GELİN MESLEK SEÇELİM Güven Derman > guvenderman@gmail.com

Transkript

1 İlim, ilim bilmektir, İlim kendin bilmektir. Sen kendini bilmezsin, Ya nice okumaktır. Yunus Emre GELİN MESLEK SEÇELİM Güven Derman > Giriş Kendini bilmek, her devir ve her kültürde olgunluğun birinci şartı sayılmıştır. İnsanın hayatı boyunca yerine getirmesi gereken gelişim görevleri içinde en önemlisi ve en zor gerçekleştirileni ne istediği ve neleri ne ölçüde yapıp neleri yapamayacağı konusunda kişinin kendini bilmesidir. Meslek seçimi söz konusu olduğunda kişinin kendini bilmesi demek; hangi çalışma alanının gereklerini yerine getirebileceği (yetenekleri), nasıl bir çalışma ortamında ne gibi işleri yapmaktan hoşlanacağı (ilgisi) ve hayata dair beklentilerini ifade edebilmesi demektir. Bu, insanların çoğunun ancak orta yaşlarına doğru hatta bazılarının çok daha geç- ulaşabildikleri bir durumdur. Ne var ki insanlar, günümüz şartlarında henüz ergenlik döneminde hayatlarının bu en önemli kararını verme durumunda kalmaktadırlar. Aslında ergenlik döneminde insanların tecrübelerinin yetersizliği, erken dönemde bazı kararları isabetli vermelerine engeldir. Buna eğitim kurumlarımızdaki kulüp çalışmaları ile seçmeli derslerin öğrencilerin yeteneklerini geliştirmede yeterli olamadığı; okullarda matematik ve fen dışındaki alanlarda öğrenci başarılarının fark edilerek ödüllendirilemediği; sınıfların kalabalık, öğretimin yarım gün yapıldığı okullarda öğretmenlerin öğrencilerini tüm yönleriyle tanıyamadığı ve göze batan öğrenciler dışında kalan geniş gruplar hakkında öğretmen kanaatlerinin genellikle bulanık olduğunu da eklersek öğrencinin gelişim ve mesleki yönelim konusundaki erken dönem kararını vermede ve ona yardımcı olmada yeterli altyapının da hazır olmadığı görülür. Dersler yeterli mi? Hem öğretmenlerin hem de ailenin değerlendirmelerine mesnet teşkil eden derslerden alınan notlar da, öğrencinin başarısı hakkında bir fikir vermekle birlikte onun çeşitli ders konularında akıl yürütme, analitik düşünme, üreticilik gibi özellikler yönünden ne düzeyde olduğu hakkında ayrıntılı fikir vermekten uzaktır. Ayrıca öğrenciler, içinde bulunduğu ergenlik döneminin problemleriyle boğuşurken, yaşadığı tecrübeler sonucu kendisi hakkında edindiği yargıları değerlendirme, bunları bütünleştirme, kendisinin kim olduğunu da tanımlama çabasındadır. Gençlerin; bu dönemde en önemli amaçları yetişkin dünyasında iyi bir yer edinmek ve kendini çevresine kanıtlamak olarak görünmektedir. Birçok gencin ilgileri kararsız, meslekî düşünceleri gerçeklerden oldukça uzaktır. Kendini tam anlamıyla tanımayan, başkalarının beğenisi için uğraşan gençler ilgi ve yeteneklerine uygun olmayan, hayat boyu çalışsa da ulaşması imkânsız meslekî hedeflere yönelmekte, beklentileri gerçekleşmeyince de çöküntü yaşamakta, hayata küskün hale gelebilmektedir. Dergimizin 14. sayısında meslek seçimi üzerinde durarak Her insan, belki okul öncesi yıllardan itibaren ileride ne olacağını düşünür, geleceği hakkında bazı planlar kurar. Başlangıçta tümüyle duygusal ve hayalî olan meslek seçimi, yaş ilerledikçe daha gerçekçi temellere dayandırılmaya başlanır. Ancak, gençlerin çoğu, ilköğretim ya da ortaöğretimi bitirip, meslek seçme konusunda kesin karar verme durumunda kaldıkları zaman şaşkınlığa düşmekte ve çoğu kez hayat boyu geçerli olacak mesleklerinin seçimini rastlantılara bırakmaktadırlar. demiştik. Sonra da kişinin meslek seçimi konusunda dikkat etmesi gerekenler üzerinde durmaya çalışarak daha çok üniversite tercihi öncesi, tercihte bulunacak

2 birisi olarak Neyi seçmeliyim, Meslekler hakkında bilgi edinmenin bana faydası ne, Bir meslek hakkında neler bilmeliyim, Meslekler hakkında nasıl bilgi edinebilirim, Yetenekler ve İlgi alanlarıyla ilgili bilgiler verdik. Bunlar daha çok kişiliği belirli bir gelişim evresini tamamlamış insanlar için geçerli/gerekli verilerdi. Oysa sınav sistemlerinin bizi sürüklediği içinde bulunduğumuz sistem daha erken dönemlerde meslekî seçimin ya da en azından yönelimin olması gerektiğini ortaya koymaktadır. Özellikle ÖSS sınavındaki durum meslekî yönelimin orta öğretim öncesine doğru kaymasını zorunlu kılmaktadır. Mesela bu yıl (2006 ÖSS) sınava giren yaklaşık 1.6 milyon kişinin yine yaklaşık i örgün yüksek öğretime devam etmektedir. Puan hesaplanmasında kullanılan AOBP (Ağırlıklı Orta Öğretim Başarı Puanı), başarılı insanlar arasında olma zorunluluğunu gerekli kılmaktadır. Bu durumda daha orta öğretim öncesinde öğrencinin kendi bireysel nitelikleri, ilgi ve istekleri doğrultusunda yönelimini gerektirmektedir. Bu yazıda bir sınıf içi uygulaması olarak 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin meslekleri tanıma ve OKS (Orta Öğretim Kurumları Sınav) de tercih edecekleri orta öğretim kurumlarını seçme denemesini yaptıracağız. Uygulama Süreci Öğrencilere Form-1 ler dağıtılarak açıklamaları dikkatle okuyup doldurmaları istenir. Formların doldurulması tamamlandıktan sonra öğrencilere aşağıdakine benzer sorular yöneltilir: İlk defa karşılaştığınız meslek var mıydı? Hangileri? Hakkında daha çok bilgiye ihtiyaç duyduğunuz meslekler hangileri? Hakkında daha çok bilgiye ihtiyaç duyduğunuz meslekler hakkında bilgileri nereden sağlayacağınızı biliyor musunuz? 1)... 2)... 3)... Bildiğiniz ama listede yer almayan meslekler var mı? Hangileri? Daha sonra Form-2 ler dağıtılır ve öğrencilerden bunları da doldurmaları istenir. Bu formun doldurulması sonunda da aşağıdakine benzer sorular sınıfa yöneltilerek grup etkileşimi başlatılır: Son olarak belirlediğiniz iki mesleğin hoşunuza giden yönleri ne? 1)... 2)... Son olarak belirlediğiniz iki mesleğe girmeyi neden istiyorsunuz?...

3 Bu mesleklere uygun olduğunu düşündüğünüz yetenekleriniz ve becerileriniz neler? 1)... 2)... 3)... 4)... Bu mesleklerde gelecekte iş bulma imkânları konusunda ne düşünüyorsunuz?... Form-1 Aşağıda bazı meslekler verilmiştir. Her mesleği okuduktan sonra, karşısındaki seçeneklerden, sizin için uygun olanın altına (X) işareti koyun. (Bu formdaki meslekler örnektir; başka meslekler ilave edilerek geliştirilebilir) Meslekler Animatör Antropolog Arkeolog Avukat Bankacı Bilgisayar Mühendisi Bilgisayar Operatörü Bilgisayar Programcısı Biyolog Borsa Uzmanı Büro Yöneticisi Dekoratör Diş Hekimi Diyetisyen Doktor Eczacı Edebiyatçı Elektrik Mühendisi Elektronik Mühendisi Estetisyen Fizikçi Fizyoterapist Gazeteci Hemşire Heykeltıraş Hostes İç Mimar İktisatçı İlahiyatçı İnşaat Mühendisi İşletmeci Jeolog Kimya Mühendisi Kütüphaneci Hoşlanırım Emin Değilim Daha Fazla bilgiye ihtiyacım var Hoşlanmam

4 Matematikçi Modacı/Desinatör Muhasebeci/Mali Müşavir Müfettiş Müzisyen Orman Mühendisi Öğretmen Pazarlamacı Pilot Polis Psikolog/Psikiyatrist Psikolojik Danışman Ressam Savcı/Hakim Sosyal Çalışmacı Sosyolog Spiker Subay Tekstil Mühendisi Tercüman Turist Rehberi TV Muhabiri Uluslararası İlişkiler Uzmanı Veteriner Yazar Ziraat Mühendisi Form-2 A. Aşağıda en fazla ilgi duyduğunuz ve ilerde girmeyi düşünebileceğiniz 10 mesleği yazın B. Şimdi bu mesleklerden yeteneklerinize ve becerilerinize en uygun olduğunu düşündüğünüz 6 tanesini seçin ve bunları aşağıya yazın C. Bu kez, yukarıdaki 6 meslekten yapmayı en fazla istediğiniz 4 tanesini seçin ve bunları aşağıya yazın D. Son olarak bu dört meslekten, en fazla ilgi duyduğunuz, yetenek ve becerilerinize en uygun olan ve yapmayı en çok istediğiniz 2 tanesini seçerek aşağıya yazın.

5 1. 2.