasıyla: Birinci ve ikinci motorun milleri kaplin ile birbirine bağlandı. ġekil 5.10 daki bağlantılar oluģturuldu. Ġkinci motor generatör olarak çalıģtırılacağı için faz giriģ uçlarına 3 fazlı omik bir yük bağlandı. Birinci motorun faz giriģ uçlarından ikisi arasına 25 µf lık kondansatör bağlandı. Birinci motorun diğer faz ucu ile herhangi bir faz ucu arasına 220 V AC gerilim uygulandı. Birinci motorun Ģebekeden çektiği akım ve güç değerleri, mil hızı, ikinci motorun stator sargı uçlarında üretilen gerilim değerleri ölçülerek kaydedildi. Aynı iģlemler 60 µf değerine kadar 5 µf aralıklarla tekrarlanıp sonuçlar kaydedildi Stator Sargıları Üçgen Bağlı Ġken Yüklü ÇalıĢma Deneyin amacı, değiģik değerli kondansatörler kullanarak stator sargıları üçgen bağlı üç fazlı asenkron motorun tek fazlı ve yüklü çalıģtırılırken Ģebekeden çektiği akım ve gücün, mil hızının, yük uçlarındaki gerilimin kondansatör değerine göre değiģimlerini 34

43 gözlemektir. Deneye ait bağlantı Ģeması Ģekil 5.11 de, deney düzeneği ise Ģekil 5.12 de gösterildi. ġekil Üçgen bağlı yüklü çalıģma deney bağlantı Ģeması. ġekil Üçgen bağlı yüklü çalıģma deney düzeneği. 35

44 Deney yapılırken izlenen sıra yıldız bağlı yüklü çalıģma deneyi ile aynı olduğundan burada tekrar yazılmadı. Aralarındaki tek fark ikinci adımda gerekli bağlantıların Ģekil 5.12 ye göre yapılmasıdır Çevreye Etkiler Üç fazlı bir asenkron motorun tek fazlı olarak çalıģtırılması çevreyi olumsuz yönde çok fazla etkilemez. Ancak çalıģma koģulları yeterince iyi değilse, ortaya çıkaracağı gürültü insanları rahatsız edebilir. Bu yüzden en uygun kondansatör değeri seçilmelidir. Ayrıca enerjili haldeki motorda oluģabilecek bir arıza sonrasında motorun gövdesi gerilim altında kalabilir. Bu durumu önlemek için motorun koruma topraklaması mutlaka yapılmıģ olmalıdır. Aksi takdirde motorun gövdesine dokunan insanlar tehlikeli temas gerilimine maruz kalırlar. Bu da ölümcül olaylara neden olabilir Kısıtlamalar Bu çalıģma Türkiye Ģartlarında yapıldığı için, motor üç faz ile beslenirken 380V 50Hz, tek faz ile beslenirken de 220V 50Hz lik gerilim ve frekans değerleri standart değerlerdir. Oto transformatör gibi elemanlar kullanılarak bu değerler üzerinde değiģiklikler yapılabilir ve motor farklı koģullarda çalıģtırılabilir. Ancak bu durum ekonomiklik açısından uygun değildir. Motor kalkıģ anında yaklaģık olarak nominal akımının 3-5 katı kadar akım çeker. Bu aģırı akımlara dikkat edilmelidir. Aksi takdirde motor sargıları zarar görebilir. Üç fazlı asenkron motoru tek fazlı olarak çalıģtırırken yardımcı faz gerilimi oluģturan kondansatörün değeri motorun gücüne göre seçilmelidir. Uygun kondansatör değerinin seçimi için hesap yöntemleri olmasına rağmen bunlar oldukça karmaģıktır. Bu yüzden, çeģitli deneyler sonucu oluģturulmuģ tablolardan yararlanarak motorun gücüne göre kondansatör seçimi yapılır. Kısa devre deneyi yapılırken nominal akımın üzerine çıkılmamalıdır ve uzun süreli deney yapılmamalıdır. Aksi takdirde motor sargıları yanar. 36

45 6. SONUÇLAR 6.1. EĢdeğer Devre Parametrelerinin Belirlenmesi Öncelikle asenkron motorun stator sargılarının yıldız bağlı oluģu hatırda tutularak, bir direnç ölçer ( ohmmetre ) yardımıyla stator faz sargısına ait direnç değeri 5.2 Ω olarak ölçüldü. BoĢta çalıģma ve kısa devre deneylerinden elde edilen sonuçlar çizelge 6.1 dedir. Çizelge 6.1. BoĢta çalıģma ve kısa devre deneylerinin sonuçları BoĢta ÇalıĢma Deneyi Sonuçları Kısa Devre Deneyi Sonuçları V 0(f-n) 220 V V k(f-n) V I A I k 3.7 A P W P k 384 W Elde edilen bu değerler kullanılarak motorun eģdeğer devre parametreleri daha önce verilen formüllerden yararlanarak hesaplandı. R FE = 2 3. V so = P o 3. R s. I so 50 5,2x2,1 2 = 1788,09 Ω I FE V so = 220 = 0,123 (A) R FE 1788,09 I m = I so 2 I FE 2 = 2,1 2 0,123 2 (A) X m V so I m = 220 0,96 = 104,96 Ω Z k = V sk I sk = 51,96 3,7 = 14,04 Ω

46 R k = P k 2 3. I = 128 sk 3,7 2 = 9,349 Ω X k = Z k 2 R k 2 = 14,04 2 9,349 2 = 10,474 Ω R r = R k R s = 9,349 5,2 = 4,149 Ω X sσ = X rσ = X k 2 = 10,474 = 5, Üç Fazlı Asenkron Motorun Karakteristiklerinin Çıkarılması Çizelge 6.2 de asenkron motora ait eģdeğer devre parametreleri, çift kutup sayısı ve denklem (3.12) ye ait bazı parametrelerin değerleri verildi. Çizelge 6.2. Hesaplamalarda kullanılan parametreler. ωs Xrσ' Xsσ Rr' Rs Vs ms mr p Asenkron motorun değiģik mil hızlarına karģılık gelen kayma ve moment değerleri çizelge 6.3 de verildi. 38

47 Çizelge 6.3. DeğiĢik motor mil hızlarına karģılık gelen kayma ve moment değerleri. n s Me ,7667 0, , ,5333 0, , ,3 0,1 16, ,0667 0, , ,8333 0, , ,6 0,2 24, ,3667 0, , ,1333 0, , ,9 0,3 27, ,6667 0, , , , , ,2 0,4 27, , , , , , , ,5 0,5 26, , , , , , , ,8 0,6 24, , , , , , , ,1 0,7 23, , , , , , , ,4 0,8 22, , , , , , , ,7 0,9 20, , , , , , , ,46727 Çizelge 6.3 de elde edilen değerlere göre hız-moment, hız-kayma, moment-kayma grafikleri çizildi. Hız-moment grafiği Ģekil 6.1 de, hız-kayma grafiği Ģekil 6.2 de ve moment- kayma grafiği Ģekil 6.3 de verildi. 39

48 Hız (d/dk) Hız (d/dk) Moment (N.m) 0 ġekil 6.1. Üç fazlı asenkron motorun hız-moment grafiği ,2 0,4 0,6 0,8 1 Kayma, s ġekil 6.2. Üç fazlı asenkron motorun hız-kayma grafiği. 40

49 Moment (N.m) ,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 Kayma, s ġekil 6.3. Üç fazlı asenkron motorun moment-kayma grafiği Tek Fazlı Beslenen Üç Fazlı Asenkron Motorun Performans Deneyleri Stator Sargıları Yıldız Bağlı Ġken BoĢta ÇalıĢma Stator sargıları yıldız bağlı üç fazlı asenkron motor tek fazlı ve boģta çalıģırken, kullanılan çeģitli kondansatör değerleri için kaydedilen ölçüm sonuçları çizelge 6.4 de verildi. Çizelge 6.4. Farklı kondansatör değerleri için kaydedilen ölçüm sonuçları. Kondansatör (µf) Stator Sargıları Yıldız Bağlı Ġken BoĢta ÇalıĢma Hız (d/dk) Uygulanan Gerilim (V) Akım (A) Güç (W) ,57 122, ,72 152, , , , , ,

50 Güç (W) Akım (A) Kaydedilen deney ölçümlerini kullanarak oluģturulan akım-kondansatör değiģim grafiği Ģekil 6.4 de, güç-kondansatör değiģim grafiği Ģekil 6.5 de verildi. 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, Kondansatör (µf) ġekil 6.4. Yıldız bağlı iken boģta çalıģmada Ģebekeden çekilen akımın kondansatör değeriyle değiģimi Kondansatör(µf) ġekil 6.5. ġebekeden çekilen akımın kondansatör değeriyle değiģimi Stator Sargıları Üçgen Bağlı Ġken BoĢta ÇalıĢma Stator sargıları üçgen bağlı üç fazlı asenkron motor tek fazlı ve boģta çalıģırken, kullanılan çeģitli kondansatör değerleri için kaydedilen ölçüm sonuçları çizelge 6.5 de verildi. 42

51 Akım (A) Çizelge 6.5. Farklı kondansatör değerleri için kaydedilen ölçüm sonuçları. Kondansatör (µf) Stator Sargıları Üçgen Bağlıyken BoĢta ÇalıĢma Hız (d/dk) Uygulanan Gerilim (V) Akım (A) Güç (W) , , , , , , , , Kaydedilen deney ölçümlerini kullanarak oluģturulan akım-kondansatör değiģim grafiği Ģekil 6.6 de, güç-kondansatör değiģim grafiği Ģekil 6.7 de verildi. 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, Kondansatör (µf) ġekil 6.6. ġebekeden çekilen akımın kondansatör değeriyle değiģimi. 43

52 Güç (w) Kondansatör (µf) ġekil 6.7. ġebekeden çekilen gücün kondansatör değeriyle değiģimi Stator Sargıları Yıldız Bağlı Ġken Yüklü ÇalıĢma Stator sargıları yıldız bağlı üç fazlı asenkron motor tek fazlı ve yüklü çalıģırken, kullanılan çeģitli kondansatör değerleri için kaydedilen ölçüm sonuçları çizelge 6.6 da verildi. Çizelge 6.6. Farklı kondansatör değerleri için kaydedilen ölçüm sonuçları. Kondansatör (µf) Stator Sargıları Yıldız Bağlıyken Yükte ÇalıĢma Hız (d/dk) Uygulanan Gerilim (V) GiriĢ Akımı (A) GiriĢ Gücü (W) , , , , , , ,

53 Güç (W) Akım A) Kaydedilen deney ölçümlerini kullanarak oluģturulan akım-kondansatör değiģim grafiği Ģekil 6.8 de, güç-kondansatör değeri değiģim grafiği Ģekil 6.9 da ve hızkondansatör değiģim grafiği Ģekil 6.10 da verildi Kondansatör (µf) ġekil 6.8. ġebekeden çekilen akımın kondansatör değeriyle değiģimi Kondansatör (µf) ġekil 6.9. ġebekeden çekilen gücün kondansatör değeriyle değiģimi. 45

54 Hız (d/dk) Kondansatör (µf) ġekil Motor hızının kondansatör değeriyle değiģimi Stator Sargıları Üçgen Bağlı Ġken Yüklü ÇalıĢma Stator sargıları üçgen bağlı üç fazlı asenkron motor tek fazlı ve yüklü çalıģırken, kullanılan çeģitli kondansatör değerleri için kaydedilen ölçüm sonuçları çizelge 6.7 de verildi. Çizelge 6.7. Farklı kondansatör değerleri için kaydedilen ölçüm sonuçları. Kondansatör (µf) Stator Sargıları Üçgen Bağlıyken Yükte ÇalıĢma Hız (d/dk) Uygulanan Gerilim (V) GiriĢ Akımı (A) GiriĢ Gücü (W) ÇıkıĢ Gerilimi(V) , , , , , , ,

ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) (ELP211) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1

ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) (ELP211) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1 ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan

Detaylı

KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ Elektrik Makinaları II Laboratuvarı DENEY 3 ASENKRON MOTOR A. Deneyin Amacı: Boşta çalışma ve kilitli rotor deneyleri yapılarak

Detaylı

9. Güç ve Enerji Ölçümü

9. Güç ve Enerji Ölçümü 9. Güç ve Enerji Ölçümü Güç ve Güç Ölçümü: Doğru akım devrelerinde, sürekli halde sadece direnç etkisi mevcuttur. Bu yüzden doğru akım devrelerinde sadece dirence ait olan güçten bahsedilir. Sürekli halde

Detaylı

ASENKRON MOTOR ASENKRON (İNDÜKSİYON) MOTOR. Genel

ASENKRON MOTOR ASENKRON (İNDÜKSİYON) MOTOR. Genel Genel ASENKRON (İNDÜKSİYON) MOTOR Asenkron makinalar motor ve jeneratör olarak kullanılabilmekle birlikte, jeneratör olarak kullanım rüzgar santralleri haricinde yaygın değildir. Genellikle sanayide kullanılan

Detaylı

TEMEL ELEKTRONĠK DERS NOTU

TEMEL ELEKTRONĠK DERS NOTU TEMEL ELEKTRONĠK DERS NOTU A. ELEKTRONĠKDE BĠLĠNMESĠ GEREKEN TEMEL KONULAR a. AKIM i. Akımın birimi amperdir. ii. Akım I harfiyle sembolize edilir. iii. Akımı ölçen ölçü aleti ampermetredir. iv. Ampermetre

Detaylı

MAKİNE ELEMANLARI LABORATUARI

MAKİNE ELEMANLARI LABORATUARI YILDIZ EKNĠK ÜNĠVERSĠESĠ MAKĠNE MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ MAKİNE ELEMANLARI LABORAUARI KONU: Kaymalı Yataklarda nin ve Sürtünme Katsayısının Deneysel Olarak Belirlenmesi DENEY RAPORUNDA ĠSENENLER 1. Kaymalı

Detaylı

ASENKRON MAKİNELER. Asenkron Motorlara Giriş

ASENKRON MAKİNELER. Asenkron Motorlara Giriş ASENKRON MAKİNELER Asenkron Motorlara Giriş İndüksiyon motor yada asenkron motor (ASM), rotor için gerekli gücü komitatör yada bileziklerden ziyade elektromanyetik indüksiyon yoluyla aktaran AC motor tipidir.

Detaylı

ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORDA KAYMANIN BULUNMASI

ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORDA KAYMANIN BULUNMASI DENEY-2 Kapaksız raporlar değerlendirilmeyecektir. ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORDA KAYMANIN BULUNMASI 1. Teorik Bilgi Asenkron Motorların Çalışma Prensibi Asenkron motorların çalışması şu üç prensibe dayanır:

Detaylı

ASENKRON (İNDÜKSİYON)

ASENKRON (İNDÜKSİYON) ASENKRON (İNDÜKSİYON) Genel MOTOR Tek fazlı indüksiyon motoru Asenkron makinalar motor ve jeneratör olarak kullanılabilmekle birlikte, jeneratör olarak kullanım rüzgar santralleri haricinde yaygın değildir.

Detaylı

ÜÇ FAZ ASENKRON MOTORDA FAZ DİRENÇLERİNİ ÖLÇME

ÜÇ FAZ ASENKRON MOTORDA FAZ DİRENÇLERİNİ ÖLÇME DENEY-1 ÜÇ FAZ ASENKRON MOTORDA FAZ DİRENÇLERİNİ ÖLÇME Kapaksız raporlar değerlendirilmeyecektir. 1. Teorik Bilgi Asenkron Motorların Genel Tanımı Asenkron makinalar motor ve jeneratör olarak kullanılabilmekle

Detaylı

İklimlendirme Soğutma Elektriği ve Kumanda Devreleri BÖLÜM KONDANSATÖRLER

İklimlendirme Soğutma Elektriği ve Kumanda Devreleri BÖLÜM KONDANSATÖRLER BÖLÜM KONDANSATÖRLER AMAÇ: İklimlendirme ve soğutma kompresörlerinde kullanılan kalkış (ilk hareket) ve daimi kondansatörleri seçebilme ve bağlantılarını yapabilme. Kondansatörler 91 BÖLÜM-7 KONDANSATÖRLER

Detaylı

3 FAZLI ASENKRON MOTORLAR

3 FAZLI ASENKRON MOTORLAR 3 FAZLI ASENKRON MOTORLAR 3 FAZLI ASENKRON MOTORLAR Üç fazlı AC makinelerde üretilen üç fazlı gerilim, endüstride R-S-T (L1-L2- L3) olarak bilinir. R-S-T gerilimleri, aralarında 120 şer derece faz farkı

Detaylı

ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLER

ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLER BÖLÜM 4 A.A. MOTOR SÜRÜCÜLERİ 4.1.ALTERNATİF AKIM MOTORLARININ DENETİMİ Alternatif akım motorlarının, özellikle sincap kafesli ve bilezikli asenkron motorların endüstriyel uygulamalarda kullanımı son yıllarda

Detaylı

İNDÜKSİYON MOTORLARIN KARAKTERİSTİKLERİNİN İNCELENMESİ

İNDÜKSİYON MOTORLARIN KARAKTERİSTİKLERİNİN İNCELENMESİ ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ LABORATUARI DENEY FÖYÜ DENEY ADI İNDÜKSİYON MOTORLARIN KARAKTERİSTİKLERİNİN İNCELENMESİ DERSİN

Detaylı

Öğrencinin Adı - Soyadı Numarası Grubu İmza DENEY NO 1 ÖN HAZIRLIK RAPORU DENEYİN ADI SERBEST UYARMALI D.A. GENERATÖRÜ KARAKTERİSTİKLERİ a) Boşta Çalışma Karakteristiği b) Dış karakteristik c) Ayar karakteristik

Detaylı

İÇİNDEKİLER. BÖLÜM-1-ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLARIN YAPISI VE ÇALIġMA PRENSĠBĠ

İÇİNDEKİLER. BÖLÜM-1-ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLARIN YAPISI VE ÇALIġMA PRENSĠBĠ İÇİNDEKİLER BÖLÜM-1-ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLARIN YAPISI VE ÇALIġMA PRENSĠBĠ Asenkron motorların endüstrideki önemi Turmetre ile asenkron motorun devrinin ölçülmesi ve kayma deneyi Senkron hız, Asenkron

Detaylı

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DENEY FÖYÜ DENEY ADI AC AKIM, GERİLİM VE GÜÇ DENEYİ DERSİN ÖĞRETİM ÜYESİ DENEY SORUMLUSU DENEY GRUBU: DENEY TARİHİ : TESLİM

Detaylı

EEM 334. Elektrik Makinaları Laboratuvarı

EEM 334. Elektrik Makinaları Laboratuvarı EEM 334 Elektrik Makinaları Laboratuvarı Öğrencinin Adı-Soyadı: Öğrenci Numarası: Grup Numarası: Amasya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Deney No:2 Deneyin Adı:

Detaylı

1. BİR FAZLI ASENKRON MOTORLAR

1. BİR FAZLI ASENKRON MOTORLAR 1. BİR FAZLI ASENKRON MOTORLAR Bir fazlı yardımcı sargılı motorlar Üniversal motorlar 1.1. Bir fazlı yardımcı sargılı motorlar 1.1.3. Yardımcı Sargıyı Devreden Ayırma Nedenleri Motorun ilk kalkınması anında

Detaylı

ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ FİZİK II LABORATUVARI DENEY 2 TRANSFORMATÖRLER

ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ FİZİK II LABORATUVARI DENEY 2 TRANSFORMATÖRLER ELEKTRİK ELEKTROİK MÜHEDİSLİĞİ FİZİK LABORATUVAR DEEY TRASFORMATÖRLER . Amaç: Bu deneyde:. Transformatörler yüksüz durumdayken giriş ve çıkış gerilimleri gözlenecek,. Transformatörler yüklü durumdayken

Detaylı

Asenkron Makineler (2/3)

Asenkron Makineler (2/3) Asenkron Makineler (2/3) 1) Asenkron motorun çalışma prensibi Yanıt 1: (8. Hafta web sayfası ilk animasyonu dikkatle inceleyiniz) Statora 120 derecelik aralıklarla konuşlandırılmış 3 faz sargılarına, 3

Detaylı

326 ELEKTRİK MAKİNALARI LABORATUVARI II ÜÇ-FAZ SİNCAP KAFESLİ ASENKRON (İNDÜKSİYON) MOTOR DENEY 326-04

326 ELEKTRİK MAKİNALARI LABORATUVARI II ÜÇ-FAZ SİNCAP KAFESLİ ASENKRON (İNDÜKSİYON) MOTOR DENEY 326-04 İNÖNÜ ÜNİERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜH. BÖL. 26 ELEKTRİK MAKİNALARI LABORATUARI II ÜÇ-FAZ SİNCAP KAFESLİ ASENKRON (İNDÜKSİYON) MOTOR DENEY 26-04. AMAÇ: Üç-faz sincap kafesli asenkron

Detaylı

3. Bölüm: Asenkron Motorlar. Doç. Dr. Ersan KABALCI

3. Bölüm: Asenkron Motorlar. Doç. Dr. Ersan KABALCI 3. Bölüm: Asenkron Motorlar Doç. Dr. Ersan KABALCI 1 3.1. Asenkron Makinelere Giriş Düşük ve orta güç aralığında günümüzde en yaygın kullanılan motor tipidir. Yapısal olarak çeşitli çalışma koşullarında

Detaylı

14. ÜNİTE GERİLİM DÜŞÜMÜ

14. ÜNİTE GERİLİM DÜŞÜMÜ 14. ÜNİTE GERİLİM DÜŞÜMÜ KONULAR 1. GERİLİM DÜŞÜMÜNÜN ANLAMI VE ÖNEMİ 2. ÇEŞİTLİ TESİSLERDE KABUL EDİLEBİLEN GERİLİM DÜŞÜMÜ SINIRLARI 3. TEK FAZLI ALTERNATİF AKIM (OMİK) DEVRELERİNDE YÜZDE (%) GERİLİM

Detaylı

Dirençlerin değerleri ve toleransları renk kodu denilen iģaretleme ile belirlenir.

Dirençlerin değerleri ve toleransları renk kodu denilen iģaretleme ile belirlenir. Dirençlerin değerleri ve toleransları renk kodu denilen iģaretleme ile belirlenir. Bu renk kodları ve anlamları, örnekleriyle birlikte aģağıda verilmiģtir. DENEY-1 KISA DEVRE VE AÇIK DEVRE KAVRAMLARI AMAÇ

Detaylı

ÜÇ FAZLI MOTORLARIN BİR FAZLI OLARAK ÇALIŞTIRILMASI

ÜÇ FAZLI MOTORLARIN BİR FAZLI OLARAK ÇALIŞTIRILMASI 1 ÜÇ FAZLI MOTOLAI Bİ FAZLI OLAAK ÇALIŞTIILMASI Üç fazlı şebekenin bulunmadığı yerlerde veya özel olarak üç fazlı motorlar bir fazlı olarak çalıştırılırlar. Bunun için motorun yıldız ve üçgen bağlı oluşuna

Detaylı

Elektrik Makinaları Laboratuvarı

Elektrik Makinaları Laboratuvarı TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü Elektrik Makinaları Laboratuvarı Deney No: 5-6 Deneyin Adı: Senkron Makine Deneyleri Öğrencinin Adı Soyadı : Numarası : Tarih: 1 Teorik Bilgi

Detaylı

ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTOR ÇALIŞMA PRENSİBİ

ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTOR ÇALIŞMA PRENSİBİ 1 ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTOR ÇALIŞMA PRENSİBİ Üç Fazlı Asenkron Motorlarda Döner Manyetik Alanın Meydana Gelişi Stator sargılarına üç fazlı alternatif gerilim uygulandığında uygulanan gerilimin frekansı ile

Detaylı

AA Motorlarında Yol Verme, Motor Seçimi Yrd. Doç. Dr. Aytaç Gören

AA Motorlarında Yol Verme, Motor Seçimi Yrd. Doç. Dr. Aytaç Gören 04.12.2011 AA Motorlarında Yol Verme, Motor Seçimi Yrd. Doç. Dr. Aytaç Gören İçerik AA Motorlarının Kumanda Teknikleri Kumanda Elemanları na Yol Verme Uygulama Soruları 25.11.2011 2 http://people.deu.edu.tr/aytac.goren

Detaylı

Bilezikli Asenkron Motora Yol Verilmesi

Bilezikli Asenkron Motora Yol Verilmesi Bilezikli Asenkron Motora Yol Verilmesi 1. GİRİŞ Bilezikli asenkron motor, sincap kafesli asenkron motordan farklı olarak, rotor sargıları dışarı çıkarılmış ve kömür fırçaları yardımıyla elektriksel bağlantı

Detaylı

P Cu0 = R I 0. Boş çalışma deneyinde ölçülen değerlerle aşağıdaki veriler elde edilebilir. P 0 = P Fe P Fe = P 0 P Cu Anma Dönüştürme Oranı

P Cu0 = R I 0. Boş çalışma deneyinde ölçülen değerlerle aşağıdaki veriler elde edilebilir. P 0 = P Fe P Fe = P 0 P Cu Anma Dönüştürme Oranı TC DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTROMEKANİK ENERJİ DÖNÜŞÜMÜ I LABORATUVARI 017-018 GÜZ DÖNEMİ DENEY Bir Fazlı Transformatörün Boş Çalışması 1.TEORİK

Detaylı

ASENKRON (İNDÜKSİYON)

ASENKRON (İNDÜKSİYON) ASENKRON (İNDÜKSİYON) Genel MOTOR Tek fazlı indüksiyon motoru Asenkron makinalar motor ve jeneratör olarak kullanılabilmekle birlikte, jeneratör olarak kullanım rüzgar santralleri haricinde yaygın değildir.

Detaylı

ÜÇ-FAZ SENKRON JENERATÖRÜN AÇIK DEVRE VE KISA DEVRE KARAKTERİSTİKLERİ DENEY 324-04

ÜÇ-FAZ SENKRON JENERATÖRÜN AÇIK DEVRE VE KISA DEVRE KARAKTERİSTİKLERİ DENEY 324-04 ĐNÖNÜ ÜNĐERSĐTESĐ MÜHENDĐSĐK FAKÜTESĐ EEKTRĐK-EEKTRONĐK MÜH. BÖ. ÜÇ-FAZ SENKRON JENERATÖRÜN AÇIK DERE E KISA DERE KARAKTERİSTİKERİ DENEY 4-04. AMAÇ: Senkron jeneratör olarak çalışan üç faz senkron makinanın

Detaylı

SENKRON MAKİNA DENEYLERİ

SENKRON MAKİNA DENEYLERİ DENEY-8 SENKRON MAKİNA DENEYLERİ Senkron Makinaların Genel Tanımı Senkron makina; stator sargılarında alternatif akım, rotor sargılarında ise doğru akım bulunan ve rotor hızı senkron devirle dönen veya

Detaylı

Haftanın Amacı: Asenkron motorun hız ayar ve frenleme tekniklerinin kavranmasıdır.

Haftanın Amacı: Asenkron motorun hız ayar ve frenleme tekniklerinin kavranmasıdır. ASENKRON MOTORLARDA HIZ AYARI ve FRENLEME Haftanın Amacı: Asenkron motorun hız ayar ve frenleme tekniklerinin kavranmasıdır. Giriş Bilindiği üzere asenkron motorun rotor hızı, döner alan hızını (n s )

Detaylı

ENDÜSTRĠYEL OTOMASYON TEKNOLOJĠLERĠ

ENDÜSTRĠYEL OTOMASYON TEKNOLOJĠLERĠ T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI ENDÜSTRĠYEL OTOMASYON TEKNOLOJĠLERĠ DEVRE ANALĠZĠ 2 523EO0354 Ankara, 2011 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer

Detaylı

ASENKRON MOTORLARA YOL VERME METODLARI

ASENKRON MOTORLARA YOL VERME METODLARI DENEY-6 ASENKRON MOTORLARA YOL VERME METODLARI TEORİK BİLGİ KALKINMA AKIMININ ETKİLERİ Asenkron motorların çalışmaya başladıkları ilk anda şebekeden çektiği akıma kalkınma akımı, yol alma akımı veya kalkış

Detaylı

4. ÜNİTE ALTERNATİF AKIMDA GÜÇ

4. ÜNİTE ALTERNATİF AKIMDA GÜÇ 4. ÜNİTE ALTERNATİF AKIMDA GÜÇ KONULAR 1. Ani Güç, Ortalama Güç 2. Dirençli Devrelerde Güç 3. Bobinli Devrelerde Güç 4. Kondansatörlü Devrelerde Güç 5. Güç Üçgeni 6. Güç Ölçme GİRİŞ Bir doğru akım devresinde

Detaylı

3. ELEKTRİK MOTORLARI

3. ELEKTRİK MOTORLARI 3. ELEKTRİK MOTORLARI Elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren makinalardır. Her elektrik motoru biri sabit (Stator, Endüktör) ve diğeri kendi çevresinde dönen (Rotor, Endüvi) iki ana parçadan oluşur.

Detaylı

DENEY-4 ASENKRON MOTORUN KISA DEVRE (KİLİTLİ ROTOR) DENEYİ

DENEY-4 ASENKRON MOTORUN KISA DEVRE (KİLİTLİ ROTOR) DENEYİ DENEY-4 ASENKRON MOTORUN KISA DEVRE (KİLİTLİ ROTOR) DENEYİ TEORİK BİLGİ ASENKRON MOTORLARDA KAYIPLAR Asenkron motordaki güç kayıplarını elektrik ve mekanik olarak iki kısımda incelemek mümkündür. Elektrik

Detaylı

Elektrik Motorları ve Sürücüleri

Elektrik Motorları ve Sürücüleri Elektrik Motorları ve Sürücüleri Genel Kavramlar Motor sarımı görüntüleri Sağ el kuralı bobine uygulanırsa: 4 parmak akım yönünü Başparmak N kutbunu gösterir N ve S kutbunun oluşumu Manyetik alan yönü

Detaylı

Elektromekanik Kumanda Sistemleri / Ders Notları

Elektromekanik Kumanda Sistemleri / Ders Notları İkincisinde ise; stator düşük devir kutup sayısına göre sarılır ve her faz bobinleri 2 gruba bölünerek düşük devirde seri- üçgen olarak bağlanır. Yüksek devirde ise paralel- yıldız olarak bağlanır. Bu

Detaylı

ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTOR ÇALIŞMA PRENSİBİ

ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTOR ÇALIŞMA PRENSİBİ 1 ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTOR ÇALIŞMA PRENSİBİ Buna göre bir iletkende gerilim indüklenebilmesi için; Bir manyetik alan olmalıdır. (Sabit mıknatıs yada elektromıknatıs ile elde edilir.) İletken manyetik alan

Detaylı

Yumuşak Yol Vericiler - TEORİ

Yumuşak Yol Vericiler - TEORİ Yumuşak Yol Vericiler - TEORİ 1. Gerilimi Düşürerek Yolverme Alternatif akım endüksiyon motorları, şebeke gerilimine direkt olarak bağlandıklarında, yol alma başlangıcında şebekeden Kilitli Rotor Akımı

Detaylı

Asenkron Makineler Tartışma Soruları 1 Dr.Mustafa Turan - Sakarya Üniversitesi. İlk olarak İkinci olarak Üçüncü olarak

Asenkron Makineler Tartışma Soruları 1 Dr.Mustafa Turan - Sakarya Üniversitesi. İlk olarak İkinci olarak Üçüncü olarak Asenkron Makineler Tartışma Soruları 1 Dr.Mustafa Turan - Sakarya Üniversitesi İlk olarak İkinci olarak Üçüncü olarak 1) Asenkron makineler rotor yapısına göre kaça ayrılır? Bunlar nelerdir? Asenkron makineler

Detaylı

Doğru Akım (DC) Makinaları

Doğru Akım (DC) Makinaları Doğru Akım (DC) Makinaları Doğru akım makinaları motor veya jeneratör olarak kullanılabilir. Genellikle DC makinalar motor olarak kullanılır. En büyük avantajları hız ve tork ayarının kolay yapılabilmesidir.

Detaylı

ASENKRON MOTORLARI FRENLEME METODLARI

ASENKRON MOTORLARI FRENLEME METODLARI DENEY-7 ASENKRON MOTORLARI FRENLEME METODLARI Frenlemenin tanımı ve çeşitleri Motorların enerjisi kesildikten sonra rotorun kendi ataletinden dolayı bir süre daha dönüşünü sürdürür. Yani motorun durması

Detaylı

Elektrik. Alternatif Akım Motorlarının Kumanda Teknikleri Kumanda Elemanları

Elektrik. Alternatif Akım Motorlarının Kumanda Teknikleri Kumanda Elemanları Elektrik Alternatif Akım Motorlarının Kumanda Teknikleri Kumanda Elemanları 24.12.2013 Dr. Levent Çetin 2 24.12.2013 Dr. Levent Çetin 3 Buton/Anahtar / Limit Anahtarı Kalıcı butona basıldığında, buton

Detaylı

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ YAYINLARI NO: 293 3. BASKI

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ YAYINLARI NO: 293 3. BASKI DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ YAYINLARI NO: 293 3. BASKI ÖNSÖZ Bu kitap, Dokuz Eylül Üniversitesi Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümünde lisans eğitimi ders programında verilen

Detaylı

ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLAR

ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLAR 1 ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLAR Üç Fazlı Asenkron Motorlar Üç fazlı asenkron motorlar, stator sargılarına uygulanan elektrik enerjisini mekanik enerjiye çevirerek milinden yüke aktarırlar. Rotor ise gerekli

Detaylı

ASENKRON MOTORLARA YOL VERME

ASENKRON MOTORLARA YOL VERME 1 ASENKRON MOTORLARA YOL VERME Üç Fazlı Asenkron Motorlara Yol Verme Yöntemleri Kısa devre rotorlu asenkron motorlar sekonderi kısa devre edilmiş transformatöre benzediklerinden kalkış anında normal akımlarının

Detaylı

DENEY-4 BİR FAZLI TRANSFORMATÖRÜN KISA DEVRE DENEYİ

DENEY-4 BİR FAZLI TRANSFORMATÖRÜN KISA DEVRE DENEYİ DENEY-4 BİR FAZLI TRANSFORMATÖRÜN KISA DEVRE DENEYİ TRANSFORMATÖRLERİN EŞDEĞER DEVRESİ Transformatörlerin devre analizinde ve simülasyonunda gerçek modelinin yerine eşdeğer devreleri kullanılır. Eşdeğer

Detaylı

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜH. BÖLÜMÜ ELEKTRİK MAKİNALARI LABORATUVARI

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜH. BÖLÜMÜ ELEKTRİK MAKİNALARI LABORATUVARI İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜH. BÖLÜMÜ ELEKTRİK MAKİNALARI LABORATUVARI DENEY 1 BİR FAZLI TRANSFORMATÖR DENEYLERİ DENEY 1 BİR FAZLI TRANSFORMATÖR DENEYLERİ I GİRİŞ

Detaylı

ÜNİTE 5 KLASİK SORU VE CEVAPLARI (TEMEL ELEKTRONİK) Transformatörün tanımını yapınız. Alternatif akımın frekansını değiştirmeden, gerilimini

ÜNİTE 5 KLASİK SORU VE CEVAPLARI (TEMEL ELEKTRONİK) Transformatörün tanımını yapınız. Alternatif akımın frekansını değiştirmeden, gerilimini ÜNİTE 5 KLASİK SORU VE CEVAPLARI (TEMEL ELEKTRONİK) Transformatörün tanımını yapınız. Alternatif akımın frekansını değiştirmeden, gerilimini alçaltmaya veya yükseltmeye yarayan elektro manyetik indüksiyon

Detaylı

6. DİRENÇ ÖLÇME YÖNTEMLERİ VE WHEATSTONE KÖPRÜSÜ

6. DİRENÇ ÖLÇME YÖNTEMLERİ VE WHEATSTONE KÖPRÜSÜ AMAÇLAR 6. DİRENÇ ÖLÇME YÖNTEMLERİ VE WHEATSTONE KÖPRÜSÜ 1. Değeri bilinmeyen dirençleri voltmetreampermetre yöntemi ve Wheatstone Köprüsü yöntemi ile ölçmeyi öğrenmek 2. Hangi yöntemin hangi koşullar

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK MAKİNALARI 6.

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK MAKİNALARI 6. ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK MAKİNALARI 6. HAFTA 1 İçindekiler Oto Trafo Üç Fazlı Transformatörler Ölçü Trafoları

Detaylı

(3-fazlı Asenkron Generatörün Boşta ve Yükte Çalıştırılması) Deney Esnasında Kullanılacak Cihaz Ve Ekipmanlar

(3-fazlı Asenkron Generatörün Boşta ve Yükte Çalıştırılması) Deney Esnasında Kullanılacak Cihaz Ve Ekipmanlar 1 DENEY-3 (3-fazlı Asenkron Generatörün Boşta ve Yükte Çalıştırılması) Deney Esnasında Kullanılacak Cihaz Ve Ekipmanlar Deneyin tüm adımları için aşağıdaki cihaz ve ekipmanların bulunması gerekir. Deneye

Detaylı

22. ÜNİTE SENKRON MOTORLAR

22. ÜNİTE SENKRON MOTORLAR 22. ÜNİTE SENKRON MOTORLAR KONULAR 1. YAPISI VE ÇALIŞMA PRENSİBİ 2. YOL VERME YÖNTEMLERİ 3. KULLANILDIĞI YERLER Herhangi bir yükü beslemekte olan ve birbirine paralel bağlanan iki altematörden birsinin

Detaylı

Aşağıdaki formülden bulunabilir. S16-Kesiti S1=0,20 mm²,uzunluğu L1=50 m,özdirenci φ=1,1 olan krom-nikel telin direnci kaç ohm dur? R1=?

Aşağıdaki formülden bulunabilir. S16-Kesiti S1=0,20 mm²,uzunluğu L1=50 m,özdirenci φ=1,1 olan krom-nikel telin direnci kaç ohm dur? R1=? S1-5 kw lık bir elektrik cihazı 360 dakika süresince çalıştırılacaktır. Bu elektrik cihazının yaptığı işi hesaplayınız. ( 1 saat 60 dakikadır. ) A-30Kwh B-50 Kwh C-72Kwh D-80Kwh S2-400 miliwatt kaç Kilowatt

Detaylı

İngiliz Bilim Müzesinde gösterimde olan orijinal AC Tesla İndüksiyon Motorlarından biri.

İngiliz Bilim Müzesinde gösterimde olan orijinal AC Tesla İndüksiyon Motorlarından biri. Levent ÖZDEN ASENKRON MOTORLARA GENEL BİR BAKIŞ Alternatif akım makinelerinin isimlendirilmesi ürettikleri döner manyetik alanın (stator manyetik alanı), döner mekanik kısım (rotor) ile eş zamanlı oluşu

Detaylı

DENEY 4 DC ŞÖNT ve SERİ MOTORUN YÜKLEME KARAKTERİSTİKLERİ

DENEY 4 DC ŞÖNT ve SERİ MOTORUN YÜKLEME KARAKTERİSTİKLERİ DENEY 4 DC ŞÖNT ve SERİ MOTORUN YÜKLEME KARAKTERİSTİKLERİ 1. Temel Teori (Şönt Uyarmalı Motor) DC şönt motorlar hızdaki iyi kararlılıkları dolayısıyla yaygın kullanılan motorlardır. Bu motor tipi seri

Detaylı

Anma güçleri 3 kw tan büyük olan motorların üç fazlı şebekelere bağlanabilmeleri için üç fazlı olmaları gerekir.

Anma güçleri 3 kw tan büyük olan motorların üç fazlı şebekelere bağlanabilmeleri için üç fazlı olmaları gerekir. Elektrik motorlarında yol verme işlemi Motorun rotor hızının sıfırdan anma hızına hızına ulaşması için yapılan işlemdir. Durmakta olan motorun stator sargılarına gerilim uygulandığında endüklenen zıt emk

Detaylı

ELEKTRİK MAKİNALARI LABORATUVARI FİNAL/BÜTÜNLEME SORULARI İÇİN ÖRNEKLER (Bunlardan farklı sorular da çıkabilir.)

ELEKTRİK MAKİNALARI LABORATUVARI FİNAL/BÜTÜNLEME SORULARI İÇİN ÖRNEKLER (Bunlardan farklı sorular da çıkabilir.) ELEKTRİK MAKİNALARI LABORATUVARI FİNAL/BÜTÜNLEME SORULARI İÇİN ÖRNEKLER (Bunlardan farklı sorular da çıkabilir.) 1) Etiketinde 4,5 kw ve Y 380V 5A 0V 8,7A yazan üç fazlı bir asenkron motorun, fazlar arası

Detaylı

Eleco 2014 Elektrik Elektronik Bilgisayar ve Biyomedikal Mühendisliği Sempozyumu, Kasım 2014, Bursa

Eleco 2014 Elektrik Elektronik Bilgisayar ve Biyomedikal Mühendisliği Sempozyumu, Kasım 2014, Bursa Eleco 214 Elektrik Elektronik Bilgisayar ve Biyomedikal Mühendisliği Sempozyumu, 27 29 Kasım 214, Bursa Davlumbazlarda Kullanılan Tek Fazlı Sürekli Kondansatörlü Asenkron Motor Analizi Analysis of a Permanent

Detaylı

ELEKTRĐK MOTORLARI SÜRÜCÜLERĐ EELP212 DERS 05

ELEKTRĐK MOTORLARI SÜRÜCÜLERĐ EELP212 DERS 05 EELP212 DERS 05 Özer ŞENYURT Mayıs 10 1 BĐR FAZLI MOTORLAR Bir fazlı motorların çeşitleri Yardımcı sargılı motorlar Ek kutuplu motorlar Relüktans motorlar Repülsiyon motorlar Üniversal motorlar Özer ŞENYURT

Detaylı

RULMANLI VE KAYMALI YATAKLARDA SÜRTÜNME VE DİNAMİK DAVRANIŞ DENEY FÖYÜ

RULMANLI VE KAYMALI YATAKLARDA SÜRTÜNME VE DİNAMİK DAVRANIŞ DENEY FÖYÜ T.C. ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ RULMANLI VE KAYMALI YATAKLARDA SÜRTÜNME VE DİNAMİK DAVRANIŞ DENEY FÖYÜ HAZIRLAYANLAR Prof. Dr. Erdem KOÇ Arş.Gör. Mahmut

Detaylı

ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLAR

ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLAR 1 ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLAR Üç Fazlı Asenkron Motorlar Üç Fazlı Asenkron Motorlar Üç fazlı asenkron motorlar, stator sargılarına uygulanan elektrik enerjisini mekanik enerjiye çevirerek milinden yüke

Detaylı

TEMEL ELEKTRONİK VE ÖLÇME -1 DERSİ 1.SINAV ÇALIŞMA NOTU

TEMEL ELEKTRONİK VE ÖLÇME -1 DERSİ 1.SINAV ÇALIŞMA NOTU No Soru Cevap 1-.. kırmızı, sarı, mavi, nötr ve toprak hatlarının en az ikisinin birbirine temas ederek elektriksel akımın bu yolla devresini tamamlamasıdır. 2-, alternatif ve doğru akım devrelerinde kullanılan

Detaylı

Mekatronik Mühendisliği Lab1 (Elektrik-Elektronik) Seri ve Paralel RLC Devreleri

Mekatronik Mühendisliği Lab1 (Elektrik-Elektronik) Seri ve Paralel RLC Devreleri YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNA FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRİK-ELEKTRONİK LABORATUARI (LAB I) DENEY 3 Deney Adı: Seri ve Paralel RLC Devreleri Öğretim Üyesi: Yard. Doç. Dr. Erhan AKDOĞAN

Detaylı

Deney Esnasında Kullanılacak Cihaz Ve Ekipmanlar

Deney Esnasında Kullanılacak Cihaz Ve Ekipmanlar 1 DENEY-2 (3-fazlı Asenkron Motorun boşta, kısadevre, yükte çalışması deneyleri ile motorun eşdeğer devre parametrelerinin çıkartılması ve çıkış karakteristiğinin oluşturulması) Deney Esnasında Kullanılacak

Detaylı

Laboratuvar Ekipmanları

Laboratuvar Ekipmanları 1 Laboratuvar Ekipmanları Şekil-1 3 faz Asenkron makine üst ve yan görünüşü Şekil-2 DA makine üst ve yan görünüşü 1 2 Şekil-3 3 faz trafo ve tek faz trafo Şekil-4 Manyetik Fren Üst Görünüşü Şekil-5 Omik

Detaylı

ĠLETĠM HATTINA ĠLĠġKĠN KARAKTERĠSTĠK DEĞERLERĠN ELDE EDĠLMESĠ

ĠLETĠM HATTINA ĠLĠġKĠN KARAKTERĠSTĠK DEĞERLERĠN ELDE EDĠLMESĠ DENEY 1 ĠLETĠM HATTINA ĠLĠġKĠN KARAKTERĠSTĠK DEĞERLERĠN ELDE EDĠLMESĠ 1.1. Genel Bilgi MV 1424 Hat Modeli 40 kv lık nominal bir gerilim ve 350A lik nominal bir akım için tasarlanmış 40 km uzunluğundaki

Detaylı

www.mavidevreler.com MD-GK405 GÜÇ KAYNAĞI

www.mavidevreler.com MD-GK405 GÜÇ KAYNAĞI MD-GK405 GÜÇ KAYNAĞI 1 Köprü www.mavidevreler.com DC +5V, -5V, +12V, -12V, AC 2x12V SABİT ÇIKIŞLI GÜÇ KAYNAĞI TASARIMI ġekil 1.1 de DC +5V, -5V, +12V, -12V, AC 2x12V sabit çıkıģlı güç kaynağı devresi görülmektedir.

Detaylı

ELEKTRİKSEL EYLEYİCİLER

ELEKTRİKSEL EYLEYİCİLER ELEKTRİKSEL EYLEYİCİLER Eyleyiciler (Aktuatörler) Bir cismi hareket ettiren veya kontrol eden mekanik cihazlara denir. Elektrik motorları ve elektrikli sürücüler Hidrolik sürücüler Pinomatik sürücüler

Detaylı

T.C. MĠLLĠ EĞĠTĠM BAKANLIĞI UÇAK BAKIM AC GENERATÖRLER 522EE0028

T.C. MĠLLĠ EĞĠTĠM BAKANLIĞI UÇAK BAKIM AC GENERATÖRLER 522EE0028 T.C. MĠLLĠ EĞĠTĠM BAKANLIĞI UÇAK BAKIM AC GENERATÖRLER 522EE0028 Ankara, 2011 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya

Detaylı

4.2. EKSENEL VANTİLATÖRLERİN BİLGİSAYARLA BOYUTLANDIRILMASI

4.2. EKSENEL VANTİLATÖRLERİN BİLGİSAYARLA BOYUTLANDIRILMASI 4.2. EKSENEL VANTİLATÖRLERİN BİLGİSAYARLA BOYUTLANDIRILMASI Yrd.Doç.Dr.Asaf VAROL Tek.Eğt.Fak. Makina Eğitimi Bölüm BaĢkanı ELAZIĞ Mak.Müh. İbrahim UZUN F.Ü.Bilgi iģlem Daire BaĢkan Vekili ELAZIĞ ÖZET

Detaylı

T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BMT103 ELEKTRİK DEVRE TEMELLERİ DERSİ LABORATUVARI DENEY NO: 1

T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BMT103 ELEKTRİK DEVRE TEMELLERİ DERSİ LABORATUVARI DENEY NO: 1 T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BMT103 ELEKTRİK DEVRE TEMELLERİ DERSİ LABORATUVARI DENEY NO: 1 DİRENÇ DEVRELERİNDE OHM VE KİRSHOFF KANUNLARI Arş. Gör. Sümeyye

Detaylı

T.C. ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DEVRE ANALİZİ LABORATUVARI I DENEY FÖYLERİ

T.C. ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DEVRE ANALİZİ LABORATUVARI I DENEY FÖYLERİ T.C. ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DEVRE ANALİZİ LABORATUVARI I DENEY FÖYLERİ Hazırlayan Arş. Gör. Ahmet NUR DENEY-1 ÖLÇÜ ALETLERİNİN İNCELENMESİ Kapaksız

Detaylı

İÇİNDEKİLER CİLT I ELEKTROMANYETİK GEÇİT SÜREÇLERİ

İÇİNDEKİLER CİLT I ELEKTROMANYETİK GEÇİT SÜREÇLERİ İÇİNDEKİLER CİLT I ELEKTROMANYETİK GEÇİT SÜREÇLERİ Bölüm 1: ENERJİ SİSTEMLERİNDE KISA DEVRE OLAYLARI... 3 1.1. Kısa Devre Hesaplarında İzlenen Genel Yol... 5 1.2. Birime İndirgenmiş Genlikler Sistemi (

Detaylı

4. TAM KALIP SARGILAR

4. TAM KALIP SARGILAR 4. TAM KALIP SARGILAR Tam kalıp sargılarına Tam Amerikan veya Tam gabare sarım da denir. Genellikle 3 KW ve daha büyük motor statorlarına uygulanır. Tam kalıp sarımda bobin sayısı oluk sayısına eşit olup

Detaylı

Doğru Akım (DC) Makinaları

Doğru Akım (DC) Makinaları Doğru Akım (DC) Makinaları Doğru akım makinaları motor veya jeneratör olarak kullanılabilir. Genellikle DC makinalar motor olarak kullanılır. En büyük avantajları hız ve tork ayarının kolay yapılabilmesidir.

Detaylı

DENEY 2: TEMEL ELEKTRİK YASALARI-GERİLİM VE AKIM ÖLÇÜMLERİ

DENEY 2: TEMEL ELEKTRİK YASALARI-GERİLİM VE AKIM ÖLÇÜMLERİ DENEY 2: TEMEL ELEKTRİK YASALARI-GERİLİM VE AKIM ÖLÇÜMLERİ A. DENEYİN AMACI : Ohm ve Kirchoff Kanunları nın geçerliliğinin deneysel olarak gözlemlenmesi ve gerilim ve akım ölçümlerinin yapılması B. KULLANILACAK

Detaylı

GENETEK. Güç Sistemlerinde Kısa Devre Analizi Eğitimi. Güç, Enerji, Elektrik Sistemleri Özel Eğitim ve Danışmanlık San. Tic. Ltd. Şti.

GENETEK. Güç Sistemlerinde Kısa Devre Analizi Eğitimi. Güç, Enerji, Elektrik Sistemleri Özel Eğitim ve Danışmanlık San. Tic. Ltd. Şti. GENETEK Güç, Enerji, Elektrik Sistemleri Özel Eğitim ve Danışmanlık San. Tic. Ltd. Şti. Güç Sistemlerinde Kısa Devre Analizi Eğitimi Yeniköy Merkez Mh. KOÜ Teknopark No:83 C-13, 41275, Başiskele/KOCAELİ

Detaylı

DC Motor ve Parçaları

DC Motor ve Parçaları DC Motor ve Parçaları DC Motor ve Parçaları Doğru akım motorları, doğru akım elektrik enerjisini dairesel mekanik enerjiye dönüştüren elektrik makineleridir. Yapıları DC generatörlere çok benzer. 1.7.1.

Detaylı

DERS BİLGİ FORMU ELEKTROMEKANİK KUMANDA SİSTEMLERİ ELEKTRİK VE ENERJİ. Haftalık Ders Saati. Okul Eğitimi Süresi

DERS BİLGİ FORMU ELEKTROMEKANİK KUMANDA SİSTEMLERİ ELEKTRİK VE ENERJİ. Haftalık Ders Saati. Okul Eğitimi Süresi DERS BİLGİ FORMU DERSİN ADI BÖLÜM PROGRAM DÖNEMİ DERSİN DİLİ DERS KATEGORİSİ ÖN ŞARTLAR SÜRE VE DAĞILIMI KREDİ DERSİN AMACI ÖĞRENME ÇIKTILARI VE YETERLİKLER DERSİN İÇERİĞİ VE DAĞILIMI (MODÜLLER VE HAFTALARA

Detaylı

T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BMT103 ELEKTRİK DEVRE TEMELLERİ DERSİ LABORATUVARI DENEY NO: 7

T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BMT103 ELEKTRİK DEVRE TEMELLERİ DERSİ LABORATUVARI DENEY NO: 7 T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BMT103 ELEKTRİK DEVRE TEMELLERİ DERSİ LABORATUVARI DENEY NO: 7 KONDANSATÖRLER VE BOBİNLER Doç. Dr. İbrahim YÜCEDAĞ Arş. Gör. M.

Detaylı

Elektromekanik Kumanda Sistemleri / Ders Notları

Elektromekanik Kumanda Sistemleri / Ders Notları 10. MOTORLARIN FRENLENMESİ Durdurulacak motoru daha kısa sürede durdurmada veya yükün yer çekimi nedeniyle motor devrinin artmasına sebep olduğu durumlarda elektriksel frenleme yapılır. Kumanda devrelerinde

Detaylı

AŞIRI AKIM KORUMA RÖLELERİ Trafolarda Meydana Gelen Aşırı Akımların Nedenleri

AŞIRI AKIM KORUMA RÖLELERİ Trafolarda Meydana Gelen Aşırı Akımların Nedenleri Koruma Röleleri AŞIRI AKIM KORUMA RÖLELERİ Trafolarda Meydana Gelen Aşırı Akımların Nedenleri Trafolarda meydana gelen arızaların başlıca nedenleri şunlardır: >Transformatör sargılarında aşırı yüklenme

Detaylı

COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED IEC 60909 A GÖRE HESAPLAMA ESASLARI - 61 KISA-DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI (14) TEPE KISA-DEVRE AKIMI ip (2) ÜÇ FAZ KISA-DEVRE / Gözlü şebekelerde kısa-devreler(1) H.Cenk BÜYÜKSARAÇ/ Elektrik-Elektronik

Detaylı

ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1

ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1 ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan

Detaylı

9. Ölçme (Ölçü) Transformatörleri. Bir magnetik devre üzerinde sarılı 2 sargıdan oluşan düzene transformatör denir.

9. Ölçme (Ölçü) Transformatörleri. Bir magnetik devre üzerinde sarılı 2 sargıdan oluşan düzene transformatör denir. 9. Ölçme (Ölçü) Transformatörleri Bir magnetik devre üzerinde sarılı 2 sargıdan oluşan düzene transformatör denir. Transformatörler, akım ve gerilim değerlerini frekansta değişiklik yapmadan ihtiyaca göre

Detaylı

İklimlendirme Soğutma Elektriği ve Kumanda Devreleri BÖLÜM ELEKTRİK TEST CİHAZLARI

İklimlendirme Soğutma Elektriği ve Kumanda Devreleri BÖLÜM ELEKTRİK TEST CİHAZLARI BÖLÜM ELEKTRİK TEST CİHAZLARI AMAÇ: Elektriksel ölçme ve test cihazlarını tanıyabilme; kesik devre, kısa devre ve topraklanmış devre gibi arıza durumlarında bu cihazları kullanabilme. Elektrik Test Cihazları

Detaylı

ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI GÜÇ SİSTEMLERİNDE HARMONİKLER VE FİLTRELEMELERİN İNCELENMESİ

ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI GÜÇ SİSTEMLERİNDE HARMONİKLER VE FİLTRELEMELERİN İNCELENMESİ ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI EMO ANKARA ŞUBESİ İÇ ANADOLU ENERJİ FORUMU GÜÇ SİSTEMLERİNDE HARMONİKLER VE FİLTRELEMELERİN İNCELENMESİ EMO ŞUBE : KIRIKKALE ÜYE : Caner FİLİZ HARMONİK NEDİR? Sinüs formundaki

Detaylı

ÜÇ FAZLI MOTORLARIN BİR FAZLI OLARAK ÇALIŞTIRILMASI

ÜÇ FAZLI MOTORLARIN BİR FAZLI OLARAK ÇALIŞTIRILMASI 1 ÜÇ FALI MOTOLAI Bİ FALI OLAAK ÇALIŞTIILMASI ÜÇ FALI ASEKO MOTOLAI Bİ FALI OLAAK ÇALIŞTIILMASI Üç fazlı şebekenin bulunmadığı yerlerde veya özel olarak üç fazlı motorlar bir fazlı olarak çalıştırılırlar.

Detaylı

ADIYAMAN ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ ELEKTRĠK-ELEKTRONĠK MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ DEVRE ANALĠZĠ LABORATUVARI-II DENEY RAPORU

ADIYAMAN ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ ELEKTRĠK-ELEKTRONĠK MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ DEVRE ANALĠZĠ LABORATUVARI-II DENEY RAPORU ADIYAMAN ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ ELEKTRĠK-ELEKTRONĠK MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ DEVRE ANALĠZĠ LABORATUVARI-II DENEY RAPORU DENEY NO : DENEYĠN ADI : DENEY TARĠHĠ : DENEYĠ YAPANLAR : RAPORU HAZIRLAYANIN

Detaylı

ELM 324 ELEKTROMEKANİK ENERJİ DÖNÜŞÜMÜ DERSİ LABORATUVARI

ELM 324 ELEKTROMEKANİK ENERJİ DÖNÜŞÜMÜ DERSİ LABORATUVARI ELM 324 ELEKTROMEKANİK ENERJİ DÖNÜŞÜMÜ DERSİ LABORATUVARI Deney 1 : Histeresiz Eğrisinin Elde Edilmesi Amaç : Bu deneyin temel amacı; transformatörün alçak gerilim sargılarını kullanarak B-H (Mıknatıslanma)

Detaylı

ALTERNATİF AKIMIN TEMEL ESASLARI

ALTERNATİF AKIMIN TEMEL ESASLARI ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ ALTERNATİF AKIMIN TEMEL ESASLARI Dr. Öğr. Üyesi Ahmet ÇİFCİ Elektrik enerjisi, alternatif akım ve doğru akım olarak

Detaylı

BİR FAZLI ASENKRON MOTORLARIN ÇEŞİTLERİ, YAPISI VE ÇALIŞMA PRENSİBİ

BİR FAZLI ASENKRON MOTORLARIN ÇEŞİTLERİ, YAPISI VE ÇALIŞMA PRENSİBİ BİR FAZLI ASENKRON MOTORLARIN ÇEŞİTLERİ, YAPISI VE ÇALIŞMA PRENSİBİ Genellikle üç fazlı alternatif akımın bulunmadığı yerlerde veya küçük güçlü olduklarından işyerlerinde bir fazlı kolon hattına bağlanırlar

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ RÜZGAR GÜCÜ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ 4. HAFTA 1 İçindekiler Rüzgar Türbini Çalışma Karakteristiği

Detaylı

Temel Kavramlar. Elektrik Nedir? Elektrik nedir? Elektrikler geldi, gitti, çarpıldım derken neyi kastederiz?

Temel Kavramlar. Elektrik Nedir? Elektrik nedir? Elektrikler geldi, gitti, çarpıldım derken neyi kastederiz? Temel Kavramlar Elektrik Nedir? Elektrik nedir? Elektrikler geldi, gitti, çarpıldım derken neyi kastederiz? 1 Elektriksel Yük Elektrik yükü bu dış yörüngede dolanan elektron sayısının çekirdekteki proton

Detaylı